Quaestio 1

ARTIO Vtrum substantia differat ab essentia?

AD primum sic proceditur: videtur, quod substantia non differat ab essentia: quia secundum Philosophum 5. & Metaph. substantia uno modo sumitur? pro omni quidditate vel essentia; proprie tamen substantia determinatur ad ea, quae sunt in praedicamento substantiae: licet ergo proprie accipiendo sub stantiam, posset dicere aliquis, quod differret ab essentia, eo quod essentia reperitur in omni predicamento, non substantia proprie sumpta; inter sub stantiam tamen & essentiam, ut determinantur ad praedicamentum substantiae, non videtur esse differentia inter ea: & quia nos sic loquimur de istis nominibus, ut determinatur ad praedicamentum substantiae, ergo &c.

Praeterea: substantia proprie sumpta determinatur ad praedicamentum substantiae, large tamen accepta dicit essentiam cuiuslibet, ut potest haberi ex 5. Metaph. sed sic etiam se habet essentia: quia largesumpta reperitur in omni praedicamen to: proprie tamen sumpta invenitur so lum in predicamento substantiae. Vnde August. 7. de Trin. cap. 1. vult, quod sola substantia proprie dicatur essentia, Vnde corpus dicitur essentia, non candor. Et Philosophus 7. Meta. ait: quod acciden tia proprie non habent quidditatem, sed large, ergo &c.

In contrarium est: quia Sraeci concedunt tres substantias, & etiam Tati¬ ni aliquomodo concedunt, licet non communiter: unde August. 6. de Trinit. cap. 14. concedit in Divinis esse tres substantias; sed non concedimus ibi esse tres essentias, ergo non idem significat substantia, quod essentia

Vlterius videtur, quod idem significet substantia, quod Persona: quia August. 7. de Trinit, cap. 6. ait: Neque in hac Trinitate cum dicimus Personam Patris, aliud dicimus, quam substantiam Patris. Et ibidem vult, quod dicimus, ibi esse tres substantias, vel tres Personas: quod non esset, nisi idem significaret Persona, quod substantia, ergo &c.

Praeterea: individuum in genere substantiae dicitur proprie principaliter, & maxime substantia, ut vult Philosophu in praedicamentis: sed tale individuum est persona, vel hypostasis: ergo substantia idem significat, quod persona, vel hypostasis,

In contrarium est: quia Graeci dicunt in Divinis tres substantias; nos autem aptius dicimus tres Personas. Sed hoc non esset, nisi esset differentia intersubstantiam & Personam, ergo &c.

Vlterius videtur, quod non differat substantia a subsistentia: quia non dicitur subsistere, nisi quod habet per se esse, quae autem habent per se esse maxime substare dicuntur: unde & individua, quibus competit per se esse, maxime substare dicuntur, ergo ab eodem imponitur & subsistentia: quia subsistere est idem, quod substare In contrarium est: quia August. 7. de Trin. cap. 6. concedit Deum subsistere dicens. Quod non est Deo aliud esse, aliud subsistere. Eodem autem lib. capit. 5. negat Deum substare, unde dicit: Quod non proprie Deus dicitur substantia: non est igitur idem substantia, quod subsistem tia, nec substare, quod subsistere

RESOLVTIO. Natura diversimode accepta dicitur essentiam substantia, & subsistentia: & quia haec duos & potissime substantia, etiam concretive. sonant, non solum pro natura, sed etiam pro supposito ponuntur.

REspondeo dicendum, quod primo oportet nos videre, quomodo ista nomina differant in creaturis, & postmodum in alia quaestione apparepit, quomodo haec ad Divina transferuntur. Propter hoc sciendum, quod quidam differentiam sic assignant: quia in omni re creata est considerare duo naturam, & suppositum: natura in nul la re creata est idem cum supposito. Ista autem natura una & eadem existes in supposito triplicem comparationem habere potest. Potest enim considerari ut significata, ut non significata, & ut non significata dupliciter, vel ut cognita sub modo confuso & incomplete, vel ut cognita sub modo distincto & completo, & secundum istum triplicem modum constituit natura tripliciter suppositum. Nam ut non significata & cognita sub esse confuso reponit suppositum in genere. Vt non significata & cognita sub esse distincto. reponit ipsum in specie. Vt autem ad cipitur ut significata, reponit ipsum suppositum in esse individuali. Primo modo dicitur essentia. Secundo subsi stentia. Tertio substantia. Nam eadem natura Sortis potest dici Sorteitas, humanitas, & animalitas: ratione, quam dicitur Sorteitas, competit sibi nomen substantiae: ratione, qua humanitas, copetit sibi nomen subsistentiae: ratione, qua animalitas; competit sibi nomen essentiae: & ita ista tria, essentia subsistentia, & substantia, dicunt naturam rei; sed persona dicit suppositum vel habentem naturam.

Alij autem quasi converso modo dicunt: quia appropriant tria nomina supposito, & unum naturae, nam essentia est nomen naturae, substantia, subsistentia, & persona sunt nomina suppositi, ita quod dicitur suppositum persona, prout refertur ad proprietatem dignitatem importantem. Subsistentia dicitur prout in se subsistit. Sed substantia, prout substat proprietatibus vel accidentibus quibuscumque¬

Est autem & tertius modus dicendi: habetur autem tertia via, quae est S quasi media inter istos duos modos; Isti autem tertij medio modo dicetes appropriant duo nomina naturae, & duo supposito: nam essentia & subsistentia naturae appropriant, aliter tamen & aliter: quia natura dicitur essentia in se considerata: subsistentia autem dicitur, prout de alijs praedicatur. Substaniam autem & personam appropriant supposito, modo tamen quo dictum est, ut scilicet, suppositum dicatur sub stantia, ut respicit proprietatem quamcumque: dicatur vero persona per conparationem ad proprietatem dignitatem importantem. Sed omnes isti modi non habent plenam veritatem, ut in prosequendo patebit. Et propter hoc notandum, quod esset tia, subsistentia, & substantia, sunt nomina naturae, possunt tamen stare prosupposito, quod sic est videre: quia natura dupliciter potest comparari ad suppositum, vel ut habet rationem partis; vel ut habet rationem totius. Et ut habet rationem partis dupliciter: quia suppositum dupliciter considerari potest, rel subesse significato, vel non significato, prout comparatur adsuppositum. Primo modo habet rationem partis etiam inclusive:. Sed prout comparatur secundo modo habet rationem partis saltem exclusive. Hoc autem sic est vilere: quia dato, quod suppositum sim pliciter non includat esse actuale, & conditiones materiae; ea tamen non excludit: sed natura non solum hoc non includit; sed etiam excludit: nam natura rei est illud, per quod res est quid tale, ut natura hominis est illud, per quod homo est homo. Sed homo non est homo per esse actuale, nec per conditiones materiae; sed per humanitatem: & ideo non solum in natura rehaec non includuntur; sed etiam ab ea excluduntur: & ideo natura comparata ad suppositum significatum habet rationem partis, non solum exclusives sed etiam inclusive: quia non solum plura excludit; sed etiam pauciora includit. Comparata autem ad suppositum simpliciter, & si non habet rationem partis inclusive; habet tamen exclusive: quia si non pauciora includit, plura tamen excludit.

