Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum generare magis proprie conveniat Deo, qui est terminus essentialis in concreto, quam Patri, qui est quid relative dictum?

TIrca primum quaeritur: utrum ge¬ nerare magis proprie conveniat Deo, qui est terminus essentialis in concreto, quam Patri, qui est quid relative dictum? Et videtur, quod ista sit magis propria: Deus generat, quam Pater generat. Dicimus enim, quod aedificator aedificat, est magis propria, quam musicus aedificat: eo quod in aedificatore da¬ tur aliquid intelligi conforme aedificio, quod non datur intelligi in musico Ita etiam ista est propria, calidum calefacit: quia in calido designatur aliquid, in quo calefactum assimilatur calefacienti, Semper igitur propositiones denotantes actionem vel passionem dicuntur propriae: eo quod agens nominatur taliter, quod in eo datur intelligi id, in quo actum assimilatur agenti. Cum igitur Filius non assimiletur gignenti in Paternitate, sed in Deitate, magis est propria ista, Deus generat, quam ista: Pater generat.

Praeterea: relatio non videtur esse principium actus, ergo relativum non erit illud, cui tribuetur actio: quia si calor non esset principium calefaciendi, calido non attribueretur calefacere. Cum ergo Paternitas non sit principium gene rationis, sed Deitas sive natura Divina: quia virtute naturae sit generatio iuxta illud Damasc. Ceneratio est opus naturae: non attribuetur generatio Patri, sed Deo, et go magis proprie dicitur, Deus generat, quam Pater,

In contrarium est Magist. dist. 4. qui ait: istam esse veram, & concedendam: Deus Deum genuit, quia Deus Pater Deum Filium genuit: sed propter quod unum quodque tale, illud magis: si ista ergo conceditur, Deus Deum genuit, quia Pater genuit Filium: magis est ista propria, Pater Filium genuit, quam Deus Deum.

Vlterius quaeritur: dato quod ista non sit adeo propria, Deus Deum genuit. quaeritur utrum sit concedenda? Et videtur, quod non: quia Mag. in hodierna dist. dicit, Patrem non genuisse essentiam quia tunc essentia diceretur relative: cum igitur Deus non dicatur relative conce¬ di non debet, quod Deus Deum gennit. Praeterea: arguit idem, iquod si Pater generaret essentiam, idem generaret se ipsum: quia Pater est essentia. Cum igitur non sit dare plures Deos; sed gemerans, & genitum sint unus Deus, non debet ooncedi, quod Deus genuit Deum quia idem se ipsum generaret.

Praeterea: arguit idem Mag. quod Deus Pater est Divina essentia: ideo eam non genuit quia esset genita: cum igitur Deus sit se ipso: quia Deitas, quae est, est ipse Deus, ut habitum est, non debet concedi, quod Deus Deum genuerit: quia gignens esset genito.

In contrarium est, quod Mag. dicit in littera dist. 4. quod Deus Deum genuit.

RESOLVTIO. Et si ratio sive virtus generandi sit Divina natura, quia tamen actus generandi supposite attribuitur, magis proprie & directem dicitur Pater generat, quam Deus generat.

REspond. dicendum, quod si volumus videre, utrum generare conpetat Deo proprie, vel quomodo? Oportet nos videre, quomodo in istis infetioribus generatio habet esse: oporte enim per ea, quae facta sunt, conspicere Dei invisibilia. Propter quod notan dum, quod generare actum importat vel aliquid per modum actus. In actione duo est considerare ad praesens, agent cui attribuitur actio, & illud, iquod es ratio actionis. Quomodo autem haec accipiuntur? Notandum, quod formaquae est principium actus, dupliciter conuderari potest. Vno modo secundum se, sive secundum rationem quiddtis, gnerais & sic est eadem in omnibus habentibus eam: & ideo videmus, quod omnium? habentium unam formam est una diffinitio, secundum quod communicant t in forma illa. 2. modo potest considerari forma secundum esse, quod habet, & tunc cum nulla forma sit suum esse slon quendo de formis creatis, de quibus nunc

