Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum Praedestinatio habeat causami

AD 1. sic proceditur: videtur quod praedestinatio habeat causam: nam Deus nihil irrationabiliter agit: Si ergo hunc praedestinat; & alium non praedestinat, oportet huiusmodi actum rationalem esse, & aliqua ratione fieri; sed assignare rationem alicuius est assignare causam illius: igitur praedestinatio causam habet, ex quo rationabilis est. Praeterea: super illo Malach. 1. & habetur in littera, Dilexi lacob: Esau autem odio habui, dicit Aug. Deus cuius vult miseretur, & quem vult indurat, sed haec voluntas Dei iniusta esse non potest: venit enim de occultissimis meritis, ergo aliquid est praedestinationis causa: quia merita nostra.

Praeterea: unus potest mereti alteri gratiam primam, sed qua ratione potest ei mereri primam gratiam, potest ei meteri, & finalem: sed ex, eo, quod aliquis habet finalem gratiam, est prae destinatus: ergo praedestinatio cadit sub merito, igitur habet causam.

Praeterea: id, ad quod praedestinantur praedestina ti, est gloria aeterna; sed talis gloria cadit sub merito: quia bene operando vitam aeternam meremur: igitur & praedestinatio sub merito cadit, & causam habet.

In contrarium est Magister, qui ait: quod nec praedestinationis, nec praedestinationis effectus causam invenite possumus.

RESOLVTIOIJ. Selectorum in part culari praedestinationis, causam assignare solum Divinam voluntatem valemus: in generali autem pulchritudinem universi, & Divinae bonitatis multis modis manifestationem, atque misericordiae & iustitiae ostensionem.

REspond. dicendum, quod circa rationem praedestinationis. fuerunt diversae sententiae. Nam quidam ex, ip. sis operibus causam praedestinationis assignare voluerunt. Quidam vero peromnem modum negaverunt eius causam. Qui vero ex ipsis operibus assigna verunt causam, quinque partiti sunt. Nam quidam videntes Divinam voluntatem iniustam esse non posse, dixerunt: Divinam praedestinationem provenire exoccultissimis meritis. Credebant enim iniquitatem, & iniustitiam esse apud Deum, si unum praedestinabat, & non alium: vel uni proponebat gratiam tribuere, & no alij: nisi hoc proveni ret ex menitis eorum, quibus gratia praebebatur: & huiusmodi positionis aliquando visus est fuisse Aug. qui, ut habetur in littera, dixit voluntatem Divinam, qua unum salvat, vel salvare proponit, provenire ex occuitissimis meritis: quia iniusta esse non potest. Sed ista positio repugnat verbis Apost, iqui ad Rom. 9. repetens, quod scriptum est Malach. 1. Iacob dilexi: Esau autem odio habui: ait, hoc esse secudum electionem & Dei propositum, non ex operibus; igi tur merita nostra, vel opera existentia in Divina praescientia, praedestinationi causa esse non possunt: sed solum Divi num propositum videtur esse huius ratio. Verba autem Aug. indigent pio intellectore. Vel dicendum, ut Magister in littera videtur: sentire, quod Aug, illam sentetiam retractavit. Nam idem Aug. in de Praedestinatione san ctorum plane negat merita nostra esse praedestinationis causam dicens: faceat humana lingua, nec prorsus in praedestinatione de meritis extollatur, & subdit: quod Divinae voluntatis est hoc donum, non humanae fragilitatis meritum.

Secundi hanc etiam protulerum sentetiam alio motivo moti: crediderum enim gratiam sub merito cadere: ideo causam, quare Deus uni gratiam tribuit, & non alij, opera suscipientis gratiam assignabant, dicentes: quia hic mere tur gratiam suscipere, & non ille. Et huiusmodi positionis videtur fuisse Pelagius. Sed sic dicentes ignorant vim verbi. Nam si aliquis posset gratiam promereri: tunc gratia, quae sibi daretur esset ei debita; sed quod est debitum non est gratia. Si igitur simpliciter loquendo gratiae caderet sub merito, gratia non esset gratia.

Tertij autem etiam, & alio motivo mori dixerunt, opera nostra esse causam tributionis gratiae. Posuerunt enim animas ia principio creatas, & in alia vita conversatas fuisse, & secundum bona opera, vel mala, quae ibi gesserunt, Deus aliquibus gratiam tribuit, & non alijs ista positio dicitur fuisse Origenis. Magister tamen eam in littera recitat nullli eam attribuens. Sed haec positio stare non potest. Naplane contradicit verbis Apostoli:ait enim ad Ronm. 9.6. nihil boni, aut mali egissent lacob dilexi. Esau autem odio habui, ergo bonas vel mala opera in anon sunt causa, quare nobis tribuat gratia, vel non tribuatur in vita ista.

