Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum Spiritus Sanctus temporaliter procedat:

AD primum: sic proceditur: videtur quod Spiritus Sanctus tem¬ poralier non procedat: quia eiu; processio est idem, quod spiratio; sed non spiratur temporaliter, ergo nec proce¬

dit.

Praeterea: processiones in Divinis ut habitum est, accipiuntur penes actus non transcuntes in exteriorem: maeriam; sed omnis actus Divinus non transiens in exteriorem materiam est aeternus, ergo nulla Persona Divina potest temporaliter procedere.

Praeterea: omnia, quae sunt in Divinis, sunt idem, uod Divina essentia; sed Divina essentia non dicitur temporalis, sed aeterna: ergo nec processio.

Praeterea: processio temporalis sincludit processionem aeternam, sicut effectus presupponit causam; sed denominatio semper debet fieri a digniori: ergo totum debet dici aeternum, non temporale. Praeterea: id, quod elevat hominem supratempus, non meretur nomen temporale; sed per processionem Spiritus S. in homine, efficitur homo supra temporalia: quia secundum Aug. Iiquantum aliquid aeternum mente capimus, non in hoc mundo sumus, ergo &c.

In contrarium est: quia Spiritus Sanctus dicitur processisse in discipu los; sed hoc non potest intelligi aeternaliter, cum non ab aeterno fuerint: ergo competit Spiritui Sancto procedere temporaliter.

Praeterea: dicit Mag. in littera, quod gemina est processio Spiritus Sancti temporalis & aeterna, & hoc probat per plures auctoritates, quas adducit: ergo &c.

RESOLVTIO. Datur Spiritus Sancti processio temporalis per esse de novo in creaturis, in se minime mutato.

REspond. quidam sic dicunt, quod Dlicet processio de sua ratione non tendat in aliud, tamen processio ex eo quod est talis, sicut est processio amoris, semper habet in aliud tendere: & ideo cum emanatio Personarum sit causa emanationis creaturarum, Pater generando Filium est causa omnium per Filium, & sicut generando Filiumcausat omnia; ita diligedo Filium diligit omnia & quia Spiritus Sanctus est amor, quo Pater diligit Filium, Spiritus Sanctus erit amor, quo Pater diligit omnia: propter quod Spiritus Sanctus duplicem habet comparationem, unam ad Filium, aliam ad creaturam, ex qua comparatione est ibi sumere duplex obiectum aeternum, & temporale. Inquantum talis amor tendit in obiectum aeternum, est aeterna. In quantum in temporale, est temporalis: & ita ex amore prout tendit in obiectum temporale & aeternum, volunt distinguere geminam processionem, addentes quod ex tali processione confertur aliquid novi creaturae propter quod habetur quidam novus respectus ad Spiritum Sanctum, unde competit ei de novo procedere.

Illud & si bene dictum est, non plene datur causa, quare talis processio temporalis dicatur: quia per habita non habetur, nisi quod ibi est aliquid aeternum & temporale. Sed quare totum dicitur temporale & non aeternum, non ostenditur.

Praeterea: ex amore principaliter assignare novitatem processionis non est congruum: quia Deus non diligit nos propter bonitatem nostram, sed propter bonitatem suam: & ideo in tali amore semper est obiectum aeternum, prout diligit se, & prout diligit creaturam, loquendo de obiecto principali, ex quo actus fortitur species; non ergo ex diversitate obiectorum debet processio gemina alsignari.

