Quaestio 2

ARTICVLUS I. Vtrum in aliquo sit potentia generandi, cui non competat generare?

AD 1. sic proceditur. Videtur quod non sit in aliquo potentia generandi, cui non competat generare: quia quod est per se reperitur in omnibus, sed hoc est per se, quod omne existens actu tale potest sibi simile producere in natura, nisi illi naturae repugnet supposstorum pluralitas, sed omne, in quo est, potentia generandi, habet actum naturam, cui non repugnat suppositorum pluralitas. ergo &c.

Praeterea: secundum Aug. 7. de Trin cap. 1. sicut se habet essentia ad esse, ita se habet potentia ad posse, & sapientia ad sapere: sed in quocuque est essentia illud est, & in quocuque est sapientia sapit, ergo in quocuque est potetia potest: sed quod potest generare, ei generare competit, ergo &c.

Praeterea: quod non potest generare est in eo impotentia ad generan dum: si igitur in aliquo esset potentia ad generandum, & ei generare non conpeteret, in eo simul esset potentia, & impotentia respectu eiusdem actus, quod est, impossibile.

Praeterea: frustra est potentia, quae non reducitur ad actum, sed si in aliquo esset potentia ad generandum, cui generare non competeret, illa potentia non reduceretur ad actum, ergo. &c.

In contrarium est: quia potentia generandi est ipsa natura rei, sed multos videmus habere naturam humanam, & esse homines, quibus generare non comperit, ergo &c.

Praeterea: non est aliqua potentia in una Persona Divina, quae non sit in alia, cum quaelibet sit omnipotens, ergo potentia generandi est in qualibet Persona Divina; sed non cuilibet Personae Divinae competit generare, ergo &c. RESOLVTIO. Tum natura sit potentia generandi, & non geueret nisi cum respectu generantis ad genitum. esse potest in aliquo Divino supposito potentia generandi, cur ge¬ nerare non competat.

REspondeo dicendum, quod potentia generandi perfecta non est in taliqua creatura, cui non competat ge¬ netare; potest tamen esse potentia go nerandi etiam perfecta in aliqua Persona Divina, cui generare non competii Propter primum notandum, quod aliuod est ratio agendi in creaturis, aliud quod agit: nam ratio agendi est ipsa forma non agit tamen forma secundum quod est per formam, ut ratio calefaciendi est calor, calefacit tamen calidum. Nam, sicut habitum est supra, ratio agendi su mitur ex forma; agere tamen sumitur ex ipso esse: & quia supposito per se copetiesse, ei per se copetit agere. Si igitur in ali quo esset calor, & non haberet esse calidum, illo esset potentia calefaciendi; & tamen ei non competeret calefacere:: & ita esset in eo potentia ad generandum calorem, & tamen generare calorem enon conpeteret. Sed quia non est essetia, nis det esse, ut non est calor nisi det esse calidum, cu ratio generadi sive potetia ad ge neradum sumatur ex forma; agere autem vel generare ex ipso esse, cum non sit forma sine esse. In nulla creatura est potentia agendi ssi perfecta sit) cui non competat agere; sed tamen si imperfecta esset non oporteret. Haec autem imperfectio dupliciter investigatur. Nam potentia generandi, ut dictum est supra, duplex est: una, quae immediate progreditur in actum suum, & talis sumitur respectu generationis accidentium, sicut calidum immediate per calorem, qui per poten tiam generativam calidi producit calidum: & cum talis potentia sit accidens cui competit intendi & remitti quantum ad gradus in esse. Tunc est talis potentia imperfecta, quando in subiecto non habet completum esse: und bene posset contingere ex imperfectio ne huiusmodi potentiae, quod in alique essetita remisse calor, quod generare calidum non valeret. Alia est, quae mediate progreditur in actum suum, & hec ut dicebatur, sumatur respectu genera¬ tionis substantiarum: quia forma substantialis non est immediatum principium actionis: haec autem dicitur imperfecta non ratione esse: quia nec intenditur nec remittitur; sed ratione eorum, per quae similitudinem suam inducit, vel est inducendi ratio: utputa si in aliquo est set natura humana, non tamen in eo essent instrumenta, per quae posset progredi in actum generationis. Sed si esset perfecta huiusmodi forma per comparationem ad sibi annexa, per quae progreditur in actum generationis, huiusmodi formam habens posset sibi simile producere. Propter quod patet, quod in creaturis per viam generation is esse accipientibus, potentia generandi perfecta existens, eis competit generare: & ideo bene dictum est, quod unumquodque perfectum est, cum potest sibi smi le producere, ut perfecte calidum non est, nisi possit calidum generare: nec perfecte homo, nisi possit generare hominem.