Quarto ex operibus nostris assigna re causam gratiae, aliter alij conaDixerunt enim gratiam non cadere sub merito, quantum ad praecedentia ope ra; cadere tamen quantum ad sequetia Vnde Deus tribuit uni gratiam, & non alij: quia scit, ipsum bene usurum ea, & non alium: ita quod opera, quae facit, habemdogratiam, meretur gratiam prius datam, sicut aliquis Rex daret equum militi, si sciret, ipsum bene esse usurum: itaquod bonus usus equi post dationem eius meretur equum prius datum. Sed isti decipiuntur ex mala imaginatione, Nam licet non omnis actio militis suscipientis equum ex equo dependeat, propter quod potest mereri equum post dationem equi, omnis tamem actio bona nostra principaliter est ex gratia, quod si bona opera post collationem gratiae gratiam mererentur, se ipsam gratia meretur

Quinto aliqui inter ceteros ration lius loquentes dixerunt: gratiam ca dere sub merito. Vnde Deus uni gra tiam tribuit, & non alij, eo quod ille merebatur per opera sua, & non alius Nam secundum eos opera praecedentia gratiam merebantur gratiam, non simpliciter, sed secundum quamdam dispositionem. Dicebant enim, quod in hoc minis potestate est, se ad gratiam disponere. Sed nec isti bene dicunt.: Nam minimum inter opera bona est cogitatio: & tamen secundum Apostolum 2. ad Corinthios 3. Non sumus sufficientes cogitare aliquid ex nobis quasi ex nobis. Totum igitur est a Deo, & collatio gratiae, & dispositio ad gratiam. Nam ipse non solum operatur in nobis proficere; sed etiam velle pro bona voluntate: Sed cum non disponamur nisi volendo, etiam ipsa dispositio ad gratiam est in nobis a Deo. Dicamus ergo cum Apostolo ad Rom. 9. quod non est vo lentis velle, neque currentis currere, sed totum est miserentis Dei. Vnde isti iidem alibi aliam protulerunt sententiam. Dixerunt enim, quod dirigere per praedestinationem importatum est actus ratio¬ nis per comparationem ad voluntatem: & ideo huius directionis causa esse potest quid quid potest esse inclinativum voluntatis. Incliuare autem voluntatem: potest aliquid dupliciter. Primo per modum meritisa Secundo per modum debiti. Per modum meriti nihil potest inclinare voluntatem Divinam: quia eius voluntas inclinari non potest, ut aliquid mereatur, cum Deo nihil sit proficiens. Per modum autem debiti aliquid potest esse inclinativum voluntatis etiam dupliciter. Primo simpliciter. Secudo ex suppositione. Simpliciter au tem voluntatem movet solum, quod habet rationem finis: quia secundum Philosophum in finem quodammodo ferimur. naturaliter: propter quod simpliciter in eum ferimur. Ex suppositione autem per modum debiti aliquid voluntatem inclinat, ut cum aliquis vult unum, quod volendo oportet eum velle aliud:: ut est aliquis vellet taliquem facere militem sequitur quod ei vellet darerequum, posito quod factio militis esse non posset absque largitione equi. Primo modo per modum debiti simpliciter nihil potest esse inclinativum voluntatis Divinae: quia tunc aliquid aliud a Deo esset eius finis, quod est impossibile. Sediper modum debiti secundo modo, ut, ex suppositione, aliquid potest Divinam voluntatem inclinare: ut si Deus vult aliquid, oportet eum ivelle omnia dlia, sine quibus illud esse non potest. Nullo istorum modorum praedestinationis causam assignare possumus: Non enim eius causam assignate possumus: quia aliquod sit inclinativum voluntatis per modum meriti: quia nihil sic Divinam voluntatem inclinat. Nec etiam per modum debiti simpliciter: quia voluntas Divina sic ab alio inclinari non potest. Nec etiam per modum debiti exsuppositione: quia licet aliquid sic Divinam voluntatem inclinare possit: eo quod per istum modum assignare rationem voluntatis Divinae non est eam assignare ex parte voluntatis; sed magis exparte volitorum; inquantum unum volitum sine alio esse non potest. Attame quantum ad praesentem quaestionem talis ratio sive talis assignatio causae non facit ad propositum. Nam si hominis natura non posset esse sine gratia, vel absque eo, quod dirigeretur in gloriam, inclinaretur Divina voluntas peri mo¬ dum debiti ex suppositionem, si vellet producere hominem, quod eum praedestinaret: quia homims inatura secundum hypothesim factam absque gratia & directione in igloriam esse non potest. Sed cum hoc non sit verum, sed possit esse natura humana absque gratia, & praeter hoc, quod destinetur in gioriam, praedestinationis causam vel rationem, quare voluntas Divinanelinetur ad praedestinandum aliquos homines, nullo modo invenire possumus. Cum ergo quaeritur: quare Deus homines praedestinat? Secundum istos dicendum est: quia vult, & nihil assignandum est, nec per modum meriti, nec