Quaestio 1

ARTICVLVS IIJ Vtrum Angelus sicin doco?.

AD 1. sic proceditur: videtur, quod Angelus non sit in loco: quia locus non idebetur substantiae secundum essentiam suam: nam cum oblectum intellectus sit quidditas & essentiam, & intellectus abstrahat ab hic & nunc, non est de ratione quidditatis, ut quidditas est, quod sit in loco. Si ergo competit substantiae, quod sit in loco, hoc non est per quidditatem suam, sed per accidens: quia mediante quantitate, ut probat Avicena in sufficientia sua. Cum igitur intelligentia non sit quanta: quia omnequantum est divisibile, intelligentia au tem est substantia, quae non dividitur, ut D dicitur in libro de causis: nulla ergo intelligentia in loco erit.

Praeterea: habi tudo loci ad locatum est: quia loci est continere, locati contineri, ut dicit Philosophus 4. Phys. ubi tradit proprietates loti, sed spiritualia a corporalibus non con tinetur: quia sensibilibus intelligibilia incomprehensibilia sunt: ut dicit Dio nysius i. de Div. nom: ergo &c. Praeterea: si spiritualia in ocos ponuntur, hoc non est nisi iratione operationis: quia secundum Damasc. 1. lib. cap. 10. Intel lectualis, atque incorporea naturam, ubi nimirus s. est, & operatur, & continetur: non tamen corporeo modo; sed spirituali. Propter hoc non debemus concedere spiritualia in loco esse.

Praeterea: si dicatur spiritualia in loco esse propter operationem: non quia operatio sit in loco; sed aquisui as est in eo, cui copetit locus. Contra: operatio Angelorum maxime manifestatur circa caeleste corpus: unde & Philosophus. 12. Meta. probat numerum intelligentiarum per numerum orbium, sed corpus caeleste non est in doco, iuxta illud Phi: Est terratin aqua, aqua in dere, uer inigne, ignis in Caelo, Caelum autem non amplius.

Praeterea: contingit aliquando Angelum operaricirca intelligentiam aliquam, sive circa animam: igitur saltem tunc, cum circa talia operatur, non citca corpora, non etit in loconiEBtOIS.. DIn contrrium est Magisterin littera, qui dicit: Angelum loco diffiniri. Praete rea: nihil, quod est pars universi, est extra universum; sed omnis creatura est pars universi, ergo nullam creatura est extra universum; sed quod non est extra universum, est in aliqua parte, unis versi, & alicubi, ergo &c.

RESOLVTIO Angeli sunt in loco per operationem: & semper: contingit eos alicubi esse 1. propter universi con hexionem.

REspond. dicendum, quod si velle: mus sequi positionem quorudam, qui cuilibet spirituali substantiae nixi sunt trin buere corpus aliquod intransmutabile: unde & ipsi rationali amimae corpus aliquod tribuebant spirituale & subtile, mediante quo corpori isti materiali & grosso uniebatur, tunc determinare de loco substantiarum spiritualium non es set difficile: quia non transcederet ima¬ ginationem nostram. Sed cum ponatur communiter Angelos non habere corpora naturaliter sibi unita, sed solum ad tempus propter mysterium aliquod assumpta, videre quomodo Angelo com petit in loco esse, difficile est: quia ad hoc videndum nostrum intelligere, quod est cum continuo & tempore, & cum phantasmate, directe non attingit: & ideo propter hanc difficultatem deloco Angeli, quantum ad praesens, est triplex modus dicendi.

Nam quidam dixerunt: Angelum in loco esse: quia secundum essentiam suam ei locus competit: & ratio movens eos fuit: quia cum habeat essentiam finita & determinatam, oportet eam determinari ad aliquem locum: ideo esse in aliquo loco determinate competit An gelo per essentiam: quia essentiam finitam & determinatam habet. Ista positiodupliciter deficit. Primo: quia pervertit ordinem. Secundo: quia tribuit locum spiritualibus eo modo, secundum quem non solum spiritualibus non conpetit, sed etiam nulli substantiae. Pervertunt enim ordinem: quia tota causa, quare aliquid secundum se est in loco est: quia habet ordinem ad caeleste corpus: unde totus fluvius secundum Phm