Etsi dicatur, quod ex habitis videtur sequi non esse differentiam inter na turam creatam & naturam Divinam. cum quaelibet excludat alienam naturam, & ea, quae sunt per accidens, & non includat ea. Dicendum, quod na tura Divina non includit ea, quae sunt, per accidens, & excludit ea, sicut ceterae naturae: tamen hoc habet ultra naturas ceteras: quia habet repugnamtiam ad illa, & non compatitur secum ea, quae sunt per accidens: unde natura Divina in supposito, in quo existit, non compatitur secum aliam naturam quae in illo faciat realem compositionem; ceterae autem naturae compatium tur secum ea: & quia natura creata sic sumpta habet rationem partis, nullo modo praedicatur: unde non possumus dicere, quod homo sit sua huma

nitas, neque quod hic homo sit sua hu manitas. In solo autem supposito Divino hoc dici potest: quia suppositum habet ita repugnantiam ad ea, quae sunt per accidens: sicut sua natura: & ideo natura ibi secundum rei veritatem non habet rationem partis: & ideo be ne potest dici, quod Deus sit sua Dei tas: & sicut natura creata sumpta in abstractione habet rationem partis, ita sumpta in concretione habet ratione totius: quia sic sumpta implicat sup positum, & implicando suppositum. implicat ea, quae ad suppositum pertinent: tunc praedicari potest: & ideo licet Sortes non sit humanitas; tamen Sortes est nomo: & ideo natura quaelibet creata potest sumi pro quo est, & per quod est, secundum quod sumitur in ratione partis, & secundum quod sumitur in ratione totius: & ideo non est essentialis divisio: nec possumus dicere, quod aliqua illorum nominum stant pro natura, & aliqua stant prosupposito: quia ea, quae stant pro na tura, etiam pro supposito stare possunt; quia natura prout implicat suppositum pro supposito sumi potest. Et ideo di cendum, quod praedicta tria nomin indicant naturam, & possunt stare prosupposito: quod sic ostenditur: nam Boetius in libro de Duabus naturis & una Persona Christi, ubi haec nomina distinguit, dicit: essentiam dici ab esse, sub¬ sistentiam a subsistere, substantiam a substare. Et ut videamus differentiam inter ista, notandum, quod haec dicuntur competere substantiae per compara tionem ad accidens.

Differt autem substantia, ab aceidente in tribus. Primo: quia ei subijcitur, & ipsum sustentat; non autem e converso. Secundo: quia per se non indiget substantia accidente; sed accidens substantia. Tertio: quia substantia proprie est: accidens ideo non est quia proprie inest. Inquantum ergo accidentibus substat, dicitur substantia substa re. Prout illis non indiget, subsistit, & per se est. Prout vero proprie est, dicitur esse. Et quia suppositum habet haec omnia a sua essentia, & natura cum natura rei det ei, quod sit, quod subsistat: vel quod per se sit, & quod substet, sive quod accidentibus subiiciatur, una & eadem natura dicetur essentia, substantia, & subsistentia: ut natura Sortis inquantum dat Sortiquod sit, dicitur essentia: inquantum dat ei, quod per se sit, dicitur subsistentia: prout autem Sortes habet, quod per illam naturam accidentibus subsit, dicitur substantia. Etsi volumus appropriate loqui, dicere possumus, quod in qualibet re materiali est triplex natura, materia, forma, & quod resultat etiam ex his, ut in homine est anima, corpus, & humanitas, & his tribus praedicti actus appropriari possunt: nam substare competit materiae: unde quod substet habet compositum per materiam, cui ossentiale est esse in potentia: quod subsistat, hoc habet per formam, cui maxime competit ratio actus: sed quod sit, hoc habet per naturam compositam, ut homo substat per corpus, subsistit per animam, est per humanitatem: & ideo materia appropriata potest dici substantia, & forma subsistentia, considerando ethimologiam vocabulorum. Secundum usum tamen loquendi non sic se habet, immo substantia magis appropriatur formae, & subsistentia materiae, prop ter quod Comm. 2. Phys. dicit formam maxime esse substantiam. Forma autem totius, sive natura composita, ut humanitas, debet dici essentia: nam ad essentiam pertinet forma totius: quia cum diffinitio sit sermo expresi¬ vus quidditatis & essentiae, id proprie essentia dicetur, quod ad diffinitio nem pertinet. Cum igitur forma ad diffinitionem pertineat, quia pura materia diffinitionem non ingreditur, & etiam materia: quia si materia ad diffinitionem non pertineret, tunc diffinitio substantiarum materialium, quarum proprie est diffinitio, esset per additamenta, cum in diffinitione eorum: ponatur materia. Natura igitur, quae ex unione materiae ad formam resultat essentia dicitur. Patet igitur, quod tria praedicta nomina dicunt naturam, inquantum a natura est esse, substare, & subsistere: possunt etiam dicere suppo situm, inquantum suscipit tales actus: nam, ut sit ad unum dicere, natura diversimode concepta dicitur essentia, subsistentia, & substantia, inquantum est ratio essendi, subsistendi, & substandi. Suppositum autem dicitur illud, inquantum est, subsistit, & substat. Dicuntur igitur haec tria de natura, & supposito; sed non eodem modo. Nam substantia & subsistentia non variant vocabulum, cum sumuntur pro natura, & pro supposito: nam, ut habitum est, supposi tum non importatur per nomen, nisi concretive sumptum: eo quod nomenin abstractione sumptum habet, rationem partis, suppositum vero tenet rationem totius: substantia autem & subsistentia non solum in abstractione sonant, sed etiam in concretionem, & potissime substantia: propter quod prosupposito & pro natura absque variatione vocabuli ponuntur: sed essentia solum in abstractione sonat: & ideo nisi mutetur vocabulum non stat prosupposito, sicut apparet in alijs: nam humanitas, quia in abstractionem sor nat, non stat pro supposito, nisi varietur vocabulum, & dicatur concretive homo: sic nec essentia, proprie loquedo, stabit pro supposito, nisi sumatur concretive, & dicatur ens, vel existens. Patet igitur, quomodo tria praedicta non mina, scilicet, essentia, subsistentia, & substantia stant pro natura, & pro supposito. Quartum vero, scilicet, Perso na stat pro supposito tantum, ut superius fuit tactum4. Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod licet una & eadem res possit dici substantia, & essentia, non amen eodem modo sumpta. Vel dicendum, quod substantia, & essentia differunt, ut dictum est, unum tamen pro alio quandoque sumitur: Ad 2. dicendum, quod licet substantia & essentia large sumpta reperiatur in omnibus, & proprie in praedicamento substantiae; non tamen propter hoc non sunt distincta, cum a diversis rationibus imponantur.

Ad id autem, quod ulterius quaeritur: utrum idem significet substantia, quod Persona? Patet quod non Et ad 1. dicendum, quod substantia & Persona distinguuntur; tamen unum proalio ponitur: & propter hoc ait Auga quod cum dicimus Personam Patris, non aliud, quod substantiam Patris sig nificamus. Haec autem melius intra patefient. Et per hoc pater solutio ad. nam licet idem sit substantia, & Persona; quia individuum in genere substan tiae utrumque dicitur; non tamen secundum eandem rationem dicitur utrumque: Ad id autem, quod ulterius quaeritur:, utrum substantia differat a subsistem tia? Patet, quod sic. Et ad primum dicendum; quod licet eidem rei competat subsistere, & substare, non secundum eandem rationem. Vel dicendum quod ratio peccat in materia: nam non est verum, quod idem sit subsistere, & substare; quia substare dicitur aliquid, ut alijs subest: subsistere vero, ut per se: existit.

ARTICVLUS II. Vtrum hoc nomen, Persona, possit transfer¬ ri ad Divina 2.

SEcundo quaeritur: utrum haec noSmina possint transferri ad Divinas Et videtur, quod hoc nomen, Persona, ad Divina, transferri non possit: quia secundum Boetium in lib. de Duabus naturis & una Persona Christi, sive in ibro de natura & Persona, vult, quod Persona dicat quid individuum, sed individuatio significationem materiae dicit. Cum igitur in Deo nec sit materia, nec materiae conditio, Persona in Divinis reperiri non poterit.