per mo dum debitisimpliciter, nec debitidex suppositione, quare voluntas Divina inclinetur, ut praedestinet aliquos. Sed nec istud est simplicituri verum: quia praedestinationis rationem: ex parte ipsorum effectuum, vel ipsorum volitbtum aliqualiter assignare possumus. Et quod dicunt: quia non possimus assignare alia quid, quod sit inctinativum: Divinae vountatis, & quare velit praedestinare aliquos, falsum: nest: quia inelinativum er modum debiti non simpliciter, ed ex suppositione assignare possumus,n estminod as ennor taesinod inatus Ideo notandum, squod in praedestinatione duo est considerare. Primo Divinum velle. Secundo Divinum volitum: ex parte ipsius velle nullam aliam cauam assignare possumus: quia cum Divinum vellessit suum esse, si aliquiduesset causa, quare Deus vellet aliquid, esset causa, quare Deus esset. Nec diceret possumus, quod merita, quae sunt in praescientia, sive ipsum praescire Divinum, quod est, aeternum, siti causa, quare Deus velit. Nam voluntas Divina lipera est: nec ex eo, quod praescit aliqua, oportet eum velle. Rationem ergo & causam praedestinationis, assignare debet mus ex parte volitorum & effectuum, no ex parte ipsius Divini velle. Effectus austem predestinationis dupliciter conside rari potest. Primo in sui partialitate: Secundo in sui totalitate. Assignare aut causam in partialitate non est difficile, & naxime secundum diversa genera causarum. Nam & gratia est, causa gloriae, & gloria gratiae, sed gloria est causa gratiae in genere causae finalisgratia glorie, in genere causae meritoriae. Vultergo Deo isti dare gratiam propter gloriam tanquam propter finem, & gloriam propter gratiam tanquam propter id, quod est, causa meritoria. Sed in sui totalitate & omnium effectuum, qui considerantur in praedestinatione, causam assignare possumus in universali, non inparticulai. Huiusmodi autem causa; triplicite lumi potest. Nam cum Deus dat uni gratiam, & non alij, ibi quaedam iinaequalitas videtur iesse: (huiusmodi inaequalitatis, quantum ad praesens, sunt, tres causae, quarum duae arguunt inae qualitatem simpliciter. Tertiae specialiter arguit Primae duae sic distinguuntur Nam Deus est causa universalis, & est causa superexcedens effectus suos. Vna ergo ratio, quare Deus in suis effectibus vnlt esse inaequalitatem, sumitur ex univer salitate causalitatis ipsius: alia ex super excessu virtutis eius. Vel una sumitur experfectione totius universi, alia ex imperfectione scuius libet partis: iin se acceptae. Primum sic patet: nam Deus est causa universalis & Prima: ispectat ergo ad ipsum intendere bonitatem totius universi, & sisintendit bonitatem, partium, hoc est ex eo, quod bonita. partium infert bonitatem itotius. Vb autem bonitas totius ex bonitate partium impeditur, non spectat ad eius bonitatem, earum bonitatem intendere: & si quaelibet pars haberet esse nobilius, quaelibet pars esset melioris conditionis, ipsum tamen totum ex hoc melioris conditionis non existeret, immo peioris: cum ad sui perfectionem requitatur diversitas partiunmNiam si quod libet membrum esset oculus, dato quod oculus sit nobilissimum membrorum, quodlibet membrum esset inde nobilius: totum tamen corpus: cum requirat diversitatem partium ignobilius & imperfectius: inde esset: & quia spectat ad bonitatem totius uni versi habere inaequales partes; ivoluit Deus eas inaequales existere. Et sicut est de partibus totius universi, quod propter perfectionem eius requiritur: ibi inaequalitas: sic & de inaequalitate eorum, qui ordinantur ad vitam aeternam, doqui possump. Namsi quilibet homo salva retur, quilibet esset melioris conditio nis: totum tamen universum esset inde imperfectius: quia ipsum malum: bene ordinatum, & ipsa poena damnatorum, facit ad decorem universi: unde & Apo¬ stolus 1. adcorinth. 12. volens ostendere inaequalitatem rerum rationabilem esse ait: Si totum corpus oculus: ubi auditus? Si totum corpus auditus: ubi odoratus? Sicut erge totalitas & perfectiortotius corporis requirit inaequalitatem partium: sic totalitas & perfectio universi requirit inaequalitatem eorum, iquae in universo funt. Cum ergo quaeritur, quare Deus aliquos praedestinat, & aliquos non: assignare possumus rationem in universali, dicentes: hoc esse propter decore & perfectionem universi. Sed in particulari, quare hos damnat, hos: autem falvat, non possumus assignare causam, nisi voluntatem Divinam: sicut icum figulus ex eadem massa facit quaedam va, sa in honorem, quaedam incontumeliam. Si quaereretur ratio diversitatis vasorum, assignari posset in universalis, non in particulari. Facit enim hanc diversitatem propter perfectionem