2. Phys. magis habet rationem lociquam pars: & ideo si aliquid est in acre: quia est in parte aeris, huiusmodi pars non habet rationem loci nisi per comparationem ad totum universum: unde dato quod ventus validus flaret, & totum aerem, que quis habet erga se, remove ret, propter talem amotionem non diceretur quis mutare locum: quia cum dem ordinem haberet ad totum univer sum: sicut nec navis existens in flumino ligata ad stipitem existentem in terra non dicitur mutare locum, licet aqua, quae sub ipsa est, continue defluat: quia respectu totius fluvij cundem ordinem habet. Dicere igitur spiritualia per se & secundum essentiam suam in loco esse, est dicere ea secundum suam substantiam ordinari ad caeleste corpus, quod est inconveniens: quia corporalia ad sp ritualia ordinantur, & non e converso Deficit secundo ista positio: quia illuc attribuit Angelo, quod nulli substantiae convenit. Nam, ut probat Avicena non competit rei esse in loco per essentiam suam, sed per quantitatem. Motia vum autem istorum rude fuit: nam essentia Angeli est finita: quia continetur inter proprios terminos suae speciei: non tamen est finita, quod de se determinetur ad locum, igitur sic dicentes aequivocatione decepti sunt, Secundus modus dicendi est omnia no contrarius primo modo. Voluerunt enim aliqui, Angelum non determinati ad locum, nec per essentiam, nec per operationem. Iste autem secundus modus dicendi videtur fuisse phorum, & maxime eorum, qui volebant intelligitias nullo modo immediate movere corpora aliqua; sed immediate movere animas caelestes, & mediante caelesti ad ma movebant caeleste corpus: & quia no est aliter Angelus in loco, nisi quia im mediatam operationem habet circa hu iusmodi corporalia: ideo secundum istos nullo modo in loco ponitur. Sed ista positio non est bona: quia, ut patebit in secundo, Angeli immediate corpora movere possunt. Propter hoc est tertius modus dicendi, quod Angeli sunt in loco per operationem: & quia non est inconvenies eos aliquando non operari circa corpora, non est inconveniens eos aliquando nusquam esse: & ideo possunt esse in loco, & non in loco. Ista au tem positio quantum ad aliquid est bo na, & quantum ad aliquid est mala: dicere Angelos in loco esse per operationem, est bene dictum; dicere tamen eos, aliquando nusquam esse, non sapit doctrinam sanam: cum ex hoc tollatur connexio universi.