Propter quod notandum, quod secundum Philos. 7. Metaph. & 12. non est generatio nisi compositi: ideo quo tiescunque aliquid novi advenit alicui totum dicitur factum: unde non fit he mo neque musica, sed sit homo musicus, & si homo non esset aeternus, & adveniret ei musica, ex tempore inciperet homo esse musicus, & si quid incipit esse est temporale, homo musicus tempo ralis esset. Si autem quaeratur ratio, quare toti composito generatio attribuitur ut homo albus dicatur generari, & in cipere esse, quando ei albedo advenit. Dicendum, quod Terminus generationis per se est esse, ut vult Philos. 5. Phys. esse autem non est formarum, sed suppositorum per formas: ideo totum compositum esse dicitur per se, & non forma; sed secundum quod alicui competit esse sic competit generari: totum ergo compositum generatur, non materia neque forma. Si igitur ratione esse dicitur totum compositum generari: cum tamen totum secundum se totum non accipiat esse, cuicumque competit secundum aliquid novum esse, totum potest dici novum ratione eius, quod ei de novo advenit. Ex quo apparet, quod Spiritus Sanctus potest dici de novo procedere, & de novo habere esse in aliquo: non quod ipse Spiritus Sanctus incipiat esse simpliciter; sed quia incipit esse in isto novo modo, non ubi non erat; sed qualiter non erat. Ex quo apparere potest quomodo ratione novieffectus dicitur Spiritus Sanctus procedere temporaliter; licet ipse sit aeternus, sicut homo diceretur generari temporaliter albus, si ei ex tempore adveniret albedo; etiam si aeternaliter fuisset homo. Propter argumenta tamen notandum, quod Spiritui Sancto advenit aliqua novitas, non realiter: quia in eo non cadit mutatio; sed secundum modum intelligendi.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod licet sit idem spiratio quod processio, habeti tamen aliam & aliam habitudinem: nam spiratio dicit solum respectum ad principium a quo; sed ratione principij semper est aeterna; processio autem dicit respectum ad terminum ad quem, & ratione huius termini potest esse temporalis ratione novitatis effectus, ut patuit.

Ad 2. dicendum, quod operationem transire in exteriorem materiam potest intelligi dupliciter: vel quia ipsa operatio dependeat a materia extrinseca; & sic proces sio Divinae Personae non transit in materiam extrinsecam: vel e converso, quod materia extrinseca dependeat ex tali actione, & sic processio Personae Divinae potest esse in materiam extrinsecam: quia emanatio Personarum habet rationem causalitatis respectu novitatis effectus, propter quem dicitur Persona procedere temporaliter. Vel possumus dicere, quod cum dicitur, quod processiones accipiuntur per actiones non transeuntes in exteriorem materiam, intelligendum est de processione, prout Persona accipit esse sim pliciter, cuiusmodi non est processio, aut dicitur temporalis.

Ad 3. dicendum quod licet sint idem, quod Divina essentia, omnia, quae sunt in Divinis; tamen propter aliam, & aliam habitudinem aliquid non conceditur de Divina essentia, quod conceditur de alijs. Ad 4. aliqui sic respondent: quod com positum potest negari, una parte negata: quia copulativa falsificatur, una parte falsificata, & quia est ibi aliquid aeternum & temporale, totum potest. dici non aeternum, ergo & temporale: cum non aeternum temporale sit. Sed istum modum improbat Pilosophus 2. Elench. ubi dicit: Non esse concedendum aliquid simpliciter diffiniri in singulari, & in plurali; nam licet valeat iste est aptus natus videre, & non videt, ergo est caecus. Demonstrato tamen uno vidente & uno caeco, licet vere dici possit, quod sunt aptanata videre, & non vident; non tamen dici potest, quod sint caeci. Ita de quo- libet in singulari si non est aeternum, est temporale. Sed demonstrato uno temporali & alio aeterno, licet sit verum dicere, quod non sunt aeterna, sive quod totum sit non aeternum: non tamen potest concludi, quod sit temporale gratia formae arguendi, nisi forte gratia materiae. Et ideo dicendum est, sicut dictum fuit in corpore quaestionis, quare dicenda sit talis processio temporalis.

Ad 5. dicendum, quod temporale potest dici dupliciter: vel quia subiacet temporali variationi, & sic potest. dici non temporalis; vel quia incepit esse, & sic processio temporalis est: quia effectus gratiae, ratione cuius dicitur Persona temporaliter mitti, esse incipit, & si superexcellat varietates temporum aliquomodo.

ARTICVLVS II. Vtrum processio temporalis ponat in numerunt cum aeterna?

SEcundo quaeritur: utrum processio temporalis ponat in numerum cum aeterna? Et videtur, quod sic: quia quae differunt plus quam genus, differunt numero; sed AEternum, & temporale differunt plus quam genus, ut potest patere per Phil. 10. Metaph. ergo differunt numero, vel numerantur ad invicem.

