Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum Deus potuerit meliora faceret aliqua, quam fecerit:

AD primum sic proceditur: videtur quod Deus non potuerit facere ali quam rem meliorem: nam bonitas rei ex esse sumitur, iuxta illud Aug. in de Doctrina Christiana. In quantum sumus boni sumus: sed esse rei est simplex & in divisibile non suscipiens magis & minus, ergo res meliorari non possunt. Praeterea: si dicatur, quod duplex est esse rei, accidentale, & substantiale; quantum ad substantiale res non suscipiunt magis & minus, nec meliorari possunt, sed quantum ad accidentale. Contra: unitas entis non est unitas praedicationis, sed attributionis. Omnia ergo praedicamenta osunt entia secundum Philosophum 4. Meta. sicut omnia sana sunt sana. Sanum: autem non praedicatur de omnibus sanis, eo quod sanitas reperiatur in omnibus, sed reperitur solum in uno, ut in animali, & per comparationem ad illud omnia dicuntur sana: ita quod cibus & urina non dicuntur sana per aliquam sanitatem, quae sit in eis, sed propter eam quae est in animali. Sic ergo accidentia non dicuntur entia propter entitatem, vel propter esse, quod sit in eis, sed prot ter esse quod est in substantia: unum tantum ergo esse est in re, scilicet substantiale, & ratione illius omnia accidentia dicuntur entia inquantum habent quam dam analogiam ad illud: propter quod scribitur 7. Meta. Accidentia non sunt en etia, nisi quia sunt entis. Si ergo secundum esse substantiale non potest esse melioratio: quia tale simplex, & indivisibile est, ex quo non est dare in re aliud esse simplex, concedendum est res meliorari non posse.

Praeterea si Deus potuisset genuisse meliorem Filiu & non genuisset secudum Aug. invidus fuisset: ergo pari ratione, si potuisset res facere meliores, & non fecisset, invidus fuisset. Sed ab optimo relegata est omnis invidia iuxta illud 1. Meta. Nec Deum esse invidum convenit. Ergo fecit res quam meliores potuit.

Praeterea: legitur Cen1. Vidit Deus cuncta, quae fecerat, & eranvalde bona. Si igitur cuncta sunt valdem bona, & quod valde bonum est meliorari non potest, nihil a Deo potuit melius fieri¬

In contrarium est: quia cuilibet finito potest fieri additio. Si ergo rebus creatis competit habere bonitatem fini tam, bonitati earum potest fieri additio, & ita possunt fieri meliores. Praeterea: quidquid natura potest, Deus potest, sed opere naturae res efficiuntur meliores: procedunt enim naturaliter ex imperfecto ad perfectum, in quo processu quaedam melioratio attenditur, ergo multo magis Divino opere melio tes fieri possunt.

RESOLVTIO. Deus meliora producere potuit, simplicite loquendo; sed haec vel illa facere meliora po¬ tuit quantum ad bonitatem accidentalem, non quantum ad substantialem.

