Quaestio 1

ARTICVLVS Vtrum proprietas sit idem quod Persona?

D 1. sic proceditur: videtur quod proprietas non sit idem quod Persona. Sic enim videmus in istis inferiori bus quod principiata differunt per principia, & nullum principiatum se ipso differt: principia autem differunt se ipsis, & ex hoc sequitur quod nullum principiatum sit principium: quia si hoc esset duo inconvenientia sequerentur. Primo quod principiata, cum essent prin cipia, se ipsis differrent, quod est contra rationem principiatorum: & principia cum essent principiata, per alia differrent, quod est contra rationem principiorum. Principio autem cum principiato un istis inferioribus, in Divinis aliquo modo respondent constituens & constitutum sive Persona & proprietas: nam Personae distinguuntur per proprietates; proprietates vero se iplis. Si igitur Personae essent proprietates, & e converso, sequaeretur duplex sinconveniens. Primo: quod Personae distingueretur se ipsis, cum essent proprietates, quod est, contra rationem constitutorum sivePersonarum. Secundo quod proprietates distinguerentur per alia: quia essent Personae, quod est contra rationem constituentium sive proprietatum.

Praeterea Maxima oppositio est inter affirmationem & negationem: iquia illa sunt quorum non est medium secundum se: ut dicitur in 1. Poster sed proprietas & Persona videntur opponi secundum affirmationem & nega tionem: cum Persona generet, non proprietas.

Praeterea: quaratione proprietas est idem, quod Persona in qua est: pari ratione & quaelibet notio in Divinis est idem cum Persona, quam notificat; sed quae sunt eadem multiplicate uno multiplicatur & aliud: cum igitur notiones sunt quinque, erunt quinque Personae, quod est inconveniens.

Praeterea: si proprietates & notiones essent idem quod Personae: cum igitur Deus dicatur Trinus: quia in eo est Trinitas Personarum, Pater etiam diceretur Trinus: quia in eo est Trinitas notionum: quod non dicimus.

In contrarium est: quia secundum Augustinum1 5. de Trin. cap. 7. simplex habens aliquid est id quod habet: cum igitur Persona sit summe simplex, & habeat proprietatem, ipsa est proprie tas.

Praeterea: sicut se habet deitas ad Deum, sic se habet paterni¬ tas ad Patrem; sed deitas est ipse Deus, ergo pa¬ ternitas est ipse Pater.

RESOLVTIO. Relationes sunt in Personis, ut sunt realiter ip¬ sae Personae: differunt tamen ratione.

REspond. dicendum, quod de proprietatibus per comparationem ad Personam quadruplex modus dicenii esse posset: primo quod proprietates non sunt Personae, nec in Personis: secundo quod sunt Personae, sed non in Personis: tertio quod sunt in Personis, sed non Personae: quarto quod sunt Personae & in Personis. Primus modus ascribitur Cilberto Porretano, qui posuit proprietates assistetes & affixas extrinsecus: quod quomodo intelligi deveat superius est ostensum. Sed ad eius ositionem sequuntur tria inconvenietia. Primo confusio Personarum. Secundo destructio actuum notionalium. Tertio eradicatio rationum productionis rerunPrimum sic ostenditur: quia non constituit aliquid formaliter loquendo, nisi quod in eo habet esse: si igitur relationes Divinae essent solum assistentes, & non essent in Personis secudum rem, Persone non haberent esse, cum per eas constituantur in esse, & no differret realiter: esset igitur confusio Personarum, quod sapit haeresim Sabellij, qui posuit Trinitatem Personarum, trinitatem nominum solum confundendo Personas. Secundo ex hac hypothesi destruuntur notionales actus: nam quia agere praesupponit esse, non est intelligibile quod Pater generet, nisi habeat esse: sed in esse personali constituitur per paternitatem existentem in eos si igitur paternitas est extrinsecus affixa, & non est in Patre, Pater non habebit esse: & ideo non generabit, & sicut tollitur ille actus notionalis, qui est generatio, ita hac hypothesi facta tollitur ille actus, qui est processio. Nam ordine naturae generatio est prima origo: & amoto primo alia non remanent. Tersio ista positio destruit rationes productionis rerum. Nam, ut supra habitum est, licet efficientia creaturarum attribuatur essentiae, ratio tamen efficiendi potest attribui emanationi Personarum: nam Primum in quocumque genere est ratio om nium eorum quae sunt post, ut vult Philosophus 2. Meta. & quia in genere emanationum per modum intellectus prima emanatio est generatio Divini Verbi: ideo Verbum ipsum est ars Patris, & ratio produ¬ ctionis omnium creaturarum: cum omnes creaturae comparentur ad Primum, at artificialia ad artificem: & quia in genere emanationum per modum voluntatis emanatio Divini amoris sive. processio Spiritus Sancti est prima: ideo Spiritus Sactus est ratio productionis omnium creaturarum: cum omnis creatura procedat a Deo per modum voluntatis. Ceneratio ergo Verbi & productio Spiritus sunt ratio productionis omnium creaturarum: cum ergo praedicta positio has emanationes destruat, rationes productionis rerum evellit.

Secundus modus dicendi praescribitur. Praepositivo, qui dicit quod relationes non sunt in Personis, sed sunt ipsae Persone. Vnde paternitas nullo modo differt a Patre, sed Pater dicitur paternitas quasi emphatice, & secudum expressionem: sicut cum dicitur rogo benignitatem, tuam, idest, te benignum, ita cum dicitur paternitas, nihil intelligitur aliud nec re, nec ratione quam ipse Pater; & ideo non est in Patre, sed est ipse Pater, Ratio autem, quae potuit ipsum movere, potuit esse simplicitas Personae Divinae, nam quod est in aliquo, videtur facere compositionem in illo; ut igitur Personam simplicissimam poneret, non posuit relationes in ea. Sed hoc non est verum. Oportet tamen nos ponere reationes non solum esse Personas, sed etiam in Personis. Huiusmodi autem ratio triplex esse potest: nam relatio ad Personam triplicem habet comparatio nem. Primo: quia eam constituit. Secundo: quia eam ab alijs Personis distinguit. Tertio: quia per eam realiter una Perona ad aliam refertur: propter haec trisequitur, quod relationes sunt in Personis: nam non constituit aliquid formaliter, nisi quod in illo est in eo, nec distinuit formaliter aliquid nisi quod est in pillo, nec refertur aliquid realiter, nisi quia est in eo realiter relatio: nam secudum Comm. 5. Meta. differentia est inter relationem secundum intellectum, & secundum rem: quia relatio secudum intellectum nihil ponit in substancia relati: relatio autem secundum rem est aliquid realiter in suo relativo. Si igitur Pater refertur realiter ad Filium per paternitatem, oportet quod paternitas realiter sit in ipso.

Tertia positio, secundum quam ponerentur proprietates esse in Perso nis, sed non esse Personas, stare non potest: quia cum Persona sit ita simplex ut est sentia, quidquid est in Persona realiter oportet esse Personam. In hanc tamen positionem incideret, qui separa ret substantiam Personarum, & ponere Personam aliquam realiter esse compo sitam: cum compositum non sit quod habet Persona, non esset proprietas qua haberet. Sunt ergo tres praetacti modiimpossibiles & erronei.