Praeterea: Persona dicit quid maxime compositum, eo quod se habet per additionem ad omnia alia; sed in Divinis nulla conpositio, ergo &c.bileet

In contrarium est August. 7. de Tri nit. cap. 4. & 6. iqui dicit: In. Divinis esse tres Personas.isinoio. Viterius videtur, quod hoc nomensubstantia ad Divina transferri non pos sit: quia ea, quae de Deo abusive dicuntur, ad Divina transferri non debent; sed secundum August. 7. de Trin. cap. 4. res immutabiles, neque simplices proprie dicuntur substantiae, Deus autem non proprie substantia dicitur. Praeter rea: substantia dicitur a substare; Deus, nulli substat, ergo &c.. In contrarium est Boetius inlibro de Trinit, qui vult in Divinis esse duo praedicamenta, relationem, & substantiam. VIterius videtur, quod non possit ibi transferri subsistentia: quia secundum August. 7. de Trin cap. 5. Deo netas est dicere ut subsistat: sed subsistentia dicitur a subsistere; ergo &c. Praeterea: subsistere idem videtur esse, quod sub alio stare: stare autem aliud sub alio non contingit, nisi ubi invenitur superius, & inferius, vel universale, & particulare; in Divinis autem talia non sunt, ut patuit, cum disputabimus: utrum ibi sit totum universale; ergo &c

In contrarium est: quia in Divinis est esse; sed ibi est idem subsistere, quod esse. Vnde August. 7. de Trin. cap. 4. ait: Hoc est Deo esse, quod subsistere. Et cap. 5. hoc idem dicitur: igitur ibi est subsistere, cum ibi sit esse. Sed a subsistere dicitur subsistentia, ergo subsisten tia ad Divina transferri potest.

Vlterius videtur: quod essentia non sit in Divinis: quia essentia est illud, per quod aliquid est in genere; Deus non est in genere: ergo &c.

Praeterea: non est essentia nisi rerum, quae sunt, vel quae existunt; Deus autem nihil est existentium iuxta illud Dionys. 1. deDiv. nomin. Deus est intellectus non ntelligibilis, verbum non dicibile, irrationabilitas, non intelligibilitas, & nnominabilitas: sed nihil existentium existens.

Praeterea: essentia est illud aquo causatur esse; sed ubi est hoc, est, compositio: ergo &c..

In contrarium est August. pide Trinit: cap. 4. qui vult: In Divinis esse tres Personas, & unam essentiam; sed hoc non eset, nisi essentia in Divinis reperiretur. ergo &c.

ifiRESOBVTIO IBISIJ Nomen Persona proprie dicitur de Divins supposito in natura intellectudi. subsistente.

REspond. dicendum, ad 1i quaesitum, quod hoc nomen persona in Craeeo idem sonat, quod prosopon: unde August. 7. de Trin. cap. 6. vult, quod Graeci maluerunt in Divinis diceret tres ubstantias, quam tria prosopa, innues dem esse apud Graecos prosopon, quod apud Latinos persona. Prosopon: autem dicitur a pro, quod est ita, & sapon, quod est facies, quas ita facies, vel sici vultus. Nam antiqui cum congregabantur ad comedias & tragedias: iquidam ponebant antefacies seorum larvas, quae vulgariter secundum Hugutionem dicitur mascara, & ille sic latvatus reprae sentabat hominem insignem, & dicebatur Persona: & inde translatum est, quod omne individuum, cui competit proprietas ad dignitatem pertinens, Persona nuncupatur: & quia omne suppositum, quod subsistit in natura intellectuali, competit sibi talis proprietas, omne tale suppositum persona dicitur. Si autem quaeratur, quomodo traslatum est hoc nomen ad Divina? Dicunt quidam, quod in nomine est duo conuderare, illud, a quo nome imponitur, & illud, ad quod significandum imponitur. Etsi considetamus illud, a quo nomen imponitur, cum imponatur a repraesentatione per larvam, quod Deo non competit: quia non est figurabilis, secundum istum modum non potest transferri ad Divina. Sed si consideremus id, ad quod significandum mponitur, cum imponatur ad significandum suppositum in natura intellectuali subsistens, sic maxime Deo conperit: eo quod summe est intellectualis. Sed illud non est bene dictum: quia nomina non reperiuntur in Divinis secundum ea, quibus sunt imposita: cum sint imposita aggregatis, & rebus habemt tibus phantasmata, sub quibus sunt nomina imposita, sive ea, quae sunt, via manuducendi, ut larvatio, quae proprie sunt obiecta intellectus nostriSed inveniuntur secundum ea, quibus nomina sunt imposita, ut quae imponuntur aperfectione simpliciter, proprie Deo competunt: quae a perfectione participata, ei copetet transumptive.

Propter hoc notandum, quod lingua Latina propter vocabulorum penuriam plures aequivocationes habet quam lingua Craeca. Vnde apud Crae os non eodem vocabulo nominatur homo larvatus ludens in tragediis, & uppositum subsistens in intellectuali natura. Nam homo larvatus dicitur prosopon, tale individuum imitatus vocatur: unde Boetius in lib. de duabus naturis, & una Persona Christi, ait: Nomen Personae videtur esse traductum ex iis, quae in comediis, & tragediis, quorum gestus inter homines fiebant, ut eorum certa pro sut forma esset agnitio, & Latini Personam. Qraeci prosopon nuncupaverunt. Longe vero illi significatius rationalis naturae individuam substantiam imitatus nomine vocaverunt. Nos vero propter inopiam significantium vocum translativam, retinuimus nuncupationem. Dicamus ergo, quod persona est aequivocum apud Latinos, sed non apud Craecos: eo quod habent distincta vocabula. Et cum dicimus nomen personae reperiti in Divinis, non est intelligendum hua iusmodi translationem esse factam, ab homine larvato; sed a supposito subsistente in intellectuali natura: & sic quaestio non habet dubium: quia licet in Divinis non sit illud proprie, a quo imponitur hoc nomen persona, sive prosopon homini larvato; est tamer ibi illa perfectio, a qua imponitur tale nomen individuo in intellectuali natura: propter quod apparet in Divinis proprie esse personam: & tanto magis est ibi ratio Personae, quam in creaturis intellectualibus, quanto ratio intelligibilitatis in ipso abundantius existit

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod licet in Divinis non sit aniversale, & individuum; est tamen ibi communicabile, & incommunicabile, & hoc sufficit ad hoc, quod ibi reperiatur ratio Personae: non igitur oportet ibi ponere significationem materiae ad hoc, quod ibi sit Persona.

Ad 2. dicendum, quod persona dicit suppositum habens proprietatem ad dignitatem pertinentem. Ista autem proprietas aliquando facit realem compositionem cum supposito; aliquando non: non est igitur de ratione personae, secundum quod persona, quod sit realiter quid compositum: & quia proprieates in Divinis sunt idem, quod Personae, & nihil est in Persona, quod realem compositionem faciat in ipsa, erit Persona in Divinis absque eo, quod sit ibi compositio realis, sed solum secundum modum intelligendi.

