Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum actu dilectionis eliciatur in nobis a¬ Deo absque aliquo habitu medio?

D primum sic proceditur: videtur, quod actus dilectionis eliciatur in nobis a Deo absque aliquo habitu medio: quia quanto agens est perfectius, tanto magis immediate operatur: cum igitur Deus sit perfectissimum agens absque omni habitu

7. medio operabitur in nobis actum dilectionis.

Praeterea: Deus dicitur vita animae, sicut anima vita corporis; sed anima absque omni medio corpus vivificat, & informat: quia igitur vivere spirituale nostrum est per charitatem vel per dilectionem: nam translati sumus de morte ad vitam; quoniam diligimus fratres: ergo hunc actum, qui est diligere, operabitur Deus in nobis non per habitum medium.

Praeterea: im mediatius operatur Deus ad esse gratiae, quam ad esse naturae, sed Deus in creatione non est usus aliquo medios quando naturam instituit, ergo nec in recreatione, quando in nobis actus diplectionis operatur.

Praeterea: iste habitus riqui ponitur medius, in natura recipere e tur, sed omne, quod recipitur in alique

recipitur in eo permodum rei recipietis & non per modum rei receptae, ergo habitus o iste tralietur, ut habeat esse secundum anaturam animae; anima autem non

elevabitur secundum habitum sic infusum. Si ergo per talem habitum anima diligeret, meritorie, sequeretur quod per naturalia hoc mereri posset: cum talis habitus trahatur: ad esse naturae, quod est inconvemens.

Praeterea: eo quod Deum diligimus coniungimur infinito: bono: quia omnis amgi unitivam quamdam dicitur habere virtutem, ut dicitur 4. de Divin. nom. ded coniungi infinito bono non potesesse, nisi per infinitam virtutem; sed omnis habitus receptus imnobis, est limitatus & finitus; non ergo aliq uo habitu medio elicitur dilectionis actus, qui est meritorius.

In contrarium est: quia quanto agens est perfectius magis formam imprimit in passo per quam agat, unde quia agens naturale est perfectius agente violento, cum movet aliquid sursum dat ei virtutem aliquam, & formam, utputa levitatem, per quam sursum tendit, violentum autem est Cuius principium est ab extra non conferente gvim passo, ut potest haberi ex 3. Ethic.

Cum igitur Deus sit perfectissimum: agens in elevando animam supra se ipsam, quod est per actum dilectionis meritorium conferet ei aliquam formam & aliquem habitum, per quem elevatur.

Praeterea: constat Deum esse in Sanctis alio modo, quam in ceteris rebus, & in bonis hominibus aliter, quam in malis; sed hoc non esset, nisi aliquod donum gratuitum & aliquem habitum, conferret bonis, quo mediante ipsum diligerent, ergo &c.

RESOLVTIO Aliquis habitus elevans voluntatem requiritur medio quo diligat bonitatem pri. mam meritorie.

REspond. dicendum, quod licet opinio Mag. superficialiter inte lecta, ut apparet ex iis, quae insine huo ius dist. dicuntur, esse videatur, quod test; sed oportet nos ponere aliquem

actus dilectionis eliciatur ex eo quod Spiritus Sanctus unitur voluntati nostrae, non per aliquem habitum medium; tamen ista via tolerari non pohabitum, quo mediante eliciatur dilectionis actus,.

Hoc autem a quibusdam triplici via declaratur. Nam: cum actus proportionetur potentiae nunquam actus perfectus egreditur a potentiamon per fecta. Cum igitur inter ceteros actus ad tus dilectionis meritorius sit perfectissimus, non elicietur huiusmodi actios nisi sit potentia perfecta peraliquem na bitum, oportet ergo dare habitum medium. Secunda via ad hoc iciem est: quia sicut nihil est album, nisi per albedinem informantem & inhaerentem, ita nihil est Deo gratum, nec habet, esse spirituale nisi per medium habitum, & quia nullus diligit meritorie, nisi vivat spiritualiter, & habeat spirituale esse, sequitur actum dilectionis non posse elici nisi per habitum medium. Assignant isti etiam tertiam rationem: quia illud, a quo elicitur dile ctionis, actus meritorius, est maius bo num, quam sit quaecumque virtus politica: virtus autem talis non solum opus reddit bonum; sed etiam perficit ipsum agentem, & facit ipsum formaliter bonum: ergo illud, a quo elicitur diligere meritorium, non solum red det opus bonum, sed etiam formaliter facit diligentem bonum; sed hoc non posset esse, si a solo Deo eliceretur talis actus non mediante habitu, cum Deus non possit esse forma alicuius inhaerens, & perficiens, requititur ergo habitus medius. Addunt etiam isti, & ex tali ratione tacta concludunt, quod huiusmodi habitus est habitus charitatis. Sed quia de hoc erit secunda quaestio, sufficit ex rationibus eorum concludere, quod oportet esse aliquem habitum, medium, a quo elicitur dile ctionis, actus.

