Quaestio 1

ARTICVLO I. Vtrum omne, quod consideratur in scientia sit subiectum

Ad primum sic proceditur: videtur Aquod idem sit aliquid esse subiectum in scientia, & esse de consideratione scientiae, quia subiectum in scientia, non est illud. in quo est scientia, sed est de quo, sed illud de quo est scientia, est illud quod consideratur in scientia; ergo idem est esse subiectum, & deconsideratione scientiae. Praeterea: subiectum in scientia dicitur esse materia scientiae, sed materia scientiae est ildud, circa quod versatur scientia: sicut ma teria virtutis est illnd circa quod negotiatur virtus: sed illud circa quod versatur scientia, est illud, quod consideratur in scienm tia, ergo &c.

Praeterea: secantur scientia quem admodum & res: vt scribitur in 3. de Anim. sed istae res, secundum quas secantur scientiae, sunt res, quae considerantur in scientiis, sed scientiae secantur per subiecta sua; ergo idem est esse subiectum in scientia, & esse de consideratione scientiae,

In contrarium est: quia secundum Avicen. in principio Metaph. suae: causa non est subiectum in Metaphysica; tamen secundum Phil. causa est de cosideratione metaphysicae: quia metaphysicus considerat de differentijs entis: sunt enim differetiae entis causa, & causatum: sicut actus, & potentia; cum igitur causa sit de considera tione metaphysicae, & non sit subiectum in metaphysica, ergo aliquid est de consideratione scientiae, quod non est subiectum in scientia

Praeterea: aliqua considerantur in scientia per accidens, sed ex his, quae sunt per accidens, nihil recipit speciem, sed ex, su biecto suo scientia recipit speciem, vt pate bit, igitur non est idem esse de consideratio ne scientiae, & esse subiectum in scientia.

RESOLVTIO omne quod est de confideratione scientiae non est sub rectum, etiam si subiectum de considera¬ tione scientiae sit.

REspondeo dicendum, quod sicut in arguendo dicebatur, subiectum in scien¬ tia non est illud, in quo est scientia, sed illud de quo: nam si illud, in quo est scientia, esset subiectum; cum omnis scientia sit in intellectu, omnium scientiarum esset vnum subiectum: & tunc scientiae non distingueretur per subiecta sua, & esset confusio scie tiarum; quod est in conveniens: igitur sub iectum in scientia est obiectum: & quia quilibet habitus ex obiecto suo principali, & formali sumit speciem; scientia, cum habeat rationem habitus, ex obiecto suo prin cipali trahet speciem: cum igitur scientia dividantur per subiecta sua, & ex eis trahant speciem; subiectum in scientia est obiectis non quodlibet, sed obiectum principale, & formale, & quia omne tale obiectum est de consideratione scientiae: imo est id, de quo principaliter considerat scientia, om ne subiectum in scientia est de considera tione eius: verum non omne, quod est de consideratione scientiae, est subiectum, vit patebit: igitur esse subiectum in scientia, & esse de consideratione scientiae non sunt, idem poenitus, sed differunt sicut vniversale & particulare.

Consequitur namque scientia quinque ex subiecto fuo: per quae apparere potest quod non est idem esse subiectum in scientia, & esse de consideratione. Primum autem est vnitas, quia secundum Philosoph. in 1. poster, scientia vna est, quae vnius generis subiecti partes, & passiones considerat. Secundum est distinctio: nam scientiae distinguuntur secundum diversitatem suo rum subiectorum: nam per idem habet aliquid esse, & vnum esse, & in distinctionem a se, & distinctionem ab aliis. Si igitur scientia ex subiecto suo habet esse vnum, habet & esse distinctum. Tertium est dignitas: nam yna scietia est dignior alia, quia de digniori subiecto, vt patet per Philos. in princ. de Anim. Quartum est ordo: quia quando subiectum est sub subiecto; & sunt ibi alie conditiones annexae, scientia est sub scientia: sicut videmus quod Perspectiva est sub Geo metria: quia linea visualis est sub linea sim pliciter, sive sub magnitudine continua, quae in Ccometria dicitur esse subiectum. quintum est necessitas: quia ex hoc nulla scientia superfluit, sed quaelibet est necessaria: quia subiectum vnius non est subiectum alterius, & aliquid declaratur in una, quod non declaratur in alia. Si autem idem esset esse de consideratione scientiae, & esse subiectum in scientia; cum vnum, & idem possit esse de consideratione plurium scie¬ tiarum, vt patet per Philosop. 1. Poster, & per Com. 12. Metaph. Vnum, & idem esset subiectum plurium scientiarum. Rursum cum multa, & diversa in vna scientia considerentur si quodlibet illorum esset subiectum in scientia, & non solum illud quod principaliter in scientia intenditur, tunc vnius scientiae essent diversa subiecta, & ita tolleretur unitas scientiae propter diversitatem subiectorum in una scientia: & tolleretur distinctio propter unitatem subiecti in multis scientiis, & si tolleretur unitas, & distinctio in scientijs, tolleretur ordo, & dignitas in eis: quia exshoc vna scientia alia existit digmor, & vna scientia sub alia ordinatur: quia scientiae habet esse distinctum. Item: tolleretur necessitas:: quia vt patuit, propter diversitatem subiectorum quaelibet scientia erat necessaria, & nulla superfluebat. Igitur non est idem esse aliquid de consideratione scientiae, & esse subiectum. Tamen vt pateant rationes, quae factae sunt, & quae fieri possent, notandum, quod quatuor modis aliquid consideratur in scientia: primo aliquid consideratur in scientia per se, & primo & principaliter, & per omnem modum: secundo per se, &