sermonem suscepimus) in nullis habentibus aliquam formam reperitur una for ma secundum esse: nam cum esse huiusmodi formae proprie sit suppositi, non est intelligibile, quod sint aliqua suppo¬ sita plura communicantia in una formaquin habeant plura esse: & ideo si secundum esse forma consideratur, semper plurificatur in pluribus. Et secundum istas duas acceptiones formae sumitur id, quod est ratio agendi, & id, cui attribuitur actio: quia si consideramus formam seundum se, sic est ratio agendi: quia raticoagedi sumitur in eo, quod actum assimilatur ageti: actum autem agenti assimilatur in eo quod sibi unitur: quia ipsa similitudo quaedam unitas est: ut potest habet ri ex Procio, & ex Philos. 5. Metaph. No unitur autem actum agenti, sive productum producenti secundum formam consideratam quantum ad esse: quia isto modo semper est ibi distinctio, ut dictum est. Sed unitur ei per formam in se acceptam, sive secundum rationem quidditatis eius: quia sic est una in omnibus habentibus eam per se loquen do: & ideo ipsa forma est ratio agendi: & sicut ratio agendi sumitur ex forma, ita attributio actionis sumitur ex esse: & ideo dicimus, quod sicut res se habet ad esse, ita se habet ad agere: & quia esse per se competit supposito; naturae autem competit esse ex eo quod est, in supposito, actio attribuitur supposito; ratio tamen agendi est forma. Et se: cundum istum modum loquitur Philos. in 1. de Anim. ubi dicit, quod Animanon intelligit, sed homo per animam: illo modo loquitur Aug. 15. de Trin. cap. 22. quod Memoria non meminit, neque intelligetia intelligit, sed homo per memoriam, & intelligentiam meminit, & intelligit Viso, quod ratione esse est attribu tio actus, ratione formae sumitur raticagendi, sciendum, quod ista non sunt, aeque per se: nam quod ratio agendi ex forma sumatur, est per se directe: quia illud principaliter est ratio agendi, quod principaliter ab agente intenditur quodlibet agens per se, & directe inten dit assimilare sibi passum; assimilatio autem est quaedam unitas, ista unita est in forma, non in esse: ideo ex for ma sumitur ratio agendi. Ista etiam uni tas in forma non est in forma secundum esse, sed magis secundum rationem quidditatis: ideo ex formae quidditate sumitur ratio agendi; sed quod ex esse sumatur attributio actus, hoc non est directe, nisi ex esse sequatur distinctio, loquendo de actibus, qui requirunt rea¬ lem distinctionem: quia in talibus illud, cui attribuitur actio, est distinctum ab eo, cui attribuitur pati. Cum igitur generare dicat actionem, ratio actionis sumetur ex forma, sive ex natura rei; ipsa tamem actio sive generare sumetur ex distinctione. Et ista est, sententia Damasc. qui cum 1. lib. cap. 6. dixisset: Qeneratio est opus naturae, in quo ostendit rationem generationis ex natura esse sumptam, postea 3. lib. cap. 4. dixit: Nasci non est naturae, sed hapostaseos: Si enim naturae esset, non utique eadem natura esset gignentis, & gegniti: in quo apparet, quod generatio attribuitur hypostasi; non naturae: quia hypostasis gignens habet esse distin B ctum ab hypostasi genita; non natura gignentis a natura geniti. Viso, quod ratio generandi est illud, in quo gignens assimilatur genito: tamen non generat, r nisi quod habet esse distinctum a genilito. Si hoc ad Divina (remota imperfectione) transferre volumus, dicemus, quod licet ratio generandi possit ibi esse aliquod absolutum, utputa natura: quia virtute naturae fit generatio; generare tamen non dicitur in Divinis proprie& directe, nisi aliquod relativum: quia distinctio ibi non est, nisi per relata, & attributio actus ex distinctione habet es¬

e: & ideo, Pater generat est magis propria; quam, Deus generat: quia relatio directe importatur nomine Patris; non tamen nomine Dei.

Respond. ad arg. Ad 1. ddm,. quod ratio illa arguit quantum ad id, quod est, ratio agendi, non quantum ad id, cui attribuitur actus. Et quaestio est de eo, cui actus attribuitur: quia generare non dicitur, quod est ratio agendi, sed id, cui actus artribuitur: sicut non dicitur calor calefacere, sed ignie. Ad secundum dicendum: quod licet relatio non ut ratio generandi, relativum tamen est illud, cui generare attribuitur.

Ad illud autem, quod ulterius quaeritur: utrum sit vera: Deus generat, dicendum, quod nisi Deus supponeret proaliquo relativo, non esset vera, Deus generat, sed quia trahitur ad supponendum pro Patre, cum conereta secundum suum modum significandi possint trahi ad supponendum pro Personis, vera est, Deus generat, inquantum implicat suppositum Patris, vel supponit pro eo. Et ex hoc apparet magis solutio primae quaestionis, quod magis est propria, Pater generat, quam Deus: cum haec, Deus generat, non sit vera, nisi inquantum Deus stat pro supposito Patris,

Ad primum dicendum, quod licet Deus de sui significatione non dicat quid relative, potest tamen supponere prorelativo, quod de suo modo significandi non habet essentia. Ad secundum dicendum, quod essentia de suo modo significandi non trahitur ad supponendum pro aliquo supposito distincto, ut trahitur Deus ratione concretionis, quam importat. Ad tertium dicendum, quod non sequitur, quod Pater sit Filio, si Deus Deum genuit: quia licet sit eadem Deitas Patris, & Filij, non est eadem Persona: & Deus licet Deitatem significet, supponit tamen pro Persona ratione adiuncti, cum dicitur, Deus Deum genuit.