Licet autem sit sic in creaturis; non autem sic est in Personis Divinis: nam non possumus dicere, quod in aliqua Persona Divina sit potentia generand absque eo quod generet: quia ibi ille forma sive potentia non est secundum completum esse, ut dicebamus in generatione accidentium: quia non solum esse talis formae vel naturae non intenditur, quod etiam convenit substantialibus formis creatis, sed etiam est ipsum esse, quod nulli alij competit. Nec etiam dicere possumus, quod huiusmodi natura non sit immediatum principium generationis, sed ei superadditur aliqua accidentalis forma, sicut caler superadditur formae ignis, ut ignis ignem generet: quia omnia quae ibi sunt, quantum ad ipsum esse in substantiam transcunt Ideo advertendum, quod sicut in rebu creatis (quia supposita uniuntur in forma, & distinguuntur per esse ex forma sive ex natura) sumebatur potentia generandi & generare ex esse, ex eo quod creata supposita, in quibus invenitur generatio, sunt unum in natura, & differunt in esse: ita quia Personae Divinae uniuntur in natura, & distinguuntur per respectum, & non per esse, ipsa natura erit potentia generandi; sed ex respectu sumetur generare. Propter quod sicut in creaturis gignere & gigni competuns his, quae per se habent esse; sic talia in Divinis competunt his, quae per se referuntur: unde generare ibi ipsum respectum dicit: & ideo ubicumque erit dare naturam Divinam, ibi erit dare potentiam generandi; non tamen habens talem naturam generabit. Nam sicut si in aliquo esset calor, esset in eo potentia cale faciendi; non tamen calefaceret, vel etiam calefacere posset, nisi haberet esse calidum, talis forma esset in eo coniuncta ipsi esse: sic si in aliquo supposito Divino est natura Divina, est in eo potentia generandi; non tamen generabit, vel etiam generare poterit, nisi natura in eo sit coniuncta cum respectu, qui requititur ad hoc quod generet: & quia sic non comparatur esse ad naturam, ut respectus: quia non potest esse natura sine proprio esse (unde in nullo est natura Divina nisi sit Deus, nec humana nisi sit homo) potest tamen esse natura ir aliquo sine istis respectibus: in his, in quibus distinctio generantis& geniti sumitur ex esse, non poterit esse natura perfecta sine potentia generandi, nisi eis competat generare: cum eis non competat natura sine esse. In eis autem, in quibus est distinctio non per esse, sed per referri, poterit esse natura sive potentia generandi etiam perfecta absque eo quod eis competat generare: quia licet in eis non sit natura sine esse; est tamem in ipsis natura sine respectu, qui ad generare requititur: & quia per huiusmodi respectum nulla perfectio superadditur naturae, cum non differat realiter a natura, erit in talibus potentia generandi perfecta; non tamen generabunt.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod multa sunt vera per se, quae applicata ad materiam specialem contrahunt falsitatem. Vel dicere possumus, quod illud non est per se simpliciter; sed requiruntur ibi aliae conditiones, ut patuit, quibus non existentibus potest esse in aliquo potentia generandi, & si non generet. Ad secundum dicendum, quod non est per omnem modum: sicut quia sapientia & essentia magis pure dicuntur quid absolutum, quam potentia: nam potentia & si simpliciter dicit quid, convenit tamen quidam modus relativus: & ratione huius respectus, si est in aliquo supposito absque respectu, qui requiritur ad generare, erit in eo potentia gene¬ randi, non tamen generabit. Ad tertium dicendum, quod aliquam Personam Divinam non posse generare non est eximpotentia sui: quia illam eandem potentiam habet, quam habet generans sed hoc est ex proprietate, ut Magisteinnuit in littera. Ad quartum dicendum, quod verum est quod frustra est &c. si nullo modo reduceretur ad actum, reducitur tamen potentia generandi ad actum; si non in una Persona, in alia.