domus. Requirit enim domus perfectio: vasorum diversitatem: Sed si quaereretur in particulari, quare ex ista parte massae facit vas in honorem, & ex alia partevas incontumeliam, perse loquendo, non assignaretur: nisi voluntas artificis. Secunda ratio sumi potest ex excessu Divinae virtutis, vel ex imperfectione cuiuslibet partis in se acceptae. Nam licet omnes effectus simussumpti imperfecte repraesentet bonitatem Divinam: perfectiori tamen modo, ivelminus imperfecte eam exprimunt omnes effectus simul sumpti, quam quicumque effectus singulariter acceptus: & ideo Deus fecit in universo inaequales partes: ut unus effectus suam bonitatem repraesentaret per unum modum; & alius per alium. Nam sic per inaequales effectus magis, vel saltem pluribus modis exprimatur Divina ibonitas, quam si omnes effectus aequales essent. Vnde Aug. 83. q. 4. quaerens: cum omnia Deus fecerit, quare non aequalia fecit? Respondet: Quia non essent omnia, si esent aequalia: non enim essent multa rerum genera, quibus conficitur universitas: volensigitur Deus multis modis bonitatem suam patefacere, iut essent omnia, non omnia fecit aequalia. Et sicut loquimur de partibus universi communiter, sic & dicere possumus de his, iqui ordinantur ad gloriam. Nam siomnes salvarentur, vel omnes damnarentur, non tot modis manifestaretur. ivina bonitas, quot manifestatur, si aliqui damnantur, & aliqui salvantur. Cum ergo quaeritur quare Deus aliquos praedestinat, & aliquos reprobat? Assignare possumus rationem in universali dicentes, ut multis modis manifestetur sua bonitas. Sec in particulari, quare hos praedestinat, & hos reprobat: assignare non possumus rationem nisi voluntatem suam: sicut aliquis artifex facit multa genera vasorum & inaequalia, ut ostendat artem suam multiforme esse. Sed si quaereretur quare ex hac parte massae facit vasa huius generis, & exalia alterius, non posset assignari ratio in particulari, nisi vo¬ luntas artificis. Tertia ratio ad hoc idem sumitur specialiter ex his; quae videmus in his, quae ordinantur ad vitam aeternam. Nam primae duae viae assignant ratione inaequalitatis cuiuslibet. Haec autem via specialiter assignat rationem inaequalitatis eorum; qui ordinantur ad gloriam, Nam secundum Aug. in de Praedestinatione sanctorum, non potest tantum iustus dici Deus; sed & iustus & misenicors. Volens ergo Deus ostendere suam misericordiam, & suam iustitiam, aliquos salvat & aliquos damnat: quia si omnes salvarentur ita appareret miseri cordia, quod non appareret iustitia vel non tot modis appareret Divina iustitia ut modo apparet. Rursum si omnes dam naretur, ita appareret eius iustitia, quod non appareret misericordia, vel non tot modis manisestaretur eius misericordia, ut modo manifestatur. Volens ergo Deus multis modis suam iustitiam & misericordiam patefacere, aliquos salvat, & aliquos danat. Istam viam tanigit Apostolus ad Rom. 9, & tangit eam Aug. in de Praedestinatione sanctorum, dicens: Descende ergo si vales in profundum misericordiae Dei, & ascende si sufficis in altitudinem iustitiae iudicit eius: quasi dices sivis scire, quare aliqui salvantur, & aliqui danantur, considera profundum Divinae misericordiae & altitudinem Divinae iustitiae igitur in universali huius inaequalitatis rationem assignare possumus, ut Deus aliquos salvat: aliquos damnat, ut manifestetur eius misericordia, & eius iustitia. Sed in particulari, quare hos salvat, hos autem damnat, non est ibi ratio nisi voluntas Dei. Si ergo Deus vult perfectionem universi, & vult bonitatem, suam multis modis manifestare, & ostendere suam misericordiam, & suam iustitiam: cum haec requirant salutem aliquorum, & damnationem aliorum, aliquos damnat, & aliquos saivat. Propter quod in universali habet rationem, sed in particulari, quare hos, & non illos, non habet rationem, sed admirationem. Non est enim alia ratio, quare hos damnat, & non illos, nisi voluntas eius. Haec autem voluntas non est iniusta: quia cum non teneatur alicui largiri sua dona, & quidquid dat ex liberalitate det absque reprehensione & iniquitate licet sibi quod vult facere. Si ego iudicia Dei comprehendere non possumus: ea tamen reprehendere non valeamus, ut vult Aug. in de Praedestina tione sanctorum. Taceat ergo lingua humana, & de suis non extossatur meritis & rationem iudiciorum Dei in unia versali assignet: in particulari vero dicat omnia haec existere secundum Divinae voluntatis arbitrium, nuPTuSihoe Respond. ad arg. Ad 11. dicendum, quod Divina praedestinatio habet rationem in universali, non in particulari: & hoc sufficit ad hoc, quod rationabilis existat, ut patet per habita.

