Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum Filius sit aeternaliter genitus?

AD primum sic proceditur. Videtur, quod generatio Filij non sit aeterna: quia posita immediata causa, & non impedita de necessitate sequitur es¬ fectus; sed immediata causa productionis rerum est Verbum: quia secundum Aug. 83. quaest. q. 63. Verbum est operativa potentia Patris, sed non ab aeterne fuerunt essectus Dei, ergo non ab aeterno fuit Verbum Divinum. Sed non est aliud generatio Filij, quam emanatio Divini Verbi, ergo &c.

Praeterea: sicut se habet essentia in productione eorum, que ab ea procedunt, sic se habet Persona respectu eorum, quae procedunt ab ipsa: sed quae procedunt ab essentia non sunt, coaeterna essentiae, ergo quae procedunt a Persona non sunt coaeterna Personae, sed Filius procedit a Persona Patris, ergo &c.

Praeterea: omne, quod natum est, habet esse post esse gignentis, ut dicebat Arrius. Nam ut narrat Aug. 6. de Trinit, cap. 1. sic probabat Arrius Filium non esse aeternum: quia Si Fiius natus est, ut dicebat, erat tempus, quando non erat Filius, ergo &c.

Praeterea: dicere generationem aeternam est dicere oppositum in adiecto. Nam si unum oppositorum convertitur cum aliquo, reliquum oppositorum non compatitur secum illud: & quia in genitum convertitur cum aeterno, ut probat Philos. in lib. Cael. & Mun. ergo genitum, quod opponitur ingenito non copatitur secum aeternitatem.

In contrarium est: quia sequitur in Symbolo. AEternus Pater, aeternus Filius. Praeterea: dicit Phil. in 12. Metaph. in illo cap. Sententia Patrum, quod si Primum nihil intelligit, nihil nobile est in eo, sed est simile dormienti, sed non est dare Deum Patrem aliquando fuisse ignobilem, ergo ab aeterno intellexit se, & quia per se, & primo nihil extra se intelligit, sed intelligendo se generat Verbum, ergo generatio Filij, quae est eadem cum productione Verbi, aeterna est.

RESOLVTIO Filius aeternaliter genitus est, & semper Patri coaeternus.

REspondeo dicendum, quod aliquam Rre non stare in generare, cum habet esse, quinque de causis potest contingere, secudum quod quinque in generatione est considerare. Primo generationis, subiectum. Secundo durationem, vel tempus vel evum, secundum quod generatio illa mensuratur. 3. principium, ut naturam gignentis: quia virtute naturae sit generatio. 4. modum, ut si secundum modum materialem vel intellectualem ha¬ bet esse generatio. 5. effectivum, ut gig nentem ipsum, cui competit generare: secundum haec quinque, secundum que genitum, gignenti non est coaevum. probat Damasc. 1. lib. cap. 8. generationem Filij non esse temporalem, sed aeternam. Impeditur enim, quod generatio non sit coaeva gignenti ratione subiecti generationis, sive ratione eius de quo est generatio: nam si genitum non est eiusdem naturae realiter cum gignente; sed gignitur ex materia extrinseca, runc si non semper est mate tria extrinseca, non semper est generatio: & ideo potest esse ignis absque eo, quod ignem generet: quia non habet propin quam subiectam materiam, in quam suam formam inducat. Sed non sic est de Deo Patre: quia non ex aliena substantia; sed ex propria produxit Filium: ideo non prius fuit Deus, & postea eum genuit: hanc rationem tangit Damasc. 1. lib. cap. 5. dicens: cum de Filij generatione agitur, tempus intercessisse dicere impium est. Et subdit causam: Ex ipso enim, hoc est ex Patris natura, Filij generationem esse prositemur.

Secundo: generatio non est coaeva. gignenti propter generationis duratio nem: nam cum generatio sit opus naturae, duratio generationis, assimilatur durationi naturae. Ideo si natura rei cuius virtute sit generatio, est temporalis, & generatio temporalis erit: & quia in tempore est prius, & posterius, & non est contra rationem eorum, quae tempore mensuratur, quod unum duratione praecedat aliud, poterit natura gignentis temporaliter, & etiam ipsum gignens esse absque eo, quod generet. Sec si natura rei est aeterna, oportet durationem esse aeternam: & quia in aeternitate non est prius, & posterius, & contra rationem aeternorum est, quod unum alio duratione praecedat, generatio Divina opus aeternae naturae existens, aeterna erit. Non ergo prius fuit Deus Pater, & postea genuit: quia tunc generatio aeterna non esset. Hanc rationem tangit etiam Damasc. assignato lib. & cap. dicens: Sempiternus Pater Verbum suum perfectum absque ullo principio, & sine gignit, nec ditoqui Deus, cuius natura atque substantia tempus omne antecedit, in tempore gignat. At vero perspicuum est, hominem dispari modo gignere, ut qui generationi, & corruptioni, fluxioni item, & multiplicationis