ARTICVLVS II. Vtrum in Filio sit potentia generandi?

SEcundo quaeritur utrum in Filio sit Spotentia generadi? & videtur quod non: quia cuius non est actus, eius non est potentia, sed Filij non est generare, ergo &c.

Praeterea: in aeternis non differt esse & posse: tunc arguo: magis convenit agere cum potentia, quam esse: quia esse egreditur ab essentia, agere a potentia: si igitur in Divinis est idem esse, & posse, idem erit agere, & potentia, ergo cui competit potentia, competet agere sed Filio non competit generare, ergo &c.

Praeterea: posse generare secundum Magistrum non est posse quid; sed posse ad aliquid, ergo potentia generandi ad aliquid est; sed per ad aliquid distinguum tur Personae, ergo si in una est potentia generandi, non erit in alia: cum igitur sit in Patre, non est in Filio.

In contrarium est: quia potentia generandi dicit naturam, sed natura Patris est in Filio, ergo &c.

Praeterea: Omnis potentia, quae est in Patre, est in Filio: aliter Filius non esset omnipotens, sed potentia generandi est in Patre, ergo est in Filio.

Praeterea: Aug. contra Maximinum, & habetur in littera, dicite quod Filius, neque enim non potuit gignere, sed non oportuit, ergo est in eo potentia.

RESOLVTIO. Potentia generandi est in Filio; non tamen cum respectu, prout est in Patre.

REspondeo dicendum, quod quiDdam sic distinguunt, quod hoc gerundium, generandi, potest esse gerun¬ dium verbi activi, velpossivi, vel impersonalis: si activi, sic est in solo Patre: quia potentia generandi idem sonat, quod potentia, per quam generat. Sed si sit passivi, sic est in solo Filio: quia tunc est sensus; potentia generandi, hoc est potentia, per quam generatur: solus autem Filius gignitur. Si autem generandi sit gerundium verbi impersonalis, sic convenit omnibus tribus: quia tunc est sensus, potentia generandi, hoc est, potentia per quam fit generatio: & in qualibet Persona est potentia, per quam sit generatio: quia in qualibet Persona est natura Divina, cuius virtute Pater generat. Sed illud improbatur: quia est alienus modus loquendi, ut dicatur aliquis habere potentiam generandi: quia habet potentiam, per quam generetur: quia a simili posset dici, quod caecus & lapis habent potentiam videndi, cum habeant potentiam, per quam videantur: quia possunt videri. Sed illud improbare simpliciter non est tutum: cum hanc distinctionem aliquomodo Mag. in littera innuat.

Propter hoc sciendum, quod tribus modis aliqua conveniunt in habendo aliquid. Primo: quia habent illud solum secundum rem; non secundum modum se habendi, sive secundum rationem. Secundo: quia habent illud secundum rationem solum, & non secundum reTertio: secundum rem, & secundum rationem. 1. modo est eadem natura in Patre, & Filio: quia realiter non differt natura in eis; differt tamen secundum modum se habendi: quia licet eadem natura sit in Patre, & Filio, aliter tamen se habet ut est in Patre, & ut est inFilio: quia ut est in Filio est per generationem communicata; ut est in Patre, non. Et istum alium modum se habendi appellat Damasc. lib. 1. cap. 11. Differentiam secundum rationem. Vnitas rationis, non rei, D est unitas universalis: nam diversa supposita creata habent eandem naturam secundum rationem, sed non secundum e rem: realiter enim differt natura huma¬