Ad 2. dicens dum, quod, ut tactum est: Aug. illam sententiam retractavit: Vnde non est intelligenda: auctoritas, ut verba superficialiter sonant. Vel dicendum tilud esse intelligendum quatum ad effe ctus praedestinationis, non in sua totalitate, sed secundum partem. Nam aliquis effectus praedestinationis, ut adeptio gloriae, sumit rationem ex meritis nostris. Et per hoc patet solutio ad tertium & quartum. Nam licet aliquis alicui possit mereri primam gratiam, non propter hoc assignatur ratio effectuum praedestinationis in sui totalitate: cum ordo praedestinationis orationem illam, pper quam alicui prima gratia tribuitur, includat. Sic etiam assignare rationem consecutionis gloriae, eo quod adeptio eius cadat sub merito nostro, est asugna re rationem alicuius effectus prae¬ destinationis, non effectuum simpliciter.

ABTICVLVS ILII A Vtrum praedestinatio possit iuvari praecibus sanctorum,.

Ecundo quaeritur: utrum praedestinatio possit iuvari precibus, sanctorum? Et videtur, quod non: quia, ut dictum est, quare iste salvetur non est assignare rationem & causam: possumus tamen assignare rationem, quare aliquos Deus damnat, & aliquos salvat. Sed quare hos damnat, hos vero salvat, non habet rationem, sed admirationem. Sed quicumque orat, vel orat pro aliquo in particulari, vel pro omnibus universaliter, vel pro aliquibus sub confusione, non descendendo ad speciales Personas. Si orat pro aliquo in particulari, tunc frustra est oratio sua: quia quare Deus hunc trahat, illum vero non trahat, non habet causam, nec rationem, nisi voluntatem Divinam. Si vero orat pro omnibus simpliciter, nunquam exauditur: quia tunc evacuaretur perfectio universi. Facit enim decorem universi, quod aliqui salvetur, & aliqui damnentur. Si vero orat in quadam confusione, non descendendo ad speciales personas, circa talem orationem non oportet eum esse intentum. Nam aliqui salvabuntur, & aliqui damnabuntur, cum hoc sit Divinum propositum. Praeter rea: contingentia nihil faciunt ad hoc, quod necessaria eveniant: quia cum contingens possit impediri, nullum necessarium dependet ex causa contingente, Sed illum orare; & non orare est contingens. Cum igitur praedestinatos salvari ut necessarium, oratio praedestinationem non iuvat.

Praeterea: Deus cuius vult mi eretur, & quem vult indurat, ut dicitur ad Rom. 9. ergo tota salus nostra dependet ex voluntate Divina. Sed cum voluntas Divina non sit virtus passiva, non movetur ab exteriori bono, ergo hunc orare; vel non orare nihil ad praedesti¬ nationem facit, cum voluntas Divina mutari non possit.

Praeterea: praedestinatio dicit Divinum propositum & Divinam voluntatem, non antecedentem solum, sed etiam consequentem; sed talem oportet impleri, orationes ergo praedestinationem non adiuvant,.

In contrarium est Aug. in de Praedestinatione sanctorum, qui ait: quod in quantum possumus, homines ad bonis opus exhortemur;, nulli autem desperationem demus, pro invicem: oremus; sed hoc non esset nisi salus unius, & praedestinatio eius fuvaretur per grationes alterius, ergo &c.

Praeterea: sicut, dictum; est; aliquis potest meteri alteri pertoranp tionem primam gratiam; sed hoc non esset, nisi praedestinatio nostra posset iuvari, precibus, sanctorum, vergo &e, in. ius Sa. ipdileniuo esmilcupuni tio? IISRIESGtVETIGVII Eaedestinatio. per sanctorum, preces, iuvaram potest, non quod Divinum propositum, inmutetur, sed quia opem ferunt, ad consequendum praedestinationis. tinttit effectum. 7 2nut eou:

REspond. dicendum, quod Diony. .de Div. nom. determinans dea irtute orationis, ostendit per duo simiia, qualiter intelligendum sit orationes esse proficuas. Primum est, quod imaginari debemus quosdam radios Divinorum bonorum extendi a summitate calesti usque ad terram ante conspectum nostrum, & quod per illos radios, quasi per quosdam funes manibus nostris ad caelos ascendimus, & sic ascendendo non deponimus illam radiorum catervam, eo quod Divini radij, ubique praesentes sint: nec caelum ad nos trahimus, sed nosmetipsi per ascensum notrum ad caelos appropiuquamus. Nam si quidam funis protederetur ab aliqua summitate usque ad terram, si quis ascenderet per funem illum, forte videretur ei, quod summitatem illam ad le traheret: sicut videtur alicui, cum est in aqua, quod arbores, in terta sitae moveantur: eo quod ipse movetun: atamen summitas illa non traheretur ad ipsum; sed ipse per ascensum suum appropinquaret ad illam. Secudum simile adducit: quoniam si aliquis in aqua staret, & ab aliqua petra fixa protenderetur quidam funis usque ad ipsum, si illum tunem, trabet lapidem de loco suo non removeret; sed removeret se ipsum, & se ipsum ad lapidem adduceret. Et sicut est in trahendo: sic est in impellendo. Nam si quis in aqua existens lapidem alique fixum impelleret, non ipsum lapidem de loco suo removeret, sed se ipsum a lapide separaret. Huiusmodi funes protensi a petra usque ad nos existentes in aqua, & radij Divini descendentes asummitate caeli usque ad terram sunt il se ordo causarum, per quem est executio Divinae providentiae, & Divinae praedestinationis. Per talem enim ordinem ipsa summitas caeli, & ipsa petra immo bilis, sive ipsum Divinum propositum altissimum, & semper firmum de loco suo non mutatur, & immobile perseverat; sed nosmetipsi per ipsum ordinem ascendimus ad Divinum propositum, inquantum mediantibus causis secundis, consequimur quod de nobis disposuit causa Prima. Oratio ergo viri iust. non immutat Divinum propositum, nec eius praedestinationem; sed quia sic ordinavit Deus, quod iste consequeretur gratiam per preces sanctorum, dicuntur huiusmodi orationes iuvare Divinam providentiam, inquantum per eas, quasi per causam secundam aliquis consequetur praedestinationis effectum. Si ergo bene intelligimus virtutem orationis a Dionysio traditam apparet veritas quomodo per preces sanctorum praedestinatio adiuvatur, & non solum: ex illo exemplo manifestatur veritas; sed etiam omnes errores, qui circa hoc exorti sunt, removentur. Nam Divine praedestinatio, & Divina providentis quaedam sollicitudo Divina circa suar creaturas dici possunt;

