Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum existentia in eodem supposico creato. possint differre solo numero?

CIRca primum quaeritur utrum ea quae sunt in eodem supposito crea: to differant numero? Et videtur, quod non: quia quod est in subiecto non ponit in numerum cum ipso, aliter enim accidens poneretur in numerum cum subiecto. Tuc arguo; quodlibet existes in subiecto est idem numero cum subiecto, sed quae uni, & eidem numero sunt, eadem numero, inter se non non differunt. numero, ergo quaecuqe sunt in eodem subiecto sunt eadem numero.

Praeterea: numeratioest ex esse, sed omnia, quae sunt in eodem subiecto, habet idem esse, ergo &c. Praeterea: duplex est esse simpliciter, & secundum quid; sed esse secundum quid absolute non dicitur esse, quia quod fine additamento dico, simpliciter dico, cum igitur omnia existentia in subiecto simpliciter habeanst idem esse cum unius rei unicum sit esse, ut scribitur 6. Topic. omnia erunt unum ens, & ita unum inumero.

Praeterea: omnia quae sunt in eodem subiecto praedicantur de eodem, igitur unum est omnia ilia, sed siunum est omnia illa, omnia illa sunt unum, & sic idem, quod prius. In contrarium est: quia in eodem sub iecto sunt diversa praedicamenta, sed quae differunt genere, differunt numero ergo &c.

Praeterea: quaelibet forma habet rationem unitatis, ergo ex pluribus formis semper constituitur numerus, cum ex pluribus unitatibus semper constituatur multitudo, sed in eodem suceptibili sunt diversae formae, ergo &c.

RESOLVTIO ue existunt in eodem supposito creato non differunt per se numero solum, & per om¬ nem modum, possunt tamen differre exconsequenti, quia differunt in specie.

REspond. dicendum, quod secundum DPhilosophum. 5. Meta. unum dicitur qua drupliciter, scilicet, numero, specie, genere, & analogia; Philosophus tamen has unit tates alijs nominibus nominat: quia unum specie dicit Vnum forma: unitatem generis appellat Vnitatem praedicamenti: quae vero analogia unum sunt dicit esse Vnum aequalitate, sire proportione. Ilta autem sic se habent ad invicem, quod prima postrema includunt: quia unitas numeri includit unitatem formae, & unitas formae unitatem praedicamenti, & unitas prae dicamenti unitatem proportionis; sed secundum diversitatem est modus convntrarius: quia diversitas proportionis facit diversitatem praedicamenti, & sic de alijs; ut idem Phil. ibidem narrat. Potest ergo esse unitas in forma cum diversitate numerali. Si igitur de distinctione secundum nunmerum: volumus loqui per se, oportet ea, facere diversitatem in numero, secundum quae distinguuntur, quae uniuntur in forma: nam quando diversitates, & unitates sunt erdinatae ad invicem: ubi una termina tur, alia incipit: igitur ubi terminatur diversitas secundum numerum, incipit unitas formae. Secundum ergo umtatum in eadem. forma accipienda est distinctio numeralis; hoc autem non est nini secundum diversa esse. Nam sicut spacies distinguuntur per se: quantum ad ea quae addunt supra gonus, ita individua differunt quantum ad ea, quae addunt supraespeciem: hoc autem per se, & directe est esse: non ergo sunt diversa secundum numerum, nisi quae habent diversa esse, ninoteidinu. Quod si sic dicimus, cum unius sup positi sit unum esse, oportet omnia, quae sunt in eodem supposito, esse eadem numero propter unitatem in esse: cui sententiae videtur: ratio obviare: nam cum secundum diversitatem praedictae unitates se includant modo contrario ut quae sunt diversa specie differant numero. Si igitur contingat Musicam, & Grammaticam esse in eodem subiecto, cum hae differant specie, different & numpro.