na prout est in diversis hominibus, secundum rationem est una: quia per intellectum possum removere totum illud, in quo differunt humana supposita, remanente eo, in quo conveniunt, & sic omnes homines sunt unus homo, per intellectum tantum: propter quod dicit Con¬ ment. in 1. de Anima, quod siutellectis facituniversalitatem in rebus: ex quo patet quod unitas universalis, sive naturae in rebus creatis est secundum rationem, & est de actibus proprie sumptis; sed genon secundum rem; in Personis Divinis est una natura modo converso, ut tradit Damasc. lib. 1. cap. praeassignato. 3. modo aliqua habent unum aliquid idem secundum rem, & rationem, & sic aliquo modo concedere possumus, quod est una communis notio in Patre, & Filio respectu Spiritus Sanctis nam illa notio etiam secundum rationem aliquo modo potest dici una: quia licet Filius eam habeat ut a Patre procedit: quia nihil habet nisi natum; Pater autem eam habeat non ab alio: tamen quia si illa notio diffiniretur, notificaretur per comparationem ad actum spirandi, vel ad Spiritum Sanctum, qui est unus, & idem & simplex existens a Patre, & Filio tanquam ab uno principio, una notio dici debet etiam secundum rationem. Quando igitur quaeritur: utrum aliquid habeat potentiam generandi exeo quod generatur, vel videndi, quia videtur? Si est una potentia in generante, & genito, vel in vidente, & viso aliquo dictorum trium modorum, licet gratia forme non possimus arguere: hoc videtur, ergo hoc habet potentiam videndi: vel hoc generatur, ergo habet potentiam generandi; tamen gratia materiae possumus: & ideo quia est una potentia generandi in Patre & Filio, per quam Pater generat, & Filius generatur, ut patebit, concedere possumus in Filio esse potentiam generandi. Ex quo apparet non esse aliquam potentiam in Patre, quae non sit in Filio, sed alicui respectui est unita, prout est in Patre, cui non est coniuncta prout est in Filio.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod cum dicitur: cuius es actus, eius est potentia, intelligendum netare in Divinis non proprie dicit actionem, sed relationem per modum ad tus. Vel dicere possumus, quod cuius est potentia, eius est actus, si in eo sit potentia ut comparatur ad talem actum; sed in Filio non est potentia per comparationem ad generare: accepta prout est, est in Filio, sed per comparationem ad generari. Est igitur in Filio potentia ad generare: cum natura Patris, quae est talis potentia, sit in Filio: non est enim alia potentia in Divinis ad generare, & generari: unde in quo est una, est & alia; verum quia ut est in Filio, non est ad generare, sed ad generari, sic accepta talis potentia non denominabit Filium, ut dicatur posse gignere, sed solum posse gigni. Sicut quia eadem est natura particulariter, & universaliter sumpta; & quia universalia sunt in particularibus, ipsa natura universalis est in particulari sed quia non est universalis, ut est in particulati, non denominabit ipsum, ut dicatur particulare esse universale, sed particulare solum: & ideo distinctio illa facta de potentia generandi ex eo quod generandi potest esse gerundium activi, vel passivi, vel verbi impersonalis, si debet esse vera, non est intelligenda simpliciter: cum sit in Filio potentia ad generare, sed intelligenda est de potentia, ut denominatid, in quo est: quia non est in Filio potentia, qua possit generare. Vel intelligenda est cum reduplicatione: quia & si est in Filio potentia ad generare; tamen ut est in eo non est ad generare. Ad 2. dicendum, quod in aeternis non differt esse & posse: quia quidquid potest ibi esse, ibi est. Vnde non prius potuit generare Pater, & postea genuit; sed ab aeterno genuit, & Filius ab aeterno genitus est: & ideo auctoritas non est ad propositum. Vel possumus dicere, quod poentia prout est in Filio non dicit respectum ad generare sed ad generari: & ideo non argnitur quod generet, sed quod

generetur.

Ad 3. dicendum, quod potentia generandi non dicit simpliciter ad aliquid, sed simpliciter dicit quid: & ideo non arguitur, quod non sit in Filio, sed quod aliquem respectum habet prout est in Patre, quem non habet prout est in Filio.

ARTICVLVS III. Vtrum sit eadem potentia, per quam Pater gig. nit, & Filius gignitur.

TErtio quaeritur: utrum sit eadem potentia, per quam Pater gignit, & Filius gignitur?

Et videtur quod non quia ex quo gignere non est gigni, cum potentiae distinguantur per actus, potentia: qua quisgignit, non est potentia, qua quis gignitur.

Praeterea: magis viden¬ tur esse eadem gignere, & gigni in creaturis, quam in Divinis: quia in creaturis cum dicant motum, large accipiendo motum, sunt unus motus; sed in Divinis cum dicant relationem, non sunt, una relatio: cum igitur in creaturis non it una potentia, per quam una gignit: quia est activa & potentia formae, & aliam gignitur: quia est passiva & potentia materiae: nec in Divinis erit vna. Praerea: si eadem esset potentia, idem esset potens; sed si idem esse: potens gignere & gigni, idem se ipsum gigneret, quod est inconveniens, ergo &c.