istae autem omnes rationes tactavidentur solubiles, & videntur procedere, ex eo quod ignorant modum, per quem talis positio roboratur. No tandum ergo, quod si qui negarent hu iusmodi habitum medium, isto morivo moveri possent: quia sicut se habet intellectus ad intelligere, sic se habet voluntas ad diligere sive velle, im mo potentior videtur voluntas respectu actus proprij, quam sit intellectus respectus intelligere, eo quod ceterae potentiae exequuntur actus suos secunt

dum imperium voluntatis. In actu au tem intelligendi videmus hunc ordinem: quia intellectus intelligendo ma terialia, intelligit per medium, eo quod species rerum materialium & non ipsae res materiales intellectum informanta sed intelligendo abstracta, & potissime intelligendo Deum, non intelligit per medium, ita quod aliqua species a Deo abstracta; vel etiam ab ipso impressa in nosicosintellectu ipsum intellectum informet, peri quam ipsam essentiam Divinam intelligamus positive; sed quam do Divinam essentiam positive quis videt, ipsa Divina essentia, immediate lli intellectui coniungitur, & est quasi forma eius, ex qua coniunctione, & quasi quadam formatione elicitur ipse actus, qui est intelligere ipsum Deum. Vnde Comm. in. 12. Metaph. ait: quodo si forma baluei esset abstracta, vere Pa neum esset in anima, vel quod idem est (ut verba sua referamus idem Eset. movens ut agens & ut finis, & tunc hal neum per se ipsum, & non perspenem median intelligeretur, & sic hoc non est verum de omnibus abstractis; de Deo tamen est verum, vel per rationes impropar non potest ut suo loco patebpit. Sic igitur intellectus Divinam essentiam in telligendo per se ipsam, non intelligit per medium; sed ex eo quod Deus ex iungitur intellectui, elicitur actus intelligendi, cum non sit potentior intel lectus respectu sui actus, quam volun, tas in diligendo Deum per se ipsum, quod est diligere meritorig, non erit ibi aliquod medium; sed ex eo quod tota Trinitas, vel Spiritus Sanctus coniungetur voluntati, poterit inde egredi dilectionis, actus, qui est Deum disfigere per se ipsum; sicut ex eo quod Deus coniungebatur intellectui absque alio medio egrediebatur ista actio, quae est Deum intelligere per se ipsum, haec autem si bene intelligantur rationes tres praetactae folvuntur, Nam cum argnitur, actio perfecta egreditur a potentia perfecta, ergo oportet quod aliquid formaliter perficiat voluntatem ad hoc, quod egrediatur talis actus: apparet per habita, quod ipse Deus, vel ipse Spiritus Sanctus in eliciendo talem actum efficitur quasi quaedam forma& quaedam perfectio voluntatis. Nam sicut intelligere Deum est verus actus perfectissimus in genere, actionum intelligibilium, sic diligene ipsum est actus perfectus in genere actionum, quae a voluntate procedunt: sigut ergo sufficiebat sola unio Dei ad intellectum, ut eliceretur ille actus intelligendi absque medio alio informante, sic exparte voluntatis sufficiet sola unio Dei, vel Spiritus Sancti ad eam, ut possit inde elici actus dilectionis. Quod ut melius pateat: sciendum, quod secundum Comment. in 3. de Anima: quotiescunque aliqua duo sunt in aliquo tertio, illud, quod est, perfectius, est quasi forma alterius, ut si lux & color sunt in diaphano: quia lux est perfectior colore, dicitur quasi forma coloris: quoniam igitur Deus, & potentia intellectiva sunt in anima, cum anima Deum intelligit: quia Deus est perfectior, quam potentia intellectiva, Deus est quasi for ma intellectivae potentiae, propter quod potest in se elici actus ille, qui est Deum intelligere per se ipsum: ergo a simili cum Deus, vel Spiritus Sanctus, & coluntas sunt in aima quasi in tertio, cum Spiritus Sanctus sit perfectior voluntate, erit quasi forma eius ergo iste actus, qui est diligere Deum per se ipsum, poterit inde elici absque alio, quod voluntatem informet.