ARTICVLVS II. Vtrum ista, essentia generat, sit vera?

TVNC2. quaeritur, utrum ista proN positio, essentia generat, sit vera? Et videtur, quod sic: quia secundum Aug. 15. de Trinit, cap. 7. Filius est Sapientia Patris de Sapientia. Et eodem libro cap. 15. vult, quod Filius dicatur: Visio le visione, scientia de scientia, essentia de esentia, sed hoc non esset, nisi scientia generaret scientiam, & essentia essentiam, ergo &c.

Praeterea: si alicui naturae non competit agere, hoc est, quia illa natura non est suum esse, & quia cui non competit per se esse, non competit per se agere: cum igitur natura Divina sit suum esse, ei per se & directe competet agere, sed generare dicit actionem quamdam, ergo &c.

Praeterea: quidquid est Pater, est res generans; essentia est Pater, ergo essentia est res generans: sed quod est res generans generat, ergo &c.

In contrarium est: quia generans, & genitum, quia conveniunt in forma sunt unum in nomine, ergo si essentia generat, generabit essentiam, ergo vel se ipsam, vel aliam? Se ipsam non: quia ut scribitur 1. de Trinit, cap. 1. Nulla enim res est, quae se ipsam gignat, ut sit. Alis non: quia in Deo non est pluralitas essentiarum.

RESOLVTIO. Non solum est impropria, sed fa sa haec praedi¬ catio: essentia generat.

REspondeo dicendum, quod ad hoc Rsic respondetur: quod in creatur ris ipsa natura existens in supposito nor est omnino idem ipsi supposito, & dif fert ab esse, quod habet in ipso: & ideo ita est ratio agendi quod non agit. In Divinis autem etiam agere competit ipsi naturae, ut possimus vere dicere, essentia creat, essentia conservat: solum autem in his, in quibus essentia a sup posito distinguitur, non est vera attributio ad essentiam: & quia essentia, & suppositum distinguuntur penes absolutum, & respectivum, ea, quae compe tunt supposito ratione respectus, essentiae non possunt attribui: & ideo gene rare, spirare, non vere dicuntur de essentia. Sed istud non videtur sufficienter dictum: nam quando aliquid praedicatur de aliquo, etiam ea, quae competur subiecto in eo quod a praedicato distin guitur, competunt praedicato, licet non adeo proprie. Nam cum dicimus, aedificator est musicus, licet musicus ab edificatore distinguatur in eo quod aedificatoris est aedificare; musici autem cantare: possumus tamen concedere, quod musicus aedificat. Ita ex parte ista concedetur, quod essentia generaret, licet non inquantum essentia: quod tamer non conceditur.

Et propter hoc videndum, quae sit causa, quare quae conveniunt subiecto non conveniunt praedicato. Et ideo advertendum, quod ea, quae conveniu subiecto, vel dicunt quid rationis, vel D dicunt quid rei: si dicunt quid rationis, prout a praedicato distinguitur ipsum subiectum, nunquam praedicato conveniunt. Et appello quid rationis ea, qua significant habitudinem terminorum, vel secundas intentiones, vel reduplicationem: quia omnia ista videntur re mote fundari super rem. Quantum ad musicus, non valet, homo est substantis vum: ergo musicus est substantivum: nam ille est quidam modus se habendi, in quo distinguitur homo a musico Nec valet cum dico homo est pater, ho mo est quid absolutum, ergo pater est quid absolutum: nam absolutum, & respectivum sunt quantum ad aliquid quaedam habitudines terminorum. Quantum ad secundum modum non valet; homo est substantia, homo est species ergo substantia est species: nam species & genus secundam intentionem nominant. Quantum ad tertium non valet: triangulus cum reduplicatione sui habet tres, triangulus est figura, ergo figura cum reduplicatione sui habet tres: & sicut istis tribus modis, quae conveniumt subiecto in istis inferioribus removentur a praedicato, ita & in Divinis: unde non valet, Pater est Deus, Pater est relativus, ergo & Deus: & hoc quantum ad primum modum. Nec valet, Pater est essentia, Pater est incommunicabile quid, ergo & essentia: nam communicabile, & incommunicabile secundas intentiones important, sicut universale, & individuum: & hoc quantum ad secundum Quantum ad tertium non valet: Pater est Pater quia generat, Pater est Deus, ergo Deus est Deus quia generat. Omnes autem isti modi ad res rationis reduci possunt.

