Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum una Persona possit dici princi¬ um alterius?

IAD primum sic proceditur: videtur, quod una Persona non possit dici principium alterius: quia Idem dicitur primum, & principium, ut dicit Philosophus 1. Post. sed una Persona non est prior alia, ergo &c.

Praeterea: sicut scribitur in 4. Meta. primum, & causa sunt idem, sed primum & principium sunt idem, ut habitum est supra, quae autem uni, & cidem sunt idem, inter se sunt eadem, ergo principium & causa idem sunt; sed una Persona non est causa alterius: cum ad esse causae sequatur aliud, ergo una Persona non dicetur principium alterius. Praeterea: Philosophus in 5. Meta. vult quod ditinguatur causa, sicut & principium: quod non esset, nisi idem esset principium & causa. Si ergo una Persona non est causa alterius, ergo nec principium.

Praeterea: principium per se, & primo dicitur de causa efficiente: unde & Philosophus quando vult nominare causam efficientem, nominat ipsam, principium unde motus, sed una Persona non est causa efficiens alterius, ergo &c.

In contrarium est: quia Aug. in 5. lib. de Trin. cap. 14. vult quod Pater & Filius sint unum principium SpirituSancti, unde ait: quod Sicut Pater & Filius unus Deus, & ad creaturam relative unus Creator, & unus Dominus, sic relativit ad Spiritumsanctum unum principium. Sed sicut Pater & Filius possunt dici unum principium Spiritus Sancti, ita Pater potest dici principium Filij.

Praeterea: idem Aug. eodem lib. de Trin. & cap. ait: Qignens ad id quod gignitur principium est.

RESOLVTIO. Persona producens bene dicitur principium Personae productae.

REspond. quidam sic dicunt, quod in Divinis non possumus recipere nomen causae: quia causa proprie dicta, vel est extra rem, vel est pars rei. Extra ut finis & efficiens. Pars, ut forma & materia; sed una Persona non est extra aliam, nec est pars alterius, & ita una Persona non potest dici causa alterius. Praeterea: videmus, quod causa habet quedam ordinem ad esse illius, cuius est causa, igitur cum idem sit esse trium Personarum, non potest esse quod una Persona sit causa alterius; sed in principio non est sic quia reperitur principium, quod non est extra iliud cuius est principium, sicut punctus est principium lineae, a quo fluit linea. Rursum reperitur aliquod prin cipium, quod non habet influentiam quantum ad esse supra id cuius est principium, sicut illud a quo incipit motus; & mane a quo incipit dies; ita habent rationem principij, quod non habent influentiam super ea, quorum principia sunt: & quia non est contra rationem principij esse in eo, cuius est principium, & non habere ordinem ad esse ipsius, potest dici una Persona principium alterius, licet una Persona non sit extra alteram, & non habeat ordinem ad esse alterius, cum sit idem esse omnium Personarum. Sed illud non videtur sufficie ter dictum: quia nullum invenimus principium in istis inferioribus, quod per omnem modum representet principium in Divinis, sed aliquod principium representabit ipsum per unum modum, aliquod per alium: & sicut est in principio, ita est in causa suo modo: quia aliqua causa repraesentat principium in Divinis uno modo, sicut materialis & forma repraesentant ipsum, ex eo quod non sunt extra rem, efficiens & finis repraesentant ipsum, ex eo quod sunt distincta a re, & tamen aliquo modo dant esse rei. Igitur secundum istum modum procedendo si ponimus in Divinis nomenprincipij, debemus ibi ponere nomen causae; & si negamus unum, debemus negare aliud.

Propter hoc dicendum est aliter, Dquod licet una Persona prout dat esse alteri, proprie non possit dici causa illius, cui dat esse secundum aliquod genus causae; attamen habet maiorem convenientiam cum uno genere causae, quam cum alio: & ideo cum quodlibet genus causae habeat nomen appropriatum, quod per prius convenit sibi quam alicui alij, duo nobis consideranda occurrunt. Primo quod est illud genus causae, cum quo habet similitudinem una Persona prout dat esse alteri maiorem,