Ex hoc solvitur secunda ratio: quia cum arguitur non est aliquid album, nisi sit aliqua forma, ut albedo, quae album informet, ita non possumus vivere spiritualiter, vel habere tale esse uvel diligere Deum meritorie, nisi aliquod voluntatem informet; patet quod ipse Deus, vel Spiritus Sanctus quasi forma voluntatis existens sufficit ad talem: actum immediate eliciendum. Ex choc etiam tertia ratio est soluta: nam cum dicitur, quod virtus politica bonum opus reddit, & operantem bonun facit: quia ipsum perficit, patet quod ex tali coniunctione, quae est ad intel lectum, vel ad voluntatem, & opus bonum redditur, & agens quodammodo perficitur, ut ostensum est; vel ergo non est habitus medius in diligedo, vel habet ordinem contrarium intellectus ad voluntatem

Propter hoc advertendum, quod oportet ponere aliquem habitum medium, mediante quo elicitur dilectionis actus: causa autem quare concludimus tale medium non esse necessarium, est: quia intellectus absque medio intelligit Divinam veritatem, ergo & voluntas absque medio Divinam bonitatem diliget; illud autem coni cluditur: quia non comparamus uniiformiter intellectum ad suum intelli¬

gere, & voluntatem ad suum velle, vel diligere, & propter talem diformem comparationem, sequitur, quod intellectus infime intelligibilia intelligat per medium, & summe intelligibilia non per medium, & quod voluntas or¬ dinem contrarium habeat, scilicet, quod summe diligibilia non possit diligere sine medio, infime autem diligibilia possit; sed si esset uniformis conparatio ista, contrarietas non adesset. Vt autehoc appareat sciendum, quod in intellectu est duplex medium in intelligedo, unu est species intellectum informans, & aliud est lumen rationis, quod intellectum confortat, quod lumen Philosappe lat intellectum agentem. Isti autem medio, quod est species, ex parte affectivae non respondet medium: quia per illam eandem speciem. per quam intellectus movetur ad intelligendum, poluntas inclinatur ad volendum, & ex hoc sequitur quod non est malitia in voluntate, nisi sit error in ratione prop ter connexionem intellectus ad appetitum: unum igitur & idem est tale medium, quod est 1. & per se medium in actu intellectus, & ex consequenti in actu voluntatis: & quia est unum & idem, cum tollitur ex parte intellectus, tollitur exparte voluntatis, & cum ponitur, ponitur; sed de isto medio non est quaestio ad praesens. Aliud autem medium in intelligendo est lumen: rationis, & illud non sufficit nisi ad intelligendum ea, quae naturaliter ingelligimus; sed si Deum ipsum intelligere volumus requititur aliquid aliud elevans intellectum nostrum supra naturam suam, & hoc erit lumen aliquod supernaturaliter infusum, quod potest dicihabitus gloriae, vel gratia consummata: & secundum istum medium intellectus hapet contrariam comparationem ad suu intelligere, & secundum aliud: quia aliud medium in intelligendo infimrequirebatur; in intelligendo suprema non. Illud autem supernaturaliter in fusum quodhabet rationem cuiusdam lum nis in intelligendo infima non requiritur

in intelligendo suprema requititur, & sic est ex parte intellectus, quia requirit aliquod lumen, quod elevet ipsum supra se, ut intelligat veritatem, prima visione aperta: ita est ex parte affectus, quia requititur aliquis habitus qui elevet voluntatem supra se ad hoc ut diligat bonitatem primam meritorie propter se & super omnia. Nam dicere, quod ex puris naturalibus abs que alio habitu: infuso supernaturali possumus hoc efficere, sapit haeresim Pelagij. Ex loc apparet, quod cum uniformiter comparantur intellectus, & voluntas, onec intellectus intelligit veritatem primam immediate, immo per medium: quia per habitum glor ae nec voluntas diligit bonitatem, primam immediate, immo per medium: quia per aliquem habitum supernaturaliter infusum. Vtrum autem ille habitus sit charitas in 2. articulo patebit. Tantum autem declaratum sit, quod cum accipimus speciem pro medio, non solum intellectus habet contrarium modum respectu voluntatis, sed etiam respectu sui ipsius; sed cum accipimus medium habitum aliquem elevantem intellectum, nec intellectus intelligit veritatem primam sine habitum medio, nec voluntas primam bonitatem diligit absque medio habitu ipsam elevante.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod operari sine medio potest intelligi dupliciter, vel sine medio formaliter, vel effective. Si formaliter, tunc quanto agens est perfectius, tanto magis agit per tale medium, eo quod magis imprimit formam, ut patuit de agente naturali, & violento. Dicimus enim agens naturale esse perfectius violento: quia vim, & virtutem, sive formam confert pasio, quod violentum non facit: & quia Deus operatur in nobis diligere per habitum aliquem, a quo talis actus egreditur quasi formaliter, non arguimus Deum esse imperfectum agens, sed perfectum. De medio autem ex parte efficientis esset etiam distinguendum, sed quia non est ad propositum dimittatur. Ad 2. dicendum, quod illud sicut non est per omnem modum sicut. Nam licet corpus vivat per animam, & anima per Deum, propter quod est aliqua similitudo vitae corporis per respectum ad animam, & vitae animae per respectum ad Deum; ista tamen similitudo est aliter, & aliter: quia corpus vivin per animam formaliter; anima autem recipit vitam gratiae a Deo, velut a quodam principio efficiente, & exemplari: & quia forma non perficit materiam mediante alia forma per se loquendo, quia formae non est forma; principium autem effectivum perficit passum imprimendo formam, vel virtutem, licet ad vivere naturale, se¬ cundum quod vivere viventibus est essesufficit anima & corpus; ad vivere tamen spirituale requiritur aliqua forma, vel aliquis habitus ipsi ammae im pressus.