Quartus vero modus est verus & Catholicus, ut apparet ex auctoritatibus in ductis in littera, videlicet, quod relatio nes sunt in Personis: quia per eas Personae constituuntur, distinguuntur, & referuntur realiter, & sunt ipsae Personae: quia nullam compositionem in eis eff ciunt: & licet sint ipsae Personae, & realiter ab eis non differant; tamen differunt ratione: propter quam differentiam unum se habet ut constituens, aliud ut constitutum, unum ut ratio referendi vel ut referens, aliud ut relatum,

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum quod non est simile, quod pro simili inducitur: nam in istis inferioribus, quia constituentia faciunt compositionem in eis non sunt ipsa constituta: in Divi nis autem propter summam simplicitatem, quae constituunt Personas sunt in sae Personae. Et ad formam arguendi di cendum, quod licet constituens sit idem, quod constitutum realiter; non est tamen idem ratione: propter quam differentiam sequitur quod Persona distinguitur per relationem: relatio vere se ipsa.

Ad 2. dicendum, quod maxima oppositio dicitur contradictio: quia es latior, & omnes alias includit. Sed om nes aliae oppositiones se habent per addictionenm ad ipsam: & ideo non oportet tantum differre, quae differum per affirmationem & negationem, quantum differunt, quae secundum oppositiones alias opponuntur. Argumens tum igitur perit quod est incontrario concludens oppositum intenti.

Ad 3. dicendum, quod quaelibet notio est idem cum Persona in qua est; non tamen oportet tot Personas, quot sunt notiones. Et cum arguitur quod quae sumt idem, multiplicato uno multiplicatur reliquum, vera est si sit plurificatio uniformis, quod non est in proposito: nam Personae plurificantur realiter, & quo

sunt Personae, tot sunt res: notiones vero non sic plurificantur realiter quod sint quinque res in Divinis, cum quino sint ibi notiones.

Ad 4. dicendum, quod proprietates & notiones sunt idem, quod Personae: nec tamen sequitur, quod Pater dicatur Trinus, ut Deus Trinus dicitur: nam Deus Trinus dicitur: quia in Divinis sunt tres res: sed tres notiones in Patre non sunt tres, res sed una.

ARTICVLVS. II. Vtrum proprietas sit idem quod essentia realiter:

SEcundo quaeritur: utrum proprietas Ssit idem quod essentia realiter?

Et videtur quod non: quia quae habet aliud & aliud esse, de necessitate realiter sunt, distincta; sed esse relationis & substantiae est aliud & aliud esse iuxta illud Aug. 5. de Trin. cap. 5. Quamvis diversum sit Patrem esse, & Filium esse, non est tamen divers substantia. Si igitur esse relatum Patris & Filij est aliud & aliud, non esse absolutum: oportet quod esse relationis, & substantiae non sit idem.

Praeterea: quae non dicuntur de Deo secundum substantiam, non sunt substantia: quia nihil ma gis secundum substantiam dicitur quam ipsa substantia. Sed Esse Patrem, esse Filiu & omnia huiusmodi secundum Aug. non dicuntur secundum substantiam: igitur omnia, quae relationem important in Divinis non sunt ipsa Divina substantia, sed quae non differunt realiter, unum de alio praedicatur: cum igitur substantia non praedicetur de relatione: Divina substam tia & talis relatio realiter differunt. Praete birea: quae non differunt realiter, in quo repe ritur unum & aliud: & quia Divina essetia reperitur in Patre, si filiatio non esset di stincta realiter ab ipsa essentia, filiatio esset in eo: sed in quocumque est filia tio illud est Filius: sicut in quocumque est albedo illud est album: igitur Pater erit Filius, & Filius Pater, & redibit confusio Personarum.

Praeterea: si relationes constitutivae Personarum supra Divinam essentiam nihil addunt nisi quid rationis: cum & relationes con¬ venientes Deo ex tempore conveniant ei secundum quadam habitudinem rationis, videtur quod non magis sint huiusmodi relationes in Deo, quam relatio nes ei convementes ex tempore: quod cum sit falsum, de necessitate tales relationes supra essentiam aliquam rem ad¬ dunt, & ita ab ea realiter differunt.

In contrarium est: quia ubicumque est dare aliud & aliud, ibi est dare numerum & compositionem: cum igitur in Deo non sit numerus neque compositio, quidquid est in Deo est idem, quod Divina essentia.

Praeterea: secundum modum intelligendi proprietas addita essentiae constituit Personam, sed si proprietas non esset idem quod essentia; tunc Persona esset composita ex essentia & proprietate realiter: & quia nulla par praedicatur de toto, sequeretur quod Pater non esset sua essentia, nec sua mag nitudo, nec sua bonitas, quod est contra Aug. 7. de Trin. in multis locis qui ait: Pater & Filius sunt simul una essentia, una magnitudo, una veritas, una sapientia, una bonitas: in nullo autem composito, quae sunt in eo, in abstracto praedicantur, de ipso, ergo &c.

RESOLVTIO. Proprietas relativa, non secundum rationem quidditatis, sed secundum esse, idem quod essen¬ tia est: atque adeo ab ea non re, sed ratione differt; plus tamen quam attributa ab essentia.

REspond. dicendum, quod omnia alia genera in Divinis transeunt in substantiam praeter relationem: & ideo Aug. 2. de Trin. cap. 5. vult, quod esse Patrem & esse Filium non dicantur secundum substantiam. Et 7. de Trin. cap. 6. dicit quod esse sapientem, esse bonum, esse magnum secundum substantiam d cuntur. Et ideo 5. de Trin. cap. 1. ait: DDeus est sine qualitate bonus, sine quantitate magnus: nunquam tamem invenitur, quod sit sine relatione Pater: & ideo relatio aliter differt a Divina essentia, & ea quae videntur esse in alijs praedicamentis: propter quod notandum quod, ut habitum est superius, in relatione sicut tin ceteris alijs duo est considerare, scilicet, esse & rationem quidditatis, & licet quantum ad rationem quiddtitis, gtis suae relatio in Divinis maneat secundum suum genus, tamen quantum ad rationem sui esse non manet, sed transit in Divinam substantiam sicut cotera alia: & ideo relatio plus differt a 1. ivina eslentia, quam sapientia & bonit as & cetera huiusmodi, licet ista maior differetia non faciat differentiam real em. Nam differentia secundum ratione m gradus habet, quod sic est videre: q uia sapientia & bonitas non solum qu antum ad esse, quod habent in Deo, su at ipsa Divina essentia, sed etiam quanti im ad rationem quidditatis suae sunt idem quod ipsa: ita quod dato per impossibile quod Divina essentia diffiniretur diffinit ione, quae esset expressiva quidditatis enis, il¬ la diffinitio Divinae sapientiae ac bo nitat eius competeret: nam sapientia et bonitas & huiusmodi non dicunt nisi Divinam essentiam sub quadam par acularitate cognoscitiva: nam cum ibi o nia ista sint unum, intellectus noster ac icipit ipsa ut plura: & est simile, sicut videmus in istis inferioribus, quod si3; ma superior est eadem cum forma ini etiori, & actus idem cum actu: unde sicet esse sit ab entitate, & vivere sit ab anima sive a forma corporis ammati: cum vivere viventibus est esse: & sicut, actus est idem cum actu, ita forma est idem cum forma. Vnde & si diffiniretur forma, a qua progreditur esse, illa diffinitio competeret formae, a qua pro greditur vivere: nam non differunt urium & ens nisi secundum aliquid maius cojmplete & minus complete comprehensum, Sic etiam & non differunt, intelligere Deum esse substantiam, & esse sapientiam; nisi intel ligere ipsum in esse plura conpriehedente & magis determinato: & sicut est de sub stantia & sapientia, ita cresdiderunt aliqui quod esset de essentia ix paternitate: ita quod paternitas non solum quantum ad esse suum est idem, quod Divina essentia, sed etiam ipsa ratio paternicatis, secundum quam differt paternitas ab essentia prout est in Deio, in essentiam Divinam transit, & ratio movens eos fuit: quia quidquid est in Deo Deus est. ped illud stare non potestinam ratio paternitatis secundum quidditatem suam, non est aliquid, sed ad aliquid. Si igitur ipsa relatio esset Divina essentia, tunc Divina essentia esset ad aliquid: & ita, ut arguebatur, Divina essentia a relatione no differiet re, nec ratione, cui differetie respondet sliquid in re; nisi forte solum sicut differt Divina essentia a sapientia, & ex hoc sequeretur duplex inconveniens. Primo quod relatio in Divinit non mat eret quantum ad suum genus, sicut noc alia. Secundo quod relationes constituentes Personas non facerent differentiam inter Personas realem; sed ratioris tantum. Et cum dicitur quidquid est in Deo Deus est. Dicedum hoc pro tanto veritatem habere: quia Divina essetia est simplicissima: & ideo nihi est in Deo, quod realiter differat a natura Divina, sed quod ad essentiam conparatum est solum ratio, non oportet huiusmodi rationem transire: cum hoc simplicitati essentiae non repug net.