primo, non tamen per omnem modum tertio per se, sed non primo: quarto, & vltimo nec per se, nec primo sed per accidens, & per aliud secudum quod videre possumus in Metaphysica.

Nam illud, quod per se, & primo, & prin cipaliter, & per omnem modum consideratur in ea, est ens, & ideo quidquid determinat, determinat sub ratione entis: verum quia ralio entis magis reservatur in substantia, quam reservetur in accidente, quia accidentia non sunt entia, nisi quia sunmentis, vt scribitur 7. Metaph. quantum ad istum modum, & si non per omnem modum, tamen principalius considerat de substantia, quam de alijs entibus, & ideo di est de substatia principaliter. Rursum de accit ipse in 12. Metaph. consideratio quidem dente considurat metaphysicus per se solum non primo, & per omnem modum: quia sub ratione accidentis non considerat de omuibus, de quibus considerat: nec primo secundum illum aliquem modum iam dictum: quia natura entis non prius reservatur in accidente, quam in alijs, sed conside rat de eo solum per se, in quantum, scisicet, est pars entis. Quarto Metaphysicus adducit exempla ad declarandum propositum, de quibus exemplis considerat nec per se, nec primo, sed solum per accidens, & per aliud: quia exempla ponimus, non itat sit, sed vt sentiat, qui discit, vt scribitur circa fine 1. Prior. Quod autem primo modo consideratur in scientia simpliciter est subiectum in scientia: nam ens in eo quod ens simpliciter est subiectum in Metaphysica, quod autem secundo consideratur, licet non sit subiectum simpliciter in ea, tamen aliquo modo potest dici subiectum, vnde & Philos. 4. Meth. cum prius dixisset, quod vna scientia est, quae considerat de ente in eo quod ens: innuens per hod quod ens in eo quod ens est subietum in Metaphysica, postea dixit: quod sicut est vna scientia, quae considerat de sano, cui attribuuntur omnia sana; vt medicina: ita estvna scientia, quae considerat de ente, curattribuuntur omnia entia, vt Metaphysica. Illud autem ens, cui attribuuntur omnia entia, substantia est: per quod habere possumus, quod aliquo modo subiectum in Metaphysica est substatia, & sicut substantia potest dici aliquo modo subiectum in Metaphyfica: quia ratio entitatis magis reervatur in substantia, quam in alijs entibus, ita subiectum in ea potest dici Deus: quia ratio entitatis magis reservatur in Deo, quam in caeteris entibus. Et inde est quod scientia Metaphysicae dicitur esse divina, & de Deo. Quod autem tertio modo consideratur in scientia nec est subiectum simpliciter, nec aliquo modo; potest tamen esse pars subiecti, vt patuit. Quod autem quarto modo a scientia consideratur, nec est subiectum, nec pars subiecti: patet igitur quod in plus est esse consideratum in lcientia, quam esse subiectum: quia quod est consideratum in scientia non semper est subiectum, sed aliquando est subiectum simpliciter, aliquando est subiectum aliquo modo, aliquando nec subiectum simpliciter, nec subiectum aliquo modo, sed sovlum pars subiecti, vel aliquo modo directem

pertinens ad subiectum: vt quia causa supiecti, vel passio subiecti, vel etiam partium subiecti: aliquando autem nec est subiectum, nec pars subiecti, nec directe pertinens ad subiectum, sed solum per accidens introductum Resp. ad arg. ad primum dicendum: quod illud de quo est scientia est subiectum, sed non omne, sed solum de quo est principaliter, & ideo non est idem consideratum in scientia, & subiectum, nisi sicut yniversale, & particulare. Ad secundum dicendum: quod non est idem materia A scientiae, & subiectum in scientia, nisi stricte accipiatur materia, & si stricte materia accipiatur; tunc non est verum, quod omne consideratum in scientia sit materia scientiae, vel si large accipiatur subiectum; & tunc non est sermo de subiecto, ut hic loquimur. Ad tertium dicendum: quod per considerata in scientijs scientie distinguuntur non simpliciter, sed secundum diversas rationes, secundum quas considerantur: quia ut habitum est, de uno, & eodem considerant diverse scientiae, sub diversa tamen ratione, & quia illa ratio ex subiecto sumitur, directe scientiae per subiecta distinguuntur, non per considerata quocumque modo, ut ratio proponebat.