Tertio: potest hoc contingere propter generationis, radicale principium: nam quod productum non sit coaev producenti ratione po test sumi ratio. Primo si ratio p cendi non est natura, sed volum me si est voluntas non ut natura, sed ut ve lutas: quiavoluntas secudum quod huiusm di potest agere, & non agere. Sed natura est determinata ad unum: ideo Filius qui natura procedit, est coaeternus Patri: creaturae autem, quae voluntate processerunt, non sunt coaeternae Deo. Hoetiam tangit Damasc. dicto lib. & cap. dicens: Ceneratio quidem, scilicet Fil Dei, principij ignara, & sempiterna est, ut quae naturae opus sit, atque ex ipsius essentia producat.. At creatio in Deo cum a voluntate proficiscatur, Deo profecto coaeterna non est. Secunda ratio sumitur, si ipsa natura, quae est generationis ratio, non habet esse perfectum in eo, cui competit generare: sicut dicimus puerum generare non posse: sed cum Deo Patri competat generare, & semper naturam perfectam habeat, semper generabitur Filius. Hoc etiam tangit Damasc. eodem lib. & cap. qui dicit: Patrem generantem esse simplicem, & incompositum, non aliquo indigentem: quod non esset, si imperfectam naturam, cuius virtute sit generatio, haberet.

Quarto modo potest contingere, quod dictum est, ratione modi generationis. Nam generatio materialis: quia materialia ab incompleto ad completum procedunt, cum generare sit entis perfecti, non statim cum sunt materialia generant. Ceneratio autem Divina per modum intellectualem existens: quia Verbum non prius ibi habet esse informe, & postea formatum, coaeterna est Deo Patri. Vnde Damasc. eodem lib. & cap. ait: Ipsius, scilicet Filij, genera tionem temporis, principij que expertem: & subdit causam: Qua Dei Filius est spledor gloriae, character Patris, sapientia, virtus, & Verbum: quae omnia generationem per modum intellectus insinuant. 5. non statim cum res est, generat, si gignenti transmutatio non repugnat: ideo quia non est contra rationem hominis quod varietur, potest esse aliquis homo, & non generare tunc, sed postea. Sed quia Deus Pater est omnino invariabilis non prius fuit Deus, & postea generavit: quia hoc sine versionem Patris esse non posset, & hoc est quod dicit Damasc. lib. assignato, & cap. Ac nisi Filium a principio simul cum Patre, a quo genitus est, fuisse concedamus, paternae substantiae conversionem inducemus: quoniam cum Pater non esset, postea Pater extitit. Ista autem conversio quantum ad duo erit. 1. quantum ad operativam potentiam. Nam Filius est operativa potentia Patris, si igitur fuit aliquando Pater sine Filio, fuit sine operativa potentia, & sine virtute, & sapientia. Vnde Aug. contra Artianos 6. de Trin. cap. 1. "Si Dei Filius virtus, & sapientia De est, nec unquam Deus sine virtute, & sapientia fuit, coaeternus est Deo Patri Filius". Rursus esset ibi conversio quantum ad personalem proprietatem: unde Ambrosius contra haereticam pravitatem, & habe¬t tur in littera: Haeretice, si Pater esse Deus coepit, ergo primo erat, postea Pater factus est Quomodo ergo immutabilis est Deus? Est ergo Filius Patri coaeternus, ut patet ex habi tis.

Respon. ad arg. Ad 1. dicendum quod illud veritatem habet de agente naturali; non voluntario: Deus autem produxit creaturas non ex necessitate nature, sed ex voluntatis arbitrio.

Ad 2. dicendum, quod non est simile de his, quae procedunt ab essentia, & de his, quae procedunt a Persona: quia quae procedunt ab essentia, habent relationem realem ad eam, sed essentia refertur ad illa secundum modum intelligendi: & ideo non sequitur, quod sit mutatio in Deo, ex hoc quod non semper fuit Creator, & postea est Creator; sed solum in creatura: ut ostendit Aug. 5. de Trin. cap. ultimo. Sed relationes personales realiter in Deo existunt: propter quod si Deus esset Pater in tempore, mutatur esset, ut ostensum fuit.