Tenendum est igitur, quod relatio solum quantum ad suum esse transit in Divinam essentiam, sed quantum ad rationem suae quidditatis non: & ideo nonest aliquid relatio, quod non sit Divinatessentia, sed ad aliquid solum: un de dim ponamus differentiam in Divinis ex parte attributorum, relationum personalium, & relationum, quae convensunt Deo ex tempore; non eo¬ dem modo has differentias ponimus; namrelationes, quae Deo competum ex tempore, in Deo dicuntur esse solum secundum rationem: quia Deus reali ter ad creaturam ordinari non potest. sed pro tanto ordinatur ad ipsam it e quantum est terminus ordinis: & ide bene dictum est quod Deus refertur ad creaturam: quia creatura refertur ad ipsum. Sed attributa & relationes constituentes Personas in Deo sunt secundum rem; aliter tamen & aliter: quia licet attributa in Deo secundum rem existant: tamen diversitati attributorum ex parte rei nulla flistinctio correspondet, sed una res simplicissima respondet omnibus illis: unde plura attributa non sunt plures res: & inde est quod differentiae attributorum non facit differentiam in Personis, sed differentes relationes ita sunt in Deoi quod etiam huic distinctio ni correspondet distinctio ex parte rei, propter quod plures relationes sunt plures res: nam licet quantum ad esse relationis non respondeat distinctio in re: quia tale esse in Divinam essentiam transit; tamen quantum ad rationem quidditatis suae non transit in essentiam Di¬ vinam: sed quia, ut infra patebit, quid ditas relationis comparata ad essentia non est res, sed ratio tantum, si solum ratio quidditatis relationis non est ratioquidditatis essentiae, nec transit in essentiam; relatio non differt ab essentia resed ratione: & ex hoc apparet quod aliter differunt ratione substantia & bonitas in Deo, & substantia & relatio: quia bonitati & scietiae & ceteris, attributis non respondet aliquod commune nisi Divina substantia: & ideo si talia diffinirentur, diffinitiones eorum ad diffinitionem substantiae se haberent quodammodo, sicut diffinitiones speciert ad diffinitionem generis, ut accipiamus diffinitionem large, prout generibus dif finitio competit. Sed non sic est de relatione cum ibi maneat secundum sui genus: est igitur relatio idem quod est sentia re, differens ratione, modo quo dictum est. Omnia tamen haec in sequenti quaestione clarius appare bunt.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum quod consuevit distingui triplex esse. Primo prout sumitur pro esse quidditativo, secudum quod dicimus, quod diffinitio est sermo indicans quid est esse. Secundo modo accipitur pro actu essentiae, secudum quem modum dicimus quod esse est actus entis. Tertio prout dicit veritatem compositionis. Quando ergo dicitur; quaecumque habent diversum esse, realiter differunt, non est intelligendum de esse quidditativo: nam Actio & passio sunt una res, ut probatur 3. Phys. & tamem habent diversam rationem quidditatis: sed est intelligendum de esse quod est actus essentiae. Et cum dicitur quod diversum est esse Patrem, & esse Filium, & quod relationes in Divinis & inter se & per comparationem ad substatiantiam distinguuntur secundum esse: intelligedum est de esse quidditativo vel diffinivo: quia si diffiniretur paternitas, filiatio & essentia, eorum non esset diffinitio sina, sed propter talem differentiam nonn habetur quod relatio a substantia realieter differat, licet ipsae relationes intra realiter differant, ut infra patebit.

Ad 2. dicendum quod relativum in Divini non dicitur secundum substantiam; non quod ipsum relativum & relatio substam tia non sint, sed quia secundum ratione quidditatis non praedicatur per modum substantiae, & ut aliquid, sed ut ad aliquid.

Ad 3. dicendum, quando aliqua duo sunt idem prout sunt idem, in quo habet esse unum, & reliquum; sed prout non sunt idem, non oportet. Divina essentia & relatio sunt idem quantum ad esse, non quantum ad rationem quidditatis: & propter aliam & aliam rationem quidditatis dicimus, paternitatem esse in Patre non filiationem: licet esse filiationis sit in Patre, cum sit ibi Divina essentia.

Ad 4. dicendum, quod relationes convenientes Deo ex tempore non ponunt aliquid quod est esse reale in Divinis, super quod immediate fundentur; sed relationes, de quibus loquimur, ponunt: ideo non est simile de his & de illis.

ARTICVLVS III. Vtrum ista duo sint composibilia, quod relatio¬ nes distinguant Personas realiter; & tamen a Divina essentia differant solum ratione?

TErtio quaeritur: utrum ista duo sint; simul composibilia, videlicet, quod relationes distinguant Personas realiter; & tamen a Divina essentia solum, differant ratione?

Et videtur quod non: quia illi rationi, secundum quam huius modi relationes differunt a Divina essentia, aut respondet aliquid in re, aut nihila Si nihil: tunc erunt relationes solum rationis; non ergo realiter distinguent. Si autem respondet aliquid in re: tunc quaeritur de illa re, aut est idem quod Divina essentia, aut non? Si non est idemin Divinis erit compositio, cum sit ibi aliqua res, quae non est Divina essentia, Si vero huiusmodi res in Divinam essentiam transit, sola igitur ratio remanebit; D sed sola ratio realem aifferentiam efficere non valet, ergo &c.