Ad id autem, quod ulterius quaeritur: utrum substantia ad Divina transferri possit? Dicendum, quod secundum Boetium in lib. praeallegato, ubi haec nomina distinguit, substantia dici tur a substare: unde ex eo quod substantia est subiectum accidentibus, prouprie substantia nominatur: unde genera, & species (ut ipse ait) subsistunt tantum: individua vero non tantum subsistunt, verumetiam & substant igitur nomen substantiae sumitur per comparationem ad accidentia, si volumus sequi ethimologiam vocabuli Subiectum autem ad accidentia triplicem habet comparationem. Primo: quia ea sustentat, & in esse conservat: propter quod Accidentia non sunt entia, nist quia sunt entis. Secundo: quia accidentia ei insunt: nam accidentis esse est inesse. 3. quia per illa ab alijs distinguitur: nam per proprietates, repertas in singulis individuis, individua a se invicem distinguuntur. Poterit ergo nomen substantiae sumi, vel ratione sustentationis; vel inhaerentiae, vel distinctionis: & secundum quod diversimode nomen substantiae sumi potest, sic de substantia, prout in Divinis reperitur, aliqui diversimodem sunt, locuti. Nam Boetius concedit in Divinis esse substantiam: & Deum substan tiam dici; esse tamen ibi unam substantiam: quia substantia continet uni tatem, sed relatio multiplicat Trinitatem. August, autem negat proprie Deum dici substantiam. Graeci autem in Divinis non solum substantiam ponunt; sed etiam eam plurificari asserunt dicentes, ibi esse tres substantias. Ista diversitas sic ad concordiam reducitur: nam si consideramus substantiam ab eo quod est perse esse, & alia inesse sustentante, sive ratione sustentationi Deus maxime substantia dicitur: quia ipse omnia sustentat, & solus per se subsistit. Nam sicut per unum subiectum omnia, quae in ipso sunt, entia dicuntur, ita quod per esse subiecti acciden tia sunt entia, & non per esse proprium: ita per unum esse Divinum omnia entia sunt entia, ita quod omnia creata ad Deum comparantur, quasi quaedam accidentia ad subiectum, non quod alia entia Deo insint, sed quia per ipsum esse suscipiunt & subsistunt; propter quod 4. de Angel. Hierat, scribitur: Esse omnium est superesse Divinitatis. Et 2. Metaph. ait Comni. Vnum est ens per se ens, & per se verum, & omnia sunt entia per esse, & veritatem eius. Sicut igitur esse accidentium non est esse comparatum, ad esse substantiae: ita esse nostrum (ut ait Hierony. & habetur 8. dist.) comparatum ad Divinum esse non est. Et secundum istum modum concedit Boe tius in lib. de Duabus naturis, Deum esse substantiam dicens: de Deo dicitur substantia, non quod ipse ceteris rebus, quasi subiectum supponatur: sed quia omnibus subsistere subministrat: & sic accipiendo sub stantiam, Deus est substantia, & una substantia: quia ibi est unum esse, & tres Personae sunt unus sustentator om nium rerum, sicut unus Creator, non tres sustentatores, sicut nec tres Crea tores. Si autem accipiamus substantiam ratione inhaerentiae, ut quia ei proprie tates insunt, sive quia subest talibus inhaerentibus substantia dicatur, sic Deus substantia dici non potest. Et secundum istum modum dicit August. 7. de Trinit, cap. 5. Manifestum est Deum abusive substantiam vocari; quod verum est accipiendo substantiam a substando, prout accidentibus substat: unde & idem ibidem ait: In Deo non est aliquid tanquam in subiecto: unde subdit: nefas est dice re, ut subsistat, & subsit Deus bonitati suae. Tertio modo potest sumi substantia ra tione distinctionis, & sic cum ea, quae distinctionem denotant, in Divinis plurificentur: secundum hoc concedunt Graeci in Divinis esse plures substantias: eo quod sunt ibi plura proprietatibus distincta. Apparet igitur quod in Divinis reperitur substantia, & quare Boetius dicit unam talem esse in Divinis. Aug. autem Deum abasive dicit vocari substantiam: & Craeciibi plures substantias asserunt.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod August, negavit Deum esse substantiam: quia nulii substat tanquam inhaerenti. Sed hoc modo ibi substantiam non ponimus, ut ostensum est.

Ad 2. dicendum, quod licet Deus nulli substet tanquam proprietati inhaerenti; substantia tamen dici potest, ut patet per habita

Ad id autem, quod ulterius quaeritur: utrum subsistentia ad Divina transferri possit? Dicendum, quod potest, quod sic ostenditur: quia secundum Boetium in lib. De natura & Persona: subsistentia dicitur a subsistere. Sub sistit enim aliquid (ut ibi dicitur) quod ut possit esse, accidentibus non indiget. Quod si bene advertimus, solus Deus proprie subsistit. Nam creatura prima divisione dividitur in substan tiam & accidens, iuxta illud, quod scribitur in de ortu scientiarum: scientias nihil esse praeter substantiam & accidens, & Creatorem utriusque benedictum in saecula. Accidens autem sine accidente esse non potest: quia tunc aliquid sine se ipso esse posset: non igitur accidens proprie subsistit, nec aliqua substantia creata proprie subsistere dicitur. Distinguitur autem huiusmodi substantia secundum triplicem gradum: quia quaedam est substantia spiritualis, quaedam sensibilis. Substantiae sensibiles dupliciter distinguuntur, in substantiam primam, & substantiam secundam: sive in universale, & particulare. Quaelibet autem istarum substantiarum indiget aliquo modo accidente ad sui esse. Nam individua rerum sensibilium indigent accidentibus: quia de eorum intellectur est aliquid per accidens: nam siquis diffiniret hunc hominem, sive aliquod corpus sub esse individuali, materia significata ingrederetur diffinitionem eius, significatio autem talis absque aliquo accidente esse non potest. Vniversalia autem aliquo modo indigent faccidentibus, non quod de intellectur eorum sit aliquod accidens, eo quod nihil non pertinens ad quidditatem diffinitionem eorum ingreditur: tamem esse non possunt actualiter sine his, dequorum intellectu est aliquid per ac¬ cidens. Nam universalia sine particularibus actualiter esse non possunt: prop ter quod bene dictum est, quod destructis primis, impossibile est aliquod aliorum remanere. Substantiae autem intellectuales, & si de intellectu earum non est aliquid per accidens, propter quod differunt ab individuis rerum cor poralium, & rursum esse possunt sine his, de quorum intellectu est aliquid per accidens: quia tales substantiae sunt, formae separatae, quae se ipsis sunt hoc aliquid, ut a quibusdam dicitur. Vnde secundum eos non individuantur directem per aliquid per accidens, propter quod differunt a substantijs secundis acceptis a rebus corporalibus: tamen sine aliquo accidente esse non possunt; quia tunc possent esse sine esse: cum ipsum esse in eis & in omnibus creaturis vergat aliquo modo ad naturam accidentis. Solus autem Deus est ille, qui nullo modo ad sui esse indiget accidente: quia in eo secundum August. nihil est per accidens. Solus igitur Deus vere subsistit: quia solus ipse non indiget accidentibus. Vnde Boetius in lib. De natura & persona, ubi haec nomina transfert ad Divina, dicit Deum esse subsistentiam: quia subsistit, nullo indigens

Ad argumenta in contrarium dicendum, quod subsistere tripliciter po test accipi. Vno modo dicitur aliquid subsistere: quia sub alio existit, ut quia subest proprietati alicui inhaerenti, vel universali, sub quo existit, & istis duos bus modis Deus non subsistit: eo quod nulla proprietas inhaerens ei convenit: & sic procedebat ratio prima. Nec est sub aliquo universali, ut arguebat ratisecunda. Sed tertio modo dicitur subsistere Deus, prout subsistere idem est quod per se existere, & quod ad sui esse non indiget alijs: & quia subsistentia non dicitur a subsistere, secundum quod aliquid subsistit proprietati inhereti, nec prout aliquid subiicitur universali; sed dicitur a subsistere prout idem est, quod per se stare, & nullo indigere: Deus subsistentia dici debet. Quod si ta men cavillationem aequivocationis removere volumus, debemus dicere Deum existetiam esse, quod nomen non ita per aequivocationem potest trahi ad intellectum incongruum, ut subsistentiam: & hoc motivo forte ait: tres Persona existere