REspond. dicendum, quod in productione cuiuslibet rei tria est considerare, producens, modum producem di, & productum. Si ergo res meliorari non possunt, potest tripliciter contin gere. Primo quod ratio huius sumatur ex parte producentis. Secundo ex modo producendi. Tertio ex producto. Ex parte producentis dupliciter. Primo, huiusmodi producens ageret ex necessitate naturae: nam talia tantum produ¬ cunt, quantum producere possunt. Nam cum actio naturae sit determinata ad unum, & agens ex necessitate naturae non sit Dominus sui actus, sic agentia tantum agunt, quantum possunt agere. Vnde ignis inducit calorem, quanto maiorem & meliorem potest. Secundo: hoc esse upotest, si tota bonitas producentis reluceat in producto. Nam per se loquendo, non potest esse maior bonitas in esfectu quam in sua causa. Si igitur tota bonitas producentis in producto reluceat, sequitur quod producens non possit producere melius eo, quod producit: secudum quem modum possemus diceret non fuisse possibile Patrem genuisse meliorem Filium, eo quod tota bonita. Dei Patris in eo reluceat. Ex parte etia modi producendi, etiam hoc dupliciter potest contingere. Nam quaedam agu ex suppositione materiae, sicut ea qua suos effectus producunt per motum & transmutationem: unde talia non agunt nisi ex suppositione materiae, & non inducunt formam nisi materia disposita igitur ex modo agendi aliquorum aget tium non potest produci melior effectus. Primo, si simpliciter materia non sit in potentia ad maiorem perfectionem, secundum quem modum Sommen. dixit de Philosopho, quod natura in eor ostendit ultimum sui posse, ut ostenderet ultimam perfectionem possibilem in materijs. Secundo, si dispositio ma teriae, & eius capacitas repugnat ul teriori perfectioni, licet forte materia simpliciter sumpta ad ulteriorem per fectionem non habeat repugnantiam Tertio ex parte producti etiam dupliciter esse potest. Primo si repugnat effectui simpliciter. Secundo, si repugna huic effectui: nam nulla virtus agentis est, quae producat effectum contra rationem eius, vel quae producat hunc esfectum contra rationem hujus. Dicere ergo Deum non potuisse producere res meliores, propter aliquam dictarum raticinum hoc contingit, sed huiusmodi ratio sumi non poterit ex parte agentis, eo quod agat ex necessitate naturae: ostem sum est enim supra Deum agere ex libertate voluntatis. Nec & hoc continget, quia tota bonitas producentis reluceat in producto: nam cum creatura sint improportionatae Creatori non sunt capaces tantae bonitatis, quanta existit in ipso. Rursum hoc non potescontingere ex modo producendi: nam Deus cum sit primum agens, non agit ex suppositione materiae: & sicut non supponit materiam, sic non supponit materiam dispositam: & ut potest totum producere, sic potest capacitatem ampliare: ideo non possumus dicere Deum non potuisse facere meliora, quia repugnet ipsis recipietibus, vel capacitati eorum, Si ergo erit aliqua causa, vel hoc erit, quia repugnet effectui simpliciter, vel quia repugnat huic effectui: productionem meliore repugnare simpliciter effectui non est possibile. Nam illa simpliciter sunt impossibilia & repugnant simpliciter effectui, quae effugiunt rationem entis, & contradictionem implicant; esse autem melius non effugit: rationem entis: immo si ratio bonitatis ex esse sumitur, quod magis habet de bonita, te, magis habet de esse. Simpliciter ergo loquendo Deus potuit meliora producere, cum hoc non repugnet nec producenti, nec modo producendi, nec producto simpliciter. Sed si quaeratur: utrum Deus hunc effectum, vel hoc productum potuerit facere melius: & utrum talis factio repugnet huic producto? Non est respondendum simpliciter: sed distingendum est de melioratione. Nam si loquimur de melioratione, quantum ad bonitatem essentialem, quae respicit naturam rei, Deus hunc effectum non potuit facere melio rem: quia si mutaretur eius natura, non remaneret ulterius hic effectus. Nam gradus bonitatis essentialis assimilatur unitatibus in numeris: quia sicut qualibet unitate addita, variantur species numerorum, sic quolibet tali gradu addito vel remoto, mutatur species entium: si vero loquamur de melioratione accidentali, potuit Deus hunc effectum me liorem facere. Simpliciter ergo Deus potuit facere meliora; haec tamen vel illa fieri meliora potu erunt quantum ad bo nitatem accidentalem, non substantialem.

Respond ad arg. Ad 1. dicendum, quod duplex est esse, substantiale, & accidentale: simpliciter loquendo potuit meliora producere quantum ad utrumque esse: hos tamen effectus non potuit producere meliores quantum ad esse essentiale: quia si tale esse muta retur, non remanerent ulterius hi effe¬ ctus: potuit tamen eos meliores faceret quantum ad accidentale.

Ad 2. dicendum, quod cum dicitur, accidentia non sunt entia nisi quia sunt entis, & quod solum sunt entia per comparationem ad entitatem. quae est in substantia, non est intelligendum quod nulla entitas sit in accidentibus: sed quia huiusmodi entitas est secundum quid, & quia ab eo, quod est secundum quid, non est denominatio, non proprie propter talem entitatem dicuntur entia; sed propter entitatem simpliciter, quae est insubstantia: est ergo in re duplex esse, vel duplex entitas, substantialis, & accidentalis, & non una tantum, ut ratio argnebat.

Ad 3. dicendum, quod si Pater non genuisset Filium optimum, invidus fuisset: nam cum Filius procedat ab eo naturaliter, oportet eum talem esse, secundum quod natura Divina requirit, propter a nod tota bonitas paterna debetur Filio, cum ei debeatur natura Divina, & totam talem bonitatem, poterat capere, cum sit Deus; sed subtrahere alicui, quod ei debetur, & potest capere ex invidia procedit: ideo si Pater potuisset, & noluisset gignere Filium optimum, invidus fuisset. Creatio tamen est opus voluntatis: unde tanta bonitas debetur creaturis, quantam Deus eis vult conmunicare: propter quod tales Deus creaturas fecit quales voluit: & si non communicavit eis omnem bonitatem, non fuit invidus, cum eis talis bonita, non debeatur.