Ad 3. dicendum, quod illa propositio non est universali ter vera, ut ostendit Aug. 6. de Trin.. cap. 1. quia "Splendorfut ait) qui ab igno gignitur coaevus est illi: & esset coaeternus, sit esset ignis aeternas": & Filius procedit a Patre, ut splendor ab igne, ut vult ibidem Aug. & Damasc. 1. lib. cap. 9.

Ad 4. dicendum quod in genitum, secundum quod Philosophu in genitum posuit, convertitur cum aeter no, sed Filius non est in genitus, ut Philosophus accipiebat genitum, ut patebit.

ARTICVLVS II. Vtrum Pater sit prior Filio?

SEcundo quaeritur: utrum Pater sit prior Filio? Et videtur, quod sic: quia principium habet rationem prioris, iuxta illud 1. Poster. Primum, & principium idem dico. Sed Pater est principium Flij, ut dicit Aug. 5. de Trin. cap. 14. ergo &c.

Praeterea: quod est ex alio, saltem natura est posterius eo, a quo est, sed Filius est ex Patre, ergo &c.

Praeterea: in hoc differt ille Filius a nobis, quia ille est Filus natura; nos vero per adoptionem: sed nor videtur contra rationem Filij naturalis, quod sit posterior Patre, cum multi naturales Filij patribus sint posteriores, ergo &c.

Praeterea: diffinivit Philosophus primum in 1. lib. Poster. dicens: Cui primo? Cui al teri per ipsum, non ipsi per alterum: sec Filio inest esse per Patrem; non Patri per Filium, ergo Pater est prior Filio

In contrarium est: quia in Symbolo legitur, quod ibi, nec est prius, nec Posterius.

Praeterea Damasc. 1. lib. cap. 5. dicit: quod in Divinis non est Deus primus, & Deus posterior: sed si Filius esset posterior Patre, cum uterque sit Deus, esset ibi Deus primus, & posterior, era go. &c.

RESOLVTIO. Pater non est aliqua prioritate prior Filio sed ordine solum: quia a Patre, ut a principio Filius est.

REspod. dicendum, quod oportet nos ponere in Divinis ordinem sine prioritate. Nam ubicumque est pluralitas ab uno procedens, ibi est ordo, ut Proclus probat: & quia pluralitas Personarum in Divinis habet esse ex Patre fontaliter, & iuxta illud Diony. 2. de Div nom. Patrem quidem esse, ut ita dicam, fontanam Divinitatem; Filium autem, & Spiritum Sanctum faecundae Divinitatis: oportet inter Divinas Personas esse ordinem. Iste tamen ordo est sine prioritate: cum in aeternis non sit, neqe prius, neqe posterius. Quomodo autem ordo a prioritate separari potest, notandum, quod tota causa quare videri posset alicui, quod in Divinis esset prioritas, est distinctio Personarum: nam inter indistincta neque est, ordo, neque prioritas. Causa autem quare Pater est distinctus a Filio, est genera tio, ut patet per Damasc. 1. lib. cap. 2. Et ideo quia Filius est a Patre genitus, & Pater est in genitus, crediderunt aliqui in Divininis esse ordinem cum prioritate, quod falsum est. Non enim oportet gignentem genito semper priorem esse.

Ad cuius evidentiam sciendum, quod secundum Philos. in 1. Caeli, & mundi tripliciter dicitur in genitum. Vno modo, quod accipit esse post non esse, sed non per generationem, & sic dicimus quod tactus, & motus sunt in genita quia haec quamdam motionem important, & si progrederentur in esse per generationem, tunc motionis esset motio, & generationis generatio, quod ne gat Phil. 5. Phys. 2. dicitur in genitum, quod de difficili gignitur, sicut dicitur invisibile, quod non de facili videtur. 3. dicitur tale quidquid non habet esse post non esse. Et isti triplici modo in geniti respondet triplex modus geniti: ut dicatur genitum. 1. illud, quod accepit esse post non esse, sed per generationem, 2. quod de facili gignitur. 3. qualiter cumque habeat esse post non esse. In om nibus his semper illud dicitur genitum, quod habet esse post non esse: quod autem sic genitum non solum habet ordinem ad gignentem, sed est gignen te posterius.