Ad id autem, quod ultimo ritur: utrum essentia possit? Dicendum, quod potissim essentia dicitur. Hoc autem sic os ditur: quia secundum August. 5.6 Trin. cap. 2. Sicut ab eo, quod est sapere dicta est sapientia, & ab eo, quod est scire dicta est scientia, ita ab eo, quod est esse, dicta essentia: & quia Deo maxime competit esse, potissime essenpetit enim Deo magis esse, quam alicui creature, triplici de causa, illud maxime competit alicui, quod in ratione eius comprehenditur, & inde est, quod propositiones, in quibus praedicatum maxime subiecto comperit, d cuntur per se notae: eo quod praedica: um sit de ratione subiecti. Inde est etiam, quod quando partes diffinitionis, ut genus; vel differenstia, praedicantur de specie, fiunt propositiones magis per se, quam quando proprietates praedicantur de subiccto: unde & huiusmodi propositiones dicuntur in primo modo dicendi per se: quia gerur & differentia sunt de ratione speciet: son autem sic proprietates includum tur in ratione subiecti: & quia esse est extra rationem quidditatis custislibet creaturae, & sola Divina quidditas est ipsum esse, solus ipse proprie dicitur esse. Rursum cum ex esse sumatur omnis ratio perfectionis, illud potissime dicetur esse, in quo omnes perfectiones congregantur: & quia hoc est in solo Primo, in quo reperitur omnis ratio essendi, solus ipse proprie dicetur? esse. 3. esse creatum contrahitur ad ge nus, vel ad speciem: ergo niliil, quod in omnibus generibus reperitur, & quod pstendit aliquid contractum, dicetur aeque proprie de rebus creatis, & de Deo: igitur esse magis proprie dicetur de Deo: quia non est quid contractum quam de aliqua creatura: cum creatum quodlibet sit certis limitibus circunscriptum: propter quod 5. de Divi nom. dicitur: quod ab hoc, quo est esse, potissime laudatur Deus eo quod esse est communius, & prina aibs spi & quia omnia alia ad Deum comparata dicuntur non esse, solus ipse propriu dicitur essentia: quia ab eo est omne¬ esse, & nihil est adeo proprie, ut ipse. Et secundum hunc modum loquitur Boetius in lib. De natura & persona, ubi haec nomina ad Divina transfert dicens Deus enim maxime est essentia: ipse enim est a quo omnium esse proficiscitur. Secundum hunc etiam modum loquitur August. 7. de Trin. cap. 5. cum ait: Manifestum est Dei abusive substantiam vocari, ut nomine usitatio. re intelligatur essentia, quod vere, ac proprie dicitur: ita ut fortasse solum Deum dici oporteat essentiam esse: est enim vere solus: quia incommutabilis est, idque suum nomen famule suo Mopsi enuntiavit, cum ait: Ego sum, qui sum,

Ad primum dicendum, quod non sufficit ad hoc, quod aliquid sit ingenere, quod habeat essentiam, sed re quiritur, quod illa essentia sit distans ab esse: aliter enim ratio potentialita tis, quam importat genus in eo sumi non posset.

Ad 2. dicendum, quod Deus dicitur non existere, & esse non ei competere ratione modi significa di: quia omnia de Deo affirmative dicta ratione modi significandi, qui consequitur modum intelligendi, incompacta sunt, ut superius est ostensum: perfectio tamen illa, a qua sumitur esse potissime in Deo existit.

Ad 3. dicendum, quod argumentum petit, quod est in contrario: quia magis est essentia illa, a qua non causatur esse, sed est ipsum esse, eo quod ei magis competit esse, quam dicatur essentia natu ra illa, quae non est suum esse. Vel dicere possumus, quod licet in Deo non differat esse & essentia realiter; differt tamen secundum intellectum.

ARTICVLVS III. Vtrum Persona significet substantiam, vel relationem:

SErtio quaeritur: utrum Persona significet substantiam, vel relationem: sive utrum dicat quid absolutum, vel respectivum? Et videtur, quod dicat quid absolutum: quia se cundum August. 7. de Trin. cap. 6. Ad se quippe dicitur Persona, non ad Filium, vel ad Spiritum Sanctum, sicut ad se, dicitur Deus & magnus, & bonus, & iustus, & si quid aliud huiusmodi. Sed ista dicuntur absolum te, & significant substantiam; ergo &c.

Praeterea: idem in eodem libro & cap. Neque in hat Trinitate cum dicimus Personam Patris alivid dicimus, quam substantiam Patris. Sed substantia Patris dicit quid absolutum:: ergo & Persona dicit quid absolutum, & significat substantiam. Praeter ea: idem in eodem libro & cap. Quo madmodum hoc Patri est esse, quod Deume sse, quod magnum esse, quod bonum esse: Sita hoc illi esse, quod Personam esse: Sed si Pe rsona diceretur relative non idem er et Patri, vel alicui supposito in Divinem, esse, quod Personam esse, vel Deum esse: quia ut scribitur 7. de Trinit, &. ap. 4. Aliud est Deo esse, aliud Patrem esse) ergo &c.

Praeterea: omne relativus, sec undum suum nomen ad aliud refertu r; sed hoc nomen persona non refertur d aliud secundum nomen suum: ergo non dicit quid relativum.

Praeterea: Boetius in lib. De natura & persona, diffinit personam esse rationem, & individuam substantiam; sed hoc non esset, nisi persona secundum substantiam diceretur, & significaret quid absolutum: ergo &c.

In contrarium est: quia nullum absolutum in Divinis plurificatur. Nam Pater& Filius, & Spiritus Sanctus non sunt tres Dij, sed unus Deus; sed Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus sunt tres Personae, ut dicit idem August. 7. de Trin. ubi istam quaestionem pertractat ergo Persona non dicit quid absolutum; sed quid relatum.

Praeterea: Persona dicit suppositum prout stat sub proprietate ad dignitatem pertinentem; sed proprietas in Deo non potest esse inhaerens: erit ergo distinguens. Sed ib non est distinctio nisi per relata, ergo Persona relationem dicit.

RESOLVTIO. Persona in sua communitate sumpta non dicit, relativum, nec absolutum determinate: sed prout in Divinis, relationem importat, & sig. nificat subsistens in natura, quod est suppositum, & dicitur substantia prima.

REspond. dicendum, quod de hoc sunt diversae sententiae, quae omnes ad tres modos reduci possunt. Nam quidam dicunt, Personam significare substantiam, & relationem, sive naturam & suppositum; sed aequivoce. Quidam dicunt, quod significat utrumque simul. Quidam, quod significat alterum tantum. Primi bipartiti sunt. Nam aliqui eorum dicunt, quod Persona antiquitus simpliciter significabat essentiam, & naturam, postmodum transa latum fuit, ut non solumpsignificaret essentiam:, sed suppositum; aliter tamen & aliter: quia pro essentia stat in singulari, pro supposito in plurali. Aliter aequivocationem assignam dicentes indifferenter stare pro essentia, & supposito in singulari, & plura li. Primus modus aequivocationis est impossibilis, maxime in terminis categorematicis, & significativis. Nam terminus in singulari, & plurali signifia cationem non variat; sed solum modum significandi, cum non sit plurale, nisi singulare geminatum:, ideo nullus terminus in singulari & in plurali significabit aequivoce. Secundus modus est irrationabilis: quia si in plurali staret pro essentia, tunc sequeretur, quod essentia plurificari posset. Non igitur indifferenter in singulari, & in plural potest stare pro utroque, scilicet, pronatura, & supposito.