Causa autem quare res rationis, quo competunt subiecto, ut est a praedicate distinctum, praedicato non competunt esse potest: quia ea, quae competunt subiecto prout a praedicato distinguitur, si competunt praedicato, hoc non est, nisi inquantum praedicatum subiectum implicat: sed quantumcumque sit implica tio subiecti in praedicato, semper praedicatum remanet distinctum a subiecto secundum rationem: & ideo, eorum quae ex parte rationis se tenent, non est communicatio subiecti ad praedicatum Si autem consideramus ea nomina, quae

dicunt quid rei, si competunt subiecto, utrum competant praedicato? Per se nunquam competunt: cum sint talia, in quibus subiectum a praedicato distingui tur: per accidens tamen competere possunt. Nam cum musicus praedicat: de aedificatore, potest esse vera, quod musicus aedificet; per accidens tamen in quantum in musico implicatur aedificator: sed si ista esset bona praedicatio. aedifi cator est musica, aedificare non compe¬ teret musicae, noc per se, nec per acci dens. Per se non: quia musica in hoc distingnitur ab aedificatore: per accidens non: quia cum natura in abstractione praedicatur, non implicat suppositum. Ita est etiam in Divinis suo modo: nam cum dico, Pater est Deus, bene sequitur, quod Deus generet, quia Pater generat; sed hoc non est inquantum Deus, sed inquantum implicat illud suppositum, quod est Pater. Verum quia in Deo est tanta simplicitas, quod non solum praedicatur? natura de supposito in concreto; sed etiam in abstracto: & ideo in his, in quibus non distinguitur natura a supposito, est vera attributio essentiae dicendo, Pater creat, ergo essentia creat: ea autem nin quibus distinguitur, non vere attribus a untur essentiae: & ideo non valet, Pater

generat, ergo essentia. Nam per se vera non est, cum in hoc distinguatur ab essentia; per accidens vero non verificatur: quia cum dico, Pater est essentia, illa praedicatio non est formalis, sed est per identitatem: & ideo non implicat suppositum, ratione cuius, quae competunt subiecto, per accidens attribuuntur praedicato; vel non adeo proprie. Quia forte praedicationes per accidens dubitaret aliquis ad Divina transferre, dicendo quod non sunt ibi aliquae praedicationes per se, aliquae per accidens: sed aliquae sunt impropriae, aliquae minus propriae Sed cum de re constat, non est curandum de verbis. Patet itaque, quod ista non solum est impropria, sed etiam falsa: essentia generat.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod Sancti propter hereticos aliquado loquebantur magis expresse, quam oporteret, & ideo cu inveniuntur huiusmodi propositiones, essentia de essetia, natura de natura, exponendae sunt, & sunt referedae ad suppositum; & non intelligenda de essentia in se, & ideo communiter dicitur, quod auctoritates Sanctorum sunt; exponendae, non extendendae.

Ad 2. dicendum, quod illa propositio valet in actibus essentialibus, sed non in notionalibus: quia natura Divina, & essentia non dant Patri, quod sit Pater; sed sit Deus formaliter loquendo.

Ad 3. dicen dum, quod cum dicitur essentia est Pater, si Pater tenetur ibi substantive, vera est: si adiective non. Similiter dicendum de IV res generans: nam cum hoc, quod dico res, si refert Personam Patris, vera est: si essentiam, falsa: & accipiendo eam in vero sensu, nihil concluditur inconveniens.

ARTICVLVS III. Quae, sit causa falsitatis huius propositionis? essentia generat?

Ertio quaeritur: quae sit falsitas huius: essentia generat, utrum differentiae essentiae ad Personam, vel indifferentia? Et videtur, quod differentia: quia si nulla esset differentia inter essentiam, & Personam, nec rei, nec rationis: tunc sicut ista est vera, Persona generat, ita & ista, essentia generat, ergo est differentia causa. Praeterea: ea, in quibus non distinguitur a natura suppositum, possunt attribui supposito & naturae: quia bene valet, Pater gubernat, ergo essentia gubernat; sed non valet, Pater generat: ergo essentia: quia in gubernatione non distin guitur suppositum a natura; in generatione distinguitur ratione relationis implicitae, ergo differentia est tota causa falsitatis.

Praeterea: si non valet, Pater generat, essentia est Pater, ergo essentiae generat: hoc est, quia committitur ibi tallacia accidentis: accidit enim Patri iuquantum generat, quod sit essentia, sed est per se quod sit suppositum. Sed in fallacia accidentis secundum Philosophum. in lib. Elenchorum variatur medium, quae variatio quamdam differentiam importat, ergo differentia est causa.

In contrarium est: quia in creaturis, in quibus natura distinguitur a supposito, reperimus naturam in abstractione non praedicari: & quia implicant suppositum ibi praedicata, oportet ea, quae sunt ibi attributa supposito, naturae com petere, prout praedicatur de ipso, si tamen illa attributa sint quid rei: unde bene valet. Sortes generat, ergo homo generat; sed si humanitas posset praedicari de Sorte non valeret, Sortes generat, ergo humanitas generat. Videmus ergo, quod in quibus natura distinguitur a supposito, quae competunt supposito, competunt praedicato: in quibus non distinguitur; non. Si igitur generare competit Patri; & non competit essentie: indistinctio Patris ad essentiam erit causa, & non distinctio. RESOLVTIO. Indifferentia essentiae ad Divinas Personas est causa, quare falsa est Essentia generat, quantum ad illationem: quantum ad attributionem vero causa est differentia inter effentiam & Patrem, ut non attribuatur essentiae generare, fi¬ cut Patri. Et quia in essentia non est dif¬ ferentia requisita inter gignentem & genitum, nec essentiae ob sui in differentiam attribui ge¬ nerare: valet.