Praeterea: relationes Divinae secundum esse transeunt in Divinam essentiam, sed secundum rationem quidditatis non: & quia unum est esse omnium relationum Divinarum propter unitatem essentiae, secundum esse ipsarum non est Personarum distinctio; sed secundum rationem quidditatis solum. Si igitur relationes distinguunt Personam solum secundum rationem quidditatis, cum ihuiusmodi quidditas non sit res sed ratio: quia si esset res, cum non transeat in Divinam substantiam, esset aliqua res in Divinis, quae non esset Divina essentia: est igitur solum ratio; sed cum per eam tantum Personae distinguantur, solum ratione Personae distinctae sunt: non igitur ista duo stare possunt, quod relationes ratione solum ab essentia differant, & tamen aliter distinguant hypostases.

Praeterea: quae uni & eidem sunt eadem, prout illi sunt eadem, sunt eadem inter se, sed omnes relationes Divine sunt eaedem Divinae essentiae, ergo prout illi sunt eaedem, inter se caedem erut; sed sunt eaedem illi realiter, & nullo modo realiter ab ea distinguuntur, ergo inter se realiter idem erunt, & sola ratione different; non ergo per eas poterunt Personae realiter dinerre: cum illae solum differant ratione.

Praeterea: licet sit maior differentia rationis inter relationes & Divinam essentiam, quam inter eam & attributa: eo quod in differentia rationis sunt gradus: & quae ratione differunt, non oportet differre aequaliter; ista tamen differentia maior ad realem differentiam non attingit. Igitur sicut penes attributa non potest esse realis distinctio inter Personas, ita nec penes relationes: licet forte huiusmodi relationes possint facere maiore differetiam rationis, cum a Divina essentia, plus quam attributa ratione differant, sed sicut ista maior differentia ad realem distinctionem non attingit, ita nec inter supposita realem distinctionem efficere poterit, sed rationis olum.

Praeterea: dicitur comuniter quod huiusmodi relationes realem differetiam efficiunt, & inter se realiter distinguuntur: quia habet oppositiones ad invicem: ideo paternitas & filiatio sunt duae res propter oppositionem, quam habent inter se; sed paternitas & filiatio a Divina essentia realiter non differunt: quia ad eam oppositionem non habent: quod si haec est bona ratio, paternitas & filiatio a processione sive a spiratione passiva no distinguentur realiter, cum ad eam oppositionem non habeant: igitur Pater & Filius, etiam secundum quod relativa sunt, erunt eadem res cum SpirituSancto: igitur tres Personae non tantum sunt una res absolute sumpta, sed etiam una res relata, est igitur confusio Personarum. Non ergo possumus salvare distinctionem realem inter Personas, si relationes a Divina essentia sola ratione differre dicimus.

Praeterea: oppositio relativa est secundum rationem quidditatis distingui ergo relationes Divinas ex eo quod opponuntur, solum est eas esse distinctas secundum rationem quiddtitis, gntis tatum; sed huiusmodi ratio qisuiddtitis, generalis non est res sed ratio, ut tactum est, ergo propter talem oppositionem solum ratione distinguentur, & non re: igitur oportet, si huiusmodi relationes realem distinctionem inter hypostases efficere debent, quod a Divina essentia non solum differant ratione.

In contrarium est quod fides tenet.

RESOLVTIO. Relationes distinquint Personas realiter: & tamen a Divina essentia solum ratione differunt: quia quidditas relationis, comparata ad oppositam est ordo, & aliquomodo res; relata vero ad essentiam sola ra¬ tio existit.

REspond. dicendum, quod ut huius pareat veritas quaestionis duo de claranda sunt. Primo: utrum relatio secundum suam rationem quidditatis habeat quod sit res? Quia si nullo modo quidditas relationis est res aliqua, cum solum secudum huiusmodi quidditatem distinguantur Personae, non videtur via ad evadendum quomodo Personae possint esse realiter distincte. Secundo: videndum erit quomodo relationes Divinae ab alijs rebus distinctae sunt. Nam sic debemus ponere distinctionem realem inter Personas, ut non derogetur simpli citati & unitati essentiae: quia sic est fugienda Sabellij positio, qui confudit Personas: quod non est adhaeren dum Artio, iqui separavit substa tiam.

Propter primum notandum, quod licet relatio secundum suam rationem quid ditatis non sit aliquid, sed ad aliquid, prout aliquid contra ad aliquid est distinctum: rursum licet ab esse suo habeat quod sit res simpliciter & absolu te loquendo; a ratione vero quidditati magis habeat, quod sit ratio; non tamer debemus concedere quod ipsa quiddi tas relationis sit nullo modo res, & quod relatio nullo modo ab huiusmodi¬ quidditate habeat quod sit res: nam quod ab huiusmodi quidditate habeat relatio aliquo modo quod sit quid reale videre non est difficile: dicimus tamen quod relatio eiusdem ad se ipsum etiam in creaturis est relatio rationis; relatio vero aequalitatis in rebus creatis est realis relatio. Si igitur relationi identitatis deficit realitas, & non relationi aequalitatis, hoc non potest esse ex ipso fundamento directe: nam sicut unum in substantia facit idem, sicut unum in quantitate facit aequale; non autem habet apparentiam per se loquendo, quod fundamentum in unitate substantiae, secundum quod huiusmodi sit quid rationis, fundatum vero in quantitatis unitate sit quid realecum unitas sequatur modum entitatis & non magis ad entitatem accedat quantitas quam substantia; sed e converso. Tota ergo causa, quare identitas de ne cessitate est relatio rationis, & non aequalitas, est, si per se loqui volumus, defectus ordinis, qui ad rationem quidditatis reducitur: quia idem ad se ipsum realem ordinem habere non potest: prot ter quod aequalitas, secundum quam sumi potest realis ordo, est relatio rei; identitas vero, cui deficit talis ordo, est relatio rationis: non ergo solum ex esse & fundamento debet attendi realitas in relatione, sed etiam ex ordine & quidditate: quia utrumque debet ibi concurrere ad hoc quod sit relatio realis; non tamen, ut tactum fuit supra, ab utroque istorum relatio realitatem aequaliter consequitur: quia ab esse consequitur realita tem absolute loquendo & simpliciter; a ratione quidditatis non, ut in prosequedo patebit: & sicut ab utroque istorum relatio realitatem habet, sic & iutrumque istorum est aliquo modo res, sed quod esse relationis sit res difficultatem non habet; cum relatio secundum esse sit aliquid sicut & cetera praedicamenta.