Propter quod advertendum, quod quae sunt in eodem subiecto per omnem modum, & per se, & 1. non differunt numero, tamen secundum aliquem modum ex consequenti nihil prohibet eo differre. Quod sic est videre: nam secundum Philos. 1. Topic. idem nume ro tripliciter dividitur, scilicet, secundum substantiam, & proprio, & accidente. Et quia quaecumque sunt in eodem susceptibili, sunt eadem aliquo dictorum modorum, possunt concedialiquo modo eadem numero: & quia sunt aliquo modo sic eadem, quae sunt, in eodem, non sunt per omnem modun diversa numero. Rursum non differunt. numero per se, & 1. nam illa per se, & 1. differunt, quae solum sic habent esse distinctum; illa autem ex consequenti quae propter differetias alias numero differre dicuntur: & quia diversitas in nu mero per se sumitur ex esse, quod semper est idem in eodem susceptibili, per se numero non differunt, quae in eodem subiecto existunt, sed ex consequenti differre possunt, utputa, quia differunt specie, vel in forma, & inde est, quod nunquam in eodem subiecto reperiutur aliqua differre solo numero. Beneergo ait Philos. 5. Metaph. cap. de diversis secundum speciem, quod Quaecum que sunt in eodem susceptibili, & differunt, specie differunt. Patet igitur quod quae sunt in eodem supposito per se, & & per omnem modum non differunt. numero: & quod nunquam diversae formae in eodem supposito existenter differunt solo numero: nec est contra dictum nostrum, si in diversis partibus eiusdem suppositi possunt esse diversae formae numero differentes, ut duae albedines in duabus manibus: nam etiam talia non sunt per omnem modum diveria numero, cum omnia existentia in eodem supposito aliquo modo idem numero dici possunt. Rursum non sunt, talia proprie in eodem subiecto, cum determinent sibi diversas partes suppositi. Possumus tamen dicere, quod etiam ex diversitate ipsius esse habet esse talis pluralitas: nam si est unum esse suppositi, diversae tamen partes quantitativae, propter quas consurgit dicta pluralitas, non eodem ordine illud esse respiciunt. verum quia in spiritualibus, propter quae sermonem suscepimus, non invenitur extensio, circa talem diversitatem esse solicitos non oportet.

Respond. ad arg. Procedebant viis suis: quia prima ostendebant, quod quae sunt in eodem subiecto per omnem modum non differunt; secunda vero concludebant quod differunt ex consequenti, quod concedatur ad praesens,

ARTICVLVS II. Vtrum in Divinis possint esse plures Spiritus Sancti ?

SEcundo quaeritur: utrum ibi possint esse plures Spiritus Sancti, sive plures Personae procedentes per modum amoris?

Et videtur quod sic: quia secundum Proclum s7. prop. Quod a pluribus causis procedit est compositius, quam quod procedit a pacioribus; sed ut dicit Damas. 1. lib. cap. 11. Persona, a qua Persona procedit, habet rationem causae respectu Persone, quae procedit ab ipsa. Cunigitur per modum amoris Persona procedat a Patre, & a Filio, non erit eadem, quae procedit ab utroque: quia tunc illa Persona esset composita, quia procedit a pluribus causis, ergo &c. Praeterea: si duo homines se diligerent, non esset idem amor, quo unus diligeret alium, & econtrario: sed cum Spiritus Sanctus sit amor, quo Pater diliigit Filium, & econtrario, non erit idem amor, ergo &c.

Praeterea: haec est dif¬¬ ferentia inter ea, quae non transcunt in exteriorem materiam: quia ea, quae transeunt, numerantur secundum numerum eorum, quae aguntur, cum sint in actis Ea, quae non transeunt, numerantur secundum numerum agentium, cum in ipsis agentibus existant. Cum igitur quaelibet Persona producatur per actum non transeuntem in exteriorem mate¬ riam, Persora producta numerabitur secundum numerum producentium. Cum igitur sint plures Personae producentes Spiritum Sanctum, erunt plures Spiritus Sancti.

Praeterea: non est minor plenitudo in Spiritu Sancto quam in Patre, & Filio. Si igitur Pater & Filius habent potentiam producendi Spiritum Sanctum, & Spiritus Sanctus poterit hoc facere. Cum igitur nihil seipsum producat ad esse, erunt ibi plures Spiritus Sancti.

In contrarium est: quia sicut se habet Verbum ad intellectum Divinum ita se habet donum ad voluntatem: sed non est ibi nisi unum Verbum ergo. non est ibi nisi unum donum: sed non est ibi Donum Dei nisi Spiritus Sanctus, ut dicitur 15. de Trin. cap. 17. ergo &c.

Praeterea: quia nosse in Divinis est sim plex, Persona, quae procedit per modum intellectus, dicitur esse una, cum igitur velle sit etiam ibi simplex, Persona procedens per modum voluntatis etiam una erit,

RESOLVTIO. In Divinis non possunt esse plures Spiritus Sa¬ cti, quia essent secundum eundem modum vel rationem procedentes.