ARTICVLVS II. Utrum Theologia scientia communis? vel specialis sit:

SEcundo quaeritur vtrum Theologia sit scientia communis, vel specialis? Et videtur quod communis: quia illa est scientia communis, quae determinat de omnibus, sed Theologia determinat de omnibus, ergo &c. Maior de se patet, minor de claratur: quia dicit Magister in principio primi Sententiarum Sacre Paginae tractatu circa res vel signa praecipue versari, sed omnis doctrina, vel rerum est, vel signorum it dicit Aug. 1. de Doctrin. Christ. circa principia: ergo ista scientia versatur circa omnia: quia versatur circa ea, circa quae versatur omnis doctrina.

Praeterea: videmus in humanis scientijs quod scientia maxime abstracta est maxime conmunis, cu igitur Theologia maxime sit ibstracta erit maxime communis.

Praeterea sapiens est artifex, quia vt scribitur 1. Meta. c. 2 sapientem omnia, ut possibile est, scire: ergo sapientia erit ars, sive scientia communis, sed ista scientia maxime est sapientia: iuxta illud Eccles. 6. Sapientia enim doctrinae secundum nomen est eius: igitur maxime est communis.

Praeterea ista scientia omnibus se coaptat: unde Aug. 1. de Trin. cap. 1. ait quod sancta Scriptura parvulis congruens nullius generis rerum veroa vitavit, sed quod om nibus congruit, & etiam parvulis maxime deomnibus debet tractare: quia talia sunt quae nullus ignorat, sed sunt quasi locus ianuae in domo; ut dicit Coment. in 2. Metaph. sed talia tractare spectat ad communem scientiam ergo &c.

In contrarium est: quia non possunt esse duae scientiae communes, quod si possunt? Da oppositum: si sunt duae scientiae communes? aut ergo quaelibet earum considerat de ente in eo quod ens: & tunc una ab alia non distinguitur: aut una considerat, & non alia? Et tunc una est communis, & non alia; aut neutra considerat de ente in eoquod ens? Et tunc neutra communis existit.

Praeterea: ad scientiam communem pertinet probare principia aliarum scientiarum, unde & Philosophus, quando negapantur sibi principia Philosophie naturalis indues habitum metaphysici disputavit contra negantes principia, vt patet ex 1. Phys. in disputatione contra Parmenidem, & Melissum. sed ista scientia non probat principia aliatum scientiarum, ergo &c.

RESOLVTIO. Theologia scientia specialis est.

REspondeo dicendum, quod ut pateat Dveritas huius questionis, quatuor opor tet nos videre. Primo, quod omnis scientia communitatem, & abstractionem, quam habet, consequitur ex suo subiecto. Secundo an sit idem scientiam esse magis abstraccam, & magis communem, & minus abstractam, & magis specialem? Tertio quid est dicere scientiam esse communem?

quarto, & vitimo videndae sunt differentiae, quas habet sacra Scriptura ad ceteras scientias: & his visis apparebit veritas quaestionis. Primum declaratur sic: quia ab illo eodem, a quo aliquid habet esse, & speciem habet & illud, per quod diversificatur species, & esse: & ratio est, quia per illa eadem entia in esse specifico differunt, per quae in esse specifico reponuntur: & ideo differentia, per quam differunt singula, dicit totam D speciem, & totam substantiam diffiniti: ut

videtur velle Philosophus in 7. Metaph. cap. de unitate diffinitionis, & per illuc idem, per quod aliquid in esse constituitur, ab alijs distinguitur: patet quod ab eo, a quo aliquid trahit esse, trahit & illud, quod esse diversificat. Sed cum habitum sit quod scientia trahit esse, & speciem a subiecto, consequens est, quod ab eodem trahat conmunitatem, & abstractionem: cum esse commune, & esse abstractum essentialem differentiam constituant in doctrinis vtpatet per Philosoph. 6. Metaph. qui cum distinxisset triplex genus abstractionis: quia quedam scientia abstrahit a materia sensibili hac, sed non simpliciter: quia est de rebus inseparabilibus, & mobilibus, sicut scientia naturalis. Quaedam autem abstrahit a materia sensibili simpliciter, sed non intelligibili: quia est de rebus inseparabilibus, & immobilibus, sicut Mathematica. Quaedam autem abstrahit ab omni materia sensibili & intelligibili, quia est rerum inseparabilium, & immobilium, ut Metaphysica. Coclusit exhoc triplici genere abstractionis tres essentiales differentias Thilosophiae dicens Tres utique erint specnlativae Philosophie, Mathematica. Physica, Theologia. Rursum etiam commune, & speciale faciunt essentialem differentiam in scientijs: unde & isto modo Philosophus in principio 4. Metaph. distinguit Metaphysieam ab omnibus alijs particularibus scientijs dicens: est quaedam scientia, quae speculatur ens, prout est ens, & quae ei per se insunt, haec autem nulli earum, quae in parte dicuntur eadem est..