Haec igitur duo declarabimus. Primo, quod Angelus in loco est per operationem. Secundo, quod semper aliquo modo circa aliqua corpora opera, tur, propter quod nunquam contingit ipsum nusquam esse. Primum sic ostenditur: nam, ut habitum est, non conve nit alicui persse loquendo alicubi esse n si per quantitatem suam: sicut ergo rebus quantitatem tribuimus, sic eis locum tribuere debemus. Corpora ergo, quae habent quantitatem dimensivam, sunt, in loco per commensurationem, spiritus autem quantitate dimensiva carent: & ideo spiritum esse in loco non est spiritum commensurari loco: verum quia habent quantitatem virtutis, per virtutem suam in loco erunt. Virtus autem non habet rationem quanti ut comparatur ad subiectum, sed magis habet rationemqualis, potissime in rebus creatis: est enim naturalis potentiaSi ergo habet rationem quanti, hoc est, per comparationem ad obiectum, sive per comparationem ad id, in quo agunt: Si igitur nihil est in loco nisi per suam, quantitatem, spiritum esse in loco nihil est aliud, quam in loco operari. Cum igitur virtus sua, secundum quam ei quantitas competit, habeat rationem quanti, ut comparatur ad obiectum, in quod agit: bene dictum est. Angelum, esse in loco per operationem, quod primo declarandum dicebatur. puod autem spirituales substantiae P semper aliquo modo circa corpora operentur, sic ostenditur: nam cum totum universum sit unus principatus unius Principis, tale universum in optima dispositione poni debet: Nam si spiri¬ tuales substantiae, quia sunt supremapars universi secundum Philosom 12. Meta. in optima dispositione poni debent, multo fortius totum universum, in quo maior reservatur bonitas, quam in aliqua sui parte, ponendum est optime dispositum & summe ordinatum: non esset autem bene dispositum, si inconnexum esset, quam connexionem non solum, arguit bonitas dispositionis universi sed etiam unitas Principis: ut, quia est unus Princeps, dignum est, ut principatus eius sit unus & connexus. Huiusmodi autem principatus, videlicet, univer Sum totum, prima divisionem in duas partes dividitur, in spiritualem & corporalem creaturam: oportet ergo has partes con nexas esse: non est autem connexio, ubi non est contactus aliquis: ergo spirituales substantiae, ut Angeli, semper debent habere aliquem contactum ad corporalia: ut non sit dare horam, in qua huiusmodi universum quantum ad aliquas suas partes inconnexum remaneat: huiusmodi autem contactus non potest esse per continuationem, vel per contiguationem: quia talis contactus est solum cor porum: oportet ergo esse per virtutem & operationem. Semper ergo quaelibet spiritualis substantia circa aliquod corpus aliquam operationem habet, haec autem operatio non est semper corporis transmutatio, sed est aliqua virtutis applicatio circa ipsum: unde cum dic mus, Angelos esse in caelo Empyreo: ideo caelum Empyreum non transmutant: sed aliquo modo circa tale caelum virtutem suam applicant, ratione cuius ibidem esse dicuntur. Sunt ergo Angeli in oco per operationem, & semper contingit eos alicubi esse propter universi connexionem, quod declarare volebamus.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod licet intelligentia non sit quanta quantitate mollis, est tamen quanta quantitate virtutis. Ad secundum dicen dum, quod proprietates, quas tradit Philosophus de loco, sunt, proprietates loci, ut corporalia locum habent: ideo non arguitur spiritualia nullo modo in loco esse ¬ sed non in loco ut contenta, & ut corpora sunt in loco, quod concedimus. Ad 3. dicendum, quod aliter operantur corporalia, & spiritualia: nam cum corporalia agunt: quia habent determinatum situm, non sunt simul in illo loco, in quo sunt corpora, in quae agunt; sed cum spiritualia operantur: quia operatio eorum est in ipso corpore, cirea quod agunt, & virtus esiam ibi erit: & quia ubi est virtus, ibi est & essentia, ipsa essentia Angeli est in corpore, in quod agit: nam cum non determinetur ad situm, non repugnat ei simul esse cum corpore absque eo, quod ei corpus cedat. Ex hoc ergo dicuntur spiritualia es se in loco per operationem; non quia operationi proprie locus competat, sed quia mediante operatione & virtute sunt intra corpora, in quae agunt, prop ter hoc in loco esse dicuntur: Ad 4. dicendum, quod non oportet corpus esse in loco ad hoc, quod Angelus operans circa ipsum in loco esse dicatur:, ut patet per habita. Vel dicere possumus, quod licet sit aliquod corpus, qd a nul lo corpore continetur: omne tamen corpus est aliquo modo locale: eo quod habet quantitatem dimensivam, secundum quam aliquid esse in loco dicitur: eo ipso igitur quod Angeli exercent operationes suas circa corpora supercaelestia, circa locabilia operantur: propter quod in loco esse dicuntur dudupliciter, ergo salvari potest. Angelos in loco esse per operationem. Primo quia operando in corpora, sunt in corporibus, & iste modus non habet calum niam. Se cundo: sunt in loco per operationem: quia operatio est in loco, non per se, sed per accidens: quia illud, in quo est huiusmodi operatio, aliquo modo locale est, & si non intra ambitum alicuius alterius corporis continetur.

Ad 5. dicendum, quod cum duae operationes sic se habent, quod una ordinatur ad aliam, illae duae operationes simul esse possunt: ideo cum Angelus circa corpora operatur, non desinet intelligere: quia huiusmodi opus extrinsecum ad in telligere ordinatur: immo per intelligere efficitur. Nam cum intelligentia, agat secundum modum naturae suae, per intellectum & voluntatem agit: & quia non desinit intelligere, cum virtutem suam ad corpora applicat, potest simul E operationes aliquas exercere circa intelligentiam aliquam, eam purgando, per ficien do, & illuminando: cum hoc per intellectum efficiat, & virtutem suam alicui corpori applicare poterit.

ARTICVLVS III. Vtrum Angelus esse possit in pluribus locis simul?

SEcundo quaeritur: utrum Angelus esse possit in pluribus locis simul? Et videtur quod sic: quia, ut habitum est, spiritualia sunt in loco per operationem: si ergo potest in locis pluribus simul operari, erit in pluribus locis simul. Quia autem hoc possit, sic ostenditur: quanto aliquid est formalius, tanto est in operan¬ do potentius, sed quilibet spiritus est formalior quolibet corpore: cum non habeat materiam partem sui (ut suo loco patebit.) Cum igitur videamus Solem per virtutem suam operari circa plura & diversa: quia circa omnia inferiora: multo fortius Angelus in pluribus simul operari poterit, ergo &c.