Circa hanc sollicitudinem fuit quadruplex ertor. Nam quidam posuerunt omnia a casu esse: sicut fuerum quidam antiqui naturales, quorum positio si bona esset, Divina predestinatio & eius providentia evacuarentur totaliter. Quidam vero dixerunt, Deum ha bere curam aliquorum; sed non om nium. Nam contingentia, ut actus humanos, & ea, quae proceduntur ex, libe ro arbitrio, in Divinam providentiam non reducebant. Et in hanc positionem visus est declinare Cicero, ut recitat Aug. 5. de Civ. Dei cap. 9. qui volens in actibus humanis salvare liberum arbitrium, negavit a Deo circa eos praescientiam futurorum. Credebat enim, quod simul cum praescientia liberum arbitrium stare non posset. Et si praescientia huma norum actuum a Deo tollitur, tollitur a Deo providentia, & praedestinatio circa ipsos: cum talia absque praescientia stare non possint. Tertius error fuit Stoscorum, qui, ut narrat Aug. 5. de Civ tate Dei cap. 9. dicebant: omnia ex necessitate contingere. Vnde secundum eos omnia fato contingebant, & actiones humanae nihil faciebant ad consequendum effectum: & ideo secudum istos quidquid oramus, vel non oramus nihilominus provisa proveniunt. Quartus error fuit quorumdam AEgyptiorum, qui dicebant, quod ex quo dij disposuerant aliqua facere, per orationes hominum mutabat propositum.

Omnes hos errores Dionysius allidit per exempla, quae posuit de virtute orationis: quia ex eo, quod dicit radios Divinorum bonorum ubique praesentes esse, ostendit sub ordine Divinae providentiae omnia subiacere: Propter quod primus error, qui dicebat nihil subiacere Divinae providentiae, & secundus, qui aliqua illi ordini subijciebat, & aliqua subtrahebat, pariter destructi sunt. Ex eo vero quod per huiusmodi funes, & ordinem causarum dixit nos trahi ad Divinum propositum, inquantum per ipsum consequimur: quod Deus de nobis disposuit: destruxit errorem Stoieorum, quia si mediantibus secundis causis, Deus suam providentiam, & suam praedestinationem exequitur: cum inter huiusmodi causas secundas ipsae voluntates, & orationes hominum, & bona opera computentur, non evacuatur liberum arbitrium, nec contingentia rerum; sed nostra praedestinatio per preces sanctorum, & pebona opera, quasi per causas medias adiuvatur. Nullus ergo dicat, quid prodest mihi bene facere? Ad quid alius prome orati Si sum praedestinatus, salvabor: cum Deus sic nos praedestinet, quod praedestinationem suam per causas exequitur medias. Vnde oportet te bene facere, & orationem sanctorum non respuere: cum talia nos, iuvent ad conse¬ quendum praedestinationis effectum. Ex, eo autem quod Divinum propositum assimilat petrae, & summitati caeli immobili, destruit errorem AEgyptiorum, qui credebant Divinum propositum per preces hominum, & per facrificia immutari. Patet ergo quomodo praedestinatio nostra iuvatur per precesSactorum, non quod ipsum Divinum propositum immutetur; sed quia per eas invamur ad consequendum praedestinationis effectum: eo quod ordo secundarum causarum subiaceat praedestinationi. Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod oratio non immutat Divinum propositum: nec est causa predestinationis; sed est id, per quod Deus effectum suae praedestinationis exequitur.

Ad 2. dicendum, quod necessitas Divinae praedestinationis, vel Divinae providentiae non tollit rerum contingentiam, nec liberum arbitrium, ut est superius declaratum. Ad 3. & 4. patet solutio periam dicta: quia licet Divinum propositum sit immutabile; iuvamur tamen per orationes, non Divinum propositum immutando; sed quia per eas Divinum propo situm adimpletur. Rursum licet Divinam volunta tem consequentem impleri oporteat: quia tamem hoc non tollit causas secundas, non arguitur, quod per orationes Sactorum nostrapredestinatio non iuvetur.

ARTICVLVS VLTIMVS. Vtrum quodcumque enuntiabile Deus scivit, nunc sciat?

Ttimo quaeritur de scientia Dei: & quia de hac est satis superius duo bitatum, ad praesens de ea unum quaere mus, scilicet, utrum quodcumque enuntiabile Deus sciverit, nunc sciat? Et videtur, quod sic: quia secundum Magistrum in littera simpliciter asserendum est, quidquid Deus scivit, nunc scit; sed scite enuntiabilia, est aliquid scire, ergo quodcumque enuntiabile scivit, nunc icit.

Praeterea: scientia Dei invariabilis est, ergo quidquid ab eo scitur, semper scitur. Nam si aliquid ab eo sciretur, & postea non sciretur, in scientia eius, ut videtur, esset facta mutatio. Cum ergo. scire enuntiabile sit scire aliquid, quodcumque enuntiabile scivit Deus, nunc scit.

Praeterea: eadem est res, quae primo est futura, postea praesens, ultimo praeterita. Sed cum a rebus enuntiationes habeant veritatem, & per consequens entitatem: eo quod dispositio cuiuslibet rei in veritate est sua dispositio in entitate: oportet nos iudicare de entitate enuntiabilium, & per consequens de unitate eorum, cum unitas cuiuslibet sit sua entitas secundum unitatem rei, est ergo idem enuntiabile, in quo ponitur praesens, praeteritum, & futurum: cum sit eadem res. Sed cum tota causa, quare aliquibus videri potest Deum aliquod enuntiabile prius scivisse, quod modo non sciat, sit ex eo, quod diversitas temporum videtur variare enuntiabilia: cum talis diversitas identitati enuntiabilium non repugnet, quodcunque enuntiabile sciebatur a Deo, modo icitur.