Declarato 1. quod per subiectum scientia consequitur esse commune, & abstractum: quia ista essentialem differentiam, in scientijs faciunt, declaratur secundum quod non est idem esse magis abctractum, & magis commune, ut quaedam: ratio proponebat: nam licet maior abstractio, & maior communitas in hoc conveniant. quod utraque sumit originem ex subiecto. potest tamen esse maior abstractio, ubi minor communitas reperitur, unde, & in o Metaph. dicitur quod si non est aliqua alia substam tia praeter eas, quae natura consistunt, Physica profecto prima scientia est, & appellat ibi primam scientiam, scientian: magis communem. & magis universalem: quia tunc Mataphysita non esset: nihilominus tamen tunc Metaphysica, quae remaneret, esset magis abstracta, quam naturalis, non tamen magis communis. Tertium autem sic ostenditur: I quia si scientia communitatem, quam habet, & specialitatem ex subiecto trahit, tumc talis erit scientia, quale erit subiectum suum, igitur scientia communis habebit pro subiecto commune: scientia specialis speciale; verum quia hoc est per se, & proprie: quia scientia communis ex subiecto communi communitatem trahit, & specialis ex speciali specialitatem; ut potest patere ex habitis: & ea, quae sunt proprie, & per se, sunt talia in eo quod talia, ut patet per Philosoph. in 1. Physic. qui vult quod ea proprie facit medicus, quae facit in eo quod medicut. Scientia communis non solum, habebit pro subiecto commune quocumque modo sumptum, sed habebit commune in eo quod commune, & specialis speciale in eo quod speciale. Patet igitur quod dicere scientiam communem, nihil aliud est, quam dicere scientiam, quae habet prosubiecto aliquid commune in eo quod commune: & non est dicere scientiam commune, id est abstractam, ita quod magis communis sit magis abstracta.

Quarto autem declarandae sunt differentiae, quas habet sacra Scriptura: ad ceteras scientias, istae autem ad praesens sunt quatuor. Prima, quia aliae habentur per humanam inventionem, ista autem per divinam inspirationem: unde & Aug. loquens de sacra Scriptura, per quam cognoscitur Deus, in princip. 11. de Trin. ait, quod ipsam Deus inspirauit: quod si ista differentia non facit differentiam essentialem, quantum ad ipsos habentes scientiam: quia licet scientia per rationem investigabilis per inspirationem haberi possit: facit tamen essentialem differentiam, si consideremus ipsas scientias in se: quia aliquae scientiae sunt, quae per rationem investigabiles existunt: ut scientiae traditae a Philosophis, quae rationem non excedunt: doctrina tamen sacra de se est apta nata per inspirationem haberi: quia ad ipsam directe ratio hon attinigit. Vnde & 1. de Divin. nom. scribitur: Omnino igitur non audendum est quidquam de summa, abstrusaque diuinitate aut dicere, aut cogitare praeter ea, quae nobis diuinitus scripta diuina enunciarunt, ipsius enim super rationem, & intellectum est cognitio. Ex ista differentia sequitur secunda: quod ista scientia directe, & principaliter nec est de sensibilibus, nec de his, quae sunt insensibilibus; nec habet sensibilia, quasi partem subiecti sui: quod nulli scientiae per rationem inventae conigruit. Quod sic patet: nam scietia per raticinem: humanam inventa modum humanum sequitur; modus autem humanus est, at cognitio a sensu incipiat: unde, & Phil. in 1. Post. vult quod nostra cognitio incipiat a sensu, & deficiete sensu necesse est, & illam scientiam deficere, quae secundum illum sensum est: habet ergo scientia nostra essentialem comparationem ad sensibilia; igitur omnis talis scientia, vel erit de ensibilibus, ut naturalis, & quae ad natura lem reducuntur: vel de his, quae sunt insensibilibus, ut Mathematica: vel habet sensibilia subiecti sui partem, vt Metaphysica. Sapientia autem Divina nobis inspirata modum Divinum sequitur: vnde dicitur 1. de Divino, quod facit ipsos animos super lucens radius extensos bene, ponderate, & recte, & commensurabili amore iustarum illuminationum: & quia Sacra Pagina sequitur modum, & mensuram Divinae Sapientiae: sicut Divina Sapientia proobiecto principali habet se ipsam: quia Deus nihil intelligit extra se per se, & primo; sed intelligendo se intelligit omnia ita in Sacra Pagina solius Dei cognitio prin cipaliter est intenta: & propter cognitionem Dei intenta est cognitio omnium alio rum.