Praeterea: plus differunt spirituale & corporale, quam corporale & corporale. Sed cum Angelus operatur circa alique spiritum, non desinit operari circa corpus, ergo operado circa unum corpus, poterit operari circa aliud, & ita erit in pluribus locis simul.

Praeterea: omne agens, cuius virtus excedit illud, in quod operatur, potest circa aliud operari. Cu igitur virtus An geli excedatcorpus: quando Angelus ope ratur circa unum corpus, poterit & circa aliud operaritunde poterit esse in pluribus locis simul.

Praeterea: magis determinatur ad locum corpus, quam spiritus, sed vi demus idem corpus esse in pluribus locis simul, ut corpus Christi, ergo multo fortius Angelus in pluribus locis simul esse poterit.

Incontrarium est Magister in littera, qui probat per multas auctoritates sanctorum Angelum diffiniri loco, sed quod loco diffinitur, non est in pluripus locis simul, ergo &c.

RESOLVTIO. Angelus non potest esse in loco indivisibi li (ex hppothesi talis indivisibilitatis)quia intra ambitum ipsius, nec contineri, nec ipsum locum conservare potest. Nec potest esse in tam parve loco, quod non possitesse in minori. Et in tam magno potest, quod non possit esse in maiori. Insuper exister e potest in pluribus locis, ut ordinan¬ turad aliquid unum: ceterum in pluri¬ bus locis, ut plurasunt, esse non potest.

REspond. dicendum, quod de hoc Dest triplex modus dicendi. Quidam enim consentientes aliquibus persuasionibus dixerunt, Angelum esse in pluribus locis simul. Nam cum corpus sit in uno loco tantum, Deus sit ubique

Nota, quod spiritualis substantia, quae est media inter Deum & corpus, medio modo se habe bit: igitur erit in pluribus locis simul Sed hoc communiter reputatur erroneum: quia tunc Angelus, nec diffinitive, nec circunscriptive in loco esset: im mo sic dicentes vim verbi ignorant. Nam sicut si duo corpora possent esse in uno loco, pari ratione possent ibi esse multa & infinita: ut probatur 4. Phys. sic si aliquid posset esse in pluribus locis simul, pari ratione posset esse in multis & infinitis locis: & ita non esset quid finitum & limitatum, quod de aliqua crea tura asserere error est.

Secundus modus dicendi circa hoc est eorum, qui ponunt Angelum esse in loco secundum essentiam suam: & quia essentia sua est indivisibilis: ideo dicunt ipsum semper esse in loco punctali. Sed nec illud est bene dictum: quia cum sit in loco per virtutem & operationem, ut ostensum est, oportet ei dare aliquem locum quantum, qui sit operationis suo ceptivus. Circa punctum enim, nec est actio, neque passio. Deceptio autem isto rum accedit: quia non possunt imaginationem transcendente: imaginantur enim intelligentiam indivisibilem: ad modon puncti, & ideo ei locum punctalem tribuunt,