Propter hoc est sententia aliorum, quod hoc, quod dico, Persona, signi ficat utrumque simul, scilicet, substantiam, & relationem: & isti bipartit sunt; quia quidam dicunt, quod utrum que significat principaliter. Alij vero ponunt, quod non: & isti tripartiti funt: quia quidam dicunt, quod significat substantiam in recto, relationem in obliquo: Quidam e converso

Tertij addunt, quod significat unum per modum alterius, ut relationem per modum substantiae. Primum istorum est impossibile: quia unum nomensemel sumpeum plura principaliter sig nificare non potest: quia sic significa nomen, ut intellectus intelligit, & Ratio, quam sign ficat nomen, est diffinitio:. Sec intellectus pluribus, ut plura, non simu& semel informatur, ergo nec nomer simul & semel plura, ut plura, sive plura principaliter significare poterit. Rursum qui ponunt, quod significat substantiam in obliquo, & relationem in recto, etiam non bene. dicunt: quia nullum nomen significat substantiam, & proprietatem, substantiam in obliquo, & proprietatem in recto, nisi quia illud nomen significat in abstractione: sicut simitas, quae idem signifieat, quod nasi curvitas, vel cavitas. Persona autem, ut patebit, in concretione significat, & Ponentes autem hoc nomen signifiea: re substantiam in recto, & relationem in obliquo distinguunt, ubt non est distinguendum? Nam cum nomen signiaficat substantiam in recto, s& proprietatem in obliquo, & in recto sigificare ipotest. Nam sicut bene dictum est quod simus est nasus cavus suita bendicitur, quod simus & est nasus cavitad tem: habens. Srigitur ratio; quam sit nificat nomens, est diffinitio, simum importabit cavitatem imirecto, & in obliquo indifferenter, licet non eode modo: quia huiusmodi proprietatemi, in recto importabit concretive, in obliquo secundum abstractionem. Rur sum sic dicentes videntur innuere, quod aliquod nomen signifieans substantiam & proprietatem, principaister ipossit importare substantiam, iquod esse non potesti: quia cum substantia; & proprietas uno nomine non possit principam, ter significari, oportet, iquod nomen utrumque signifieans, unum significet principaliter, alterum vero intantum significetii, inquantum est de intelles ctu eius, quod principaliter signitia cap: sic hoc, quod dico simum principaliter significat quamdam pasnonem nasis. Quod autem significet ipsum nasum, hoc non est, nisi mate rialiter, & inquantum nasus est de intellectu talis passionis: & quia num quam passio est de intellectu substatiae; sed semper substantia de intellectu passionis, igitur nunquam nomer significans substantiam, & proprietatem substantiam principaliter importabit: immo si vere volumus loqui, omnia talia nomina non significant nisi proprietatem: dant tamen intelligere illud, in quo huiusmodi existit propriestas. Vnde album nihil significat, nisi qualitatem: dat tamen intelligere illud, in quo existit qualitas: igitur Persona etiam secundum modum illorum, si volumus accipere id, quod probabilitatis est in positione eorum, principaliter relationem significat: Alij vero dicentes huiusmodi nonmen significare, relationem per modum substantiae inter ceteros, magis suam positionem declarant. Dicunt enim, quod Persona non est nomen secundae, intentionis, sed est nomen primae: nam non est Persona, idem per omnem modum, quod individuum, vel incommunicabile; sed est illud, cui accidit incommunicabilitas sive individuatio: hoc autem nomen, prout ad Divina transumitur, non significat puram essentiam, nec puram, relationem; sed significat relationem per modum substantiaeHoc autem sic est videre: nam in Deo nulla est compositio; & ideo idem est ibi Deus, Divinitas Paternitas, & Pater: & licet sint idem secundum rem secundum modum intelligendi differunt, & secundum talem differentiam possumus videne quid est illud, cui inter hoc convenit ratio Personae, & hod viso apparebit, quid Persona signifi tat. Non enim possumus dicere, quod Divinitas habeat rationem Personae: quia Persona dicit quid per se existens & incommunicabiles Divinitas autem sic accepta secundum modum intelligendi, non dicit quid per se existens;o sed quid in alio: nec dicit quid inconmunicabile, cum sit communis tribus, Similiter Deus non habet rationem Rersonae: quia licet Deus dicat quid per se existens; non tamen dicit quid ncommunicabile. Sed si in Deo esset ndistinctio Personarum, sicut est inditinctio naturarum, tuno Deo competeret ratio Personae, non ratione, qua esset quid distinctum ab aliqua Persona, quae Deus sit, sed ratione, qua ditinguenetur a Persona, quae non est Deus. Rursum paternitati non competit ratio Personae: quia secundum modum intelligendi non dicit quid per se existens. Si igitur competit alicui ratio Personae, hoc est Patris sed Patri non conpetit ratio Personae, quia Pater: quia en eo, quod Pater non habet, quod sit aliquid subsistens in intellectuali natura, sed ex illo, quod Pater est Deus; sicut albo inquantum album non comperit, quod sit persona, sed si competit, hoc est, inquantum album est homo: igitur Persona significat relationem, non inquantum relatio; sed inquantum illa rolatio est, indifferensa relativo, & ab absoluto:: nam Persona Patris significat paternitatem, non inquantum paternitas, sed inquontum paternitas est ipse Pater, & ipse Pater est Deus: ergo significat relationem per modum absoluti, sive per modum substantiae. Sed illud non est bene dictum: quia si sic. Persona est quid rero lativum, sicut album est personae: quia est homo, qui est persona, non magis persona significaret relationem, quam qualitatem, vel quantitatem: nam & quantum, & quale inquantum implicant suppositum rationalis naturae, dicuntur personae. Vnde si isti bene vellent positionem: suam prosequi, non deberent dicere, quod persona signi ficat relationem per modum substam tiae, sed quod signisicat substantiam, in qua est relatio. Quodsi tamen sic dicentes intelligere vellent personam sig nificare relationem per modum absor, uti: quia implicat in se aliquid, quod non dicitur ad aliud, sic significare permodum absoluti convenit, omni relautivo: Nam omne, quod relative: dicitur, est aliquid, excepio eo; quod relative dicitur, ut, vult August. 7. de Trin. cap. 1. & sice non aliter importaret relationem Persona, & Pater, quod falsum est.

Propter hoc advertendum, quod Philosophus 5. Metaph. & in lib. Praed. distinguit duo genera relativorum: quia se aliqua sunt relativa per se, aliqua per aliud. Ea sunt, relativa per se: quae secundum se ipsa referuntur, sicut maius refertur ad minus, & duplum ad subdus plum. Ea, quae sunt relativa per aliud. dupliciter dici possunt: nam unum modum talium tangit Philosophus: ut aliqua dicuntur relativae: quia eorum genus, vel quod est commune ad illa, relative dicitur. Vnde Crammatica, & Mus sica dicuntur relativa, non quia ipsa secundum se ipsa referantur; sed quia eorum genus, ut scientia, iquae est quid commune ad illa, refertur ad aliquide Possumus nosaddere alium modum. secundum quod facit: ad praesentem quaestionem, iut aliquid dicatur ad aliquid per aliud, non quia commune ad ipsum dicatur ad aliquid, sed magis, quia aliquid sub ipso, vel specialius ipo dicitur ad aliquid, & sic dicitur ad aliquid persona, ut patebit, non quia ipsa persona referatur ad aliquid secun¬ dum se; sed quia aliquid potest accipi sub hoc nomine persona, cui per se copetit referri, & illud ad aliquid per aliud, tanto minus significat relatione, quam primum, quanto minus competit generi: reservatur enim ratio generis in specie; non e converso. Quod autem sic sit quid relativum persona, hoc modo declarari potest: nam persona dicit aliquid subsistens in intellectuali natura habens esse distinctum ab talijs subsistentibus in eadem natura, ut persona Sortis dicit quid subsistens in natura humana habens esse distinctum ab alijs sic subsistentibus, quae omnia satis patere possunt per diffinitionem datam de persona a Boetio in lib. De Persona& natura, videlicet, quod persona Est rationalis naturae individita substantia, & quia talis distinctio & incommunicabilitas, sive individuatio non est in omnibus per relata; sed solum in Divinis, persona secundum suam communitatem sumpta relationem non dicit. Si ergo relationem importat, hoc est, secundum quod sumitur quodam speciali modo, ut secundum quod sumitur in Divinis, ubi est distinctio per relata. Si eroo quaeritur: utrum persona simpliciter sumpta relationem sig nificet? Dicendum, quod non. Sec utrum Persona, prout habet esse in Divinis, relationem importet? Patet, quod sic: igitur Persona in sua communitate sumpta non dicit quid absolutum, nec quid relatum terminate: propter quod positio illa, quae dicit personam pro altero tantum determinate supponere, non est bona.