REspondeo dicendum, quod refert quaerere, quare non possumus sii inferre: Pater generat, essentia est Pater, ergo essentia generat: & quaerere quae est causa, quare generatio non at tribuitur essentiae: nam quod non possit fieri illatio, magis est causa indifferentia, quam differentia: nam si esset ibi tanta differentia inter suppositum Divinum & naturam, sicut est inter suppositum creatum, & naturam creatam, natura ibi non praedicaretur nisi uno modo, scilicet, in concretione, & sem per implicaret suppositum, & ita posset semper de ea inferri generare, sicut infertur de hoc nomine Deus; sed prop ter nimiam identitatem reperitur ibi: alius modus praedicandi, ratione cuius ea, quae competunt supposito, non est necessarium competere naturae: & ideo impeditur illatio: quia quantum ad im plicationem non sunt talia praedicata, qualia subiecta permiserint: cum praedicationes illae sint per identitatem; & non formales, & implicantes suppositum: & ita quantum ad illationem potest concedi, quod indifferentia sit cau sa. Sed si non est quaestio de illatione sed de attributione: tunc distinguendum est, quia essentiae dupliciter potest attribui generatio. Vno modo per comparationem: ad personam gignentem, ut prout est idem Patri, competeret sibi generatio, ut Patri competit. Alio modo posset comparari ad Personam genitam, ut diceretur essentia generare: quia est illud, a quo progreditur Filius. Quantum ad 1. modum differentia est causa: quia si non differret essentia a Patre, nec re, nec ratione, tunc non est dare cansam, quare generare competeret Patri& non essentiae. Quantum autem ad se cundum est causa indifferetia: quia non est differentia inter essentiam, & Filium, quae requititur inter gignentem, & genitum: unde generare essentiae non potest. attribui.

Respondeo ad arg. Ad 1. dicendum. quod arguit prout essentia comparatur ad Personam gignentem, & hoc modo concedendum est, quod differentia est causa.

Ad 2. dicendum, quod etiam ibi est comparatio ad Personam gignentem: & quantum ad modum illum differentia est causa, ut patuit.

Ad 3. dicendum, quod si est ibi fallacia accidentis hoc est inquantum essentia compar: taad genitum differt secundum rationem a quo gignens differt realiter: & ideo differentia realis, quam non habet essentia a genito, est causa quare generare non attribuitur essentiae: & ideo argit mentum magis deberet arguere, quod indifferentia esset causa, quam differentia: quod concedendum esset quantum adistum modum. Ad illud in contrarium dicendum, quod arguit solum, quo indifferentia naturae ad suppositum es causa quare ea, quae competunt suppo sito, non inferuntur de natura, & quod indifferentia impediat illationem, iam concessimus.

ARTICVLVS IV. do naturam, quae vel dat supposito esse Vtrum in his, in quibus natura praedicatur in al stracto de supposito, possit aliquis actus com¬ petere supposito, qui non compe¬ tat naturae?

Varto quaeritur: utrum in his, in quibus natura in abstractione prae¬ dicatur de supposito, possit aliquis actus absolutus competere supposito, qui non competat naturae, accipiensimpliciter, vel facit compositionem realem cum tali natura, & sumendo actum, qui secundum talem naturam supposito convenit? Et videtur, quod sic quia secundum Avic. & secundum Conment. in 8. Metaph. Intelligentia est sua quidditas, & tamen actus, qui competunt intelligentiae, non competunt naturae eius: quod ideo est: quia natura intelligentiae non est esse actuale ipsius, & ideo cum non competat ei esse, non competet ei agere; sed solum poterit esse ratio agendi. Praeterea: secundum Philosophum. 7. Me taph. Quidditates substantiarum non habet aeliquid per additamenta: quidquid ergo ponitur in diffinitione istarum pertinet ad naturam; sed partes diffinitionis per se in primo modo praedicantur de diffinito, ergo ipsa natura rei praedicabitur dere; & tamen actiones, quae competunt rei, non attribuuntur naturae.

Praeterea: distinguit Avic. formam partis, & formam totius, sed forma sive natura totius dicitur humanitas, sed totum potest praedicari de toto, ergo humanita praedicabitur de homine; & tamen ad tiones competentes homini non attribuuntur humanitati.

Praeterea: in 7 Metaph. scribitur, quod in his, quae sunt perse: idem est suppositum, & sua quidditas, sed idem praedicatur de se ipso, ergofumanitas praedicabitur de homine cum homo sit quid per se, quia substa tia, ergo &c.