Ad 4. dicendum quod omnia simul sumpta sunt valdem bona ratione ordinis, modo quo patebit, unum quodque tamen in se, ut est quid creatum, bonum est, & meliorari potest, iqde hl melius potest inveniri,

ARTICVLVS II. Vtrum Deus totum universum potuerit faceret melius, quam fecerit?

SEcundo quaeritur: utrum Deus totum universum potuerit facere melius? Et videtur, quod non: quia optimi est optima adducere: cum igitur Deus sit quid optimum, oportet universum ab eo factum optimum existere: non igitur potuit ipsum facere melius. Praete¬ rea: universum dicit aggregationem omnium bonorum, sed aggregationi omnium bonorum non potest fieri additio, ergo Deus universum non potuit melius facere.

Praeterea: Deus quidquid producit, ex tota sua potentia producit: nam semper Deus se toto operatur: sed quod producitur secundum totam potentiam alicuius, ab eo non potest fieri melius, ergo universum, quod Deus secundum suam totam produxit potentiam, melius fieri non potuit.

Praeterea: ut habitum est supra, licet unumquod que in se bonum sit, omnia tamen simul sumpta sunt valde bona: cum ergo uni versum dicat omnia simul sumpta, universum est valde bonum: non ergo potuit fieri melius.

Praeterea: ex hoc aliquid est malum in quantum est privatum ordine, quia secundum Boetium 4. de Consola. ordo Divinae providentiae cuncta complectitur. Si igitur nihil est ibi inordinatum, nihil est in universo haoens rationem mali: est igitur summum bonum, cum sit malo impermistum.

In contrarium est: quia una pars universi est melior, quam alia: cum igitur Deus potuerit facere universum so lum ex partibus nobilibus, potuit facere universum melius, quam fecerit. Praeterea: cum multa mala in universo videamus, & Deus omnia talia coercere possit: quia voluntati eius nullus esistere potest, potuit facere universum me lius, quam fecerit: quia si fecisset ipsum absque omni malo, cum malum diminuat de ratione boni, fecisset ipsum me lius, quam fecerit.

RESOLVTIO. Vniversum meliorari posse, quia ordinata, in se meliora esse possunt tam intensive, quam extensive, certum est: ceterum secundum ordinem extensive meliorari eisdem manentibus partibus; ac his etiam melioratis, quantum ad ordinem intensive nequit: valet tamen quantum ad bonum, quod ex partium proportio¬ ne resultat, atque ipsas quantum ad finem ultimum meliorari non est possibi¬ le; erit autem quantum ad proximum sinem.

REspond. dicendum, quod bonitas Runiversi potissime ex ordine vide¬ tur consurgere: unde & Philosophus 12. Meta. Post bonum ducis collocat bonum ordinis: bonum autem ordinis dupliciter accipi potest. Primo ratione ipsius ordinis in se. Secundo ratione partium ordinatarum: cum ergo quaeritur: utrum Deus potuerit facere melius universum quam fecerit? Hujusmodi melioratio aut accipitur secundum ipsum ordinem in se, aut per respectum ad ordinata: meliorari autem universum, quia ipsa ordinata meliorari possunt, per omnem modum est verum. Nam sive extensive, sive intensive intelligatur huiusmodimelioratio, non est impossibile quod dicitur: potuit enim Deus extennve melius facere universum, quantum ad partes ejus, quae ordini subduntur, sive quantum ad ipsa ordinata: quia potuit multa genera creaturarum facere in universo, quae non fecit: & multi gradus sentis in universo esse potuerunt, qui non sunt, Rursum etiam intesive universum meliorare potuit, faciendo quamlibet partem universi meliorem: quod dupliciter esse posset. Primo quantum ad meliorationem accidentalem, & talis melioratio non requireret substantialiter alias partes universi. Secundo quantum ad bonitatem substantialem, ut si pro quolibet gradu entis, qui in universo existit, fecisset alium gradum altiorem: ita quod quaelibet pars talis universi esset alia sub stantialiter a partibus universi. Huiusmodi igitur melioratio universi, quantum ad ea quae ordini subduntur, per omnem modum est possibilis. Sed si quaeratur, utrum quantum ad ipsum ordinem meliorari possit? Est de ordine distinguen dum: quia quidam est ordo partium in. toto: quidam partium ad finem. Hunc duplicem ordinem tangit Philosophus 12. Meta. cum ponit ordinem in universo: ex eo quod una pars ordinatur ad aliam partem, qui ordo est partium in toto: ex eo quod totum universum ordinatur in Deum, qui ordo sumitur per compara¬ tionem ad finem. Si ergo loquimur de ordine partium in toto: utrum secundum ipsum universum meliorari possit? Dicendum, quod melioratio secundum talem ordinem potest intelligi extensive & intensive. Si intelligatur extensive manentibus eisdem partibus universi meliorari non potest. Nam tunc extemsive meliorari posset secundum talem ordinem, quando huiusmodi ordo extenderet se ad aliquas partes universi quae carerent ordine, quod esse non potest: quia in universo secundum Aug. 83. qq. q. de Providentia: Summo Deo cuncta bene administrante quae fecit, nihil inordinati est. Vnde communis sententia est, quod sicut quantum ad ipsas partes ordinata, universum per omnem modum meliorari potest; sic econverso, quantum ad ipsum ordinem extensive nullo modo meliorari valet.

