Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum aliquid fiat praeter Divinam voluntatem?

AD primum sic proceditur: videtur quod nihil fiat praeter Divinam voluntatem: quia, ut, habitum est, ea fiunt eo volente, quae fiunt a Deo provi dente: sed ea fiunt ipso providente, que ab aeterno providit, & praescivit, vel prospexit. Cum ergo cuncta prospexerit, tam bona, quam mala, & nihil praeter ejus scientiam fiat, nihil praeter ejus voluntatem efficitur.

Praeterea: i dicitur in 5. de Consol. Deus ab aeterno cuncta prospiciens providentiae cernitur intuitu suisque meritis praedestinata disponit. Sed tam bona quam mala disponit, & omnibus secundum sua merita tribuit: nihil ergo praeter providentiam fit, & per consequens nec praeter Divinam voluntate efficitur.

Praeterea: potentior vide¬ tur voluntas praeter quam, & contra quam nihil efficitur, quam solum contra quam nihil fit, praeter tamem ipsam multa fiut: cum ergo Divina voluntas sit potentissima, non solum oportet nos dicere, quod nihil siat contra eam, sed etiam quod nihil efficiatur praeter illam.

Praeterea: permissio minus videtur habere de vountario, quam aliquid aliud signum Divinae voluntatis. Nam cum alia, signa Divinae voluntatis implentur, hoc est, secundum quod Deus in nobis operatur. Nam nec consilia nec praecepta implere possumus absque Divina voluntate & ejus auxilio: sed permissio ex hoc existit: quia Deus nostra mala impedire non nititur: cum ergo nihil fiat praeter permissionem secundum Magistrum, multo minus sit aliquid praeter eius voluntatem, qualitercumque sump¬¬ tam.

Incontrarium est Magister in littera, qui dicit multa fieri praeter Divinam voluntatem.

Praeterea: qui non facit nec praeter voluntatem Dei nec contra, conformat voluntatem suam volunta ti Divinae, & non peccat: cum ergo mul ti male agant, oportet eos facere contra Divinam voluntatem, vel praeter: sed nihil sit contrasloquendo de voluntate consequente) quia illa semper impletur, ergo multa fiunt praeter.

RESOLVTIO. Et si aliqua contra voluntatem Dei antecedentem fiant; nihil tamen fit contra consequentem: praeter vero eius operationem privatio¬ nes bonorum & mala fiunt, non prae¬ ter ejus permissionem, nec contra.

REspond dicendum, quod quidquid Rvoluntatem movet semper est bo num, vel simpliciter vel secundum apparentiam: quia secundum Philosophum 4. de nima: Apperibile semper movet appetitum sub ratione boni, sive sit existens bonum, sive apparens. Et quia si non apprehenditur aliquid sub ratione boni, non potest movere voluntatem, nunquam est malitia in voluntate, nisi sit error vel saltem aliqua nescientia in ratione. Vnde 3. Ethic. scribitur: Omnis malus ignorans. Nam secundum Diony. 4. de Div. nom. Nemo proposito sibi malo facit, quae facit. Quia secundum eum semper malum est praeter voluntatem & praeter intentionem, unde nec habet fine neque principium. Si ergo est aliquis intellectus, in quo nulla inordinatio neque error cadere potest, ab habente huiusmodi intellectum non poterit malum esse volitum: & quia Divinus intellectus errare non potest, & in eo nescientia aliqua esse non valet, nullum malum a Deo est volitum, sed quod non est volitum ab aliquo, vel est contra voluntatem ejus vel praeter: cum habitum sit contra voluntatem Divinam consequentem nihil fieri posse, cum secundum eam nullum malum sit volitum, oportet, quod praeter eam mala fiant. Vnde Magister in littera ait: quod nihil contra voluntatem Divinam, quae ipse est, fit; nisi dicatur contra eam fieri, quod praeter eam fit. Tamem quia aliquo modo potest accipi voluntas Divina, quod contra eam fit: aliquo quod praeter eam: aliquo quod nec contra eam, nec etiam praeter. Distinguendum est de Divina voluntate, ut com¬ muniter distinguitur. Nam voluntas Divina dividitur in voluntatem beneplaciti & signi. Voluntas beneplaciti dividitur in antecedentem & consequentem. Quod autem Deus vult antecedenter, ut ostensum est, non vult simpliciter; sed quod vult consequenter. Fieri autem aliquid contra id, quod Deus non vult simpliciter, non est inconvemens, ut dictum est, ergo multa fiunt contra voluntatem antecedentem, vt Deus vult omnes homines salvos fieri antecedenter, & tamem non omnes salvantur. Contra autem vountatem consequentem nihil fieri potest, sed cum mala non velit Deus voluntate consequente, nec sunt contra eam, eo quod ea permittit: oportet ea esse praeter illam. Voluntas autem signi distinguitur: quia quaedam signa respondent voluntati antecedenti, ut consilium, praeceptum, & prohibitio: & quaedam consequenti, ut operatio, & permissio Fieri aliquid contra signa voluntatis antecedentis non est inconveniens, cum contra ipsam voluntatem antecedentem multa fiant: ideo non oportet, quaecumque praecipit Deus, fieri; & quae cuque prohibet, vitari: vel quae consulit, im pleri. Contra signa voluntatis consequentis nihil fieri potest: non enim sit aliquid contra operationem ejus: quia tunc unum & idem simul esset & non esset: fieret & non fieret. Praeter autem operationem ejus multa fiunt: nam privationes bonorum & mala non operatur in nobis Deus. De permissione vero est alius modus: quia non solum contra permissionem Divinam nihil fit, sed etiam praeter ipsam nihil fieri potest: respicit enim permissio causam potentem deficere, & non deficere: unde sive deficiat sive non, non fit praeter permissionem ipsius. Apparet ergo quom odo fit aliquid contra voluntatem Dei & quomodo non: & quomodo praeter eam, & quomodo non