REspondeo dicendum, quod in DiDvinis non est distinctio nisi per relata, ut ostendit Aug. 5. de Trin. cap. 1. 5. & 10. & in pluribus alijs locis. Si igitur in Divinis sunt plures Spiritus Sancti, vel plures Personae procedentes per modum amoris, erunt ibi plures relationes similes. Nam Persona, quae sic procedit, habet relationem propriam per quam distinguitur ab aliis: sicut Pater per paternitatem, qui per relatio nem propriam ab alijs est distinctus Erunt igitur plures relationes in Divini similes, si erut ibi plures Spiritus S. sicut essent ibi plures paternitates, si in Divinis essent plures Patres: ergo si ostendere poterimus, quod relationes, qua habent esse reale in Divinis, ut relationes originis, per quas distinguuntur Personae, non plurificantur similes sed disi miles, nunquam secundum modum unum procedendi erunt ibi plures Personae: cum semper secundum unum modum emanandi habeat esse similis relatio, ut per generationem filiatio. Si ergo non nisi una Persona per generationem procederet, non esset ibi msi uma filiatio, & unus Filius; similiter ergo modo erit ibi unus solus Spiritus Sanctus, si una sola Persona procedit per modum: amoris.

Quod autem relationes similes non plurificentur dupliciter venari possumus. 1. ex ipsis suppositis, quae per re lationes referuntur. 2. ex fundament relationum, in quo relationes radican tur, vel ex modis emanandi. Propter primum notandum, quod supposita Divina, & humana non eodem modo comparantur ad esse, nam & sipossemus aliquo modo salvare eandem naturam in omnibus humanis suppositis, non tamen possumus idem esse. In Divinis autem ubi idem est natura, & esse: sicut in eis est eadem natura, ita & idem esse. Nam omnia absoluta sunt, ibi idem, quod esse, ut ostendit Aug. 6. de Trinit, cap. 7. Et quia absoluta in Divinis non plurificantur, non plurificabitur & esse. Quae ergo unitatem, & diversitatem sumunt ex esse, si de distin ctione illorum, prout habent esse in Divinis, loqui volumus per comparationem ad supposita creata, non debemus distinctionem illorum accipere, ut habent esse in diversis suppositis, ubi sunt, diversa esse, sed ut sunt in eodem, ubi est unum esse. Est enim suo modo quantum ad hoc idem iudicium de uno supposito creato, ubi est unum esse, quod est de omnibus Divinis suppositis, ubi non plurificatur esse, sed ut patefactum est in quaest. praecedenti, ea, quae sunt, in eodem supposito creato propter unitatem ipsius esse per se & 1. non differunt numero. Vnde in eodem supposito, quo differunt, differunt specie. Igitur duae relationes similes, quae sunt specie indifferentes, utputa duae filiationes, duae paternitates in eodem supposito esse non poterunt, & quia similis ratio est de omnibus Divinis suppositis, quae est de uno supposito creato, propter unitatem ipsius esse in Divinis plures relationes esse non poterunt, quod declarare volebamus.

Secunda via ad declarandum hoc sumi potest ex ipsis modis emanandi. Nam processiones non diversificantur niti explurificatione attributorum: nam semper essentia Divina secundum quod in¬ duit rationem alicuius attributi est radicale principium emanationis Persona rum: ut secundum quod habet rationem naturae est principium generationis, secundum quod dicitur voluntas, est ratio spirationis: quia spiratio fit per modum voluntatis: ut generatio per modum naturae: nisi ergo plurificarentur attributa in Divinis, non diceremus ibi esse plures processiones: ipsa enim processiones sive relationes originis in Divinis realiter differunt, eo quod ad se invicem comparatae sunt res, & aliae res: sed prout ad Divinam essentia comparantur, non dicunt aliam rem sed aliam rationem. Oportet ergo ipsam Divinam essentiam sola ratione differre, ut est plurium emanationum: radicale principium: propter quod realis plurificatio processionum aliquormodo sumit mensuram ex plurificatione attributorum: cum igitur attributa secundum eandem rationem non plurificentur, sed secundum aliam: ponimus enim in Divinis naturam, volun tatem, magnitudinem, quae secundum rationes alias & alias imponuntur; sed duas magnitudines, vel duas voluntate in Divinis non ponimus, ut patuit per Aug. in multis locis, & per Damasc. 1. lib. cap. ult. Igitur plures processiones disimiles, & secundum aliam rationem differentes in Divinis ponere poterimus. Sed duas processiones similes solo numero distinctas ibi salvare non pos sumus: & quia non sunt ibi relationes personales similes, nisi similes sint orignes. cum secundum numerum ibi origines plurificari non possint, nec relationes sic plurificari poterunt. Dicamus ergo ibi non esse plures Personas secundum eundem modum procedentes: quia illae Personae non haberent esse distinctum, cum distinctio Personarum vel sit per relationes, vel per origines; relationes autem, & orinines similes in Dinis plurificari non possunt, ut est per habita declaratum.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod procedens a pluribus causit, si proprie sumatur causa, est quid compositum: quia causa est quid diver sum in natura a causato, & plures caus sae, proprie sumpta causa, sunt essentialiter differentes. Sed Pater, & Filius non habent rationem causae respectu Spiritus Sancti, cum non sint distincti in essentia inter se, nec a Spiritu Sancto. Vel possumus dicere & brevius quod Spiritus Sanctus procedendo a Patre, & Filio non procedit a pluribus causis, vel a pluribus principiis: quia secundum Ang. 5. de Trin. cap. 14. Peter, & Filius sunt unum principium Spiritus? Sancti.