Sed quomodo ipsa quidditas relationis possit dici aliquo modo res videre non est facile: nam dicere talem quidd tatem esse rem absolute, & secundum omnem suam acceptionem non possumus: cum pluries ostensum sit, & omnia fundamenta nostra in hoc radicata sint quod relatio secundum suam quidditatem sic non est aliquid, sed ad aliquid, & concedere eam nullo modo esse rem non videtur possibile: cum inter Personas reaem diffinitionem faciat. Vt ergo appareat quomodo est res & quomodo nonsciendum quod per illud idem specian lia vel habetes naturam aliquam inIter se differunt, quod supra suum commune vel supra naturam illam addunt: nam particulares homines per esse actuale & conditiones materiae differunt, quas supra hominem simpliciter, vel supra humanam naturam addunt: & cum per tales conditiones & tale esse differat hic homo ab homine simpliciter sumpto, per idem videntur differe paricularia intra se & a suo communi: quod si hoc habet calumniam in rebus creatis, ubi habentes naturam aliquam non solum distinguuntur per id, quodsupra naturam addunt; sed etiam secudum ipsam naturam differre videntur, licet forte ex consequenti: cum natura in eis realiter numeretur; in Divinis autem nullatenus videtur habere calumniam, ubi reperitur una natura realiter non numerata nec per se, nec ex consequenti. Solum ergo per id Personae ad se invicem distinguuntur quod super essentiam addunt. Non est enim intelligibile per se loquendo quae sunt eadem alicui non esse eadem intre se, ut sunt eadem illi: & quia Personae non sunt eaedem essentiae secundum id, quod super essentiam addunt, solum secundum id ad se invicem habebunt esse distinctum: cum ergo habitum sit omnia absoluta tam secundum esse quam secundum rationem quidditatis transire in Divinam substantiam, & non manere secundum suum genus: relationem vero transire quantum ad esse; manere vero secundum rationem quidditatis: ipsa ergo relationis quidditas est id, per quod Personae distinguuntur, secundum quam opponuntur ad invicem, & per ipsam ab essentia differunt: quia eam super essentiam addunt. Cum ergo Personae per quidditatem relativam & ad se invicem & ab essentia differant: cum ab essentia sola ratione distinctae sint, ad se invicem vero realiter distinguuntur, oportet huiusmodi quidditatem per comparationem ad oppositum esse rem: relatam vero ad essentiam ad quam oppsitionem non habet solam rationem existere. Sed quomodo hoc sit possibile, quod unum & idem aliter & aliter sumptum sit res & ratio

Notandum, quod quidditas relatio¬ nis consistit in ad aliud se habere. Si enim relativa diffiniuntur quod eorum esse est in respectu ad aliud: & quia diffinitio est sermo expressivus quiddtitis, generalis, & & essetie, ex quo relativa diffiniutur per od aliud se habere, oportet quod quiddi tas relationis accipiatur per respectum ad aliud: & quia huiusmodi respectus ad aliud dicit quemdam ordinem, de necessitate relatio essentialiter & secundum suam quidditatem est ordo quidam, Ordo autem habet rationem boni, immo post bonum Ducis, quod est bonum Primi, non est aliquid adeo bonum ul bonum ordinis: propter quod & Philosophus 12 Meta. ostendit bonum nobile ipsius universi esse per huiusmodi ordinem in comparatione ad Deum. Ex hoc enim omnia sunt valde bona, & universum est optimum propter bonum ordinis. Si igitur ordo haberet rationem veri, cum Verum & falsum sint anima, ut vul Philosophus & Meta. & que sunt in anima possut esse ratio tantum: credere posset aliquis quod ordo nullo modo esset res sed tantum ratio; sed cum habeat rationem boni, & Bonum & malum sint in rebus, ut ex eodem 0. Meta haberi potest nullus dabitate debet quid sit in rebus, & sit aliquomo do res, & quia ordo est aliquomodo res, relatio quae secundum suam quidditatem est ordo quidam, secundum suam quiditatem est res quaedam, & ipsa relationis quidditas quodammodo quaedam res est. Si igitur relationis quidditas est res ex eo quod est ordo quidam, oportet huiusmodi ordinem realem esse ad hoc quod ipsa relatio res quaedam sit: nam sit talis ordo solum quid ratiouis esset, tunc ipsa relatio esset tantum ratios

Ordinem autem huiusmodi non esse realem tripliciter potest contigere. Primo ex fundamento. Secundo ex ipse ordine in se. Tertio ex comparatione relati vel relationis. Propter primum ordo scibilis ad scientiam est rationis tantum: nam in ipso scibili non est aliquod essereale, super quo fundetur dictus respectus: & ideo relatio talis non est res sed ratio: quia nihil realiter est in scibili, propter quod referatur ad scientiam. Propter secundum non est realis ordoeiusdem ad se ipsum: nam defectus realitatis in relatione identitatis non est directe ex. fundamento, sed ex ipso ordine. Nam quia eiusdem ad se ipsum non potest esse realis ordo, relatio identi tatis est solum ratio. Tertio hoc potest contingere ex comparatione relationis vel relati; nam simile per unam similitudi nem resertur ad omnia similia: sicut non sunt duae albedines in uno albo, ita non sunt duae similitudines in uno simili, nec duae paternitates in uno patre: & ideo sialiquid est simile pluribus, vel pater plurium, per unam similitudinem refertur ad omnia similia, & per unam paternitatem, ad omnes filios: respectu quidem sunt aliquomodo plures; una est tamen relatio. Extemdamus ergo nomer similitudinis prout etiam aliquid dicitur simile sibi ipsi: quem modum concedit Dionysius 9. de Divin. nom. inon accipiendo similitudinem, ut de ea Hilarius loquitur cum ait: Nihil est simile sibi ipsi. Tunc cum in isto non possint esse plure: similitudines, similitudo in eo unomodo accepta erit res, alio modo erit ratio. Nam si consideramus similitudinem. ut per eam refertur ad aliud, cum respectu alterius aliquid possit habere realem ordinem, sic similitudo est quid reale, & ecundum suam quidditatem est res quaedam: nam cum ordo sic sumptus non sit tantum ratio, sed res quaedam, & relatio sic accepta etiam secundum suam quidditatem res quaedam erit: sed si de similitudine loqui volumus, ut, per eam aliquid est sibi simile, sic non est res sed ratio: nam eiusdem ad se ipsum realis ordo esse non potest. Non est igitur contra rationem quod aliquid uno modo sumptum sit quodammodo res; alii modo acceptum sit tantum ratio, licet hoc solum in relationibus reperiri contingat. Nam si relatio ex hoc est res secundum suam quidditatem: quia est or do quidam, cum ordo accipiatur in conparatione ad aliud, cum de relatione loquimur per comparationem ad illud. respectu cuius accipit quod sit realis ordo, relatio secundum suam quidditatem quodam modo res erit; sed cum eam comparamus non ad illud respectu cuius accipitur realis ordo, sic accepta non potest secudum suam quidditatem esse res: quia cum competat ei realitas ex ordine, ex quo tollitur ordo, tollitur realitas: & sicut tollitur ordo realis, sic tollitur realitas & ideo relatio eiusdem adse ipsum simpliciter est ratio: quia nullo modo eiusdem ad se ipsum habetur realis ordo. Relatio vero similitudinis si est simpliciter ratio, eo quod in simili potest esse ordo realis, potest tamen esse ratio respectu alicu ius, & secundum comparationem ali¬ quam inquantum comparamus eam ad illud, respectu cuius realis esse non potest. Non est enim inconveniens, quod est res; non quia sit aliquid, sed quia est aliquid, cuius modi est ipsum relativum, ut relativum est, sive ipsa relationis quidditas; secundum aliquam sui acceptionem solum rationem existere. Nam sicut Quod vere est nulli accidit, non est tamen inconveniens, quod est essentiale uni non comparatum ad aliud, ei accidentale esse: sic quod absolute, & quia ad se, dicitur, res est; ad nihil comparatu est ratio: non est tamen contra rationem quod est res, quia est ad aliquid, & ordo realis in comparatione ad aliud; non conparatum ad illud respectu cuius ordo realis existit, solam rationem esse: ut de simili ostensum est.