Ad 3. dicendum, quod etiam actum creationis, vel esse naturale creando, & producendo res, produxit per medium formale: quia non dedit esse urebus, susi ex eo quod rei cuilibet & propriam indidit formam & naturam; & quia habitus iste, mediante quo elicitur dilectionis actus, habet rationem formae & perfectionis, non arguitur per rationem non esse huiusmodi habitum sed arguitur, quod Deus directe non

medium in producendo talem: actum, per aliquam creaturam talem habitum operatur.

Ad 4. dicendum, quod cum dicitur: omne, quod recipitur in aliquo, recipitur per modum rei vecipientis, non est intelligendum hoc essequia receprum sic trahitur ad naturam rei recipientis, quod sit ipsum recipies: nam quod recipitur in materia non est materia; sed quia secundum matorem, & minorem capacitatem, & dispositionem necipientis magis, & minus receptum in recipiente, recipitur. Non igitur oportet, quod habitus ille receptiis in natura sit natura, secundum quod dicimus non sufficere naturam, vel naturalia ad merendum; licet sit na tura, secundum quod natura nominat omne, cui competit, quod sit formavel alia ratio entitatis: solum ergo arguitur, quod anima, secundum quod magis, & minus est disposita, magis, & ininus fuscipit talem habitum. Ad 5. dicendum, quod licet coniungamur infinito bono, coniungimur tamen ei modo finito & limitato, ideo ad talem coniunctionem sufficit finitus habitus.

ARTICVLVS IIVI Vtrum sit necesse dare habitum charitatis in inima ad hoc, quod diligamus Deum meritorie :.

SEcundo: dato quod requiratur ali2. quis habitus medius ad eliciendum dilectionis actum meritorium, quaeritur, utrum talis habitus sit charitas, vel oporteat ponere charitatem, quae sit habitus creatus?

Et videtur quod non quia Aug. 8. de Trin. cap. 8. dicit: Eadem ipsam fraternam dilectionem Inam fraterna dilectio est, qua diligimus invicem) non solum ex Deo, sed etiam Deum esse, non ergo est alius habitus charitatis in nobis, a quo elicitur actus dilectionis. Sed ipse Deus immediate absque alio habitu charitatis operabitur in nobis talem actionem.

Praeterea: idem in eodem libro, & cap. arguit: Deum certe diligit qui dilectionem diligit: quia Deus dilectio est: sed hoc non sequeretur, nisi omnis dilectio esset Deus, sicut non sequitur: video quod sentit: ergo video animal nisi omne, quod sentit, sit animal, igitur omnis dilectio gratuita, scilicet, & meritoria est Deus. Non est igitur aliquis habitus charitatis creatus in nobis.

Praeterea: idem in eodem lib. & cap. ait: Quo nisi Deo plenus est qui plenuest dilectione? Sed hoc non esset si charitas in nobis esset aliud, quam Deus, ergo &c.

Praeterea: 15. de Trin. cap. e 17. ait Aug. quod non ita dictum est Deo tu es patientia mea, sicut dicitur Deus charitas: quia ipsa substantia Dei non est patientia nostra, sed ab ipso est huiusmodi patientia, ipsa tamen substantia Dei Charitas est. Vnde concludit: Sed ita dictum esse Deus charitas est, sicut dictum est: Deus Spiritus est. Non est ergo in nobis charitas a Deo sicut patientia, sed ipse Deus est charitas, qua ipsum & fratres diligimus.

Praeterea: idem ibidem cap. 18. ait: Dilectio, quae ex Deo est, & Deus est, proprie Spiritus Sanctus est, per quem difunditur in cordibus nostris Dei charitas, per quam nos tota inhabitat Trinitas. Manifestum ergo est secundum ipsum, quod charitas diffusa in cordibus nostris est ipse Spiritus Sanctus, sive Deus: non ergo oportet nos ponere habitum charitatis creatum.

Praeterea: D idem eodem lib. cap. 19. arguit: Si in donis Dei nihil est maius charitate, & nullum est maius donum Dei quam Spiritus Sanctus, quid consequentius quam ut ipse sit charitas qui dicitur & Deus & ex Deo? Sed si poneremus habitum charitatis creatum quia illud esset donum Spiritus Sanctis & non esset tantum donum, quantum est ipse Spiritus, esset aliquod donum maius charitate, quod est contra Aug. ut patet. Videtur ergo esse tenendum cum Mag. per auctoritates multas Aug. inductas, quod charitas in anima non sit habitus creatus, sed solum ipse Deus.