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum. quod, ut habitum est per Diony. mala quantum ad sui causalitatem non cadunt sub Divina providentia; sed quantum ad eorum ordinem & non impeditionem: unde dicit ipsum malum esse improvisum. Non ergo oportet, quod psa mala sint volita, licet ordinem, & permissionem malorum Deus velit. Et ad formam arguendi, cum dicitur Deus praescivit omnia, tam mala quam bona, ut superius ostensum est, providentia addit supra praescientiam quemdam ordinem in finem: & cum mala, secundum quod hujusmodi, ab ordine deviet secundum se non cadunt sub Divina providentia, licet sint praescita.

Ad 2. dicendum, quod per auctoritatem Boetij non habetur, quod ipsa mala sint a Deo volita, nec quod cadunt secundum se sub Divina providentia; sed quod ordo eorum: vel dispositio est a Deo volitus & provisus; ipsa tamen mala sunt, praeter Dei voluntatem consequentem, licet non sint contra.

Ad 3. dicendum, quod non est ex impotentia Divinae voluntatis, quod mala fiunt: posset enim omnia talia impedire, si vellet, ut manifeste probat Aug. in Enchiridion: sed hoc est ex ordine suae sapientiae secundum quem contulit rebus potentiam ad utrumlibet, ut possent deficere, & non deficere.

Ad 4. dicendum, iquod nihil fieri praeter permissionem Divinam non contingit: ex eo quod permissio sit proximior voluntatibeneplaciti, quam alia signa; sed quia hujusmodi signum respicit causam potentem deficere & non deficere: & quia ex hoc aliqua fiunt, praeter Divinam voluntatem: quia aliqua causarum deficiunt in actionibus suis, contra Divinam permissionem nihil sit: cum utrumque, tam deficeret quam non deficere permissum sit talibus causis.

ARTICVLVS II. Vtrum quod est contra Divinam volunta tem obsequatur voluntati eius?

Ecundo quaeritur: utrum quod est, Dcontra Divinam voluntatem obse: quatur voluntati ejus?

Et videtur quod non: quia quod ponitur esse contra Divinam voluntatem, vel intelligitur de Divina voluntate antecedente, vel consequente: non consequente: quia contra illam mihil fit: ergo antecedente: sed quod est contra voluntatem antecedentem, cum sit malum, non est volitum a voluntate consequente, licet possit esse praeter eam: sed non obsequitur voluntati nisi quod est ab ea volitum, ergo quod est contra voluntatem ante¬ cedentem voluntati consequenti non obsequitur.