Quod si exemplum positum de simili aliquo modo habet calumniam, tamen si relationem ad suum fundamentum comparamus, cum omnis relatio etiam realis sit ratio tantum, non habet calumniam. Nam ex eo quod aliquid est album & simile non est compositius, quam ex eo quod est album solum: quod si similitudo comparata ad albedinem, quae est fundamentum eius, & ut est aliquid praeter eam esset res, non esset intelligibile, quod similitudo in simili praeter compositionem albedinis novam compositionem non induceret. Apparet ergo quod licet relatio secundum suum esse sit simpliciter & absote res quaedam; tamen secundum suam, quidditatem est aliquomodo res, ita quod & ipsa quidditas quodammodo res quaedam est, inquantum est ordo quidam, & ordinem nullo modo esse rem affirmare non possumus: & quia secundum suam quidditatem non per omnem modum, vel secundum omnem acceptionem est res, sed quodammodo, non est in conveniens, quod uno modo accepta sit res: ut secundum quod accipitur prout est ordo realis; alio modo sit ratio, comparata ad id, respectu cuius ordo realis non existit. Hoc viso & sinon totaliter tamen in magna parte declarata est veritas quaestionis: nam sidicere quod Pater vel paternitas prout comparatur ad essentiam, ut ab ea distinguitur, non sit res sed ratio, nec at ea habet realiter esse distinctum; sed secundum rationem solum: sed ut conparatur ad Filium, vel ad filiationem sic sit res, & alia res, non est contra rationem, si bene consideramus iam dicta. Nam cum Pater secundum quod Pater comparetur ad Filium secundum realem ordinem, eo quod Pater est Filij Pater; ad essentiam vero realem ordinem habere non possit: eo quod non sit Pater essentiae: paternitas in comparatione ad Filium vel ad filiationem erit realis ordo, & ita res quaedam, & alia res: comparata autem ad essentiam prout est ab ea distincta, est ratio solum: quia respectu eius realis ordo esse non potest. Sunt ergo tres Personae distinctae realiter, licet ab essentia solum differant ratione: quia quidditas relativa, secundum quam distinguuntur Personae inter se & ab essentia, est ordo realis, ut Persona ad Personam comparatur: est autem ratio solum, ut per eam Persona ab essentia est distincta: sed sicut ostensum est, hoc est singulare in quidditate relationum, quod uno modo accepta sit quodammodo res, alio modo sit solum ratio: & ideo non est possibile tres Personas esse unam essentiam & tres res absolutas: non enim Pater & Filius sunt duo aliquid, sed duo ad aliquid. Si ergo Pater ut est ad aliquid, excepto eo ut est aliquid, nullatenus esset res, cum nullo modo differat a Filio ut est aliquid, sed solum ut est ad aliquid, alia res a Filio nullatenus esse posset. Rursum si ipsum esse ad aliquid quocumque modo sumptum res esset, cum Pater sit aliquid excepto eo quod est ad aliquid, Pater esset compositus.

Saluantes ergo distinctionem Personarum simul cum simplicitate earum dicamus ipsius esse ad aliquid relatum ad oppositum esse rem: per comparationem vero ad essentiam sive ad ipsum aliquid solam rationem existere. Ex quo apparet tres Personas esse tria ad aliquid, & etiam esse aliquid excepto eo quod sunt ad aliquid, propter quod pos sunt dici tres res relatae & una res absoluta; nullo modo tamen possunt dici quatuor res: nam licet ad aliquid cum ad aliquid ponat in numerum, quia res¬ pectu eius res dici potest: tamen si ad essentiam vel ad ipsum aliquid ad aliquid comparetur, quia sic acceptum est solum ratio, ei connumerari non poterit. Ad hanc autem veritatem intuendam duo exempla superius posita nos iuvant: nam similitudo etiam secundum suam, quidditatem accepta secundum realem or dinem erat res: praeter talem ordinem considerata ratio existebat. Cum igitur paternitas sit ordo realis, ut per eam Pater ad Filium comparatur, sic accepta erit res alia aFilio & a filiatione: ab essentia autem solum differetratione; cum respectu eius non sit ordo realis. Rursum, ut dicebatur, quaelibet ratio comparata ad suum fundamentum ut est aliquid, preter ipsum est ratio solum: licet respectu oppositi sit res quedam; & quia fundamentum relationum Divinarum est Divina essentia: nam cum omne relativum sit aliquid excepto eo quod relative dicitur, cuiuslibet relationis velut fundamentum oportet esse quodammodo absolutum. Poterit ergo relatio Divina facere distinctionem realem: respectu oppositi, respectu cuius alietatem realem habet; non autem nespectu essentiae, ad quam comparatur velut ad fundamentum.

Viso quomodo secundum suam quid ditatem relatio quaedam res existit: restat videre quomodo Divina relatio ab alijs separatur? Divina autem relatio est relatio & est Divina: inquantum autem est relatio differt ab omnibus absolutis: in quantum veno est Divina, distinguitur a relationibus non cvivinis. Secundum autem quod est relatio secunsuam quidditatem est res, inquantum est ordo quidam: ordo autem sumitur per comparationem ad aliud, & ideo relatio secundum quod est talis ordo non comparatur ad id, de quo praedicatur: propter quod sic realiter distinguit, quod realem compositionem non facit. Cum ergo in aliquo sunt plures res absolute, de necessitate in illo existit conpositio: quia absolutum: & secundum esse & secundum rationem qisuiddis generalis est res per comparationem: ad illud, in quo est: relatio vero licet secundum esse sit res ut comparatur ad id in quo est, sed tamen secundum rationem quidditatis est res quodammodo, in quantum est ordo quidam realis per coparationem ad oppositum: igitur secundum esse conpositionem facere potest, sed secundum rationem quidditatis non potest faceret compositionem, sed distinctionem, non a quolibet, sed ab opposito, cum solum respectu eius sit ordo realis: & quia unum est esse omnium relationum Divinarum, nec in essentia, nec in Personis relationes compositionem facient. Verum quia earum est alia & alia ratio quidditatis, secudum quam est oppositio relativa Perso narum ad invicem, non respectu essentiae: licet huiusmodi relationes non faciant compositionem in Personis, sicut nec in essentia propter unitatem ipsius esse, facient tamen distinctionem Personarum absque distinctione essentie, exeo quod eis competit alia & alia ratio quidditatis, secundum quam attenditur oppositio Personarum, non essentiae: ergo propter differentiam, iquam habet relatio Divina ex eo quod relatio ad absoluta, possunt esse plures relationes realiter in Divinis absque compositione, licet non absque distinctione, quae distinctio attenditur in Personis, non in essentia, ut patet per hapita.