In contrarium est: quia omne, quod recipitur in aliquo, recipipitur secundum modum rei recipientis, quod secundum hoc habet veritatem, quod habens finitam capacitatem finito modo recipit, ut dictum est; sed omne finitum est creatum: er go in anima est dare aliquem amorem creatum, & aliquam charitatem creatam; sed hoc non esset, nisi esset in ea, habitus charitatis creatus, ergo &c. Praeterea: omnis assimilatio est per

formam aliquam, sed per charitatem, efficimur conformes ipsi Deo, ergo aliqua charitas informat animam nostram: sed hoc non esset, nisi esset habitus charitatis creatus in anima nostra: quia praesentia agentis non videtur sufficere, ut passum ei reddatur simile, nisi aliqua forma imprimatur in passo, ergo &c.

RESOLVTIO. Aliquis habitus supernaturalis requiritur mediante quo eliciatur actus dilectionis meritorius, qui secundum sententiam non improbabi¬ lem Magistri, erit ipsa gratia: secun¬ dum communem habitus est charitatis.

REspond. dicendum, quod Magist RDcirca hoc videtur habere singularem positionem, quae communiter non sustinetur ab alijs. Posuit enim, ut apparet ex fine praesentis distinct, quod nullus habitus charitatis in anima esset creatus, ad hoc ut eliciatur inde dilectionis actus, & credidit quod sufficeret unio sola Dei, vel Spiritus Sancti ad vo luntatem, ad hoc quod inde eliciatur actus dilectionis: unde voluit quod Deus operatur in nobis credere mediante aliquo habitu, ut medianteFide, & speraremediante spe, dilectionem autem me ritoriam per se ipsum absque habitu medio operatur in nobis,

ontra istam positionem illi ijdem quorum tres rationes adduximus ad ostendendum, quod oportet dare aliquem habitum medium, mediante quo elicitur dilectionis actus, alibi tres alias rationes ad iucunt ad ostendendum quod oportet ponere habitum non quenlibet, sed habitum charitatis creatum ad hoc, ut inde eliciatur iste actus, qui est diligere Deum propter se, & super omnia. Nam negantes talem habitum charitatis triplex inconveniens secundum eos incurrunt. Primum est, quod talis, actus dilectionis non erit voluntarius. 2. quod non erit meritorius. 3. quod non erit delectabilis, quae omnia inconvenientia sunt, ut in exequendo patebit.

Primum sic ostenditur: nam ac tus, qui reperitur in rebus cognitio ne carentibus, dicitur naturalis; prout habet esse in rebus agentibus per intellectum, dicitur voluntarius. Ex hoc enim dicitur actus naturalis: quia egre ditur a re per aliquod principium intrinsecum, ut per aliquam formam vel per aliquam naturam, quae est in ipso, cui competit talis actus: sic enim motus dicitur naturalis, quia est ab aliquo principio intrinseco, ut lapis movetur deorsum naturaliter: eo quod in se habet formam gravis, per quam naturaliter talem, inclinationem consequitur; sed sursum moveretur violenter: quia non habet levitatem, per quam aliquid naturaliter sursum fertur. Quo tiescunque ergo aliquid movetur, cur non confertur natura aliqua vel formaratione cuius ei competat talis motus, moveri dicitur violenter, & quod est, in rebus inanimatis naturale & violentum: in rebus agentibus per intellectum est voluntarium, & in voluntarium: nam quotiescunque secundum id, quod est apprehensum in homine, vel secundum aliquid in homine existens, ratione cuius voluntas inclinatur ad aliquid, movetur homo, dicitur motus voluntarius; sed si solum a principio extra non per aliquid, quod in homine existeret, moveretur homo, utputa: quia a latronibus captus, vel ab inimicis apprehensus, involuntarie moveretur: nunquam ergo movetur homo voluntarie per id, quod est solum ab extra, nisi sit in homine aliquod principium intrinsecum mediante quo egrediatur talis actus. Si ergo non ponimus in anima habitum charitatis infusum, sed dicimus sufficere unionem Spiritus Sanctis ad voluntatem ad hoc, quod educatur actus dilectionis meritorius, de duobus inconvenientibus erit dare alterum, vel quod talis actus non sit ab aliquo principio in nobis, sed solum a Deo, & tunc erit involuntarius, ut dicebamus: vel quod aliquid existens in nobis naturaliter absque alio habitu superinfuso sit principium talis actus, & tunc reddit opinio Pelagij dicentis: quod per sola naturalia potest quis mereri vitam aeternam, sed positio Pelagij est impossibilis, ut omnes Sanctis clamant. Relinquitur ergo, quod diligere Deum meritorie sit quid involuntarium, sed si sic dicimus implicamus contradictionem: nam cum ipsum diligere, vel amare sit quoddam velle iuxta illud Philos. 2. Rerho. Amare est alicui velle bona. Si aliquod diligere est involuntarium, aliquod velie no erit voluntarium, & tunc velle non erit velle: & quia Deus non potest facere, quod contradictoria verificentur simpliciter, & per omnem modum, est impossibile diligere Deum meritorie absque habitu charitatis creato.