Praeterea: si aliquid uni voluntati obedit, & alij contradicit, illae voluntates sibi contrariatur: sed voluntas Divina antecedens non contrariatur consequenti, nec e converso, ergo quod est contra voluntatem antecedentem, non obsequitur consequenti.

Praeteream: ex eo, quod homo agit secudum Divinam poluntatem consequentem, meretur: cum ergo non possit quis mereri agendo contra voluntatem antecedentem: ut non observando praecepta & prohibitiones, contradicendo voluntati antecedenti, non obedimus consequenti: quia tunc peccado mereremur.

Praeterea: malum est praeter intentionem secundum Dionysium 4. de Div. nom. sed quod est praeter intentionem voluntatis non obedit voluntati, ergo quae sunt contra voluntatem, antecedentem, ut mala, non obsequuntur consequenti In contrarium est quod Oreg. ait & habetur in littera: Musti voluntatem Dei peragunt, unde mutare contendunt, & consilio eius resistentes suae voluntati obsequuntur. Igitur mali, volendo inimicare Divinam voluntatem, ipsam implent, & resistendo Divinis consilijs, ejus voluntati obediunt.

Praeterea: ad voluntatem potentissimam pertinet, ut quod aliquis vult facere contra eam, in ejus obsequium cedat: licet ergo mali contra Divinam voluntatem facere velint, & faciant contra antecedentem: quia Divina voluntas potentissima est, faciendocontra voluntatem antecedentem, obsequuntur consequenti.

RESOLVTIO Mala contra voluntatem Dei antecedentem a peca catoribus fiunt, verum ista & ipsi, in quantum ordinantur ad punitionem, volunta ti consequenti obsequuntur.

REspond. dicendum, quod cum quaeritur: utrum aliquid fiat contra Divinam voluntatem, quod obsequetur voluntati ejus; Voluntas huiusmodi, contra quam aliquid fieri dicitur, non potest esse consequens: quia contra illam nihil fit. Oportet ergo quod sit antecedens. Contra autem talem voluntatem fit, cum prohibitiones & praecepta non observantur: sed cum hoc non sit tendere in finem, sed deviare, perae se loquendo, quae voluntatiantecedenti contradicunt, secudum quod hujusmodi, consequenti non obediunt: aliter enim idem secundum idem esset ordinatum & non ordinatum, & bonum & malum: sed quae antecedenti voluntati contradicunt secundum se, consequenti obediunt inquantum ordinata sunt: & quae antecedenti repugnant secundum unum modum, consequenti obediunt secudum alium: quod sic declaratur. Nam repugnantia ad voluntatem antecedentem dupliciter accipi po test. Primo quantum ad causam malorum. Secundo quantum ad ipsa mala. Repugnat enim homo sive voluntas, a :qua malum progreditur, Divinae voluntati antecedenti, inquantum non agit, quae Deus praecepit, & non vitat qua n prohibet, & etiam ipsa mala tali voluntati repugnant: & tam de homine male quam de ipsis malis Divinae voluntatis contradicentibus fit quod Deus vult unde ejus voluntati obsequuntur: sed aliter contradicunt, aliter obsequuntur. Nam dmala contradicunt secundum se, obedicunt autem inquantum ordinata. Causae autem malorum, ut homines, & corum voluntates antecedenti voluntati repus nant quantum ad id, quod agunt; consequenti obediunt quantum ad id, quod de eis efficitur, ut quia puniuntur, & resultat inde quidam decor justitiae: quocumque ergo se vertat homo, semper fit quod Deus vult, vel ab ipso, ut cum bene agit, vel de ipso, cum punitur propter mala quae gessit. Quod per simile declarare possumus. Nam sicut diversitas colorum decorat imaginem, sic inequalitas & diversitas eorum, quae sunt in universo ornat ipsum. Et sicut male argueret dicens colorem album esse pulcherrimum & magis participantem de luce, si ex hoc cocludere vellet pictore in imagine solum colorem album debet re apponere: sic non bene, arguit, qui ex eo quod substantiae separatae & beat sunt dignissima pars universi, vult arguere in universo solum talia existere nam ipsi damnati & aiterum universitat universum decorat: sicut multitudo colorum ornat imaginem. Sicut ergo nun lus color est, qui in aliquo non obsequatur voluntati pictoris: sic nihili in uni¬ verso existit, quod aliquo modo Diving voluntati non obediat, sed licet quisibet color secundum aliquem modum pictori obediat: non tamen secundum omnem ordinem ei obsequitur. Ideo quod est contra voluntatem pictoris per unum modum, ei obsequitur secundum alium modum: ut niger color, si referatur ad vultum imaginis, voluntati pictoris contradicit, eo quod propter aigredinem in vultu appositam decorimaginis offuscatur; quod si ad pedem ejtis comparetur, ejus voluntati obedit: quiia talis color optime in pedibus apponituir: videtur enim calceamentorum nigiredo pedibus picturae praestare decorem. Sic si mali ad Divinam misericordiam referantur vel ad ordinem Divinae gloriae, cum a tali ordine deviaverint, antecedenti voluntati contradicunt. Si vero ad poenam comparentur: quia dignum & iustum est mala puniri, consequenti voluntati obediunt, inquantum fit de eis quod Deus vult per decarem iustitiae Optime enim siti sunt mali in inferno: ut qui Divinae voluntati berne faciendo obedire noluerint: propter quod in suprema parte universi noluerunt existere: propter eorum mala meritae in alium or dinem relabantur, & in infimo collocentur. Quod ergo voluntati antecedenti contradicit secundum unum modum ordinis; secundum alium obsequitur consequenti: ita quod in Regno providentiae nihil est inordinatum: & si aliquid ab uno modo ordinis recesserit, in alium relabitur: unde Boetius 4. de Consolatione ait: ordo quidem Divinae providentia cuncta complectitur: ut si quod ab assignata ordinis ratione discesserit, hoc in alium ordinem relabatur: nec quid in Regno providentiae temeritati possit ascribi.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod licet malum secundum se non possit esse volitum; ordinatio tamem malorum volita esse potest: & ideo non eodem modo malum voluntati, antecedenti contradicit, & consequenti obsequitur: quia contradicit secundum se, obsequitur, ut ordinatum. Et per hoc patet solutio ad secundum: quia cum aliquiu uni voluntati contradicat, & alij obsequitur, illae duae voluntates sibi contrariantur, si eodem modo illud contradicit uni, & obsequitur alij; sed, ut habitum est, non eodem modo conteadi¬ eit, malum; voluntati antecedenti, &