Sed utrum intensive secundum talem ordinem meliorari possit? Eoncedunt. aliqui simpliciter, quod sic. Dicunt enim quod si quaelibet pars universi me liorata esset, ordo intensive in universo simpliciter esset melior. Sed non est bene dictum, quia sic considerare ordinem magis est considerare ipsum quantum ad partes ordinatas ad quas se extendit, quam in se. Oportet autem nos diceret quod secundum ordinem in se aliquo modo universum sit valde bonum. Sic enim cuncta, quae fecit Deus, sunt valdem bona propter bonum ordinis.

Ideo notandum, quod in ordine duo est considerare. Primo proportionem. Secundo bonum quod ex proportione resultat. Nam si cordae lyrae ordinatae essent, in hujusmodi ordine duo consideranda essent. Primo proportio cordarum rad invicem, ut quia una excedit aliam secundum modum debitum. Secundo ibonum quod ex hujusmodi proportione resultat, ut melodia vel symphonia de lectans auditum. Si igitur quaelibet cor um da secundum modum suum fieret meli or, ibi ordo melioratus esset, non quantum ad proportionem, quia si proportionaliter prius se excedebant cordae, & um tamen melioratae sunt, si ibi debitus or do debet existere, secundum proportionem debitam se excedent: tamen esset ibi melioratio quantum ad bonum, quod ex proportione resultat: quia melioratis cor dis resultaret ibi maior symphonia, & magis mulcerent auditum: sic & in universo se habet. Nam partes universi sici proportionaliter se excedunt, & secundum tantam analogiam ordinatae sunt, quod si omnes partes universi meliorarentur, si debito ordine se haberent, proportio universi sic meliorati non esset maior proportione, quae nunc in universo existit; bonum tamen, quod ex tali proportione resultat, esset melius.

Nam sicut ex proportione cordarum resultat symphonia, sic ex proportione partium universi resultat mani festatio Divinae Majestatis: & sicut melioratis cordis, licet non augeatur proportio melioratur tamen symphonia: sic melioratis partibus universi, non variaretur proportio, magis tamen manifestaretur Divina bonitas. Ergo intensive quantum ad ordinem non potest melio rari universum, considerando proportionem, quae in ordine consistit; potest tamen meliorari quantum ad bonum, quod ex proportione resultat. Verum quia ordo magis essentialiter se tenet ex parte proportionis, quam ex parte boni, quod ex proportione resultat, cum ipsa proportio sit quidam ordo, & non bonum quod ex proportione esse ha bet, magis negare debemus secundum ordinem intensive universam meliora ri posse, quam affirmare. Si vero loquamur de ordine secundum quod partes universi ordinantur in finem, utrum secundum talem ordinem universum me liorari possit, ut utrum possit ordinari ad meliorem finem? Distinguendum es de fine: quia huiusmodifinis vel est nis ultimus, vel proximus. Quantum ad finem ultimum res meliorari non pos¬ sunt. Non enim possunt habere melio rem finem, cum ipse Deus secundum hum modum sit finis omnium. Si vero loqui mur de fine proximo, quia hujusmodi finis haoet gradus, secundum quod par tes universi gradatim se habent, secundum hunc modum universum meliorari potest: qia si omnes partes universi meliorarentur ( accipiendo, sic finem) ordinarentur ad meliorem finem.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum quod quaelibet res in se considerata non est optima, nisi loquedo de bonitate essentiali, secundum quam, manente reeadem, secundum substantiam meliorari non potest. Totum tamen universum aliquo modo optimum est ratione or dinis, modo quo dictum est, non tamen simpliciter est quid optimum: unde aliquo modo meliorari potest, ut patet per habita.