Tertia differentia est, quia omnes aliae scientiae pro obiecto principali habent aliquod universale, ista autem proprie loque do nec habet universale, nec particulare Oportet igitur universale aliquod in alijs scientijs esse obiectum: quia cum omnes aliae scientiae habeant aliquam per se analogiam ad ipsa sensibilia, etiam secundum quod scientiae sunt: & sensibilium particularium non possit esse scientia: oportet in talibus uiversale esse obiectum: propter quod in 7. Metaph. dicitur quod Substantiarum sensibilium particularium, neque

diffinitio, neque demonstratio est. Illud autem, quod principaliter in ista sclentia intenditur, neque est universale, nec particulare, cum sit Deus. Quarta differentia est, quod nulla scientia potest tot cognoscere in propria forma, quot ista, & ratioest: quia cum alie scientiae considerent universale aliquod, particularia contenta sub illo universali non coguoscent secundum ea, quae insunt eis, in quantum par ticularia sunt, sed in quantum rationem illius universalis induunt. Scientia autem Divina: quia modum Divinae Sapientiae sequitur, licet pro obiecto principali habeat Deum ipsum, sicut ipsa scientia Deis poterit tamen impropria forma omnia alia cognoscere, quae considerant singulae scient tiae, sicut & Deus potest, & si non tantum Quod si aliqui habentes istam scientiam talia non cognoscunt, hoc non est ex parte eius, quod ipsa scientia non sit apta nata cognitionem talium perhibere, sed exparte nostra: quia eam imperfecte possidemus

His visis quaestio de facili solvitur: quia cum quaeritur vtrum Theologia sit communis, vel specialis? Si consideramus suum obiectum primum, & principale, nulla scientia est adeo specialis, vt ista: quia in ista scientia unius solius rei, absolutem loquendo, cognitio intenditur: in alijs autem scientijs, cum habeant pro obiecto universale, non intenditur in eis unum realiter, sed unum secundum rationem. Iuxta illud d Commt. in 1. de Anim. intellectus facit o universalitatem in rebus: uniuersalis ergo unitas non est unitas rei, sed rationis, sive intellectus. Si autem consideremus ea, quo ista scientia habet non pro obiecto principali; cum nulla scientia ad cognitionem tot rerum in propria forma se possit exten dere, ut ista: communissima dici debet. Sed quia in omnibus advertendum est quod

est per se, & principaliter; magis quam aliud: quia secundum Philos. in fme s. Ethic. De his quae sunt per aceidens non est cura arti. Simpliciter debet concedi quod sit scientia specialis,

Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod non sufficit, quod consideret de omnibus, ut sit scientia communis: sed oportet quod consideret de omnibus principaliter, in quantum uniuntur in aliquo communi universali, vel analogo: utMeta physica, quae considerat de omnibus, in quantum uniuntur in ente, quod Theolo&gia non facit, sed per se, & primo consi¬

derat de Deo solo, ut patuit. Ad secundum dicendum, quod illa propositio non est universaliter vera, quod quanto scientia est magis abstracta, tanto est magis conmunis: ut patuit per instantiam in Philosophia naturali, & Mathematica. Ad tertium dicendum, quod sciens istam scientiam est sciens quodam modo omnia: & ideo maxime sapiens dici debet; non tamen propter hoc est artifex communis: quia per se, & primo unius rei, Dei scilicet cognitionem habet. Ad quartum dicendum, quod ista scientia se coaptat omnibus, & assumit quaedam communia, quae omnibus intelligibilia existunt, ut exempla; & alia, ut parvulos in fide ad Dei cog nitionem inducat, sed hoc non est propter istam scientiam, quod ipsa quantum est de se indigeat talibus: sed quia nos sic apti nati sumus manuduci in Deum: & ideo Deus Pater sic providit, ut nos ad se induceret proponendo quasdam varietates velaminum, secundum quod nostra na tura postulat. Vnde, & 1. de Coelesti Hierat. scribitur: quod Neque possibile est nobis aliter lucere Diuinum radium: nisi varietate Saerorum velaminum anagoge, id est sursum du¬ cendo, circumvelatum, & his, quae secundum nos sunt, providentia paterna connaturaliter, & proprie praeparatum. Quia scilicet, sic providit Deus Pater nos sursum ducere, ut nostra requirebat natura.

ARTICVLVS III. Quid sit subiectum in Sacra Pagina?

TErtio quaeritur quid sit subiectum in Sacra Pagina?