nae agentes reducuntur in aliquod agens superius: quia omnis talis ordo agentis ex esse sumitur, & quia idem est esse trin Personarum; nec est aliquod esse superius esse Di: ino, quotiescunque pluribus Personis Divinis competit unum, & idem producere, tunc omnes illae Personae respectu Personae illius product: dicuntur unum & idem principium. unde sicut tres Personae respectu cuiuslibet creaturae non dicuntur tria principia; sed unum principium: quia est unum esse earum, & una substantia, & una virtus: ita Pater & Filius respectu Spiritus Sancti sunt unum principium propter unitatem esse, & virtutis. Hanc viam aliquo modo innuit Aug. 5. de Trin. cap. 14. qui ait: Fatendum est Parem, & Filium principiu esse Spiritus S. non duo principia; sed sicut Pater & Filius unus Deus. & relative ad creaturam unus Creator, & unus Dominus; sic relative ad Spiritum Sanctum unum principium. Alia via sumitur ex parte ipsius Spiritus Sancti: quia quod procedit a pluribus, secundum quod plura, ut potest haberi ex quadam propositione Procli, Compositius est, quam quod procedit ab uno, vel a pluribus ut sunt unum: & quia Spiritus Sanctus simplicissimus est, non est intelligibile, quod procedat a pluribus, ut plura sunt; sed procedat ab eis, ut sunt unum principium. Ethoc est quod vult Anselm. inde processione Spiritus Sancti, quod Pater & Filius spirant in eo quod unum. Modus autem huius unitatis diversimode assignatur. Nam quidam dicunt quod Pater & Filius sun punum principium Spiritus Sancti, inquam tum est in eis una communis notio: quia sicut Divina Essentia, sub ratione qua paternitas, est ratio. quare Pater sit principium Filij: ita Divina Essentia sub ratione, qua communis notio, est raticiquare Pater & Filius sint principium Spiritus Sancti. Sed illud non est bene dictur quia illud, quod est ratio: quare aliquid sit alicuius principium, est illud, in quo quod est ex principio, principio simila tur: ut si calor in igne est ratio, quod ignis sit principium omnium calidorum calor est illud, in quo igni omnia calida conformantur: & quia in communi no tione non assimilatur Spiritus Sanctus Patri & Filio, communis notio, vel essentia Divina sub ratione, qua talis notio, non erit ratio, quare Pater & Filius sint unum principium Spiritus Sanctis nec etiam (ut patet per habita) poterit esse aliquid huiusmodi ratio quod puri relationem significet: nec etiam aliquid pure absolutum, cui non competit aliquis modus respectivus: sed quia sem per virtus est ratio, quare aliquid sit pricipium alterius; igitur virtus spirativa, in qua uniuntur Pater & Filius, secundum quod spirant Spiritum Sanctum, est id ratione cuius dicuntur unum principium Spiritus Sancti. Vnde dicere possumus quod sicut natura est potentia generativa, in Patre: quia Filius procedit per modum naturae: & natura dicit quemdam respectum ad istum actum, qui est generare, sic voluntas est virtus spirativa in Patre & Filio, & importat quemdam respectum ad actum spirandi. Sunt igitur Pater & Filius unum principium Spiritus Sancti, prout in eis est una virtus spirativa, & una voluntas: nec valet, quod proter hoc Spiritus Sanctus seipsum spiret: quia habet unam, & eandem voluntatem cum Patre & Filio: sicut non valet, quod Filius seipsum generat, licet sit eadem natura in Filio, quae est in Patres quia huiusmodi natura in Patre est coniuncta cuidam respectui, cui non est coniuncta ut est in Filio: & ratione huius coniunctionis generare verificatur de Patre, & non de Filio: sic voluntas ut est in Patre & Filio est coniuncta cuidam respectui, cui non est coluncta ut est in Spiritu Sancto: & ideo Spiritus Sanctus non spirat, ut Pater & Filius: & licet requiratur unio ad talem respectum, tamen sicut Pater non est potens generare nisi natura: sic Pater & Filius non sunt potentes spirare nisi voluntate,

Resp. ad arg. Ad 1. dicendum, quod non sufficit ad pluralitatem principij pluralitas suppositorum: quia principium non nominat solum suppositum; sed nominat suppositum cum virtute. Et tota ratio, quare suppositum habet rationem principij, est potentia sive virtus, quae est ratio actus: ita quod sicut ab huiusmodivirtute & potentia habet aliquid quod sit principium, ita ab eadem virtute & potentia habet quod sit unum principium: quia per idem habet aliquid esse, & esse unum: & quia una est potentia spirativa, in Patre & Filio, Pater & Filius erunt. unum principium Spiritus S. Per hoc patet solutio ad secundum.