Praeterea: tempus non est de significatione partium orationis; sed magis de confignificatione, non enim erbum significat tempus, sed conignificat Cum ergo significatio orationis resultet ex significatione partium: eo quod partes eius significet separatae, si tempus non est de significa tione partium orationis; sed magis est quid extrinsecum, & consignificatum, dicendo Sortem currere, & Sortem cuncurrisse, non sit variatio, nisi in tempore, quod consignfficatur per verbum, talis variatio non facit diversitatem enuntiabilis: eo quod extrinseca naturam rei, & eius identitatem non mutant. Si igitur est idem enuntiapile enuntiatum per praesens, praeteritum, & futurum, quodcumque enuntiabile a Deo prius sciebatur, & modo scitur.

In contrarium est: quia quidquid a Deo scitur, verum est, & convertitur: quia omne verum a Deo scitur; sed aliquo nondum nato verum est ipsum esse nasciturum, ergo tale enuntiabile a Deo scitur: ipsoque iam nato, tale enuntiabile non est verum, tale ergo enuntiabile, cum desinat esse verum, desinit a Deo sciri, non ergo quodcumque enuntiabile prius sciebatur a Deo, modo scitur.

RESOLVTIO. Quodcumque enuntiabile, ut res quaedam est, quod Deus scivit, nunc scit: & etiam ut enuntiabile est quid significativum, & sionificat quod significare accepit; cum talis significatio semper sit vera, semper a Deo scitur; si vero orationis significatio accipia¬ tur, prout significat ad quod facta est, non quodcumque enuntiabile Deus scivit, nunc scit, quia non semper est verum propter rerum variationem.

REspond. dicendum, quod tota difRficultas huius quaestionis consistit: utrum sit idem enutiabile, cum aliquid enuntiatur praesens, praeteritum, & futurum: sicut est eadem res, quae dicitur praesens, praeterita, & futura: quia sit est idem aliquem esse nasciturum, & ipsum esse natum: sicut est eadem res, quae prius est nascitura, postea nata, tunc sic oportet nos loqui de scientia Divina respectu enuntiabilium, sicut respectu rerum: igitur sicut quaecunque res prius sciebatur a Deo, modo scitur; licet illa res sit variata per praesens, praeteritum, & futurum: ita quodcumque enuntiabile prius sciebatur a Deo, modo scitur; licet huiusmodi enuntiabile sit pertempora variatum. Et quia aliqui credideorunt idem enuntiabile esse, sicut est ea¬ dem res, dixerunt: quodcumque enuntiabile prius sciebatur a Deo, modo scitur. Videbatur enim istis inconveniem non iudicare de unitate enuntiabilis, sicut de unitate rei: cum enuntiabilia a rebus veritatem habeant, & per consequens entitatem & unitatem: eo quod entitatis, & unitatis rei est quodammodo similis dispositio cum veritate eius. Sed illud improbatur: quia de ente & non ente non eadem oratio vera; sed si eadem esset oratio, Sortes cucurrit, currit, & curret: cum, Sorte currente, vera, sit, Sortes currit, ipso non currente, vera esse possit, Sortes curret, vel cucurrit, Sorte currente; vel non currente, eadem oratio vera erit, in qua cursus de Sorte praedicabitur, quod est contra Philosophum n libro Praedicamentorum. Propter hoc alij aliter dicunt. Volunt enim aliud enuntiabile esse, in quo ponitur praeteritum, & futurum: quia unitas enuntiationis sumitur ex partibus suis, ex quibus constat. Cum igitur sint diversae partes horum enuntiabilium. Sortem currere, & cucurrisse, diversa sunt enutiabilia: & respondent ad motivum praedictorum per interemptionem, dicentes: falsum esse enuntiationem habere unitatem a re; licet ab ea habeat veritatem. Sed simpliciter interimere propo sitionem illam non videtur bene dictum: cum veritas rei, & entitas & unitas quodammo do idem dicant. Propter hoc notandum, quod secundum Ansel. in lib. de Verita te, duplex est veritas enuntiationis, se cundum quod ei duplex significatio competit. Vna est cum significat, quod significare accepit. Alia cum significat, ad quod est facta: nam Sortem currere significat cursum inesse Sorti: sive ergo Sortes currat, sive non currat, hanc significationem retinet, & ab hac significatione nunquam cadit, & ista est significatio, quae secundum Ansel. inest orationi, cum significat, quod significare accepit. Rursum licet semper Sortem currere significet cursum inesse Sorti, aliquado tamem hoc significat, Sorte currente, aliquado non currete: & cum hoc significat, ipso currete, tunc oratio non solum significat, quod significare accepit, videlicet, cursum in esse Sorti, sed etiam significat, ad quod facta est. Nam orationes affirmative licet significare acceperint rem esse: factae tamen sunt, ut hoc significent, quando res sunt. Et sicut est de affirmativis, si de negativis dicere possumus. Nam negativae acceperunt significare, rem non est sive res sint, sive non sint; factae tamem sunt ut significent res non esse, cum non sunt. Hanautem duae significationes secundum Ansel. ic se habet: quia una est immutabilis ab pratione, & naturalis ei, & semper ei inest. Alia vero est ei accidentalis, inhaerens ei mutabiliter, & secundum usum. Secundum has duas significationes assignat ipse duas veritates enunplationum. Nam cum veritas sit quaedam rectitudo: quia quaedam rectitudo inest orationi, cum significat, quod significare accepit, & quaedam, cum significat, ad quod facta est, utroque modo vera oratio dici potest; sed prima veritas inest ei naturaliter, & immutabiliter: sicut& significare, quod significare accepit; sed secunda inest ei mutabiliter, & quasi accidentaliter: sicut & significare ad quod facta est. Hoc viso, patere potest in oratione considerandum esse duplex tempus, unum, quod quasi per se, & essentialiter orationem respicit: sicut illud tempus quod orationem immutabiliter concomitatur. Nam si Sortem currere sem¬ per significat cursum inesse Sorti, & Sortem cucutrisse semper significat Sor tem fuisse subcursu, sic acceptum esse & fuisse, quasi essentialiter, & immutapiliter orationes praesentes, & praeterirtas respiciunt. Aliter potest considerari tempus respectu orationis, quod se habet ad ipsam accidentaliter, & mobi iter. Nam pronuntiare Sortem curre: re, quando currit; vel quando non currit, tale tempus per accidens oratione respicit. Vnde, per se loquendo, non variatur oratio ex eo, quod profertur re existente, vel non existente. Dicamus ergo, quod significatio orationis, cum significat quod significare accepit, & veritas, quae consequitur huiusmodi rectitudinem, & tempus, quod respicit huiusmodi significationem, immutabisiter, & quasi essentialiter oratione respiciunt, sicut & significatio sic accepta ummutabiliter, & quasi essentialiter prationem respicit: & ideo cum talia variantur, impossibile est enuntiabile remanere idem. Ideo Sortem currere, & Sortem cucurrisse: quia variatur ibi tempus, & etiam veritas, secundum quod per se talia orationem respiciunt, eadem oratio esse no potest. Sed significatio orationis, prout fignificat ad quod facta est, ut cu significat rem esse, quando est, & etiam veritas, & tempus, quae secundum talem significationem, accipiunguit, per se in oratione variationem non faciunt: eo quod talia per accidens ad enuntiationem se habet. Vnde huiusmodi enuntiatio, Sortes currit, sive pronucietur, quando currit, sive quando non, talis diversitas eam per se non variat.