Et videtur quod Deus: quia illud, a quo scientia denominatur, ma xime videtur esse subiectum in ea, & principaliter intendi in ipsa, sed Sacra Pagina. a Deo denominationem recipit: ergo &c. Praeterea: illud est subiectum in scientia sub cuius ratione alia introducuntur in ea, sed sub ratione Dei omnia introducuntur in Sacra Pagina. Quia quidquid in ea de terminatur Divinum dicitur, ergo &c

Praeterea. Arguit Phil. in 6. Metaph. tribus viis, quod Metaphysica maxime est de Deo. Primo: quia Metaphysica est maxime abstracta: igitur erit maxime de Deo. qui est maxime abstractus. Iterum Metaphysica est nobilissima: igitur erit maxime de Deo, qui nobilissimus existit. Rursum Metaphysica est prima scientiarum, igitur erit de Deo maxime, qui est primus inter entia. His tribus vijs etiam potest probari, quod Theologia maxime sit de Deo. Primo: quia maxime abstracta: quia, ut habitum est, nec est principaliter de sensibilibus, nec de his, quae sunt in sensibilibus: nec habet sensibilia subiecti sui partem. Rursum est maxime nobilis, quia innititur nobilissimo lumini: quia lumini increato. Ex hoc etiam apparet, quod est, prior alijs scientijs: quia lumen, cui innititur ista scientia, ut lumen Divinum, est D prius lumine rationis, cui aliae scientiae innitutur. Igitur his tribus viis probatum est, quod Theologia maxime est de Deo, sed illud, de quo maxime est scientia, est subiectum in scientia: ergo &c.

In contrarium est: quia scientia est vna, quae est unius generis subiecti partes, & passiones considerans, sed Deus neque habet partes, neque passiones, ergo &c. Praeterea: scribitur in 6. Metaph. quod nulla scientia probat suum subiectum esse, sed in Sacra Pagina probatur: Deum esse: si¬ cut probat Magister 1. lib. dist. 3. Ergo &c. Praeterea: secundum Philos. 1. poster. de? subiecto supponitur, quod est: ita quod quid est subiecti, debet esse notum in qualibet scientia, sed quid est Deus est omni non ignotum: iuxta illud Damas. 1. lib. cap. 4. Quod itaque sit Deus, liquido constat. Quid autem ratione essentiae, ac naturae sit, nullo omnino modo comprehendi, cognosci que potest.

RESOLVTIO. Deolaratis differentijs inter subiectum, & materiam, & Theologiae a Metaphpsica, statuitur, quod Deus in quantum principium nostrae restaurationis, & consummatio nostrae glorificatio¬ nis est subiectum in Theologia.

espondeo dicendum: quod, ut pateat Rveritas huius quaestionis, duo declaranda sunt. Primo: quid interest inter subiectum, & materiam. Secundo, in quo differt scientia ista a Metaphysica. Et his visis apparebit veritas quaestsionis. Propter primum notandum: quod ars est imago naturae: & ideo secundum ea, quae in natura videmus, in arte loquimur. Videmus autem in natura duplicem formam, substantialem, & accidentalem: & quia quaelibet formahabet rationem actus, & perfectionis: considerare est in entibus duplicem actum, substantialem, & accidentalem: & quia onilibet actus praesupponit propriam potentiam: ut dicitur in 2. de Anim. Secundum istum duplicem actum est assignare duplicem potentiam ad actum substantialem, & accidentalem. Potentia ad actum substantialem est potentia simpliciter, & pura: quia esse substantiale per se non praecedit aliquod esse: potentia autem ad actum accidentalem non est potentia pura: quia esse accidentale per se loquendo praecedit esse substantiale: & quia secundum Commentatorem in S. Metaph. Haec est differentia inter materiam, & subiectum: quia materia dicit quid ino potentia: subiectum dicit quid in actu: cum potentia ad formam substantialem sit potentia simpliciter; potentia ad fermam ac cidentalem non sit potentia simpliciter sed potentia cum actu: Potentia illa, sive susceptibile, in quo habet esse forma substantialis, debet dici materia: illud autem in quo habet esse forma accidentalis, per se loquendo, debet dici subiectum. Ex his autem habere possumus triplicem differentiam inter materiam, & subiectum. Vna differentia est: quia materia respicit formam substantialem; subiectum vero accidentalem. Alia differentia est, quia materia dicit potentiam per omnem modum; subiectum vero aliquo modo. Tertia differentia est: quae in ista quodam modo in cluditur, scilicet, quod potentialitas, quae est, in subiecto, reservatur quodam modo in materia: quia materia est in potentia ad omnes formas: sed potentialitas, quae est in materia, non reservatur in sublecto: quia subiectum non est in potentia ad omnes formas.

Hoc viso sciendum: quod isti duplici susceptibili in natura respondet duplex obiectum in scientia, principale, & secun darium: Obiectum principale non est potentia pura, sed est aliquo modo in actu: cum ab ipso scientia recipiat speciem, & actualitatem: & est aliquomodo in potentia. Nam cum quidquid cognoscimus, cognoscamus in lumine intellectus agentis, vel in aliquo lumine: oportet tale obiectum a lumine actualitatem recipere, & ita actualitatem habet, & potentialitatem.