Viso quomodo differt relatio Divina ab absolutis ex eo quod relatio: restat videre quomodo differt ab alijs relationibus, eo quod Divina. Notandum igitur quod relatio creaturarum ex eo quod est ordo quidam habet rationem boni: & ideo in creaturis, ubi reperitur alius & alius ordo, potest reperiti alia & alia ratio bonitatis, sed bonitas Divina est bonitas finis; non est bonitas ordinis: licet ergo quidditates relativae in Divinis plurificentur, propter quod & ordo invenitur ibi alius & alius: quia & ipsa relationis quidditas est essentialiter quidam ordo: propter huiusmodi alietatem ordinis sic accepti, licet sit realis D distinctio inter Personas, non est tamem earum alia & alia ratio bonitatis: nihilominus tamen relatio Divina res quaedam erit, ut est realis ordo, licet in Divinis non sit bonum ordinis, ut dividitur contra bonum finis: quia hoc ex excellentia non ex defectu sortitur. Sunt, ergo tria notabiliter consideranda de quidditate relationis Divinae. Primo: quod huiusmodi quidditas est quodam modo res, inquantum est ordo quidam realis: & ideo quotiescunque coparatur ad uum fundamentum, vel ad aliud, respectu cuius non est talis ordo, respectu eius inquantum huiusmodi non habet quod sit res, sed quod sit ratio. Secundo: quod huiusmodi quidditas res dicitur: non quia realiter compositionem facit, sed quia realiter distinguit: nam facere compositionem convenit ei respectu eius, in quo est; sed facit distinctionem respectu alterius, ut albedo facit compositionem in albo, distinguit tamem a nigro. Si igitur relatio secundum suam quidditatem: est res inquantum est ordo quidam: cum ordo huiusmodi accipiatur per comparationem ad aliud, non per comparationem ad illud in quo est: sic considerata relatio ita faciet distinctionem, quae attenditur respectu alterius, quod non faciet compositionem, quae consideranda est respectu, eius, in quo existit. Tertio notandum est, quod licet in creaturis, quarum bonitas consideratur ex ordine; ex alia & alia relatione possit esse diuersa ratio bonitatis; in Deo autem, cuius bonitas est bonitas finis; in quo ex ordine ad aliud non attenditur bonitatis ratio, pluralitas reOlationum Divinarum sic efficiet distin¬ ctionem in suppositis, quod in eis non habebit esse diversa ratio bonitatis. Prop ter primum relatio Divina in Divina essentia distinctionem non efficit, sed in Personis: cum respectu Personarum, non respectu eius, habeat quod sit realis ordo. Propter secudum nec in Personis nec in essentia conpositionem facit. Propter tertium sic salvare possumus distinctionem in Personis, quod in eis eri bonitas, ut patere potest per habita, etiam quodlibet absolutu remanet implurifica tum: & sic est patefacta veritas quaestionis, quaesitae, a qua, quia depedet quodammodo veritas totius primi libri, non miretur lector si eam sumus diffusius prosecuti.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod illa quidditas, secundum quam differunt relationes a Divina essentia, licet comparata ad eam sit ratio; comparata tamen ad oppositum est ordo realis, & secundum eam Personae realiter differre possunt. Non igitur oportet quod sit aliqua, res in Divinis non transiens an Divinam essentiam: vel aliquid realiter differens a Divina essentia, ad hoc quod sit realis distinctio Persona rum, ut potest patere per habita.

Ad 2. dicendum, quod non distinguit relatio in Divinis nisi secundum quidditatem sed huiusmodi quidditas, prout Persona per eam comparatur ad suum correlativum, est quidam realis ordo, & realiter distinguens: comparata tamen ad essentiam est ratio solum, ut ostensum est.

Ad 3. dicendum, quod sicut relatio propter quidditatem suam, non prop ter esse, distinguit Personam a suo correlativo, sic distinguit eam a Divina essentia: sed quia respectu correlativi est realis ordo, respectu Divinae essentiae est ratio tantum: ideo secundum huiusmodi relationes est distinctio Personarum realiter; licet ab essentia solum sit distinctio secundum rationem: & ideo relationes Divinae inquantum non sunt eaedem essentiae, ut secundum ratione quidditatis, non sunt eadem inter se: cum per huiusmodi quidditatem distinguantur. Sed cum arguitur ab essentia differum solum ratione, ergo inter se non differunt realiter, in inferendo committitur fallacia acccidentis: accidit enim taliquidditati prout comparatur ad essentiam quod distinguat Personas: quia ad essem tiam comparata est ratio solum, & non realis ordo; ut distinguit Personas est ordo realis.

Ad 4. dicendum, quod relatio distinguit Personas realiter ex eo quod est quidam realis ordo, prout, per eam Personae comparatur ad invicem; non igitur est huiusmodi distinctio propter maiorem vel minorem differentiam rationis, sed ex eo quod est quidam or do realis, ut tactum est.

Ad 5. dicendum, quod relatio distinguit realiter secundum suam quidditatem, inquantum quidditas est ordo quidam, & si processio Spiritus Sancti non haberet ordinem ad generationem Filij, quod dicunt qui negant ipsum a Filio procedere, tunc filiatio & spiratio passio realiter non differrent: tamen quia est ibi quidam ordo naturae, inquantum ordine naturae una emanatio aliam praesupponit, propter talem ordinem inter eas potest esse rea lis distinctio. Vel dicere possumus, quod licet filiatio non opponatur directe spirationi passivae; opponitur tamen ei conmunis notio, quae prout est in Filio est, eadem filiationi. Posset & aliter dici: quia ad hoc quod in Divinis relationes sint distinctae habent oppositionem ad invicem, quae potest esse dupliciter: vel quia inter se opponuntur: vel quia sunt, in oppositis, & non in eodem. Vnde licet filiatio non directe opponatur spirationi passivae, tamen cum habeat esse in Filio, qui habet oppositionem ad Spiritum Sanctum, prout procedit ab ipso in quo habet esse spiratio passio, filiatio a tali spiratione realiter est distincta

Ad 6. patet solutio per iam dicta quia quidditas relationis, licet sit ratio in comparatione ad essentiam; est tamem realis ordo, prout per eam Personae ad invicem comparantur

ARTICVLVS IV. Vtrum proprietates sint in essentia & in Personis?

QVarto quaeritur: utrum proprieta¬ tes sint in essentia, & in Personis, CEt videtur quod non sint in essentia: quia in quocumque est relatio, iliud refertur, & denominatur secundum relationem illam: sicut in quocumque est albedo, illud est album, & denominatur secundum albedinem, sed cum essentia non referatur, nec denominetur secundum relationes: quia non est Pater neque Filius adiective loquendo, ergo &c.

Praeterea: Idem non est in se ipso, ut probat Philosophus 4. Phy. sed tam essentia quam Persona est idem quod relatio; ali ter enim in Divinis esset compositio, er go nec in essentia nec in Personis sunt, relationes.

Praeterea: cum esse relativerum sit ad aliud se habere, oportet quod relatio sit dependentia quaedam, igitur in quocumque est relatio, illud degedet; psed esse tale est imperfectum: cum igitur imperfectio non sit in essentia Divina, nec in Personis, relationes in eis esse non possunt.

Praeterea: relationes videntur sequi ad motum, vel ad mutationem aliquam, & si non in utroque extremorum saltem in altero: ut ex eo quod aliquid movetur ad albedinem sequitur quod sit simile; sed nihil est in Divinis, in quo possit esse motus vel mutatio, ergo ibi relationes non erunt.

Praeterea: omne, quod est in aliquo, est in eo secundum aliquem modum essendi, In, sed discurrendo per omnes octo modos, quos tam git Philosophus 4. Phys. non inveniemus quod secundum aliquem dictorum modorum sint relationes vel in essentia vel in Personis, ergo &c.

In contrarium est: quia cum relationes distinguant Personas, & in esse constituant, & omne distinguens sit in eo, quod distinguit, & constituens in constituto relationes sunt in Personis.

Praeterea: Magister in littera vult quod relationes sint in Personis & in essentia, & sunt Personae & essentia, ergo &c.

RESOLVTIO. Relationes Divinae sunt in Divina Essentia tanquam infundamento; in Personis vero ut in hapostasi.