Advertendum tamen est, quod licet sit genita concomitetur ordo, & posterioritas; non tamen eadem ratione est ibi unum, & reliquum: quia ordo est ibi ratione distinctionis suppositorum; posterioritas autem ratione diiversitatis in esse: nam cum gigni sit suppositorum, & non naturae, vel esse, ut dicit Damasc. 3. lib. cap. 14. Cum ordo attendatur ex eo quod unum ab alio gignitur, ex sola distinctione suppositorum prout unum ab alio existit, ordo sumitur. Prius autem, & posterius, quae proprie ad durationem pertinent, ex esse sumuntur, ratione cuius rei competit duratio: & quia in omnibus modis geniti superius tactis inter gignetem, & genitum non solum est distinctio suppositorum, sed diversificatio in esset, in omnibus illis est ordo cum prioritate. Sed si esset aliquod genitum, quod a gignente solum secundum suppositum esset distinctum, haberet tamen idem esse cum illo, ita inter ea esset ordo, quod ibi non esset prioritas: & quia talis est comparatio Filij Dei ad Patrem, non est Pater prior Filio, licet ex Patre sit Filius. Propter quod apparet, quod ista generatio est alia ab omnibus illis, quas posuit Phil. nam in omnibus illis genitum habebat esse post non esse; hic autem genitum non habet esse post non esse, sed habet idem esse cum gignente: & inde est, quod principium, causa, & primum secundum modum Phil. sese consequuntur, nam in 1. Post. dicitur: Primum, & principium idem dico: in 4. Metaph. scribitur quod Principium, & caua se consequuntur, ut unum, & ens. Nam principium dicitur aliquid, ex eo quod ab eo aliquid procedit. Primum autem dicitur, ex eo quod esse gignentis est ante esse geniti. Causa autem nuncupatur, quia genitum a gignente est aliud in natura: quia causa est: ad cuius esse sequitur aliud: & quia secundum modos positos a Phil. nunquam aliquid gignitur ex aliquo, nisi habeat esse post non esse, & sit diversum in natura ab illo, nunquam aliquid est principium alicuius, nisi sit primum, & causa respectu eius. Sed quia genitum in Divinis est ex gignente, non tamen habet esse posterius eo: quia habet idem esse cum illo, nec est diversum in natura ab eo, Deus Pater respectu Filij habet rationem principij, sed non causae, nec primi. Etsi inveniatur Patrem esse causam Filij, secundum quod videtur dicere Damasc. 1. lib. cap. 11. ibi large accipitur causa. Patet igitur, quod Pater non habet rationenm prioris respectu Filij, cum non habeat esse distinctum ab ipso, sed solum rationem principij, quia habet distinctum suppositum.

Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod patet quare in rebus creatis se consequuntur primum, & principius non autem in Divinis.

Ad 2. dicendum, quod inter gignentem, & geni¬ tum est duo considerare, respectum, & id in quo respectus fundatur: Quia om ne, quod relative dicitur, est aliquid excepto eo, quod relative dicitur, ut dicitur 7. de Trin. cap. 1. Ratione respectus gignennon est prius genito: cum relativa non solum sint simul duratione, sed etiam natura. Secundum autem id, quod est, si gignens in hoc distinguitur a genito, eit prius eo saltem naturaliter: & quia Pater, & Filius in Divinis solum diistinguuntur per relata (secundum autem id, quod sunt, unum sunt) nec duratione, nec natura Pater est prior Filio.

Ad 3. dicendum, quod non est contra rationem Filij naturalis, quod sit Patre posterior, si generatio eius mensuratur tempore: sed generatio Filij Dei mensura tur aeternitate.

Ad 4. dicendum, quod illud valet in his, quae accipiunt diversum esse a suis princ pijs; sed Patris, & Filij est unum esse.

ARTICVLVS III. Vtrum de Filio dicatur melius, semper gigni¬ tur, quam semper genitus est, vel gignetur?

TErtio quaeritur: utrum melius di¬ catur: Filius semper gignitur, quam lemper genitus est, vel quam semper gignetur? Et videtur, quod melius dicatur semper gignitur: quia ut dicit ierony. ad Marcellam, & habetur in ittera 8. dist. Deus tantum est qui novit fuisse, vel futurum esse, ergo ea, quae de Divinis dicuntur, verius significatur per praesens tempus.

Praeterea: generatio cilij a Patre assimilatur generationi sple doris ab igne, ut dicit Aug. 7. de Trin. cap. 1. & Damasc. 1. lib. cap. 9. Sed splendor ab igne semper nascitur, ut dicit Origenes super lerem. & habetur it ittera, ergo verius dicitur semper gig nitur, quod & Orig. concedit

In contrarium est Aug. S3. quaest. q 39. qui negat istam: Filius semper nascitur.

Vlterius videtur, quod non benedicatur semper natus est: quia natum esse dicit praeteritionem; in Deo nul la praeteritio, ergo &c.