In contrarium est: quia solum in Divinis, ut habitum est, natura in abstractione praedicatur de supposito, & tamen omnis actus absolutus competens supposito, competit & naturae: si igitur non est dare alibi talem praedicationem. & ibi habet veritatem quod dictum est, simpliciter propositio concedi debet

Praeterea: si aliquis actus absolutus competeret supposito, qui non competeret naturae, tunc supositum realiter distingueretur a natura, sed in talibus natura in abstractione non praedicatur de supposito, ergo &c.

RESOLVTIO. Quilibet, actus absolutus competens Divinia suppositis, competit etiam naturae Divinae.

REspondeo dicendum, quod in om ni supposito, in quo reperitur aliquid per accidens, oportet, quod ibi, diversitas naturarum: cum natura accidentis sit alia a natura substantiae: & covertitur, quod ubicumque reperitur diversitas naturarum, reperitur ibi aliquid per accidens: quia per unam naturam aliquid habet esse simpliciter, cum per idem aliquid habeat esse, & unum esse: & hoc intelligedum est, sive ex illis dua bus naturis confletur natura tertia, ut ex natura animae, & corporis conflatur humanitas, sive non: ut ex natura albi, & corporis existit aggregatum absque conflatione naturae tertiae. In omnibus autem talibus ratione diversitatis naturarum reperituraliquid per accidens, sed aliter, & aliter: quia quantum ad 1. modum reperitur per accidens, eo quod ex taliconfiatione sequuntur aliqua, quae vergunt in naturam accidentis, ut esse, & conditiones materiae. Quantum ad 2. est ibi aliquid per accidens: quia una illarum naturarum est accidens, Et hoc intelligendum est, ubi diversitas natura tum compositionem facit in supposito propter hypostasim Verbi, quae proprie non est composita, licet in ea sit

pluralitas naturaru: quamvis eam compoutam asserat Damasc. 3. lib. cap. 32. Ta men & in ipso Christo non falsificatur regula, scilicet, quod quando natura di citur in ab tractione de supposito, nullus actus absolutus competi. upposito, qua non competat naturae, u bene adverti mus quantum ad attributionem actio num, loquendo modo, quo diximus quia ibi una natura praedicatur in abstractione, ut Deitas: alia non, ut humanitas. Rursum Deitas dabat illi supposito esse simpliciter, humanitas autem, nec dabat esse simpliciter, nec realem compositionem faciebat in illa: & ideo actus absoluti, qui competunt Christo ratione Deitatis Deitati attribuuntur; sed qui competunt ei ratione humanitatis, humanitati non attribuuntur: unde non dicitur, humanitas passa est, licet homo ille passus fuerit, ut innuit Damasc lib. 3. cap. 2.

Viso igitur quomodo ad diversitatem naturarum sequitur aliquid per accidens & econverso, patet solutio quaestionis, quia ut supra dictum fuit, in his, quae sunt, per accidens, natura non praedicatur de supposito in abstractione: cum igitur reperiatur per accidens, ubi reperitur pluralitas naturarum compositionem faciens; non reperietur, quod natura praedicetur in ab tractione, nisi in supposito, ubi reperitur una natura: nisi so lum in Christo, ubi etiam non fallifica tur regula. Si igitur aliquis actus competeret supposito absolutus, qui non conpeteret naturae, oporteret, quod aliqua natura inesset supposito, ratione cuius ille actus competeret supposito prout distinguitur ab illa natura. V. g. si mu¬ dica, predicaretur de edificatore in abstra ctione, edificare non competeret musice: quia in aedificatore intelligitur ars aedificandi, ratione cuius aedificare conpetit aedificatori: & quia ipsa ars aedificandi est alia natura a natura musica faccipiendo naturam large prout se extendit ad omne quid) sequitur: quia propter istam naturam distinguitur aedi ficator a musica, quod aedificare non competeret musicae. Sic est ex parte isita. quia si sapere, vel aliquis alius actus absolutus competeret supposito Divino, & non competeret essentiae, opor teret, quod sapientia esset alia ab essentia: & ita non possumus ibi ponere aliquem actum absolutum conpetere supposito, qui non competat essentiae, isi in Divinis sit diversitas naturarum, & aliquid per accidens, & si sit, natura non praedicaretur in abstractione, cuius contrarium supra probavimus dist. 4. quaest 13. art. 2. Dicamus igitur, quod omnia sunt ibi modo simplici: ideo Aug. 5. de Trin. cap. 14. ait: Quae autem est scientia Dei, est ipsa sapientia, quae autem est sapientia, ipsa est essentia, sive substantia: quia in illius naturae simplicitate mirabili non est aliud sapere, quam esse, sed quod est sapere, hoc est & esse: & ita ratione summae simplicitatis, & unitatis naturae omnis actus absolutus competens supposito competit & naturae: & quia solum in Deo hoc habet veritatem, quod natura praedicatur in abstractione de supposito, universaliter possumus concedere propositionem illam maxime cum ratio predicati implicetur? in subiecto. Et ita patet quod dicere naturam in abstractione predicari de sup posito, & competere aliquem actum supposito per se loquendo, qui non eonpetit naturae, est dicere oppositum in adiecto: non igitur dicta propositio solum est vera, sed est per se: ut patuit per iam dicta.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod natura Angeli non proprie praedicatur in abstractione de supposito sed per respectum quemdam: ut patuit: Ad 2. dicendum, quod licet partes diffinitionis, quae dicunt naturam rei, praedicentur per se de supposito; non tamen praedicantur in abstractione: quia modus dicendi per se non opponitur modo praedicandi in concretione, sed modo praedicandi per accidens.