obsequitur consequenti: quia antecedenti cotradicit secundum se, consequenti obsequitur secundum quod ordinatum.

Ad 3. dicendum, quod in actiosne duo est considerare, unum ut ab agente egreditur, aliud ut in finem aliquem Pordinatur. Actus autem bonus Divinae tvoluntati utroque modo obsequitur nam & ab agente progreditur, ut Deus uvult, & in finem debitum secundum Di¬

vinam voluntatem ordinatur: ideo respectu talis actus, & ut etiam ordinatus est, homo se habet ut agens, cum con veniat tali actioni ordo etiam ut ab agente egreditur: & ideo cum talia facimus meremur: & finis, ad quem ordinat Deus tales actus, est vita aeterna. Sed in actu malo non est ordo, ut ab agente progreditur: quia malus homo in actibus suis non tendit in finem, sed egreditur ab ipso. Si ergo talibus actionibus competit ordo, hoc non est, prout progrediuntur ab agente; sed prout per Deum in finem aliquem ordinantur: unde in talibus non sit ab homine quod Deus vult: sed sit de homine quod Deo placet: & quia hujusmodi actiones non sunt ordinatae, ut ab hom ne progrediuntur, cum respectu ordinis eorum homo non se habeat ut, a gens; sed magis ut patiens, inquantum Deus eas ordinat, & de eis elicit aliqua bona: propter talia homo non meretur, sed demeretur, non tendit in gloriam, sed in poenam.

Ad 4. dicendum, quod malum secundum se est praeter intentionem. ordo tamen malorum potest esse intentus: quia malum non obsequitur Divinae voluntati nisi ut ordinatum, ideo ratio non concludit.

ARTICVLVS III. Vtrum quod est praeter Divinam voluntatem possit cadere sub praecepto eius?