Ad 2. dicendum, quod universum aggregat omne bonum quod actu existit: non tamen aggregat omne, quod Deus potest facere: unde arguitur, quod post Deum nihil est melius universo, non tamen habetur, quod universum meliorari non possit.

Ad 3. dicendum, quod licet Deus producat quemlibet errectum secundum suam totam potentiam; effectus tamen consequitur bonitatem secundum voluntatem Divinam: ideo potest Deus meliora facere, quam faciat.

Ad 4. dicendum, quod omnia sunt valde bona ratione ordinis; attamen idae partes universi meliorari possunt, & si meliorarentur, universum esset melius.

Ad 5. dicendum, quod in universo est aliquid malum: attamen hujusmodi malum non per omnem modum estugit ordinem Divinae provi dentiae, propter quod bene dictum est, quod in universo nihil est inordinatum, ped propter hoc non habetur, quod universum meliorari non possit: quia licet ordo universi se extendat ad omnia, & quodlibet ordinatum sit; possent tamen partes universi meliorari, & sic universum esset melius.

Ad argumenta in contrarium dicendum, quod si omnes partes universi essent aequales, quantumcumque essent nobiles, & si in universo nihil mali esset, universum non esset inde nobilius: quia mala, & inaequalitas partium faciunt ad decorem universi. Vtrum Deus totum universum potuerit faceret melius? Vbi nona quod cum melius praesup. ponat bonum. Sciendum quod bonum in ordine consistit:q ia post bonum ducis est bonum ordinis primum bonum Bonum autem ordinis dupliciter accipitur, in se, vel quoad ordinata. Quoad ordinata universum meliorari potest inter sive, & extensive. Extensive quidem, quia potuit, & podest multa genera creaturarum in umverso facere, quae non fecit, & multi gradus entis in unmaverso esse potuerunt, qui non sunt. Intensive etiam, primo accidentaliter: quia talis melioratio non reque reret alias partes universi: substant aliter, quomam si pro quolibet gradu universi faceret alium gradum altiorem. De bono autem ordinis in se dicendum quod non potest meliorari. Non quidem extensive: quia tunc aliquae partes universi carus ssent, vel carerent ordine, quod esse non potest. Nec intensive: quia quantumcumque partes. fierent meliores, proportio earum, quae principalior. Verumt amen bonum tunc esset melius quod resultat ex proportione; sed illud no principaliter consideratur in ordine. Par tes autem universi quoad finem ultimum meliorari non possunt, sed bene quoad proximum.

ARTICVLVS III. Vtrum sit aliqua creatura, quanihil me¬ lius esse possit?

TERtio quaeritur de quibusdam creaturis excellentibus, utrum potuerit eas Deus facere meliores? Et videtur, quod humana natura in Christo nihil possit esse melius: quia tanta fuit illa unio, ut Deum faceret hominem, & hominem Deum. Sed cum Deus sit quo maius excogitari non potest secundum Anselmum in Prosol. Humanitate Christi, quae Deo est unita, nihil potest esse melius.

Praeterea: videtur, quod gra¬ tia Christi nihil sit melius: quia bono infinito nihil est melius; sed gratia Christi est bonum infinitum, cum ei fuerit datus spiritus non ad mensuram, ergo aliqua creatura est, qua nihil melius esse upotest.

Praeterea: videtur, quod Beata Virgine nihil melius esse possit: quia secundum Anselm. 18. de Conceptu virginali. Decebat, ut illius hominis conceptio de matre alijs purissima fieret: nepe decenserat, ut ea puritate, qua maior sub Deo niquit intelligi, illa niteret.

Praeterea: videtur quod beasitudine nihil possit esse melius: quia secundum Boetium, Beatitudo est status omnium bonorum aggregatione perfectus, sed nihil potest esse melius omni bono, ergo &c.