Ad tertium dicendum, quod non est simile de materia & forma, & de Patre & Filio: quia licet ex materia & formafiat quid unum, tamem non sub eadem ratione materia est principium suppositi & forma: quia materia est princium sub ratione qua in potentia; forma autem sub ratione qua in actu: sed Pater & Filius secundum quod facit ad praesentem quaestionem sub eadem ratione sunt principium Spiritus Sancti, prout, scilicet, habent unam potentiam spirativam. Ad 4. dicendum: quod licet sint plura, quae dicuntur relative, non tamen sunt plures relationes: quia eadem relatione Pater refertur ad Spiritum Sanctum, qua & Filius: ita licet sint plura supposita spirativa, & plures spirantes; unum tamen est principium spirativum, quia una virtus.

ARTICVS IV. Vtrum principium in Divinis dicatur univo¬ ce respectu Divinae Personae, & respectu creaturae?

DEinde quaeritur de principio sum? Dto in Divinis respectu creaturae, & est questio, utrum univoce dicatur principium in Divinis respectu Divinae Personae, & respectu creaturae?

Et videtur quod sic: quia est Persona in Divinis, que procedit per modum intellectus, ut rilius; sed & creaturae per modum intellectus emanant. Coparantur enim omnia creata ad Deum, ut artificiabilia ad artificem, sed artifex per intellectum est causa omnium artificialium. Cum igitur Deus producat Filium, & creaturam eodem modo: quia per modum intellectus sive intelligedo, univoce dicetur princi pium in Divinis respectu Filij, & respectu creaturae: cum ratio principij ex productione sumatur.

Praeterea: saltem videtur, quod principium in Divinis respectu creaturae dicatur uniformiter, & respectu Spiritus Sancti: quia secundum Damasc. 1. lib. cap. 8. creatio est opus vountatis; sed Spiritus Sanctus procedit per modum voluntatis: ergo eodem modo est emanatio creaturarum, & Spiritus Sancti, igitur ratio principij dicitur univoce respectu utriusque.

Praeterea: tunc aliquid dicitur univoce de aliquibus, quando secundum unam rationem praedicatur de illis; sed Deus ex hoc est principium creaturae, quia creatura ab ipso accipit esse: sed secundum hoc etiam una Persona est principium alterius: quia una ab alia accipit esse, ergo &c.

In contrarium est: quia secundum omm. in 12. Meta. mobile & immo bile non habent principium sibi commune, sed omnis craeatura est mobilis: solus Deus est per omnem modum immobilis: quia secundum Aug. in 1. de Trin. cap. 1. Immutabilitas, & immortalitas sunt propria solius Dei, ergo quod est principium unius non erit principium alterius, vel non secundum eandem ra¬ tionem dicetur aliquid principium utriusque, ergo non univoce.

Vlterius quaeritur: utrum per prius dicatur principium in Divinis respectu creaturae quam respectu Personae: vel e converso?

Et videtur quod prius dicatur respectu craturae: quia essentiale est prius notionali; sed principium creaturae est quid essentiale, & commune totiTrinitati: esse principium Personae est notionale, ergo &c. In contrarium est: quia esse principium Personae competit Deo ab aeterno, esse principium creaturae competit ei ex tempore, sed aeternum est prius temporali, ergo &c.

RESOLVTIO. Principium in Divinis dictum respectu Per¬ sonae, & creaturae non dicetur se¬ cundum eandem rationem, neque univoce.