Praeterea: processiones recipiunt numerationem a terminis, cum processio videatur importare quemdam motum, qui numeratur secundum terminos, ad quos est; sed Filius, in quem procedit aeternaliter, & creatura, in quam procedit temporaliter, connumerantur ad invicem, ergo &c.

Praeterea: conceditur, quod sit duplex nativitas Filij; sed Filius nascendo procedit, ergo est duplex eius processio: pari ratione Spiritus Sancti duplex processio esse poterit.

Praeterea: Mag. concedit in littera: Spiritus Sancti esse geminam processionem; sed hoc non esset, nisi una poneret in numerum cum alia, ergo &c.

In contrarium est: quia per processionem Persona procedens accipit esse, ergo non sunt duae processiones, nisi sint duo procedentes; sed idem Spiritus Sanctus, qui procedit temporaliter, procedit aeternaliter, ergo &c. Praeterea: secundum Comment,. in de fubstantia orbis, Que sunt in istis inferioribus, & in corpore supercaelesti dicuntur aequivoce; sed plus distat temporale & aeternum, quam distent illa, ergo processio de temporali & aeterna dicetur aequi¬ voce; sed quae sunt aequivoca non con numerantur ad invicem, ergo &c.

RESOLVTIO. A processione aeterna temporalis non est alia numero, sed solum addit quemdam res¬ pectum secundum modum intelligendi

REspond. Quidam sic dicunt, quod Raliqua dicuntur aequivoce, aliqua univoce, aliqua analogice. In aequivo¬ cis solus modus plurificatur, non res quia aequivoca non conveniunt in resed in voce: ideo debet dici tale duo plex, non duo: unde eanis coelestis & latrabilis non sunt duo canes; sed canis dupliciter dictus. Quae dicuntur univoce conveniunt in nomine, & re, & ratione: ideo quamvis plurificetur res, non plur ficatur modus, propter quod non debemus dicere, quod homo, qui est Sortes, & qui est Plato, sit homo dupliciter dictus; sed quod sint duo homines. Analogica autem conveniunt in nomine & re; differunt tamen in ratione, eo quod conveniunt in re, multiplicatur res una in eis. Sed quia illam rem non aequaliter participant, plurisi catur ratio: ideo talia possunt dici duo propter unam rem plurificatam in eis, & duplex propter diversitatem modiInde est quod substantia, & accidens possunt dici duo entia, & ens duplici ter dictum. Advertendum tamen, quod analogia triplici de causa esse habet, nam aliquando est analogia: quia una: & ea, dem res reservatur in omnibus analo gis; sed in uno per prius, in alio per posterius, sicut entitas reservatur in substantia, & accidente; sed in substantia per prius, in accidente per posterius Aliquando in uno analogorum reservatur res, in alio similitudo rei, & sic dicitur animal de animali vero, & picto. Aliquando una, & eadem res fortitur diversa vocabula, unum per prius, aliud per posterius secundum diversas rationes, sicut una & eadem res diceretur forma & imago secundum alium, & alium modum: nam illa figura, quae est in aere introducta ab artifice, secundum quod est qualitas quedam, & prout esse artificiatum dat ipsi aeri, dicitur forma, vel circa eam constans figura ut est repraesentativa alicuius dicitur imago, & sic imago & forma non sum duae res; sed una dupliciter dicta. Secundum istam viam possumus loqui de processione aeterna & temporali secundum modum istorum: nam una non ponit in numerum cum alia: quia inter eas non reservatur aequivocatio, sed analogia: & non reservatur in eis primus modus analogiae, nec secundus; sed tertius: ideo non sunt duae processiones; sed processio dupliciter dicta: nam secundum alium, & alium respectum una & eadem processio dicitur aeterna & temporalis: aeterna, ut respicit obiectum aeternum: temporalis, ut respicit creaturam.