Ad 2. dicendum, quod non est simile de hominibus & de Personis Divinis: quia diversorum hominum est diversa voluntas, & ita diversus amor, ced una est voluntas Patris, & Filij, secundum quam procedit Spiritus Sanctus qui dicitur amor, & ideo unas est talis amor.

Ad 3. dicendum, quod pene valeret ratio, si Pater, & Filius spirarent in eo quod plures, sed spirant in eo quo l unum. Vel possumus dicere, quod licet Personae Divinae non accipiant esse per actum transeuntem in exteriorem materiam, procedunt tamen ut per se subsistentes: & quia Spiritus Sanctus procedit ut Persona per se subsistens, non oportet ipsum plurificari secundum plurificationem spiratium ipsum.

Ad 4. dicendum, quod non est ex imperfectione Spiritus Sancti, quod non producit alium Spiritum, sed quia repugnat proprietati eius, sicut superius ostendebatur, quod non erat ex, i mperfectione Filij, quod non generabat alium Filium, sed ex propribate eius,.

ARTICVLVS III. Vtrum in Divinis sint tantum tres Personae?.

TErtio quaeritur: utrum sint ibi tres Personae tantum?

Et videtur quod non: quia aeque distant alia attributa Divina sicut voluntas & natura, ergo sicut per modum naturae procedit una Persona, & per modum voluntatis alia, sic secundum alia attributa procedent aliae Personae.

Praeterea: aliqua Persona in Divinis procedit per modum intellectus, aliqua per modum naturae, aliqua per modum voluntatis, ergo sunt tres Personae procedentes; sed quartam est dare non procedentem, ergo non est ibi Trinitas; sed quaternitas.

Praeterea: relationes Personas constituunt, cum igitur in Divinis sint plures relationes quam tres, erunt ibi & Personae plures.

Praeterea: nihil est in Divinis quod non sit idem cum aliqua Personarum: cum ibi sit summa simplicitas; sed est ibi aliqua res, quae gignit, aliqua qua gignitur, aliqua quae procedit, aliqua quae nec gignit, nec gignitur, nec procedit, ut ostendit Magister 5. dist. ergo sunt ibi quatuor res: sed hoc non esset, nisi essent ibi quatuor Personae, ergo &c.

In contrarium est Aug. de Fide ad Petrum in principio, qui dicit, Veram Triutatem esse in Deo: sed hoc non esset, si esset ibi quaternitas, ergo &c.

Praeterea: 6. de Trinit, cap. 5. dicitur: quod Personae Divinae non excedunt numerum ternarium.

RESOLVTIO. & Divinis non est dari nisi una Persona non procedens, duae procedentes secundum duos modos, intelle tus, scilicet, & voluntatis.

REsp. dicendum, quod quidam sic a dicunt, quod Personae constituuntur per relationes designantes originet proprias, & ad dignitatem pertinentes: ideo tria est considerare in relatione constituente Personam. Primo quod illud sit reatio pertinens ad originem. Secundo quod sit propria. Tertio quod dicat dignitatem. Propter primum innascibilitas non constituit Personam quia proprie non dicit originem; quia relatio originis est illud, quod designat esse ab alio, vel a quo alius: sed innascibilitas dicit solum esse a nullo. Propter secundum communis notio non facit Personam: quia non est relatio propria sed communis Patri & Filio. Propter tertium esse ab alio non constituit Personam: quia esse ab alio non sonat in dignitatem nisi specificetur, ut esse ab alio per generationem, vel per spirationem: & ita tres constituentur Personae: una per relationem designatem a quo alius, ut Persona Patris: alia per designantem esse ab alio per generationem, ut Persona Filij: tertia per designantem, esse ab alio per spirationem, ut Persona Spiritus Sancti. Sed illud per adaprationem dictum est, & petitur hoc quod est, in principio: quia supponit esse tres pro¬ prietates, quatuor relationes, & quinque notiones, quod est supponere Trinitatem: nec reddit causam quare non est processus ultra ternarium unius Personae ab alia.