REspond. dicendum: Quia omnis essentia quae Rrelative dicitur, est etiam aliquid excepto, relativo ut vult Augstinus libro 7. de Trin. cap. 1. non est intelligibile in aliquo supposito esse relationem tantumabsque: aliqua forma absoluta. Oportetenim in quolibet relativo praeter relationem esse aliquam formam absolutam, saltem eam secundum quam attenditur huiusmodi relatio: ut in simili non solum est simisitudo, sed & albedo, vel aliqua qualitas secundum quam similitudo attenditur. Semper igitur ad hoc quod relatio sit in aliquo, duo est ibi considerare hypostasim & formam, secundum quam talis relatio habet esse, & in quolibet istorum relatio esse dicitur: ut similitudo est in albedine tanquam in forma, & in albo tanquam hypostasi; non tamem eodem modo utrumque istorum relatio respicit: nam formam respicit taquam fu damentum; hypostasim vero taquam t subiectum vel suppositum. Dicimus enim quod albedo est fundamentum similitudinis, album vero sive simile est illud in quo est similitudo tanquam in subciecto vel in supposito. Et sicut rela¬ tiones creatae sunt in forma, & hyposta si, sic relationes Divinae esse habent & nfundamento & in supposito: non enim dicere possumus quod fundamentum relationis sit relatio: nam si relatio esset in relativo per relationem; tunc ratio relationis iret in infinitum. Est igitur fundamentum relationis aliquod abso¬ lutum: & quia huiusmodi fundamentum est id, mediante quo relatio est in rela¬ tivo, semper secundum uliquam conditionem absoluti relatio est in relativo: ut ex eo quod consideratur albedo ecundum unitatem, sequitur ut secundum eam similitudo attendatur. Nam unitas in qualitate facit simile. sicut unitas in quantitate aequale: & quia omnia absoluta in Divinis in substantiam, transcunt, oportet Divinam substantiam aliquo modo esse fundamentum omnium relationum originis, quas realiter in Deo ponimus, & de quibus est ad praeses quaestio. Vnde sicut prius diceba tur quod secundum unitatem albedinis fimisitudo attenditur: sic suo modo dicere possumus, quod secundum communicationem naturae relationes originis attenduntur. Est igitur ipsa Divina essentia vel natura aliquo modo fundamentum relationum Divinarum: & quia reationes non solum sunt in hypostasi, sed etiam in fundamento, non solum debemus concedere relationes Divinas esse in Personis, sed etiam in Divina essentia vel naturae: aliter tamen & aliter, ut patet per habita: quia in Persona sunt tanquam in supposito, in natura tanquam in radice vel infundamento.

Est enim haec differentia prout relatio est in supposito, & in fundamento: quia existens in fundamento non proprifundamentum denominat, nec proprie per eam refertur: nam albedo, quae est fundamentum similitudinis non refertur per huiusmodi relationem, nec ab ea, proprie denominatur; ipsum enim alpum refertur & dicitur simile; albedo ero non refertur, sed secundum eam relatio attenditur: suppositum vero per relationem & refertur & denomina tur. Et si hoc habet calumniam in alijs relationibus: quia ipsae albedines videntur similes, & magnitudines aequa les; in relationibus autem originis indubitanter verum est: quia gignere & gigni, secundum Phm & Damasc. non est formae vel naturae, sed suppositi, vel hy. postasis: cum relationes Divinae, de quibus loquimur, sint sicut originis, per eas Personae referuntur & denominantur. quia in eis relationes existunt tanquam in supposito. Divina vero essentia, per eas nec refertur, nec denominatur quia in ea sunt tanquam in radice vetanquam in fundamento: & quia in Divi¬ nis non est distinctio nisi per relata, nec distinguitur nisi quod refertur, relatio nes existentes in essentia essentiam non distinguet, eo quod per eas non referuntur; Personae tamen per huiusmodi relationes distinguuntur: quia per huiusmodi relationes referuntur: & ideo Damasc. 3. lib. cap. 6. ait: quod huiusmodi proprietates sunt caracteristicae deter minativae vel distinctivae hypostaseos, non naturae. Et ex hoc apparet solutio istius quaestionis, quam Magister in littera tetigit, & propter sui altitudinem in solutam dimisit, videlicet, quare proprietates existentes in essentia essentiam non determinant, cum existentes iin Personis determinent Personas: nam huius causa est, ut patet per habita, propter alium & alium modum existedi, secundum quae sunt in essentia & Personis.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod in quocumque est relatio tanquam in supposito, illud denominatur & refertur secundum relationem illam. Relationes autem non sunt in essentia tanquam in supposito, sed tanquam in radice vel in fundamento.

Ad 2. dicendum, quod idem inquantum idem non est in se ipso, sed idem secundum quod aliud in se ipso es se potest. Si igitur relatio nullo modo differt ab essentia & a Personis, nec esset in essentia, nec in Personis: sed quia differt ratione, licet non re, ideo in eis esse dicitur.

Ad 3. dicendum, quod relatio, ex eo quod esse relativorum ad aliud se habere, de necessitate est ordo quidam, sed quod huiusmodi ordo secundum dependentiam esse habeat, hoc est ex imperfectione relati. Si igitur in Divinis est relatio, de necessitate ibi est aliquis ordo: sed huiusmodi ordo est absque dependentia propter perfectionem relatorum.

Ad 4. dicendum, quod non est per se relationes sequi ad motum, sed hoc contingit, eo quod relationes sunt temporales: quod si tamem relatios nes essent eternae, essent in aliquo absqu:¬ motu: & quia Divinae relationes eternae sunt, non oportet in Divinis ponere motum, ut ibi relationes ponamus

Ad 5. dicendum, quod secundum Hilarium, & habetur in littera 34. dist. comparatio terrenorum ad Deum nulla est, & siquae comparationum exeme pla interdum afferuntur, nemo ea existi¬ met absolute in se rationis sperfectione continere. Non enim humano sensu de Deo loquendum est: & ideo non oportet modum, secundum quem relatione sunt in essentia & in Personis, esse aliquem modorum essendi, In, de quibus Philosophus determinat. Vel dicere possumus quod nec omnes modi, In, quos reperimus in creaturis, continentur directe in assignatis modis. Nam modus, se cundum quem differentiae sunt in gene re, in nullo modorum dictorum directis continetur; reducitur tamen ad illum modum, secundum quem sunt in genere species. Sic modus, secundum quem proprietates sunt in Personis & in esser tia, non continetur directe sub alique dictorum modorum, habet tamen simi litudinem cum aliquo illorum. Nam quit tus modus ibi assignatus est secundum quod sanitas est in calido & frigido, & omnino sgecies in materia. Si ergo santatem pro ipsa aequatione humorum sumere volumus: cum aequatio relatione importet, sanitas sic accepta erit in humoribus calidis & frigidis tanquam in fundamento; in animali vero erit tanquam in supposito: igitur proprietates sunt in essentia sicut aequatio est in humoribus, cum sint in ea tanquam in radice & fundamento; erit tamen in Personis sicut sanitas est in animali: cum sit in eis tanquam forma in suposito: igitur talis modus existentiae, secundum quem proprietates sunt in essentia & Personis, habet similitudinem cum quinto modo essendi, In, licet cum similitudine sit maior dissimilitudo.