TErtio quaeritur: utrum aliquid quod est praeter Divinam voluntatem, vel etiam contra ipsam, possit cadere sub praecepto ejus?

Et videtur quod non: quia nullum: bonum nec aliquod ordinatum est praeter Divinam voluntatem, cum omne bonum & omnis ordo sit in rebus Deo auctore & ipso volente: solum, praeteri Dei voluntatem est quod inordinatum est: sod cum nihil inordinatum possit a Deo praecipi, nihil quod est praeter voluntatem Divinam, potest cadere sub praecepto. Praeterea: videtur quod saltem quod est contra Divinam voluntatem, sub praecepto cadere non possit: quia si contra Divinam voluntatem existens praeciperetur, vel contradiceret voluntati antecedenti, vel consequeti? Voluntati antacendenti praeceptum contradicere non potest, cum sit ejus signum. Nec consequenti: quia contra eam nihil sit.

Praeterea: qui praecipit quod non vult, fictus est: sed cum Deus sit summe bonus & summe verus, & non deceat eum aliqua fal sitas, nec aliqua fictio, nihil praecipit quod fieri nolit.

Praeterea: secundum Phm. 2. Ethi. Non autem omnis actus neque omnis affectus suscipit medietatem. Sunt enim affectus non nulli, qui continuo nomine luo sunt cum pravitate connexi, ut malevolentia, impudentia, invidentia, & ac. tus identidem, ut, adulterium, furtum, homicidium. Haec enim universa & talia ita dicuntur, quia ipsa sunt prava. Sed quidquid a Deo praecipitur, bonum est, cum praeceptum sit signum voluntatis antecedentis, cujus est ordinare naturam in bonus ergo saltem talia, quae sunt praeter Divinam voluntatem, non possunt cadere sub Divino praecepto.

Praeterea: scribitur 2. ad Timoth. 2. Deus fidelis per manet & negare se ipsum non potest. Sec se ipsum negaret, si injusta praeciperet: cum ergo solum injusta sint praeter ejus voluntatem, nihil sub praecepto Divino cadere potest, quod contra voluntatem eius, vel praeter eam existat. In contrarium est Mag. in littera, qui dicit Deum praecipere aliqua, quae non vult observari.

RESOLVTIO. Quod Deus vult voluntate antecedente, & si non consequenti, potest cadere, sub praecepto generali: & cum singulare praeceptum est voluntatis signum, potest Deus non velle nec antecedenti nec consequenti voluntate quod praecipitur; sed propter quod praecipitur. Et aliquid potest esse volitum a Deo, & sub praecepto cadere in uno ordine rerum: quod in alio ordine nec est volitum, nec praecepto indicitur J