Secundum inconvemens sic ostenditur: quia dato, quod actus voluntatis posset esse totaliter ab extrinseco. sicut actus manus vel pedis, sequitur, quod talis actus non sit meritorius: quia omne agens, quod non agit per formam propriam, sed solum secundum quod est motum ab altero. est agens instrumentaliter tantum: sicut securis agit prout est mota ab artifice. Igitur si anima non agit actum charitatis per aliquam formam propriam, sive per habitum charitatis, sed solum secundum quod est mota ab exteriori agente, utputa a Spiritu Sancto, sequitur quod ad hunc actum sehabeat instrumentaliter tantum; non ergo in nobis erit agere hunc actum, vel non agere: & quia non sunt meritoria, nisi quae aliquomodo sunt in nobis, ut quae possumus agere & non agere, sequitur, quod actus dilectionis non ut meritorius: & quia omne, quod est meritorium, est meritorium secundum quod fundatur in radice charitatis, ponere talem actum non esse meritorium est ponere nihil in homine meritorium esse.

Tertium inconveniens sic patet: quia actus sunt in nobis delectabiles, secundum quod per habitus conformamur ad illos, & inclinamur in ipsos per modum cuiusdam inclinationis naturalis iuxta illud 2. Ethic. signum generati habitus est delectationem, vel tristitiam fieri in opere; sed dicere actus charitatis non esse delectabiles est inconveniens: cum omnia, quae agimus me ritorie, charitas delectabilia faciat. Nam ex hoc est iugum Christi suave & onus leve: quia omnia difficilia & fere impossibilia facitia & dulcia facit amor: oportet ergo in nobis ponere habitum charitatis. Adducuntur etiam contra istam positionem aliae rationes: quia oportet dare aliquam formam inhaeren tem, a qua egreditur actus dilectionis:. quia Deus non est forma inhaerens, oportet dare habitum charitatis. Rursum quia dormientes non actu diligimus, bonus homo dormiens charitate careret, propter quod si tunc decederet non evolaret ad vitam quod est inconveniens, & haereticum dicere. Hoc autem, & multa his simiPa adducuntur contra opinion m Magist. Sed quia non sunt magni ponderis omittantur. Opinionem autem Mag. si bene eam intelligimus, haec omnia non infringunt.

Ad cuius evidentiam notandum, quod Mag. posuit charitatem increaam, ut Spiritum Sanctum, animae vel voluntati nostrae coniunctam & unitam: posuit etiam charitatem creatam, ut actum charitatis, qui est quidam motus mentis, vel quaedam affectio ad diligendum: charitatem autem creatam, quam nunc communiter loquentes ponunt, & appellant eam habitum charitatis, Mag. non posuit; sed credidit, quod sufficeret unio charitatis increate ad voluntatem, ad hoc quod eliceretur inde actus charitatis absque habitu charitatis medio. Ista positio subtilis est & per rationem improbari non potest, quod sic ostenditur: nam si de actu dilectionis Divinae (cum iste actus in Deum terminatur tanquam in obiectum secundum ea, quae videmus in alijs actibus virtutum) loqui volumus: hoc erit potissime secundum ea, quae vide mus in Fide & in spe: hae enim sunt, illae virtutes, quae Deum respicium non solum ut finem, sed etiam ut obiet ctum. Sic enim videmus in istis virtu¬ tibus: quia imperfectionem quamdam important, actus earum eliciuntur a Deo in nobis mediantibus habitibus. Nam quia cognitio Fidei est, aenigmatiea, nec per Fidem ipsam essentiam Divinam per se ipsam & facie revelata conspicimus, actus Fidei mediante habitu elicitur. Sed cum veniet quod perfectum est, ut quando ipsam Divinam essentiam aperte videbimus, evacuabitur, quod ex parte est: quia Fides non amplius remanebit; sed ei, ut communiter dicitur, succedet visio: unde, ut videtur, quod hic in via facit habitus Fidei & actus, ibi in Patria prop ter eius perfectionem peramplius & perfectius faciet solus actus, ut visio ita quod licet nunc in via propter imperfectam cognitionem, quam habe¬t mus de Deo, operetur in nobis Deus per Fidem; visionem tamen ipsam apertam quam habebimus in Patria Deus in nobis operabitur per se ipsum, & sicut est de Fide ex parte cognoscitivae, sic est de spe suo modo ex parte appetitivae. Nam quia in actu spei inquantum huiusmodi est aliquid imperfectionis admixtum, talem actum Deus in nobis mediante habitu ut mediante spe operatur. Sed cum spei succedet tentio, Deus talem actum non per spem, sed per se ipsum operabitur in nobis.