Est autem tertius modus dicendis Nam quidam dicunt, Angelum esse in loco per operationem: & ideo potestie se in loco: magno & in iloco parvo etiam indivisibili, secundum quod divet simode operari habet. Sed isti quodammodo peius dicunt, quam alij, quantom apertius sibi contradicunt. Nam si Angelus est in loco per operationem, non poterit esse alicubi, quod non sit operationis susceptivum. Non sunt autem operationis susceptivam, ad quae virtualis contactus esse non potest: quae autem sic tanguntur, magnitudinem habent, ut probat Philosophus 1. de Cener, cap. de tactus non igitur poterit esse Angelus in loco indivisibili. 6 Notandum ergo, quod ut benem pateat veritas quaesiti, quinque declaranda sunt. Primo: quod Angelus, non potest esse in loco punctalis. Secudo; quod non potest esse in tam parvo loco; quin possit esse in minori. Tertio, quod potest esse in tam magno, quod non potest esse in maiori. Quarto, quod esse potest in pluribus locis, ut ordinatur ad aliquid unum. Quinto, quod in pluribus locis, ut plura sunt, esse non potest. Primum sic ostenditur: nam, ut habitum est, Angelus est in loco per oerationem: & punctus non est operationis susceptivus: quia virtualis contactus, secundum quod est actio & passio, ad punctum esse non potest. Dato tamen quod ad punctum posset esse applicatio virtutis Angelicae, propter talem applicationem non sequeretur, quod Angelus in puncto esset, vel in loco indivisibili existeret. Nam aliquid esse alicubi, dupliciter potest intelligi. Primo: quia intra ambitum magnitudinis illius existit: & sic nihil est nisi in re quanta, eo quod sola res extensa sive quanta talem ambitum habet: Secundo, aliquid dicitur esse in aliquo: quia est in essentia eius, & conservativum illius esse, & sic solus Deus in genere cau sarum agentium est in rebus. Nam, li¬ cetmateria & forma sint causa esse reis inter causas tamen agentes solus Deus esse rei directe & proprie causat, ut in secundo patebit. Si igitur Angelus ponitur esse in aliquo indivisibili, hoc non potest esse: quia intra ambitum magnitudinis illius contineatur, quia per hy pothesim indivisibile ponitur: nec hoc erit: quia existens in essentia illius esse eius conservat: quia hoc inter causas agentes soli Deo tribuitur. Nullum igitur indivisibile potest esse Angeli locus; cum in eo esse non possit. Dicamus ergo, quod sicut cum Angelus circa alium Angelum operatur, in illo esse non dicitur: quia cum Angelus sit quid indivisibile, in eo non potest esse aliquid, quod non sit conservativu essentiae eius: sic si Angelus erga punctum, vel circa aliquid indivilibile operatur, in eo esse non dicetur: quia repugnat indivisibilitati eisis, quod aliquid sit in eo, nisi quod conservat ipsum in esse. Conveniunt autem in hoc omnia indivisibilia, quod nihil in eis esse potest, quod non conservat ipsa in esse: nec hoc impedit, quod puncti & Angeli non est indivisipilitas uniformis, Viso autem, quod Angelo nullo modo deberet attribui locus puctalis,¬ stat declarare secundum, quod Angelus non possit esse in tam parvo loco, quod non possit esse inminori: quod sic ostem diturunam quod operatio alicuius ter minetur ad aliquod obiectum, & non poit termihati ad minus, dupliciter contingere potest. Primo ex parte ipsius agentis. Secundo ex parte obiecti. Ex parte agentis dupliciter. Primo: si huiusmo di agens agit ex necessitate naturae: ideo ignis tantum calefacit & extensive & intensive, quantum calefacere potest: quia non est diis sui actus; sed si esset agens per cognitionem & arbitrij libertatem: quia tale agens ageret secundum ordinem sapientiae suae, non oporteret iplum in tantum obiectum agere, inquantum posset. Secundo: hoc potest contingere: si huiusmodi agens per cognitionem utitur in sua actione cognitione sensitiva: & quia sensus semper requirit determinatam quantitatem, sic agens posset agere in tam modicum, quod non posset agere in minus: quia si poneretur minus, non faceret sensum. Ex parte acti hoc etiam dupliciter con¬ tingere potest. Primo, si ipsum actum debet habere per se esse secundum terminatam speciem: nam si aliquod agens non posset agere nisi in aliquid, quod esset determinatae speciei, & haberet per se esse: ut si non posset agere in aliquid, quod non esset aqua, posset, agere in ta modicum obiectum, quod non posset in minus; quia si poneretur minus, iam non esset in tali specie: nam, ut probatur 1. Phys. est dare minimam: aquam, & minimam carnem: & isto modo verum esse posset, animam posse esse in tam parvo corpore, quod non posset in minori¬s nam cum corpus, in quo est anima, sit de necessitate determinatae speciei, posset esse tam modicum tale corpus, quod si esset minus, non remaneret in eadem speeie. Secundo hoc potest contingere: si talis actio potest terminati ad puctum quia aliquid minus puncto reperiti non potest: non igitur dicere possumus, Angetum posse esse in tam parvo loco, quod non possit in minori: quia, agat ex necessitate naturae: nam cum ut intellectualis substantia, agit per libertatem arbitrij. Rursum hoc non possumus dicere, quia agendo utatur sensitiva, cognitione: nam in eo est solum intellectivo cog nitio. Nec etiam hoc dicere possumus, quia id, in quod agit, requiratur esse quid per se existens, & determinatae speciei. Nam non unitur corpori secundu esse, sed secundum operationem: & ideo licet anima requirat corpus deter minatae speciei: quia ei unitur secundum essentiam: propter quod ex ipsa & corpore tertia natura conflatur. Angelus au tem, qui unitur corpori mediante virture, potest, agere in aliquam partem corporis, cuiuscumque speciei existat. Si ergo amma possit esse in tam parve corpore, quod non possit, in minori: quia requiritur illud corpus esse per se existens & determinatae speciei, Angelus autem semper in minori corpore operari poterit, & ita esse in minori logo. Quarto hoc non potest contingere: quia illud, in quo est Angelus, est indivisibilis locus: quare in loco indivisibili es se non potest, ut ostensum est. Declaratum est igitur, quod secundo declarandum dicebatur, scilicet, Angelum, non posse esse in tam parvo loco, quin possit es se in minori.