Ad 3. dicendum, quod forma, quae dicit totum, ut humanitas, accepta in abstractione ha bet rationem partis respectu suppositi, quia non includit esse; licet habeat rationem totius respectu partium naturae & ideo non praedicatur in abstractione ut dicebatur.

Ad 4. dicendum, quod si suppositum debet esse idem cum sua quidditate, debet esse per se: non solum quod non sit in alio, sed quod in eo non sit aliquid per accidens: quam intelligentiam innuit Philosophus in eodem 7. Meta. & hoc non est in substantijs creatis, in quibus reperitur aliquid per accidens: ut saltem esse

ARTICVLVS V. Vtrum essentia possit esse generationia terminus?

POstea quaeritur utrum essentia pos¬ sit esse generationis terminus? Et videtur quod non: quia terminus in generatione distinguitur a generante sed essentia non distinguitur a Patre, es go &c.

Praeterea: termini generationis assignantur esse & non esse; & non esse est primus terminus, ut potest patere ex Phil. 5. Phys. sed in Divinis non potest esse iste terminus generationis, qui est non esse, sed ille est primus terminus, & ubi non est dare primum terminum, non est dare aliquem terminum, ergo &c.

Praeterea: terminus generationis saltem generatur per accidens, Divina essentia nec generatur per se nec per ad cidens, ergo &c.

Praeterea: ubi est dare terminum, ibi est dare indetermina tum: quia termini & perfectiones sun eorum, quae de se imperfecta & indeter minata sunt; sed in Divinis nihil est ta le, ergo &c.

In contrarium est: quia sicut se habet alteratio ad qualitatem, sic se habet generatio ad substantiam, sed semper terminus alterationis est qualitas, ergo & generationis substantia: si igitur in Divinis est generatio, ad substantiam terminabitur, sed in Divinis Substantia non est nisi essentia, ut dicitur 7. de Trin. cap. 5. ergo &c.

Praeterea: in Divinis non sunt nisi duo praedicamenta, substantia & relatio, sed ad relationem per se non terminatur generatio: quia nihil per se movetur ad similitudinem, sed ad albedinem, in qua fundatur similitudo. ergo generatio in Divinis ad substantiam terminabitur, cum non possit terminari ad relationem.

Praeterea: quod per generationem communicatur est terminus generationis, sed essentia est huiusmodi, ergo &c.

RESOLVTIO. Prout generatio dicit actionem mediam, gignens & genitum sunt termini generationis: prout autem est assimilatio in natura, essentia prout in Patre est generationis principium, & prout in Filio generationis terminus.

REspondeo dicendum, quod quidam sic distinguunt, quod sicut diversimode possumus loqui de generationis principio, sic etiam diversimode est loquendum de termino: quia aliquando generationis principium dicitur Pater, & tunc generationis terminus dicetur Filius, & sic terminus generationis est distinctus a generante. Aliquando dicitur privatio, & tunc generationis terminus dicetur forma, & secundum istum modum quidquid per generationem accipitur dicitur generationis terminus: & quia essentia per generationem communicatur, essentia dicetur generationis terminus. Sed iste modus non videtur bonus: quia licet in Divinis possimus salvare generationis principium & terminum quantum ad Patrem, & Filium; non tamem ibi possumus salvare principium & terminum quantum ad priva tionem & formam: quia tales termini accipiuntur in generatione, ut patebit, secundum quod habent rationem motus: nam dato quod natura Divina sit aliquo modo generationis terminus; non dicetur huiusmodi secundum quod terminus sumitur per comparationem ad privationem, prout privatio habet rationem principij.