Praeterea: maior videtur distinctio inter gignentem, & genitum, quam inter videntem, & visum: quia ut ait Phil. in 2. de Anim Nihil se ipsum generat; aliquo modo tamen concedit in lib. de sensu & sensato, quod oculus se ipsum videat, sed nos non concedimus, quod eadem potentia sit, qua quis videt & videtur, ergo nec qua quis gignit, & gignitur.

In contrarium est Magist. qui dicit eandem esse potentiam in Patre, per quam generat, & in Filio, per quam generatur.

Praeterea: si non est eadem potentia, cum potentia dicat quid absolutum, simpliciter loquendo, ut dictum est, erit distinctio in Divinis penes absoluta, quod est contra Aug. 6. de Trinit, cap. 2.

RESOLVTIO. Eadem est potentia, per quam Pater gignit, & Filius gignitur, prout est tamen cum alio, & alio respectu.

REspondeo dicendum, quod quaereRre utrum sit eadem potentia in Patre, per quam generat, & in Filio, per quam gignitur, est quaerere utrum possit esse eadem potentia respectu actus active, & passive sumpti, accipiendo large actum & passionem: quia generare & generari in Divinis non dicunt proprie actionem & passionem; significant tamen per modum actionis, & passionis. Actus autem quadruplex est: quia quidam est, qui non respicit nisi alterum extremum; unde non dicit quid medium inter agens & actum, sive producens, & productum, & huiusmodi actus est esse. Aliquando actus dicitur quid medium inter duo extre¬ ma, & hoc potest esse tripliciter: quia illa duo extrema possunt differre secundum rationem solum, & huiusmodi actus sunt supra se conversivi, sicut cum aliquis se ipsum diligit, vel se ipsum intelligit. Sic enim res accepta vt intelligens, & ut intellecta, est secundum rationem a se differens, & sic intelligere est medium inter utrumque. Aliquando extrema differunt realiter, & hoc potest esse dupliciter, vel re absoluta, sicut aedificare est medium inter aedificans, & aedificatum, quae differunt realiter etiam re absoluta. Vel re relata, & sic generare secundum modum intelligendi est, aliquo modo quid medium in Divinis inter gignentem & genitum, quae differunt secundum relata, & non secundum absoluta. Cum ergo quaeritur utrum eadem potentia possit esse respectu actus active & passive sumpti. Si loquimur de actu 1. modo, quaestio non habet locum: quia ille actus non potest significari active, & passive, cum non requi rat aliquo modo duo extrema. Si loquimur de actu 2. modo, planum est: quia eadem est potentia respectu actus utro que modo sumpti, & potissime in Deo ubi ipse per se ipsum per se & primo solum se ipsum intelligit. Sed si loquamur de actu 3. modo, sic non est eadem: quia non est eadem potentia, per quam aedificator aedificat, & aedificium aedifica tur: cum una sit potentia artis, alia sit potentia materiae. Si loquamur de actu 4. modo, sic etiam est eadem: quia cum inter talia non sit differentia nisi per relata, si poneretur distinctio secundum potentiam inter ea, differrent secundum absoluta, quod est contrarum positioni: & quia illo quarto modo sumitur potentia in Divinis respectu actus nosionalis, ut respectu generare & generari, dicere possumus, quod eadem es potentia, per quam Pater gignit, & Filius gignitur. Nam quia in Divinis una est voluntas, per illam eandem voluntatem, per quam Pater vult esse Pater & non Filius, Filius vult esse Filius, & non Pater: ita quia eadem est ibi potentia, & secundum absoluta non est ibi distinctio, per illam eandem potentiam, per quam Pater potest esse Pater, & gignere, Filius potest esseFilius, & gigni: & iita est via Magistri, ut apparet in littera,

Verum quia via ista nimis transcen¬ dens est: ideo magis specialiter possumus hanc veritatem dupliciter venari Primo: ex eo quod respectus in Divinis se habet quasi esse in creaturis. Si igitur calor uni daret esse calicum; alij vero esse frigidum: quia calidi est calefacere; frigidi vero infrigidare, eadem esse potentia, per quam calidum calefaceet, & frigidum infrigidaret, alij tamen & alij esset coniuncta. Sicut ergo calor coniunctus oppositis esse est potetia respectu oppositorum, sic natura Divina coniuncta oppositis respectibus modo opposito respicit generationem: & quia in Patre est coniuncta Paternitati, in Filio vero est vnita opposito respectui, ut filiationi, quia Patris est gignere, Filij vero gigni, eadem erit potentia, per quam Pater gignit, & Filius gignitur; alij vero, & alij coniuncta respectui.