Vt tamen melius pateant argumenta, notandum, quod duplex est substantia, prima, & secunda. Substantia prima est idem, quod suppositum. Substantia secunda est idem, quod natura. In Divinis autem licet non sit ibi substantia prima, & substantia secunda, proprie loquendo, est tamen ibi aliquid, quod habet similitudinem cum substantia secunda, ut natura, & aliquid simile substantiae primae, ut suppositum. Persona autem ubicumque sumatur, significat substantiam, non substantiam secundam, ut natura; sed substantiam, i primam, ut suppositum. Nam ubicunque ponitur ipersona ibi ostenditur esse suppositum subsistens in illa natura, & sic significare substantiam non repugna ret ei, quod est significare relationem. Nam suppositum in aliqua natura, ut in natura Divina, per relationem constituitur, & ita tale suppositum relationem importat. Cum igitur quaeritur. utrum Persona significet substantiam, vel relationem? Si quaerimus de substantia secunda, ut de natura: dicendum, quod Persona non dicit naturam, sed aliquid subsistens in natura. Sed si est quaestio de substantia prima, sive de supposito: quia in Divinis non proprie reperitur substantia prima, sed suppositum: dicendum, quod Persona significat substantiam. Sed tunc quaestio tacta non est quaestio: nam cum quaeritur de aliquo. utrum significet noc vel illud, illa debent esse talia, quae aliquomodo habeant oppositionem ad se invicem. Vnde nihil esset quaerere de aliquo: ustrum esset homo, vel animal: eo quod uni & eidem potest competere, quod sit animal, & homo: ita nihil est quaerere: utrum Persona significet substantiam primam, vel quid relativum, & maxime in Divinis: quia ibi substantia prima, sive suppositum est quid relative dictum. Patet igitur quid significat Persona, utrum substantiam, vel relationem, & quomodo. Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod persona in creaturis dicitur simpliciter quid absolutum: eo quod personae in natura creata per relationes non habent esse distinctum: ideo ante tempora August, & tempore eius, cum dicebatur Persona de Divinis, solum quid absolutum dabatur intelligi: & propter hoc sic de persona loquitur August. dicens: Personam in Divinis ad se dici, & substantiam significare, & quod non aliud est Deo Patrem esse, aliud Personam esse: tamen ut visum est etiam secundum primam significationem personae, Persona in Divinis relationem importat modor quo dictum est. Et ex hoc patet solutio ad tria prima obiecta, sive ad tres auctoritates August. Advertendum tamen, quod omnes dictae auctoritates, etiam secundum quod modo utimur hoc nomine persona, exponi possunt secundum intellectum veritatis, ut patebit in seq. quaest.

Ad 4. dicendum, quod persona non est quid relativum secun¬ dum suum nomen, sive secundum se: unde sicutcrammatica, quae est relativum secudum suum genus, non dicitur alicuio Crammatica, ut dicitur in praedicamem tis; sed scientia dicitur alicuius scientia, ut scibilis: ita persona non dicitur alicuius persona: quia per se perfotianon est quid relativum: tamen si sumatur aliquid sub hoc nomine personaut Pater, dicetur ad aliquid: quia adFiliam.

Ad 5. dicendum, quod ibi sub stantia accipitur pro supposito, sive prosubstantia prima, & sic substantiam bone significat persona, ut ostensum est.

ARTICVLVS IV. Vtrum Persona pluraliter praedicetur in Di¬ vinis

QVarto quaeritur: utrum hoc, quod dico, persona, pluraliter praedicetur?

Et videtur, quod non quia non est dare pluralitatem absque distinctione. Sed dicitur 7. de Trin. cap. 6. cum dicimus Personam Patris, non aliud dicimus quam substantiam Patris. Et scribitur 5. de Trin. cap. 5. Quam ob rem quanvis diversum sit Patrem esse, & Filium esse, non est tamen diversa substantia, ergo cademe est substantia Patris, & Filij, & per consequens eadem Persona.

Praeterea: regula est August. 5. de Trin. cap. 7. & 2. cap. 1. Quiaquid ad se dicitur, de qualibet Persona profertur sin ulariter, & de omnibus non pluraliter: sed ut scribitur 7. de Trin. cap. 6. Persona ad se dicitur, sic ad se dicitur Deus bonus, magnus, & iustus, ergo Pater est Persona, Filius Persona, Spiritus Sanctus Persona, & omnes tres Persona una, non tamem tres Personae, sicut omnes tres unus magnus, non tres magni.

Praeterea: Persona significat aliquid existens substantialiter in aliqua natura. Sed distinctio proprietatum non facit substantialem disninctionem, ergo licet in Divinis sint plures proprietates; non propter hoc erunt ib plures Personae, cum Persona dicat quid substantialiter existens in intellectuali natura.

Praeterea: proprietates personales non magis substantialiter sunt in Deo, quam essentiales; sed prot ter aliam & aliam proprietatem essentialem non constituitur alia, & alia Persona: ergo nec propter aliam & aliam proprietatem, personalem.

Praeterea: sicut dictum est. Persona Divina dicit quid subsistens in natura Divina: sic & Deus dicit aliquid, quod habet naturam Divinam, sed propter unitatem naturae Divinae non concedimus esse tres deos, ergo propter unitatem talis naturae non debemus concedere plures personas. lu gostrarium est August. 7. de TFinit, cap. 4. qui dicit: In Divinis esse unam esseqiu. &tres Personas.

Praeterea: suppositem in natura intellectuali est idem, quod Persona; sed in Divinis sunt plura supposita, ergo sunt ibi plures Personae.

RESOLVTIO cum Persona Divina dicat quid sublistens in natura, & habens esse distin tum, relationem in concreto significat, non per se, & primo, sicut Pater, nec in speciali, sed in commum: & quia sub esse communi relationes plurificantur realiter in Divinis, e, Personarum pluralitas, & per sona pluraliter praedicatur, &c.