Ex quo apparet quod scientiae duplex actualitas attribuitur: una ab obiecto, a quo recipit speciem, & alia a lumine. Nam silumen dat actualitatem obiecto, & obiectum dat actualitatem scientiae: oportet lumen scietiae actualitatem attribuere. Actualitas tamen, quae datur scientiae ab obiecto, est magis per se ipsi scientiae, cum ab ea habeat unitatem, & distinctionem, quam actualitas luminis. Obiectum autem secundarium non est in actu de se, secundum quod nunc loquimur de actu:nam nondat actualitatem scientiae, nec sub ratione sui introducitur in scientia, sed sub ratione principalis obiecti: & ideo oportet obiectum secundarium duplicem actualitatem recipere, unam ab obiecto principali, quae est propria, & essentialis scientiae, sub cuius ratione in scientia inducitur, & aliam a lumine: & ita patet quod obiectum secundarium est dupliciter in potentia, quia recipit actualitatem ab obiecto principali, & a lumine. Sed obiectum principale est in potentia uno modo: quia recipit actualitatem, a lumine, sed non ab aliquo alio obiecto; cum non sub ratione alicuius alterius obiecti introducatur in scientia, sed sub ratione sui. Ex quo apparet triplex differentia inter obiectum principale, & secundarium: prima quia obiectum principale est in actu, & non simpliciter in po¬ tentia; obiectum secundarium potest dici simpliciter in potentia. Secunda: quia potentialitas respectu luminis, quae competit obiecto principali, competit & obiecto secundario: sed aliqua potentialitas conpetit obiecto secundario: quia non sub ratione sui inducitur in scientia, quae potentialitas non competit obiecto principali. Tertia differentia est: quia actualitas, quam accipit obiectum principale, non est ita essentialis scientiae: sicut illa, quam habet, & quam scientiae dat. Sed obiecto secunda, rio etiam deficit actualitas esseatialis sciertiae: & ideo obiectum secundarium est magis in potentia essentiali, & principale est magis in potentia accidentali. Et quia istas tres differentias habebat subiectum in natura respectu materiae, quas habet obiec tum principale respectu secundarij: dicetur in scientia obiectum principale subiectum, & secundarium materia. Ex quo etiam patet: quod subiectum, & materia in arte sumuntur ad similitudinem subiecti, & ma teriae in natura, non in sensu: licet obiectum principale, & secundarium possint sumi in scietia per similitudinem eorum, quae sunt in sensu.

Viso quomodo differt materia in scientia a subiecto, videndum est quomodo differt Theologia a Metaph. sciendum est igi tatr, quod Theologia ad Metaphys. habet

triplicem differentiam: Prima est: quia Metaph. est scientia communis: est enim entis secundum quod ens ut scribitur 4. Metaph. Theologia autem, ut patet ex praecedenti articulo, non est communis per se: nisi forte ex consequenti, in quantum de pluribus potest considerare, quam aliqua alia scientia inventa ab homine: vel similitudinarie in quantum est de Deo, qui est causa omnium, & essendo omnium causa, & continendo omnia habet similitudinem. cum communi, & cum universali: proprie tamen, & principaliter non est communis.

Ex ista autem differentia apparent tres positiones, quae assignant subiectum in Theologia, non accipere subiectum proprie; nec assignare subiectum in Theologia: sed solum materiam. Nam si Theo logia non est scientia communis, non habet pro sublecto aliquid commune: & ideo res, & signa non sunt subiectum in Sacra Pagina, cum omnia contineantur sub signis, vel sub rebus.

Item; ens Diuinum non est subiectum in Sacra Pagina: cum omnia contineantur sub Divino ente, accipiendo ens, Divinum; ut isti accipiunt, scilicet, per essentiam, per participationem, per unionem, & per significationem.

Tertia positio est: quod subiectum in Sacra Pagina est scibile per inspirationem: nec ista, ut apparet, subiectum accipit proprie: quia quodlibet per inspirationem sciri posset. Praetea multa per inspirationem habemus in Sacra Pagina, quae non sunt, subiectum in ea, nec etiam pars subiecti: & ita apparet, quod per primam differentiam quam habet Theologia a Metaphys. quod in istis tribus positionibus non directe accipitur subiectum in ea; non tamen istae pop sitiones falsae sunt, sed largo modo loquuntur accipiendo subiectum pro materia. Secunda differentia est, quae aliquomodo exprima sequitur, scilicet, quod de eodem considerabit Metaph. & Theologia: nam si Metaph. est scientia communis, oportet quod determinet de omni ente aliquomodo: & ideo nulla scientia est, quae non rdeterminet de illis, de quibus Metaph. dec terminat. Si igitur Theologia est de Deo,

oportet quod etiam Metaphys. sit de Deo, sed non potest esse quod sub eadem ratione determinent de Deo Metaph. & Theologia: quia si eodem modo determinarent; essent una scientia; immo quaelibet deter minabit de Deo secundum modum suum. e Cum igitur Metaph. sit scientia communis determinabit de Deo sub modo communi, in quantum, scilicet, ens est, & causa universalis entium: Theologia autem, cum sit scientia specialis, de his, de quibus

determinat, determinabit sub speciali modo: & ideo sicut subiectum in scientia conmuni est commune, in eo quod commune, ita subiectum in scientia speciali debet

esse speciale, in eo quod speciale: & ideo Deus, de quo principaliter intendit ista scientia, sub aliqua speciali ratione debeti. esse subiectum in ea.