Propter hoc iidem aliter dicunt, quod am in nobis, quam in Deo est circulus quidam; aliter tamen, & aliter: quia in nobis principium & finis circuli est res extra, in Deo principium & finis circuli Deus est. Hoc autem sic est videre: quia cum scietia nostra causetur a rebus, res faciunt motum in anima nostra, secundum quod cognoscimus eas; ita quod intelligendo est motus rerum ad animam: apprehensis autem rebus ad cognitionem sequitur appetitus, qui appetitus tendit in rem extra: quia Eonum, & malum sunt, in rebus, ut dicitur in 6. Meta. ergo in appetendo est motus animae ad res, & ita completus est quidam circularis motus, qui incipit a re, & terminatur ad rem, In Deo autem ci culus est, sed non huiusmodi; nam ut dicit Comm. 12. Meta. Scientia Dei non causatur a rebus, sed cauat res, & ita motus iste non incipit a re bus, sed incipit a Deo: quia Deus sciendo se, scit omnia. Iterum appetitus eius non terminatur ad res: quia ipse non ordinatur ad res exteriores; sed omnes res ordinat ad se ipsum. Nam sicut sciendo se, scit omnia, ita volendo se, vult omnia, & ita est ibi quidam circulus, qui incipit a Deo per intellectum, & terminatur in Deum per voluntatem, & prout incipit a Deo per intellectum, gignitur ibi Verbum; prout tendit in Deum per voluntatem spiratur ibi amor, & quia completus est circulus, Et circulo non potest fieri additio: ut dicitur in 1. Caeli & Mun di, non erunt ibi nisi duae Personae procedentes, & una quae non procedit, & ita solum dabimus Trinitatem: sed & illud secundum adaptationem, & metaphoram dictum est, & mystica Theoloigia non est argumentativa. Nam ibi non est vere circulus, sed metaphoricus.

Praeterea: in nobis est circulus talis, ut dictum est: & tamen si quiquid procedit a mente, vel a voluntate haberet rationem Personae, in nobis essent quasi infinitae Personae: & propter hoc dicendum est aliter, & magis ad propositum, & assumemus tres propositiones. Vna est, quod duae Personae in Divinis, nunquam distirignuntur, nisi una ab alia trahat originem, ista autem infra probabitur. Secunda est, quod actus secundum quos oriuntur Personae sunt duo, scilicet, intelligere, & velle: quia isti soli sunt, qui non traseunt in materiam extrinsecam; illud autem est superius declaratum. Tertium est, quod secundum unum, & eun dem modum procedendi non sunt,; ibi plures Personae, quod parum ante declaratum fuit. Per primum habuimus, quod non est ibi nin una Persona non procedens: quia si essent ibi plures tales, essent ibi plura, quae non haberent originem a se invicem. Per secundum habuimus, quod non sunt ibi nisi duo modi procedendi. Per terrium habemus, quod non est nisi una Persona procedens per unum modum, & quod iunt solum duae Personae procedentes secundum duos modos; & ita est dare solum ternarium, ut unam non procedentem, & duas procedentes.

Resp. ad arg. Ad 1. dicendum quod attributa, quae dicunt respectum ad actionem non trascuntem in exteriorem materiam, secundum quam est processio Personarum, reducuntur ad duos o. modos, ad naturam, & voluntatem. dNam procedere per modum luminis, per modum sapientiae, per modum intellectus, & si quae sunt huiusmodi, reducuntur ad modum naturae; procedere per modum bonitatis, per modum amoris, per modum doni, per modum liberalitatis, & si quae sunt huiusmodi reducuntur ad modum voluntatis, & ita non erunt ibi nisi duo modi procedendi.

Ad 2. patet solutio: quia procedere per modum intellectus reducitur ad modum naturae.

Ad 3. dicendum, quod quedam relatio est essentialis, quae¬ dam notionalis; essentialis non constituit Personam sed notionalis, & notionalis non quaelibet, sed propria: & quia tales relationes sunt tres, ideo sunt tres Personae.

Ad 4. dicendum, quod essentia Divina, quae nec gignit, nec gignitur, nec procedit, non facit quartam rem, vel quartam Personam, cum sit quid commune omnibus illis: sicut Sortet, & Plato, & Callias, & homo universais qui est in eis, non sunt quatuor homines: quia homo in communi non ponit in numerum cum homiibus particulatibus; neque essentia Divina cum Personis.