Secundo hoc patet: quia potentia generandi in Divinis est ipsa natura, & simpliciter dicit quid: sed quando aliquid simpliciter & secundum esse est in praedicamento substantiae, convenit tamen ei aliquis modus relativus, nisi plurificetur substantia, quantumcumque plurificetur respectus, semper dicitur unum tale, licet respectus dicantur multi: sicut est videre de potentia, quae est materia. Nam ipsa potentia, quae est materia, est in praedicamento substantie: quia in quolibet genere est considerare actum, & potentiam, & potentia in genere substantiae est ipsa materia, & licet talis potentia sit in genere substantiae, habet tamen quemdam modum relativum, inquantum respicit formam: & licet huiusmodi respectus plurificentur per comparationem ad formas contrarias, eadem tamen dicitur esse potentia contrariorum, loquendo de potentia passiva, quae est potentia materiae; respectus tamen sunt alij: ita suo modo licet generare & generari op ponantur oppositione relativa, potentia tamen ad utrumque, secundum quod in Divinis sumitur, quia ipsa potentia simpliciter dicit quid, erit eadem; respectus tamen alij erunt: & ita eadem est potentia, per quam Pater generat, & Filius gignitur; non comiuncta eidem respectus prout est in Patre, & Filio, sed alij & alij.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod non arguit potentiam esse aliam, sed respectus esse alios: & quod dicitur, potentiae distinguuntur per actus. Dicendum, quod gignere, & gig. ni non proprie dicunt actus, sed relationem per modum actus. Ad secundum dicendum, quod potentia distinguitur secundum ea, in quibus est: & ideo siigignens & genitum differunt per absoluta, poterit esse alia potentia. Sed si differunt solum per relata, non: cum potentia dicat quid absolutum. Et quod dicitur de motu magis est pro veritate, quam contra: quia si generare & generari in creaturis dicunt motum; dicunt, vel saltem inferunt etiam relationes oppositas: & ideo distinctio inter talia sumitur ex motu, & ex oppositione B relationis: & ideo non concludit ratio. quia arguit a minori negando, & a maiori affirmando. Ad tertium dicendum, quod secundum quod potentia dicit quid, & potens sumitur substantilivuiePater & Filius sunt unus potens; sed ratione respectus sequitur, quod alicui res pectui est unita potentia prout est in Patre, cui non est unita prout est in Filio: & quia generare dicit respectum & ad aliquid: vnde non valet, si Pater & Filius sunt unus potens, & eadem poten tia in utrisque, si Pater potest generare, ergo & Filius. Ad quartum dicendum, quod inter nulla creata potest esse tanta unitas in natura, sicut est inter gignentem & genitum in Divinis: & quia unitas ista potentiae, de qua loquimur, respicit unitatem naturae; cum ista maxime si: in Divinis, una erit potentia gignentis, & geniti.

ARTICVLVS IV Vtrum in Divinis possint esse plures Filij?

Varto quaeritur: utrum in Divinis possint esse plures Filij?

Et videtur quod sic: quia Filius non gignitur, nisi ex eo quod Pater se intelligit, sed sicut Pater se intelligit, ita Falius se intelligit, sed Pater se intelligendo producit Filium, ergo Filius producit alium Filium.

Praeterea: non maioris potentiae est Pater carnalis, quam Caelestis, sed Pater carnalis potest generare plures Filios, & potest dare Filio, quod generet alium Filium, igitur Caelestis hoc poterit, ergo &c.