Sed illud dupliciter peccat. 1. in modo loquendi. 2. in assignando causam, quare huiusmodi processiones non numerentur ad invicem. Propter primum notandum, quod licet reperiantur aliqua analogica, in quibus reperitur natura una per prius, & posterias participata, ut in substantia & accidente natura entis; non tamen propter hoc analogia sumitur: quia unitas analogiae non est unitas praedicationis, sed attributionis: non enim ex eo quod reper ritur entitas in substantia & accidente dicitur ens analogice de utroque; sed ex eo quod reperitur in substantia solum, ratione cuius accidentia sunt entia: ideo accidentia non sunt entia, nisi quia sunt entis. 2. non assignat causam non numerationis: nam processio in Divinis relationem dicit, & ad hoc, quod numerentur relationes sufficit, quod nume retur rationes secundum quas accipium tur; non oportet, quod res ipsa, in qua fundantur, numeretur: nam natura Divina potest esse fundamentum plurium relationum etiam non numerata,

Propter hoc notandum, quod processio in creaturis accipitur ex eo quod creatura accipit naturam aliquam vel esse, & diversae processiones in eis accipiuntur propter diversas acceptiones naturarum, vel propter diversa esse. Nam procedere in albedinem est aliud a procedere in sanitatem: quia natura sanitatis est alia a natura albedinis, & esse sanum non est esse album. Quae si ad Divina transferre volumus, licet ibi processionem salvare possimus ex acceptione naturae & esse: quia una Per¬ sona procedendo ab alia accipit ab ea esse & naturam; tamen distinctionem processionum ibi ponere non possumu. secundum distinctionem: in esse, vel in natura: quia eadem est natura omnium trium, & idem esse. Sed si ibi distinctionem ponimus, hoc est, propter distinctas relationes, & propter aliud & aliud esse relatum, ex qua sententia videtur sequi, quod processio aeteruma & temporalis sint duae processiones: cum relatio aeterna & temporalis non videatur eadem, relatio. Propter quod advertendum, quod secundum Philosophum 5. Metaph. quaedam est relatio secun dum rem, quaedam secundum rationem: relatio secundum rem ponit ali¬

quid in utroque extremorum; relatio a secundum rationem ponit aliquid in s uno extremo solum secundum rem in alio autem secundum modum intelligendi. 1. modo Pater refertur ad Fialium, quia per relationem, quae est in s ipso, refertur ad illum, & Filius ad Patrem eodem modo. 2. modo scibile Presertur ad scientiam: quia non per replationem, quae sit in ipso realiter; sed per eam, quae est in scientia, habet referri.

Hoc viso sciendum, quod Spiritu panctus ad obiectum aeternum, refertur secundum rem; sed ad creaturam re fertur secundum rationem, ut potest haberi ex verbis Aug. 5. de Trin. cap. ult. & quia quod est secundum rationem non ponit in numerum: cum eoquod est secundum rem, processio aeterna, & processio temporalis non erunt duae processiones; sed eadem processio dupliciter dicta. Nam ut temporalis dicitur, solum ei additur quidam respectus secundum modum in telligendi, qui non ponit in numerum ut possint dici duae processiones. Respond. ad arg. Ad primum dict cendum, quod quae differunt plusquam genus, numerantur ad invicem, si utrumq; sit quid reale; sed, ut habitum est processio ut dicitur temporalis supraprocessionem aeternam solum addit quid rationis. Vel possumus dicere, quod huiusmodi res rationis, nec faciunt genus, nec speciem, nec numerum per se, sed reducuntur ad genera & species ipsarum rerum: ideo processii temporalis non facit numerum cum aeterna, nec est in specie, nec in genere alio ab ipso, secundum quod in talibus genus & speciem ponere possumus.

Ad 2. dicendum, quod processiones numerantur secundum terminos, si utrumque dicit quid reale in procedente, quod non est in proposito.

Ad 3. dicendum, quod non est simile de nativitate Filij & processione Spiritus Sancti: quia nativitas Filij respicit duo principia: quia Patrem & Matrem, ut aeterna & temporalis; sed processio Spiritus Sancti tam aeterna, quam temporalis respicit unum principium: ideo non valet, quod si illa conceditur, quod ista concedatur. Ad 4. dicendum, quod ad esse geminam processionem non oportet processiones esse duas secundum numerum; sed solum secundum modum. SoPt vegs zex es. Sespe eee¬