REspondeo dicendum, quod secundum regulam August, absoluta in Divinis non plurificantur: oportet ergo, quod plurificatur ibi relationem importare; non autem quaecumque relationem important, ibi pluralitatem, suscipiunt: quia, ut habitum est, speciales relationes in Divinis plurificari non possunt: unde non sunt ibi plures Patres, nec plures Filij: quia paternitas, & filiatio speciales relationes non minant; concedimus tamen ibi esse plures emanantes: quia emanatio non dicit specialem modum originis, nec specialem relationem importat. Si igitur volumus videre: utrum in Divinis sit pluralitas Personarum, non sufficit scire, quod Persona relationem impor tat: ut praecedens quaestio declaravit. Sed videre nos oporret, qualiter relationem importet, eo quod non quaelibet relativa in Divinis pluralitatem suscipiunt. Ideo notandum, quod Persona relationem, quam importat, significat eam in concreto: quia Persona dicit quid subistens in natura intellectua li, & habens esse distinctum in illa natura; relatio autem in Dininis est ratiodistinctionis; relativum autem est id, quod habet esse distinctum: & ideo Persona, quia dicit quid habens esse udistinctum in intellectuali natura, secundum quod in Divinis habet esse, est quid relativum; & secundum modum significandi non est ipsa relatio: unde Persona in Divinis ex suo modo significandi magis significat relationem, ut significat Pater, quam ut paternitas: dif fert tamen significatio Personae a significatione Patris in quatuor, quae licet videantur consurgere ex una radicet bonum est illa dicere: quia ea omnia ponit Aug. 7. de Trin. cap. 6. Primo enim Persona dicit ipsam substantiam rei: un de cum dicimus Personam Patris, non aliud, quam substantiam Patris intelligimus. 2. dicitur ad se: unde August. ait: Ad se dicitur Persona, sicut ad se dicitur Deus magnus & bonus. Tertio non dicitur ad aliud. Vnde idem August ait: Non dicimus Patrem Personam esse Filij & Spiritus Sancti, Spiritum Sanctum Personam esse Patris, & Filij: nam hoc non solum in Trinitate non reperitur, sed etiam nec alicubi inveniri potest, ut unus dicatur Persona alterius. Quarto: quia non est aliud Deo esse, aliud Personam esse. Pater autem modo contrario praedicta quatuor importat. Haec enim quatuor, quae de significatione Personae dicuntur modo opposito a significatione Patris, secundum quod antiquitus accipiebatur hoc nomen Persona, habere veritatem non est dubium: nam antiquitus ipsam sut stantiam, vel essentiam significabat, sed cum nos dicamus, Personam in Divinis importare relationem, quod etiam secundum propriam eius significationem ei convenit, ut superius est ostensum, dubium est, quomodo Per sona secundum substantiam dicitur ad se, & ad aliud non refertur, & non es aliud Deo esse, aliud Personam esse. Ideo sciendum, quod Pater, & Persona in Divinis important aliquid subsistens in natura intellectuali, sive in natura Divina, & etiam aliquid relativum aaliter tamen, & aliter: quia Pater de su significatione dicit aliquid relatum; & ideo ubicumque invenitur Pater, relative dicitur. Sed de sui significatione non dicit aliquid subsistens in natura intellectuali, vel in natura Divina; sed si hoc dicit, hoc est, inquantum paternitas in Divinis, vel in natura intellectuali invenitur: Persona autem modo converso utrumque significat: quia per se, & directe, & secundum significationem suam dicit aliquid sub¬ sistens in intellectuali natura: & ideo nunquam reperitur Persona nisi in tali natura, nec aliquid non habens naturam intellectualem, persona dicitur. Quod autem dicat relationem, hoc est, inquantum in illa natura, ubi persona ponitur, est distinctio per relata; igitur Pater per se est quid relativum, & secundum quod restringitur signisicatio eius, dicit aliquid subsistens in intellectuali natura. Persona, autem modo converso per se dicit tale quid subsistens, & secundum quod eius significatio restringitur dicitur relative: ergo persona ubicumque invenitur, per se significat suppositum in illa natura: & quia suppositum in natura intellectuali dicitur substantia, persona substantiam significat, & secundum substantiam dicitur, accipiendo substantiam pro supposito, etsi non accipiendo sub stantiam pro natura. Et ex hoc declaratum est primum, quare Persona secundum substantiam dicitur, & non Pater. Ex hoc apparet secundum. Nam persona ad se dici dicitur, eo quod ratione nominis, vel ratione significati (nisi eius significatio restringatur) relationem non importat. Ex hoc etiam declaratur tertium: quia ex quo dicitur? ad se, sequitur, quod non dicatur ad aliud, quae omnia non dicunt, quod Persona in Divinis relationem non significet. Sed pro tanto dicta sunt: quia Persona de sui significato primo signia ficat suppositum in intellectuali naturas quod autem significet relationem, hoc est, sinquantum inter supposita in tati natura est distinctio per relata: unde sicut si Grammatica diceretur ad se dici, & non alicuius Crammatica, eo quod per se relationem non importat, sed secundum suum superius, sive secundum suum genus, relative dicitur, ut secundum scientiam: sic persona quia secundum se relationem non in portat, sed prout restringitur eius sig nificatum ad supposita intellectualis naturae relatione distincta, relationem includit, dicitur ad se dici, & non ad aliud. Ex hoc apparet quartum: quia dicimus, non aliud Deo esse, aliud Personam esse, dicimus tamen aliud Deo esse, aliud Patrem esse, ut patet per August, quia Persona non ita per se, & primo, & directe de sui significato relationem importat, ut Pater. Potest: tamen haci quartum aliter declarari. Nam, ut disectum est, Personae dicit aliquid subsi¬

stes in intellectuali natura per se, & primo: Pater autem relationem importat principaliter: & quia quicumque est Deus, est aliquid subsistens in intellectuali natura; non tamen cuicumque competit esse Deum, competit esse Patrem, dicitur non aliud Deo esse, aliud Personam esse, sicut aliud est Deo esse, aliud Patrem esse. Apparet igitur, quomodo diversimode in Divinis relationem importat Persona, & Pater. Et propter istam diversitatem forte dicunt: aliqui. Personam: relationem importare per modum absuluti: eo quod per se, & primo dicit quid subsistens in intellectuali natura: relationem autem importat modo, quo dictum est. Ex hoc etiam apparet, Personam non dicere, relationem in speciali; sed in comuni: nam si cuicumq; copetit esse Deum, conpetit esse aliquid subsistens in intellectuali natura, & per consequens esse Personam, eo quod Persona hoc significat, cum non omne suppositum subsistens in tali natura referatur eadem relatione, Persona relationem in speciali importare non poterit: & quia relationes, in communi in Divinis plurifieantur realiter, licet relationes in speciali ibi plurificari non possint, in Divinis erit pluralitas Personarum propter pluralitatem, relationum sub esse communi, etsi non sub esse speciali, quam relationem: in communi Persona importat, ex quo apparet veritas quaestionis.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod esse eandem: substantiamD Patris; & Filij, si substantial accipitur pro natura, vel pro essentia verum est, sed si substantia accipitur pro supposito, non est verum. Et cum dicitur, quod Persona substantiam significat, vel cum dicimus Personam Patris, non aliud dicimus, quam eius substantiam: intelligendum est de substantia, quae est suppositum, non de substantia, quae est natura.

Ad 2. dicendum, quod cum dicitur, quidquid ad se dicitur, de qualibet. Persona profertur singulariter, & de omnibus non pluraliter: intelligen dum est de his, quae ita dicuntur ad se, quod relationem non importanti, ihuiusmodi autem non est Persona, ai quia licet Persona de suo sigtificato: primo dicat quid subsistens in intellectunli natura, relationem tamen importat, prout sic subsistentes relationibus distinguu tur.

Ad 3. dicendum, quod licet in creaturis pluralitas proprietatum non faciat plures personas, eo quod proprietates in talibus nonsunt quid per se: subsistens; in Divinis tamen: quia ipsae proprietates sunt subsistentes, Personas constituere poterunt. Vel dicendum, quod secundum quod supposita distinguuntur inter se, in esse constituuntur: quia per idem habet aliquid esse, & unum esse: & quia supposita: in creaturis distinguuntur per absoluta, abso luta talia constituunt. In Divinis autem, ubi est solum per relata distinctio, per relata in esse constituuntur: Ad 4. dicendum, quod non est simile de proprietatibus essentialibus, & relativis: quia proprietates essentiales non habent oppositionem: adinvicem, sut possint realiter differre, sed proprietates relative habent huiusmodi oppositionem, propter quod realiter differunt: & quia requititur distinctio realiter ad pluralitatem. Personarum: ideo pluralitas proprietatum relativarum constituit plures Personas, non essentialium: Ad 5. dicendum, quod non est similei de Deo, & de Persona: quia Deus significat substantiam, prout substantia sumitur pro natura, vel pro essentia, sed Persona significat substantiam, prout substantia sumitur pro supposito: & quia in Divinis sunt plura supposita, & una natura, sunt ibi plures Personae, & unus Deus.