REsp. dicendum, quod principium Rin Divinis dictum respectu Personae & respectu creaturae non dicitur secundum unam rationem: & per prius dicitur per comparationem ad Personam, quam ad creaturam: quod duplici via venari possumus, secundum quod in principio duo est considerare. 1. emanationem & originem. Nam ex hoc dicitur una Persona principium alterius, & tota Trinitas principium creaturae: quia una Persona ab alia producitur, & creatura a tota Trinitate emanat. 2. relationem: quia semper principium est cuiusdam vel quorumdam, & relationem importat, ut potest haberi a Philosopho. 1. Phy. Ex origine igitur, & relatione venari possumus veritatem tactam. Primum sic patet: quia tam emanatio Personarum quam creaturarum habet esse per mo dum intellectus, & voluntatis: nam Filius emanat per modum intellectus, Spiritus Sanctus per modum voluntatis, & creaturae singulae procedunt a Deo per intellectum & voluntatem: & quia, ut dictum est, aliquid dicitur principium alterius: quia illius est producti vum: si videre volumus: utrum univoce vel qualiter dicatur principium in Divinis respectu Divinae Personae & creaturae, nos videre oportet quomodo diversimode per modum intellectus & voluntatis est emanatio Personarum & creaturarum. Ideo notandum quod Deus intelligit se & alia vno simplici intuitu: & vult se & alia uno simplici velle: & licet sit unus simplex intuitus quo Deus se & alia novit: tamen intel lectus sui est ratio, quare alia intelligat quia intelligendo se intelligit alia: sic etiam ex parte voluntatis se habet, quod licet sit unum simplex velle, quo se & alia vult; tamen volendo se vult alia: & ideo quae procedunt a Deo, ex eo quod se intelligit, & se vult, sunt ratio & causa omnium aliorum: & quia Filius procedit a Deo, ex eo quod se intelligit: & quia Deus Pater intelligendo se producit Filium: & Spiritum Sanctum; ex eo quod se vult: quia Deus Pater diligedo, Filium spirat Spiritum Sanctum v, aliquidhl Pater & Filius diligendo se, & volendo bonitatem suam Spiritum Sanctum producunt: ideo emanatio Personarum est, ratio emanationis creaturarum: ut Filius est ratio omnium, quae manant a Deo, ut procedunt ad ipso ut artificia lia per modum intellectus: & ideo Filius proprie dicitur ars Patris; creatura autem non proprie dicitur ars Dei; sed artificiatum eius: sic etiam Spiritus S est ratio omnium creaturarum, ut proucedunt a Deo per modum voluntatis & ideo dicitur amor: quia amor est ratio volitorum; creatura autem propria dicitur volita: & hunc ordinem forte considerans Augustinus, secundum que emanatio Personarum est ratio emana tionis creaturaru, ait in fine 6. de TriNon confuse accipiendum esse ex quo omnia: per quem omnia: in quo omnia: & quia emanatio Persunarum est prior, quam ema natio creaturarum, cum sit ratio eius: cum ex productiore sumatur ratio prin¬ cipij, per prius dicetur principium respectu Personae Divinae, quam respectur creaturae. Secunda via ad venandum hoc idem est ex relatione. Nam principium in Divinis respectu Personae Divine dicit relationem realem, eo quod relationes originis in Divinis reales existunt; sed respectu creaturae dicit relationem secundum modum intelligendi solum: quia relatio Dei ad creaturas non est realis sed rationis: tamem & relativum ut relativum est per prius dicitur de relativo secundum re, quam de relativo secundum modum intelligendi: & ideo principium, ut relationem importat, dicitur per prius in Divinis, ut sumitur respectu Personae Divinae, quam ut sumitur respectu creaturae.

Resp. ad arg. Ad primum & 2. dicen dum, quod licet creatura emanet a Primo per modum intellectus, & per modum voluntatis, secundum quos modos emanant Filius, & Spiritus Sanctus; tamen aliter, & aliter emanant per modum intellectus & voluntatis Personae & creaturae: propter quam diversitatem, ut ostem sum est, emanatio Personarum est ratioemanationis creaturarum: & ideo prin cipium respectu Personae Divinae, & respectu creaturae non dicitur uniformiter, nec univoce. Ad tertium dicen¬

dum, quod in ratione potest latere aequivocatio, vel analogia, sicut & in nomine: & quando sic secundum unam rationem dicitur aliquod nomemn de aliquipus, non oportet illud univoce predicari de illis: & quia sic est in proposito; nam accipere esse non uniformiter competit Personae Divinae & creaturae: quia creatura a Deo accipit aliud esse, quam esse suae causae; sed Persona Divina a suo principio accipit esse idem, quod ipsum habet, & ideo non concludit ratio.

Ad id autem quod viterius quaeri tur, de quo dicatur per prius: Dicendum quod, ut patet per habita, per prius dici tur respectu Personae Divinae. Et ad at gumentum in contrarium dicendum quod essentiale dupliciter potest sumivel simpliciter, & sic secundum modunm intelligedi essentiale est prius notionali: vel per respectum ad creaturas; & sic ratione huius respectus adiuncti notionale est prius essentiali, & potissime in proposito: cum emanatio Personarum sit ratio emanationis creaturarum.