Ista autem specialis ratio potest esse in quantum est principium nostrae restaurationis, & consummatio nostrae glorificationis. Quomodo autem hoc sit, per tertiam differentiam apparebit. Ex ista autem secunda differentia apparet, quod omnes illae positiones, quae non assignaverunt subiectum Deum sub aliqua ratione speciali, non proprie acceperunt subiectum. Et ideo quatuor positiones ex ista via apparet non proprie incessifse: Prima est, quodbonum salutare est sublectum in ista scientia: constat enim quod bonum est quid commune: quia debetur cuilibet enti, ut scribitur in 1. Ethic. Vnde licet salutare posset esse conditio specialis; tamen quia bonum est quid commune in scientia speciali oportet esse subiectum, non commune sub ratione speciali; sed speciale sub ratione speciali: patet quod ista assignatio non est propria

Alia positio est, quae dicitur Cassiodori, quod Christus integer caput, & membra est subiectum in ista scientia: cum in Chris to integro includamur, & nos. Sic accipiendo subiectum non accipitur proprie: quia aliquod ens distinctum ab alije omnibus, ut Deus sub speciali ratione, est subiec tum in ista scientia, ut patuit.

Tertia positio est Hug. super Angelica Hierarchia quod opera restaurationis sut a subiectum in Theologia. Apparet autem quod nec hic proprie accipit subiectum: nam restauratio est conditio superaddita, non subiectum.

Quarta positio est, quod Deus est subiectum in Theologia; ista autem magis, accedit ad propriam rationem subiectis non tamen sufficienter assignat subiectum: quia ut patuit, nunquam assignatur aliquod subiectum in scientia nisi sub aliqua ratione: aliter enim esset confusio in scientiis

cum plures scientiae determinent de eodem & ideo licet Deus sit principaliter intentuin Sacra Pagina, & sub ratione ipsius alia introducantur in ea: non tamen suffici dicere Deus est subiectum in Sacra Pagina, nisi addatur ei aliqua specialis conditio, ut principium nostrae restaurationis, & consummatio nostrae glorificationis: patet igitur per istas duas differentias datas, quod omnes dictae positiones large de sub iecto loquuntur..

Tertia differentia est, quod Metaph. non considerat de Deo principaliter per omnem

modum, sed solum secundum aliquem modum, ut patuit art. 1. Sed Theologia considerat de Deo principaliter secundum omnem modum. Ex ista tertia differentiae apparet quare Deus in Metaphys. non est subiectum simpliciter: est tamen subiectum in Theologia sub aliqua tamen speciali ratione, ut patuit. Ista autem specialis ratiosic habetur: quia sub illa ratione principaliter subiectum consideratur in scietia, sub qua eius cognitio principaliter intenditur sed in Theologia principaliter cognoscere Deum intendimus, ut nostrum restauratorem, & glorificatorem: ergo &c.

Respond. ad argumenta, quae probant Deum esse subiectum in illa scientia, dicendum, quod verum dicunt, sed totam veritatem non exprimunt, nam Deus est subiectum in ista scientia, sed sub speciali ratione, ut patuit.

Ad primum in contrarium dicendum, quod Deus non habet partes, & passiones. tamen, ut patebit, aliqua se habent ibi ut partes, & aliqua ut passiones. Vel possumus dicere, quod non oportet loqui de ista scientia, quae habetur per inspirationem, sicut de aliis, quae habentur per acquisitionem. Ad secundum dicendum, quod similis ratio est de subiecto in ista scientia, & de principijs in ea: quia nulla scientia potest probare directe, nec principia sua, nec subiectum suum: tamen per quaedam signa, & per effectus potest: ut patet per Coment. 12. Metaph. & sic probamus Deum esse per effectus, non per causam. Ad tertium dicendum, quod quid est Deus secundum naturam, ut idem Damas. dicit quandiu sumus in via omnino est nobis ignotum: tamen quid est quod dicitur per nomen, cum dicitur Deus, scire possumus: ut cum dicitur quod de subiecto praesupponimus quid est, exponitur quid est quod dicitur per nomen. Vel possumus dicere, ut quidam dicunt, quod ipsi effectus Divini possunt dici quod quid est in tali cognitione: nam cum omne medium ad demonstrandum habeat aliquomodo rationem quod quid est: ipsi effectus, per quos Deum cog noscimus, possunt dici, quod quid est. Estt tamen ista solutio aliquomodo impropria quia non distinguit inter demonstrationem propter quid, & quia