Praeterea: quando aliquid, produxit aliquid, nisi cesset potentia ad producendum, iterum potest aliud, producere, sed Pater producendo Filium non amisit potentiam generandi, ergo poterit producere alium Filium. Praeterea: quanto aliquid est simplicius tanto in pluribus reperitur: quia quanto simplicius, tanto virtuosius: tanto ergo in pluribus Filijs poterit reperiti natura Divina, quam quaecumque natura corporalis, quanto natura Divina simplicior est qualibet corporali natura. In contrarium est: quia dicit comm in 1. Caeli, & Mun. quod ex perfectione

iniversi contingit, quod est universum unum, ergo ex perfectione rei contingit, quod sit unum tale: Filius Dei est maxime perfectus, ergo &c.

Praeterea: plurificatio aliquorum secundum numerum est propter materiam: in Divinis non est materia, ergo non sunt ibi plures Filij; quia tunc Filij illi differrent secundum numerum & haberent materiam. Praeterea: omnis scriptura clamat, ipsum esse Vnigenitum, quod non esset, si ibi essent plures Filij respectu Personae Patris.

RESOLVTIO.

RREspondeo dicendum, quod si vocum Filius Dei ex tota Patris, scientia non possunt esse plures Filij, sed uni¬ cum Verbum Divinum.

Dumus loqui de pluritate aliquorum, oportet nos videre, quomodo illa progrediuntur in esse. Filius autem in Divinis per viam generationis, accepit esse: quia de ratione Filij est quod sit genitus, generatioautem est opus naturae, secudum er go quod aliqua diversimode naturam habent, competit eis diversimode generari: sic enim loquendum est de generatione, ut loquimur de natura: si ergo Deus est naturae intellectualis non poterit ibi esse generatio, nisi per modum intellectus: propter hoc vult Aug. 6, de Trin. cap. 2. quod est Filius, quia Verbum: ex quo habetur, quod eius generatio est per modum intellectus, quia ab intellectuali natura procedit Verbum. Et ideo si volumus videre utrum in Divinis sint plures Filij, videamus, utrum in Divinis sint plura verba: hoc autem maxime videre poterimus considerando differentiam inter Verbum Divinum, & nostrum; quia in nobis sunt, plura verba, in Divinis autem est unum tantum. Causa autem quare in nobis sunt plura verba quadruplex assignari potest. Vna est: quia verbum nostrum non semper gignitur de scientia, sed aliquando de ignorantia, ut dicit Aug. 15. de

Trin. cap. 15. & ideo quia de scientia, & ignorantia gignitur verbum, ideo in nobis est aliud, & aliud verbum, prout de scientia, & ignorantia gignitur. Secunda est: quia scientia nostra est amissibilis, & quia ea, quorum substantia deperit, non redcunt eadem numero: successive in nobis potest esse alia, & alia scientia: exquo amissibilis est, secundum quod dicit Aug. 15. de Trin. cap. 13. & secundum quod in nobis est alia, & alia scientia, erit aliud, & aliud verbum. Tertiae ratio esse potest: quia in nobis aliquando verbum habet esse informe, aliquando habet esse formatum: unde dicitur 15. de Trin. cap. 16. quod ante verbum nostrum praecedit cogitatio, & ita possunt plurificari in nobis verba secundum esse informe, & formatum. Quarta ratio sumi potest ex eo quod intelligentia non potest simul informari omnibus,

uae sunt in memoria. Vnde dicitur 15. de Trin. cap. 8. quoniam non potest acies animi simul omnia, quae memoria tenet, uno aspectu contueri: ideo verbum nostrum non ex tota scientia generatur. Et ideo: dato quod semper verbum nostrum de scientia gigneretur, semper haberet esse formatum: nunquam scientia nostra esset amissibilis: quia non totam scientiam comprehendit: cum intelligentia non possit unico aspectu informari omnibus, quae sunt in memoria, oportet in nobis saltem suc. cessive esse plura verba.