Quod autem possit in tam magno¬ quod non possit in maiori, quod tertio proponebatur ostendendum, de levi ostenditur. Nam cum virtus Angeli sit finita, & agere in maius obiectum requirat maioritatem virtutis, ut probatur. 7. Phys. poterit Angelus agere in tantum obiectum, quod non poterit in ma ius: & quia non est (proprie loquento, nisi ubi operatur, poterit esse in tam magno loco, quod non poterit in maaori, inuiocu.

Et ex hoc apparet quartum: quia ex qui Angelus est semper in loco quanto, & magnitudinem habente, vel erit totuin toto, & totus in qualibet parte, vel totus in toto, & pars in parte. Pars, in parte esse non poterit: quia cum Angeus, & quaelibet spiritualis natura sit substantia, quae non dividitur, non habebit partem & partem: erit igitur totus Angelus in qualibet parte eius, in quo existit. Hoc autem intelligere possumus, si bene consideramus modum, secundum quem anima est in corpore. Nam si dicimus animam esse totam in toto corpore, & totam in qualibet parte quia non educitur de potentia materiae, propter quod extensione materiae extendatur: multo magis Angelus poterit esse totus in aliquo corpore toto, & totus in qualibet parte: quia si hoc concedimus de anima, quae aliquo modo dependet a corpore secundum esse, licet non simpliciter dependeat, ut ceterae formae: quia corrupto corpore non corrumpitur anima, multo magis de Angelo hoc debemus concedere, qui cum non uniatur corpori secundum esse, sed secundum virtutem & operationem, nul lo modo secundum esse dependebit corpore: igitur nullo modo essentia sua, cuius actus est esse, sequetur legem corporis, ut extensione corporis extendatur: erit ergo totus in toto, & totus in qualiber parte, ut singulae particulae ad illud totum ordinantur: sicut anima est tota in toto corpore, & tota in singulis membris, ut omnia membra ordinantur ad totum. Advertendum tamen, quod licet Angelus possit esse in pluribus, ut or dinantur ad unum; in pluribus tamen ut plura, esse non potest, quod quinto declarandum dicebatur. Nam cum habeat essentiam finitam, oportet etiam operationem finitam habere. Si igitur posset esse in pluribus locis, ut plura sunt, non esset in loco diffinitive: & ideo operationem limitatam non haberet: eo ipso ergo quod esse eorum finitum est, & intra certos terminos clauditur, & operatio, quae sequitur modum essendi, finita erit, & intra certos terminos clausa: quod non esset, si simul in diversis, ut diversa sunt, operari posset. Solus: autem Deus, qui est ipsum esse purum, non finitum, operationem limitatam non habebit, & esse poterit in pluribus, ut plura sunt: Dicamus ergo, quod quaelibet creatura, cum sit hoc, vel illud, quia ad genus & speciem est contracta, operatur in hoc, vel in illud. Deus autem, qui est ipsum esse, ad quod intelligendum oportet removere hoc, & illud, non habebit operationem limitatam, ut solum operetur in hoc, vel in illo; sed simul operabitur & in hoc & in illo: quia sicut omne particulare esse in suo esse unieo continetur, sic omne particulare operatum sua operatione unita sustentatur. Nam licet effectus sint multi, unica est tamen operatio Dei, ut in ipso existit. Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod nec Sol, nec aliqua creatura habet operationem non limitatam: unde omnia illa, circa quae operatur Sol, licet sint plura in se, habent tamen rationem unius, ut comparantur ad actionem Solis: ideo dato, quod esset discontinuatio inter ea, & esset dare vacuum, actio Solis non transitet nisi ad ea, quae coniuncta & continuata, vel contiguata essent, inter quae non esset vacuum interceptum: sic & Angelus posset operari simul & semel & in terta, aqua, & aere, si haec contiguata essent; sed hoc non esset agere in pluribus, ut pluras sed omnia ista responderent ei, ut unus locus. Vel dicere possumus, quod Sol immediate non agit nisi in ea, quae sunt circa se, & ex illis derivatur influetia ad alia: sic & Angelus immediate operatur circa unum aliquid; tamen eius operatio se potest ad mul ta extendere. Possemus tamen, si vellemus, & aliter dicere: quia non est essentia Solis, ubi agit Sol, & immediate, sed est essentia Angeli, ubicuque imme diate operatur: & esse unam essentiam, finitam & limitatam in pluribus, ut plura sunt, non est intelligibile: Ad 2. dicen¬ dum, quod aliter operatur Angelus circa spiritum, & aliter circa corpus: quia operando circa spiritum, non illabitur menti eius, nec est in eo: ut operatur circa corpus, est in corpore: & ideo si simul operatur Angelus circa spiritum, & circa corpus, non est in pluribus; sed si operaretur circa plura corpora, ut plura sunt, esset in pluribus, ut plura, quod est inconveniens.