REspond. dicendum, quod quidam sic dicunt, quod praeceptum est signum voluntatis Divinae respondens voluntati antecedenti non consequenti: unde quod est praeter voluntatem, consequentem cadit sub praecepto, non autem quod est praeter antecedentem: propter quod occisio innocentis, ut quod Abraham immolaret filium suum, fuit volita a Deo voluntate antecedente, non consequente. Verum quia prima facie videtur repugnare veritati, quod occisio innocentis sit a Deo volita voluntate antecedente, cum secundum il lam voluntatem (ut ait Damasc.) Deus velit omnes homines fortunari: & ideo sic dicentes, ut suam positionem muniant, addunt, quod aliquid secundum se acceptum potest esse praeter voluntatem antecedentem, quod aliqua conditione addita, vel subtracta de voluntate antecedente existit: nam quae secundum se mala sunt, licet in quantum talia sint praeter voluntatem antecedentem: prout vero stant sub Divino praecepto contrahunt quamdam rationem bonitatis, t & voluntate antecedente volita esse apossunt. Quae autem mala sub Divino praecepto cadere possunt, & quae non: sic declaratur: quia malorum quaedam deordinant hominem a proximo, ut quae prohibentur per secundam tabulam, ut non occidere & non moechari. Quaedam immediate deordinant a Deo, ut quae per primam tabulam prohibetur: ut non assumere nomen Dei in vanum, & non dorare Deos alienos: & quia bonitas in rebus est principaliter ex ordine, quem habent ad Deum, ex consequenti autem ex ordine quem habent inter se: cum possit remanere primus ordo subtra cto secundo, potest homo habere ordinem ad Deum absque eo, quod habeat ordinem ad proximum. Sed qua diu manet ordo respectu Dei est bonitas in rebus: ideo Deus in omnibus praecep tis secundae tabulae, secundum quae or dinamur ad proximum, dispensare potest, & talia possunt cadere sub praecepto, & esse volita voluntate antecedente, Ideo immolatio innocentis, licet sit contra ordinem ad proximum, potest esse a Deo praecepta & volita voluntate antecedente. Veruntamen solus Deus in talibus dispensare potest: quia sicut solus; ipse potest producere effectum absque ordine secundarum causarum: sic solus ipse potest facere, quod ordo rerum ad ipsum reservetur absque ordine inter se. Sicautem dicentes, licet incidant inquamdam veritatem: quia sufficienter declarat in quibus praeceptis dispensare potest Deus, & in quibus non: ut quia potest dispensare in praeceptis secundae tabulae, quae ordinant hominem ad proximum; non autem in praeceptis primae, quae immediate ordinant hominem in Deum: veritatem tamen quaestionis non elucidant, & etiam falsa assumunt. Nam quod dicunt, Deum voluntate antecedente voluisse Abraham immolare fiium suum, non est verum: quia nec voluntate antecedente nec consequente id voluit: quia cum Deus praecipit ali¬ quid, quod vult fieri voluntate antecedente, si fiat contra id, non erit a Deo volitum, sed praeter ejus voluntatem: quia tunc executio ordinis, quae pertinet ad voluntatem consequentem, per se & directe contrariaretur impositioni, quae pertinet ad voluntatem antecedentem, quod esse non potest: & peccata, quae sunt contra Divinam voluntatem antecedentem, essent volita voluntate consequente. Cum ergo non immolatio innocentis esset a Deo volita, immolatio non cadebat sub praecepto: ita quod Deus vellet antecedenter quod praecipiebat.