Praeterea: natum esse praesupponit nasci: quia si aliquid non nasceretur, nunquam natum esset: si igitur Filius natus est, prius nascebatur; sed ubicumque est hoc reperire, ibi invenitur successio, non ergo Filius natus est, sed solum nascitur. In contrarium est August. 83. quaest, qu. praedicta, qui concedit istam: Filius semper natus est.

Vlterius videtur, quod non possit concedi Filius semper nascetur: quia quod futurum est, non dum est; sed in Deo quidquid potest esse, est, ergo &c.

In contrarium est: quia illa generatio nunquam desinit, nec desinet, pergo non solum per tempus praesens, vel praeteritum pronuntiari potest, sed etiam per futurum.

RESOLVTIO. Et si verum sit quod Divinum Verbum semper gignitur, semper genitus est, & semper gig¬ netur: tamen magis exprimit veritatem semper genitus est.

RESP. dicendum, quod generatio DDivina a generatione generabilium in quatuor differt: quantum ad praesens 1. quia generatio illa mensuratur aeternitate: est enim aeterna, sicut natura Divina aeterna est, cuius virtute perficitur; sed generatio generabilium crea turarum mensuratur tempore, vel nunc temporis, cum importet variationem & novitatem. Ex ista prima differentia sequitur secunda: nam tempus proprie est mensura motus; aevum autem, sive aeternitas mensurat esse, ut vult Dionys10. de Div. nom. Igitur generatio istorum inferiorum, cum mensuretur tempore, vel nunc temporis dicit motum, vel mutationem, quae si non est motus, praesupponit motum, cum sit termiDnus motus; generatio autem illa, quae aeternitate mensuratur, prout est aliquid dicit ipsum esse. Ex ista secunda sequitur tertia: quia quod generatur in istis inferioribus nodum est; in Divinis autem ipsum, quod gignitur, habet esse: nam si generatio inferiorum dicit fieri, fieri autem ex opposito distinguitur ab esse, igitur quod sic generatur non habet esse. Prop ter quod dicit Phil. Quod fit, non est; in Divinis autem: quia generatio prout est aliquid, dicit esse, & quod habet esse est, quod ibi gignitur est. Ex ista tertia sequitur quarta: quod de generabilibus non possunt simul omnia tempora pronuntiari; sed de Dei Filio omnia simul pronuntiari possunt: nam si generatio istorum inferiorum dicitur fieri, & non esse: cum fieri, & motus importent successionem, & non habeant omnes partes simul, quod generabitur non oportet generari, neque genitum esse: & quod gignitur non habet esse comple tum, nec genitum est: & quod genitum est, non gignitur, nec gignetur. Ceneratio autem Divina, quae habet esse totum simul, verba omnium temporum, de ipsa pronuntiari possunt, licet sit ibi incompactio quantum ad modum dicendi, sicut in ceteris propositionibus affirmativis de Deo dictis. Et ita patet, quod Filius Dei semper gignitur, semper genitus est, & semper gignetur, ut Magist. videtur concedere in litteta.

Sed si quaeratur, quod istorum maegis proprie de illa generatione dicatur: Dicendum, quod magis exprimit veritatem, semper genitus est: nam in ge¬

neratione Divina tria est considerare Primo: indeficientiam, vel elongationem a praeteritione, & quantum ad istum modum videtur magis apte enuntiari per tempus futurum, ex eo quod futurum magis distat a praeteritione quam aliquod tempus. Secundo: est ibi

considerare praesentialitatem, & esse: & quantum ad hoc convenientius designatur per praesens. Tertio est ibi: accipere perfectionem, & secundum hoc praeteritum, quod perfectionem importat, verius eam designat. Haec autem omnia tria includuntur in eo, quod dicetur semper genitus est, ut per semper intelligatur indeficientia: per ly genitus, perfectio: per Iy est praesentialitas. Teneamus ergo cum Magistro: quod alieD propositiones verae sunt, sed ista Semper genitus est, magis est expressiva veritatis; hanc enim approbat Aug. 83. quaest. 6. 37. qui ait: Melior est semper natus, quam qui semper nascitur. Argumenta autem de facili solvuntur: quia vel ostendunt aliquam incompactionem in propositionibus affirmativis de Deo dictis secundum varietatem temporum, quod concedendum est: vel concludunt quod propter aliquam perfectionem repertam in diversis temporibus, de Deo diversa tempora pronuntiar; possunt, & propter aliquam perfectionem a Deo, vel a Divina generatione negari, quae omnias per ea, quae diximus in quaestione de ver bis temporalibus de Deo dictis, patere possunt. Et sic omnia argumenta solvuntur.