Ad 3. dicendum, quod cum virtus Angeli excedit corpus, icirca quod operatur, poterit operari circa maius corpus; sed nopoterit operari circa plura corpora, ut lura sunt: quia repugnaret finitati esentiae eius.

Ad 4. dicendum, quod nullum corpus est in pluribus locis simuls? corpus autem Christi est in pluribus sacramentaliter, & per conversionem alicuius in ipsum; non localiter.

ARTICVLVS III Vtrum plures Angeli possint esse in uno loco?

TErtio quaeritur: utrum plures Angeli possint esse in uno loco? Et videtur, quod sic: quia qua ratione Angelus & anima possunt esse in eodem, pari ratione & duo Angeli possunt in eodem esse. Quod autem cogamur ponere An gelum & animam esse in eodem, patet: quia anima est in qualibet parte corporis tota, ut vult: Aug. in sermone de imagine, & 6. de Trin. cap. 7. Sed cum demones & Angeli illabantur corporibus nostris, licet non possint illabi animae, Angelus & anima, vel demon & anima in eadem parte corporis erunt. Praeterea: quod aliqua plura non possint esse in eodem, hoc est: quia illa funt repletiva loci: nam si corpus non repleret locum, in quo est, simul cum illo corpore corpus aliud posset esse: sed spiritualia locum non replent, ergo &c.

Praeterea: simul potest esse corpus & spiritus: quia secundum Damascenum, 2. lib. cap. 3. Ceterum spiritus nec maenibus, nec portis, nec repagulis, nec sigillis circunscribuntur, quod non esset, nisi simul cum eis esse possent absque eo, quod talia eis cederent, sed magis est repletivum loci corpus, quam spiritus. Si igitur, possunt, esse simul corpus & spiritus, multo magis simul eise poterunt spiritus & spiritus.

Praeterea: si aliqua causa est, propter quam duo Angeli simul esse non possunt, hoc est: quia sequeretur confusio inter eos; sed maior est distinctio inter Deum & Angelum, quam inter Angelum & Angelum, si ergo Deus & Angelus simul esse possunt, reservata, distinetione inter eos, videtur, quod duo Angeli absque confusione simul existere possunt. In contrarium est: quia sicut se habet corpus ad locum secundum commensurationem, sic se habet Angelus secundum diffinitionem; sed non possunt duo corpora commensurari uni loco, ergo nec duo spiritus diffiniri po terunt uno iloco.

Praeterea: quodammodo Angelus est in loco, sicut anima in corpore, excepto quod anima est, unita corpori per essentiam, Angelus per virtutem; sed non potest esse una anima in duobus corporibus, nec dug in, uno corpore, ergo non erit unus Angelus in pluribus locis, nec plures in uno loco,

RESOLVTIO. Quantumcunque Angeli differant specie: quamtuincunque unus alio maiorem virtutem habeat: cum omnes eodem modo compararentur ad locum, quia omnes sunt in loco per virtutem, & operationem; non possunt existere simul in eodem loco, quia ea, quae sunt eiusdemratio nis plura, simul, & eodem modo non possunt inu. I.num conve. n: in. li auilloocpitren: nSSil pinin. end