His visis satis apparet, quid dicen dum sit de charitate: nam actus charitatis ab actu Fidei & spei quantum ad praesens in duobus differt. 1. quia actus charitatis remanebit in Patria: quia sive scientia destruetur, sive prophetia cessabit, charitas nunquam excidit; sed actus Fidei, & spei non remanebunt. Si ergo actus Fidei & cognitio, quam habemus per Fidem, esset similis cognitioni, quam habebimus in Patria, scilicet, visioni apertae: sicut illum actum Deus operatur per seipsum, non per habitum virtutis medium, sic & nunc talem actum operaretur, non per habitum virtutis medium: & de spe similiter dicere possumus: & quia talis est actus charitatis, talem actum absque habitu virtutis medio Deus operatur in nobis.

Secunda differentia est: quia actui Fidei & spei per se competit imperfectio: & ideo tales actus immediate a perfectis¬ simo non eg ediuntur; sed actus charitatis, per se loquendo, nullam imperfectionem dicit, & si aliquam imperfectionem habet annexam, hoc est, exeo quod charitas in via non habet esse uperfectum: & ideo similis est iste actus actibus, qui erunt in Patria; & si non aequalis. Sicut ergo illos actus, ut visionem apertam & huiusmodi, Deus per se ipsum operabitur in Patria, ita nuno actum charitatis per se ipsum ope ratur in nobis absque habitu virtutis medio; licet actum Fidei & spei per virtutes, ut per habitum spei & Fidei operetur. Et ista est sententia Magist. in fine huius distinct, qui ait: Spiritum i Sanctum actum Fidei, idest credere, operari in nobis Fide media, & actum spei, idest sperare, media spe: per Fidem enim & spem Spiritus Sanctus praedictos operatur actus; diligendi vero actum per se tantum sine alicuius virtutis medio operatur: quae verba si bene intelliguntur, sententiam, quam declaravimus, praetendunt.

Tamen ut obiectiones solvantur contra Magist. adductae, notandum e quod sicut actum visionis apertae habere non possumus, quin sit in nobi aliquis habitus creatus, utputa gratia consummata vel habitus gloriae, ita si in nobis non esset Divina gratia, quae aliquis habitus est, per quam anima supra suam naturam elevatur, secundum quam vitam quamdam spiritualem accipit, ratione cuius meritorie operatur, diligere Deum meritorie propter se, & super omnia non posset: & quia habitus gratiae non proprie habet rationem virtutis, cum ei essentia magis directe & non potentia respondeat ut subiectum, licet talis habitus sit medium ad talem actum eliciendum, & sine ipso talis actus in nobis esse non possit, recteD tamen dicere possumus talem actum Deum operari in nobis absque habitur virtutis medio: quia licet mediante gratia producatur; gratia tamen (nisi nomen virtutis extendatur) non dicitur esse virtus: nec fuit intentionis Magist. negare in anima habitum gratiae, vel virtutem talem, ut gratia virtus dici potest; sed negare habitum charitatis differentem realiter ab habitu gratiae, quod si sic dicimus, actui charitatis respondet quidam habitus qui univocus, cum gratiam, de qua loquimur, sit efficere animam gratam, quod sine dilectione esse non potest.

Ex hoc obiectiones omnes contra & positionem istam solvuntur. Nam non reddit positio Pelagij: quia non pesola naturalia meremur: cum ponamus ibi gratiam: & huiusmodi actus, se qui est Deum diligere, non est involuntarius: quia praesupponit principium intrinsecum, ut gratiam, & volunta. tem cooperante gratia, propter quod solvitur prima ratio, quae positionem istam inter duo inconvenientia includebat. Ex hoc secunda solvitur: quia ste actus diligendi, qui est diligere, cu hoc, quod est a Deo, est a principio nobis intrinseco, ut a gratia & voluntate: propter quod est in nobis agere, & non agere talem actum; non igitur tollitur ab eo ratio meriti, ut secunda ratio concludebat. Estetiam delectabilis talis actus. Nam cum per hoc simus Deo grati: quia quae ei placent delectabiliter operamur: gratia, quae nos Deo gratos reddit,. facit nobis esse delectabiles huiusmodi: actiones. Et quod dicitur, quod Spiritus Sanctus non est forma inhaerens frivolum est. Nam sicut patuit, licet Deus non sit forma inhaerens, tamen secudum quod unitur intellectui nostro per habitum glorie elevantem, efficitur quasi forma eius, ut possit progredi in istum actum, qui est intelligere Deum per se ipsum absque specie media: sic secundum quod Spiritus Sanctus coniungitur voluntati, prout est nostra voluntas per gratiam elevata, efficitur quasi forma eius, ut possit a voluntate sic ei coniuncta progredi actus dilectio nis meritorius absque alio habitu charitatis. Et quod dicitur, quod dormiens non habebit cllaritatem, immo quia quandiu est in nobis donum gratiae Spiritus Sancti potest dici noster: & quia pse proprie charitas nuncupatur, ut dicitur 15. de Trin. cap. 16. cum dormientes habeamus gratiam, dormientes habemus cllaritatem: & sic decedens non damnabitur:, quia Divina gratia in eo, in quo existit, damnationem non patitur. Et sic solvuntur omnes obiectiones contra Magist. Ex quo apparet, quod illae tres rationes, quas in 1. quaest, adduximus, si aliquomodo concludunt esse aliquem habitum medium, tamen quod ine habitus sit habitus charitatis, ut introducentes eas inferebant, non arguunt.