Verbum autem Divinum, quia hatbet conditiones oppositas verbo nostro est ibi unicum solum. Nam illud Veribum Divinum semper de scientia Dei gignitur: quia ut scribitur 15. de Trin. cap. 15. Verbum unum non nisi de scientia gignitur, sed scribitur eodem libro cap 14. Verbum Divinum vere est unitas, ex quo primo habet conditionem oppositam verbo nostro. Secundo: scientia De nunquam est amissibilis, & ratio huius assignatur. 15. de Trin. cap. 13. qui scientia Dei est substantia & esse Dei, sed nihil, quod est ipsum esse, esse amittere potest; sed si Deus non amittit esse, non amittit scire vel scientiam, quae sun idem, quod esse eius. No igitur gignitur Verbum Divinum ex scietia amissibili, prop ter quod habet secundam conditionem oppositam verbo nostro. Tertio: Verbum Divinum nunquam est informe, immo semper est formatum, ut dicitur 15. de Trin. cap. 15. propter quod 10. cap. dicti libri dicitur: Non ergo ille Dei Filius cogitatio Dei, sed Verbum Dei dicitur: non igitur plurificabitur per esse informe, & formatum, ut nostrum verbum: propter quod opponitur tertio verbo non stro. Quarto quia Verbum Divinum gignitur ex tota scientia Dei: cum scientia Dei simplex sit, & non habeat partem & partem, si gignitur ex scientia Dei, ex tota scientia gignitur, & quia illi scientie coequatur, nec est aliquid in scientia quod non sit in Verbo, vel in Verbo quod non sit in scientia, cum sit ibi una scientia: sicut una substantia, & una essetia: erit ibi unum Verbum. Istam autem aequalitatem verbi ad Divinam scientiam, & istam comprehensionem narrat Aug. 15. de Trin. cap. 24. dicens: Pater genuit Verbum sibi aequale peromnia. Non enim se ipsum integre perfecte que dixisset, si aliquid minus aut amplius esset in eius Verbo. Et sequitur, quoniam quidquid in ea scientia, de qua genitum est, & in ipso est. Quod autem in ea non est, nec in ipso est. Ex quo patet quod Verbum Divinum habet quartam conditionem oppositam verbo nostro, quia aequatur Divinae scientie: non autem verbum nostrum nostrae scientiae coaequatur. Illud igitur Verbum est Verbum unum: quia non habet unde plurificetur, patet igitur, quod est, ibi unus Filius: cum sit ibi unum Verbum. Ad probandum etiam ibi esse unum Filium facit, quod ostensum fuit in secundo problemate quartae distinctionis: ibi enim ostensum fuit quod per viam generationis in Divinis a pluribus Personis non procedunt plures, nec a pluribus una, nec ab una plures, sed sosum ab una una: quod si ita est, solum una Persona est ibi genita, & ita unus Filius.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod Pater intelligendo se, producit Filium: quia natura in Divinis est radicale principium generationis, Attamen ut Persona generet, oportet suum intelligere, sive suam naturam esse coniunctam cum aliquo respectu, cum quo non est coniunctum intelligere Filij, & natura Filij prout est in Filio. Ad secundum dicendum, quod non est eximpotentia Patris Caelestis, quod non generet plures Filios, immo ex potentia, & perfectione: quia se integre & perfecte per unicum Filium se exprimit, & manifestat, superfluet ibi alius Filius, Ad tertium dicendum, quod ratio fallit ex falsa imaginatione, imaginatur enim in actu generationis Filij esse praeteritionem, ita quod Pater postquam genuit Filium, cesset generare, & quia quiescit a generatione possit iterum generare; sed non sic se habet: quia Pater seper gignit, & Filius semper est genitus. Ad quartum dicendum, quod quanto aliquid est simplicius, in pluribus reperitur, verum est, si illa plura non comprehendunt virtutem eius; sed Filius totam scientiam Patris comprehedit, ideo non sequitur. Nota quod in Divinis non est nisi unus genitus,

sive unus Filius: nec Deus Pater alium Filium generare potest: sed nec ipse Filius generat, aut Spiritus Sanctus. Pater quidem alium generare non potest: quis genitum in Divinis est Verbum, ut probat Doctor: sed de ratione Divini est, ut sit de tota scientia, & tota Patris intelligentia: alioquin Christus non esset Verbum perfectum, sed quod est ex toto, aliquo modo non est multiplicabile. Verbum igitur Vnigenitum est. Item, nec Filius generare potest, nec Spiritus Sanctus, cuius ratio est: quia Filius, & Spiritur Sanctus illam eandem virtutem, & natu¬ ram, quam habet Pater, ihabent ipsi; sed ipsa existens in Patre intelligitur exisse in actum generationis totalem: adque se potest extendere, ergo in Filio & Spiritu Sancto existens non potest generare.