Cum ergo quaeritur: utrum quodcunque enuntiabile Deus scivit, nunc sciat: bi loquimur de enuntiabili, secundum quod res quaedam est: dicendum quod sic: quia ipse scit omnes enuntiationes possibiles formari. Si vero loquimur de enuntiabili, ut est enuntiabile, & quid significativum, func est, distinguendum: quia si loquimur de significatione, prout oratio significat, quod significare accepit: cum secudum talem significa¬ tionem semper oratio sit vera: semper habebit rationem scibilis: & ita secundum istum modum quodcumque enuntiabile Deus scivit, nunc scit. Si vero loquimur de significatione, prout significat ad quod facta est, cum secundum talem significationem ad variabilitatem rei varietur veritas eius; non quodcum: que enuntiabile Deus scivit, nunc scit: quia scivit Christum, esse nasciturum, nunc autem non scit ipsum nasciturum; sed natum: & quia talis variatio enuntiationum est solum propter, variationem rerum, sicut non variatur eius scientia ex eo, quod non scit aliquod enuntiabile, quod prius sciebat, accipiedo enuntiabile, ut enuntiabile est, & ut significat ad quod factum est. 4.

Respond, ad arg. Ad 1. dicendum, quod quidquid Deus scivit, nunc scit: quia omnis res scita a Deo nunc est scita: & omne enuntiabile, ut res quaedam est, semper a Deo scitur. Sed aliquod enuntiabile, ut enuntiabile est, & ut significat ad quod factum est, potest nunc non sciri a Deo, licet prius sciretur, ut ostensum est.

Ad 2. dicendum, quod propter hoc, quod dicimus Deum aliquod enuntiabile non scire, quod prius sciebat modo, quo dictum est, non oportet scientiam Dei variabilem esse.

Ad 3. dicendum, quod ad veritatem, & unitatem enuntiationis non solum, consideranda est res; sed etiam conside randum est tempus, ut esse, vel fuisse, accipiendo tempus, ut per se orationem respicit; non per accidens. Quomodo utem hoc intelligendum sit, in solutione est patefactum: & quia tempus sic acceptum variatur, cum, dicimus Sortem currere, & cucurrisse: ideo non est idem enuntiabile hoc, & illud.

Ad q. dicendum, quod licet tempus sit de consignificatione verbi, quod ingreditur orationem: attamen quia tempus, ut ostensum est, quodammodo essentialiter, & immutabiliter, identitatem orationis, respicit: ideo per variationem temporis non remanet eadem oratio: oquendo de variatione, temporis, quod respicit orationem, prout signi¬ ficat quod significare accepit: ideo Sortem currere, & cucutrisse, non est eadem i oratio noiJ.