Dicamus ergo positionem Magist. subtilem esse, & per rationem improbari non posse: & ut concordemus ultima primis, cum quaeritur utrum sit dare aliquem habitum supernaturaliter infusum, ut eliciatur actus dilectionis meritorius? Dicendum, quod sic: ut 1. quaest. probabat. Sed utrum ille habitus sit habitus charitatis secundum sententiam Magist. non; sed est habitus gratiae.

Communis tamen sententia est quod sit ponere habitam charitatis: credidit enim Mag. quod sufficeret elevatio essentiae per gratiam ad hoc, quod ipsa elevata simul elevarentur potentiae, ut si per gratiam inchoatam elevaretur affectus, qui absque alio habitur ex unione eius ad Spiritum Sanctum posset in actum dilectionis meritorium: & per gratiam consummatam sive per habitum gloriae elevaretur intellectus ut ex unione eius ad Deum posset in visionem apertam. Et licet Magist, non expresserit opinionem suam de intellectu, ut de affectu: oportebat tamer eum sic dicere, si nihil repugnans volebat asserere.

Communis autem opinio dicit quod praeter habitum gratiae est aliquid speciale in voluntate, ut habitus chari tatis, mediante quo elicitur dilectionis actus meritorius: quam sententia sequentes, oportet dicere, quod in Patria praeter habitum gloriae erit aliquod speciale lumen in intellectu, me diante quo elicietur visio aperta; verum quia neutra pars per cogentes rationes probari, vel improbari potest licet positio Mag. sit subtilis, ad praesens ad communem partem declinamus, eo quod communiter tenetur contrarium; tamen ne claudamus viam ad contrarie opinandum ad utramque partem argumenta solvemus.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod Deus sive Spiritus Sanctus dicitur esse dilectio fraterna exemplariter: quia sicut Pater & Filius nectuntur Spiritu Sancto, ita dilectione fraterna nectuntur fratres vel proximi. Ad 2. dicendum, quod multa non se¬ parantur, quae non sunt eadem: nam licet qui cognoscit habitum, cognoscat actum, non valet quod actus & habitus sint idem: sic etiam in proposito licet dilectione gratuita non possimus diligere aliquid nec dilectionem ipsam, nisi diligamus Deum, eo quod Deus est ratio, quare omne, quod sic diligitur, diligatur, sicut suo modo actus est ratio, quare habitus innotescat; non tamen dilectio fraterna quolibet modo sumpta est ipse Deus, sicut nec habitus est ipse actus.

Ad 3. dicendum, quod qui est plenus dilectione, non est plenus alio nisi Deo: quia quanto magi in dilectione proficimus, tanto magis ei unimur, & ipso replemur; non autem hoc dictum est, quod dilectio gratuita sit ipse Deus.

Ad 4. dicendum, quod ipsa substantia Divina est charitas Divina; non tamen propter hoc tollitur quod ipse habitus dilectionis non mereatur nomen charitatis. Et per hoc patet solutio ad 5. quia Spiritus Sanctus dicitur charitas, qua diffusa in cordibus nostris, tota nos inhabitat Trinitas; nihilominus tamen praeter hand charitatem increatam est in nobis charitatis habitus creatus.

Ad 6. dicendum quod concessa opinione Magist. restat eadem difficultas. Nam cum, ipse posuerit actum dilectionis, qui charitas creata dici potest, cum Spiritus Sactus sit maius donum, quam talis actus, qui etiam charitas & donum Dei dici potest, aliquod donum erit maius charitate: & ideo dicere possumus, quod non omnis charitas habet rationem maximi doni simpliciter & absolute; sed charitas increata. Ex verbis, ergo Aug. habetur, quod sit dare charitatem inereatam; sed non argnitur, quod non sit dare creatum habitum charitatis.

Ad 1. in contrarium dicendum, si volumus sustinere Mag. quod est dare amorem finitum & creatum: quia actum charitatis, non habitum. Vel dicendum, quod licet ipse Spiritus Sanctus sit amor infinitus, ut in nobis existit, & a nobis habetur; non habetur modo infinito, sed finito.

Ad 2. dicendum, quod inest nobis aliquid per quod Deo conformamur: quia habitus gratiae, vel etiam actus dilectionis, quia eo quod actu diligimus aliquo modo Deo conformamur.