REspond. quidam sic dicunt: quod Rimpossibile est idem secundum idem pati & moveri a. diversis agentibus vel moventibus, si utrumque sit perfectae virtutis ad inducendum effectum illum. Sed hoc contingit, quando plures movent in virtute unius imoventis, quorum quilibet est imperfectus movens, sicut patet in trahentibus navem, quod ideo contingit: quia ab agente perfecto patiens ducitur in. actum perrectum, quo habito non remanet in po¬ tentia ad suscipiendum aliquid plus, Cu igitur unus Angelus agens in virtute imperij Divini sit sufficientis virtutis ad educendum: in actum totum illud, quod virtute Divina operandum est, no potest esse, quod circa idem operatum conveniat immediate operationes duorum Angelorum: ideo non possunt esse Angeli in eodem loco: quia aliter superflueret: Sed ista causa non est causa: nam sicut Angelus, quia non agit ex, necessitate naturae, sed ex libertate arbitrij, non oportet, quod agat in tantum obiectum extensive, in quantum potest, sita non oportet, quod agat in tantum intensive, inquantum potest, ergo sicut cum non agit in totum obiectum, in quod potest extensive, in illa parte, in qua non agit, poterit esse alter spiritus; sic cum non agatin obiectum quantum potest: intensive, in illa eadem parte, in. qua est ipse, alter spiritus esse poterit: nam cum possit agere remisse & intense, propter libertatem arbitrij absque insufficientia virtutis poterit non educeret in actum perfectum id, in quod operatur,

Ideo notandum, quod ea, quae sunt, qu eiusdem rationis, plura in eodem esse non possunt. Nam licet in eodem pomo & in eadem parte possit esse color & sapor; non tamen possunt ibi esse duaealbedines, nec etiam album & nigrum, vel quicumque duo colores diversi: quia quodammodo haec eodem modo in pomo existunt: ut quia sunt, in eo mediante superficie: est enim proprium superficiei primo loco coorari. Quaecunque igitur sunt in aliquo secundum unum modum, illa simut in eodem esse non poterunt: & quia corpora sunt in loco per quantitatem dimensivam, quamtumcunque corpora specie differant: quia eodem modo conparantur ad locum, ut per quantitatem, icet aliquid maiorem vel minorem qua titatem habeat, duo corpora in eodem esse non possunt, naturaliter loquendo: sic etiam quia quelibet anima eodem modo comparatur ad corpus suum: quia unitur ei per essentiam suam immediate, & ut forma, nunquam duae animae in eodem corpore esse poterunt. Eaautem, quae diversimode comparatur ad aliquid, plura talia in eodem esse non repugnat: ideo videmus animam & corpus simul esse, quia non secundum rationem unam sunt, ubi sunt: spropter e quod Philosophus in 1. de Anima arguens con¬

tra eos, qui dicebant animam esse corpus, dicit, quod hoc ponere, est ponere duo corpora in eodem: sic etiam Angelus & corpus simul esse poterunt: quia non eodem modo comparantur ad locum: sic etiam Angelus & anima poterunt in eodem corpore esse, si non eodem modo comparantur ad illud. Nam anima unitur corpori per essentiam immediate; Angelus vero mediante virtute. Nam quia virtus Angeli est in corpore, est ibi essentia eius; in anima autem quasi e converso: nam magis est in corpore virtus animae mediante essentia, quam essentia mediante virtute: sic Deus cum qualibet creatura simul existit: quia non secundum rationem unam sunt, ubi sunt. Cum ergo omnes Angeli quodammodo eodem modo comparentur ad locum, ut quia omnes in loco sunt per virtutem & operationem, quantum cunque Angeli differant specie, quantumcunque unus alio maiorem virtutem habeat, simul esse non poterunt: ut sicut nec duo corpora quatumcunque specie differant, quantumcunque quantitate se excedant, simul esse non possunt: quia uniformiter comparantur ad locum: quia sunt enim corpora in loco per quantitatem suam, loco commensurantur.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod non est simile, quod inducitur prosimili: nam Angelus, & anima non uniformiter comparantur ad corpus, in quo existunt; duo tamem Angeli ad sua loca quodammodo uniformiter comparantur.

Ad 2. dicendum, quod non est tota causa repletio loci; sed & uniformis comparatio ad locum, ut dictum est.

Ad 3. & 4. patet solutio per iam dicta: nam Deus & Angelus, & corpus & Angelus, non eodem modo comparantur ad id, in quo sunt: & ideo simul absque confusione esse possunt Deus & Angelus, & corpus & Angelus; non autem sic Angelus & Angelus, ut patet per habita.