Notandum ergo, quod praeceptum, est signum voluntatis Divinae: voluntas autem Divina inordinata esse non potest: quia naturale est ei agere secundum ordinem sapientiae. Si bene volumus videre veritatem quaestionis propositae, tria oportet nos distinguere, voluntatem, signum & ordinem: quae tria ad rationem ipraecepti aliquomodo videtur concurre. Voluntas au tem distingueda est per antecedens & consequens. Et sic quod Deus non vult, cadit sub praecepto, ut quod non vult consequenter, cadit sub praecepto, & vult antecedenter: ut cum non velit cense quenter omnes homines bene operari, & praecipit tamen omnibus, ut beni operetur: & sic praecepta non respiciut singularem personam, sed sunt data om nibus. Signum autem distinguendum est: quia sicut ex parte intellectus (ut superius tactum suit) ad hoc quod sit verum signum, non semper oportet esse verum quod dicitur, sed propter quod dicitur: sic ex parte voluntatis praeceptum potest esse non fictum, sed verum signum voluntatis; & tamen non erit volitum quod praecipitur, sed propter quod praecipitur: & tale fuit praeceptum datum Abrahae de immolatione filij. Non enim volebat Deus quod praecipiebat nec voluntate antecedente nec consequente, sed probationem fidei Abrahae, propter quam praeceptum datum erat: & ita quod Deus non vult cadit sub praecepto, tamen non est volitum quod praecipitur, sed propter quod: & sic distinguendo ex parte voluntatis, & ex parte signi utroque modo ut dictum est, sub praecepto cadit quod non vult Deus. Differt tamen primus modus a secundo in duobus: quia primus respicit praecepta generalia & communia omnibus. Secundus respicit praecepta specialia data singularibus personis. Rursum secundum primum modum Deus non vult contraria eorum, quae praecipit. Nam si voluntate antecedente praecipit omnem hominem benefacere, voluntate consequente non vult quod aliquis homo male agat. Sed quantum ad secundum modum vult contrarium ejus quod mandat. Nam cum praecepisset Abrahae quod filium immolaret, volebat tamen contrarium, ut quod non immo laret. Et ex hoc apparet clarius Deum nec voluntate antecedente nec consequente voluisse immolationem illam: quia non volebat quod praecipiebat, sec propter quod: ut ait Magister 45. dist Ex parte autem ordinis etiam distinguere possumus: nam quod in agendo deter minatur ad aliquem modum ordinis, conetit ei determinatus modus essendi: ideo Sol & quodlibet ages creatum non potest agere subtracto ordine aliarum causarum. Nunquam enim Sol hominem generaret, nisi determinaretur per hominem ad agendum; Deus autem, cui competit omne esse, non determina tur ad agendum secundum hunc vel illum ordinem, & ideo quod non est secundum voluntatem Dei quantum ad unum modum, quia non est iustum: si attendimus alium modum, potest cadere sub praecepto & esse volitum a Deo secudum alium modum ordinis, & tale fuit praeceptum datum Osee 1. cum dixit Dominus: Vade accipe uxorem fornicationum & fac tibi filios fornicationum. Potissime sustinendo positionem illam quae dicit eum non in uxorem illam accepisse, sed fornicariam: & quantum ad istum modum, ut quod cadit sub praecepto secundum unum modum, & est praeter Divinam voluntatem quantum ad alium, valet declaratio illa superius habita in quibus praeceptis Deus. dispesare potest, & in quibus non. Adaptare autem modum illum ad praeceptum datum Abrahae (ut faciebant illi quorum positionem recitamus) stare non potest: ut est per habita manifestum. Dicamus ergo quod cum quaeritur: utrum possit ea dere sub praecepto quod Deus non vult Si loquimur de praeceptis generali bus, distinguedum est de voluntate; si vero loquimur specialibus, & potissime de illis in quibus non reservatur or do ad proximum, si quod Deus praecipit non est ab eo volitum, sed proptert quod (ut fuit in praecepto dato Abrahae) tunc distinguendum est de signo. Si vero hujusmodi praecepta specialia sunt, talia, quod etiam illud quod praecipitur est a Deo volitum solum propter quod ut fuit praeceptum datum Osee de uxore fornicaria, quod ipse adimplevit acci piendo eam, tunc distinguendum est de ordine. Et quia praedicta positio loquens de praecepto dato Abrahe distinguebat de ordine, & voluntate Divina, & non de signo: ideo incompetenter arguebat,

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod multa Deus vult voluntate antecedente, quae non vult ea impleri consequete: & quia praeceptum respondet vo luntati antecedenti, cum aliqua praecipiat quae sunt bona & ordinata, & vult ea voluntate antecedente, non autem consequente, potest cadere sub praecepto quod non est a Deo volitum voluntate consequete absque eo, quod sit inordinatum secudum unum modum ordinis: ut possump dicere, quod non ordinatum secundum unum modum ordinis potest cadere sub praecepto, quia est ordinatum secudum alium, Ad 2. dicendum, quod cum Deus precipit, quod non vult fieri (modo quo dictum est) non est inconveniens aliquid cadere sub praecepto, cujus contrarium vult consequenter: quia non praecepit, quod illudvelit: sed aliquid est ab eo volitum, ratione cujus tale praeceptum dat.

Ad 3. dicendum, quod sicut signa ex parte intellectus absque falsitate non semper sunt vera quantum ad id, quod dicitur: sed quantum ad id propter quod dicitur: ex parte voluntatis non semper est volitum quod praecipitur: sed sufficit aliquid esse volitum ratione cujus tale praeceptum datur: Ad 4. dicendum, quod ea, quo Sunt mala eo quod deordinant a proximo, possunt cadere sub Divino praecepto, non tamen manente in eis malitia. Potest enim Deus dispensare in praeceptis secundae tabulae, & ea quae sunt nunc injusta secundum unum modum ordinis, potest ea facere iusta secundum alium modum. Dicuntur tamen a Phsho homicidium, furtum, & talia secudum se mala & intalibus actibus non esse medietatem: quia recta ratio & humana, secundum quam constituitur medium in operibus, non potest constituere medium, sed solum dispensatio Divina.

Ad 5. dicendum, quod si Deus dispensaret in his, quae deordinant hominem a proximo, non negaret seipsum: quia potest remanere ordo rerum ad Deum absque ordine causarum secundarum ad se ipsas.