Ideo notandum, quod si bene volumus videre quomodo ibi accipitur prin cipium & terminus, oportet nos vide¬ re quomodo accipiuntur termini in generatione sensibilium: ut per hoc ascendamus in Dei invisibilia. Et ideo notandum, quod in generatione sensibilium tripliciter accipiuntur termini, secundum quod tripliciter generatio considerari potest. Vno modo, ut est mutatio. Alio, ut sonat in actionem. Tertio, ut est via quaedam sive assimilatio in natura geniti ad gignentem. Primo modo termini generationis sunt non esse & esse: nam secundum quod scribitur in 5. Phys. in hoc convenit motus cum generatione: quia utrique assignantur duo termini, sed aliter, & aliter: quia motui assignantur contraria, quia est quidam processus a subiecto in subiectum, ut ab albo in nigrum, a magno in parvum: sed generationis, ut mutatio est, termini sunt contradictoria: quia est a non subiecto in subiectum, & secundum istam viam patet quod generationis, ut est mutatio, assignantur termini non esse, & esse: quae contradictorie opponuntur: omnia autem illa pater possunt ex 5. Phys. Si autem consideramus generationem, ut dicit actionem quamdam, sic termini eius sunt gignes & genitum: est enim proprium actionis, quod Sit media inter agens & patiens, ut dicitur 5. Metaph. cap. de habitu: & quia generatio isto modo est media in ter gignentem & genitum, gignens & genitum erunt termini ipsius. Si autem consideramus generationem, ut est via quaedam, sic termini eius sunt formagignentis & geniti forma: nam secundum istum modum generatio est quaedam assimilatio geniti ad gignentem in natura, propter quod in 2. Phys. dicitur, quod Qeneratio est via in naturam: & sic accepcae generationis principium erit forma sive natura gignentis, cuius virtute sit generatio. Et iste modus tagitur 2. Physic. ubi dicitur, quod Natura est illud, exqua generatur simile: unde natura lectuli non est lectulus: quia si plantetur lectulus, non nascetur lectulus; sed est lignum: quia si accipiat potentiam putrescens, lignum generat: finis autem generationis est forma geniti, quae per generationem communicatur. Et iste etiam modus tangitur ibidem, ubi datur differentia inter naturam & artem: quia actio artis, ut mediatio, si incipit ab arte, non terminatur in artem; sed in sa¬ nitatem; sed generatio, quae est opus naturae, incipit a natura gignentis, & terminatur in naturam geniti. His visis apparere potest quomodo debet sumi generationis terminus in Divinis. Non enim possumus ibi sumere terminos, ut generatio mutationem dicit: & ideo accipere ibi terminos secundum privationem & formam, vel per non subiectum & subiectum, sive per non esse & esse, non est modus competens: sed ut generatio sonat in actionem, ibi terminos accipere possumus, & tunc termini erunt gignens & genitum: quia secundum modum intelligendi sic generatio est media inter producentem & productum. Prout autem est assimilatio in natura geniti ad gignentem, sic etiam ibi terminos aliquo modo accipe re possumus: quia natura Divina prout est in Patre, virtute cuius sit generatio, erit unus ganerationis terminus: quia erit generationis principium. Et eadem natura prout est in filio, & per generationem communicatur, erit terminus Salius differens secundum modum se habendi. Et ita patet quomodo uno modo generationis termini assignantur generans & genitus. Alio modo natura prout est in gignente & genito eadem realiter differens secundum modum se habendi.

Hos duos modos tangit Hilarius 5. deTrin. dicens: non enim aliud quam Deus subsistit, qui non aliunde quam de Deo subsistit, & hoc prout assignantur termini Deus generans, & genitus. Et idem in eodem: nativitas igitur Dei non potest non eam ex qua perfecta est, tenere naturam: prout generationis termini assignantur natura, prout est in gignente, & prout est in i genito. Si autem quaeratur quando verius sumuntur generationis termini, vel prout accipiuntur per comparationem gignentis ad genitum, vel per comparationem ad naturam in utroque manentem? Possumus dicere, quod se habent sicut excedentia, & excessa: quia si consideramus acceptionem terminorum quantum ad distinctionem inter eos, sic magis est proprie acceptio inter gignem tem, & genitum, qui realiter distinguuntur: sed si quantum ad ea, quae sunt propria generationis: quia magis proprie accipitur generatio, ut est opus naturae & via in naturam, quam aliter: sic magit proprie accipiuntur termini per comparationem ad naturam. Patet igitur quomodo accipitur terminus generationis in Divinis, & quomodo non

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum quod terminur generationis distinguitur realiter a generante, prout terminus ge nerationis est Filius, & prout est natura secundum rationem.

Ad 2. dicendum quod ille modus assignationis termino rum non competit Divinis, ut patuit Ad 3. dicendum, quod terminus gene rationis generatur per accidens, ubi na tura non est suum esse; sed hoc non est in Divinis.

Ad 4. dicendum, quod illuc veritatem habet, ubi terminus, & id cun¬

ius est terminus, distinguuntur realiter; sed generatio Filij a Filio sive a natura Filij distinguitur secundum rationem Ad 1. in contrarium dicendum, quod substantia in Divinis non solum dicitur essentia, sed etiam hypostasis, uno modo accipiendo substantiam: & ideo generatio aliquo modo terminatur ad est sentiam, & aliquomodo ad hypostasim modo quo patuit.

Ad 2. dicendum similiter. Tertium concedendum est: quia aliquo modo concludit veritatem, ut potest patere per dicta.