In contrarium est: quia cum quaelibet creatura sit certis limitibus circunscripta, quodlibet bonum creatum est finitum bonum, sed cuilibet finito bono potest fieri additio, ergo &c.

RESOLVTIO. Creatura, quam creatura est, simpliciter loquendo, ab omnimoda perfectione deficit, & ea esse aliquid melius potest: etsi habeat erordinem ad infinitum bonum rationem aliquam infinitatis, secundum quam nihil melius esse possit.

REspond. dicendum, quod omnia Dentia quodam modo clauduntur inter duos terminos, quorum unus est supremus, ultra quem non licet ascendere: alius est infimus, infra quem non potest esse progressus. Isti duo termini non sunt ejusdem generis. Nam termi nus supremus est actus purus, & est quid increatum, videlicet Deus ipse. Termi nus infimus est potentia pura, & est quid creatum, quia materia prima: igitur in descendendo invenimus statum in rebus creatis. Nam materia prima ordine naturae nihil vilius esse potest: est enim prope nihil secundum Aug. & secundum Commen. in 1. Physicorum n est medium inter ens & nihil. Adeo autem infime rationem entitatis partici pat, quia si minus participaret, non constitueret gradum entis, sed esset pure nihil. In ascensu autem non invenimus terminum in genere creatorum: nam nihi creatum potest esse actus purus, nam si esset actus purus; esset ipsum esse, & non par ticiparet esse: & si non participaret esse non haberet esse ab alio, propter quod non esset quid creatum. Est ergo aliqua creatura, in se considerata ordine naturae, ita infima, qua non potest esse inferior, cum in descendendo sit dare statum in creaturis: nulla tamen ita est suprema, qua non possit esse superior: quia In ascensu non est status in rebus creatis, sed in Creatore: Est enim hic ordoquod materia prima est potentia puras Deus vero est actus purus; omnia autem intermedia sunt actus admixtus potentiae, & potentia admixta actui: Simpliciter ergo loquendo, solus Deus est ita bonus, qu melius excogitati sion potest; omnis autem creatura, ut creatura est, simpliciter loquendo, ab omnimoda perfectione deficit, & ea aliquid esse melius potest. Advertendum tamen propter argumenta quod s sicut communiter dicitur) licet quaelibet creatura simpliciter sit bonum finitum, habet tamen quamdam rationem infiniti, secun dum quod habet quemdam ordinem ad infinitum bonum. Huiusmodi autem ordo non est uniformis: quia aliquando sumitur solum secundum respectum, & sic beataVirgo habet quamdam rationem infinitatis, inquantum fuit mater Dei: & universum est quoddam infinitum inquantum ordinatur ad infinitum bonum: & gratia habet quamdam rationem infinitatis, inquantum conjungit nos bo no infinito: & multa talia exempla adducere possumus ad ostendendum, quod non est contra rationem creaturae aliquo modo habere quamdam rationem infinitatis. Aliquando autem sumitur per comparationem ad esse, secundum quem modum humana natura est unita infinito bono: quia fuit assumpta ad esse personale Verbi, & ut non faceret per se personam, sed substantificare: ur in hypostasi Verbi: Quando autem quiusmodi infinitas sumitur per respectum, tunc absolute de talibus non posumus proferre sententiam. Vnde non est simpliciter dicendum, quod Beata Virgine nihil possit esse melius, vel quod universo, & gratia nihil melius esse possit; sed per quemdam respectum, & ut talia infinita sunt, haec de ipsis pronuntiari possunt. Habet enim quamdam rationem infinitatis Beata Virgo, ut est Mater Dei: universum, ut ordinatur ad Deum: gratia ut conjungit nos ipsi: & quia sicut sunt infinita bona, sic eis meius nihil esse potest: ideo dicere possumus, quod Beata Virgo non potuit esse melioris Mater: quod universum non potest ordinari ad melius: quod gratia non potest consungere meliori: sed Christus homo est infinitum bonum secundum quamdam comparationem simpliciter, inquantum est idem esse personale, & eadem Persona Filij Dei & illius hominis. Vnde quodam modo simpliciter concedere possumus, Christo homine nihil posse esse melius; liumanitate tamen Christi aliquo modo, ut inquantum est quaedam creatura, aliquid melius esse potest.

Respond ad arg. Ad 1. dicendum quod licet humana natura in Christo substantificetur in Persona Verbi, tamen hujusmodi natura a Divina natura est distans in infinitum: propter quod ea, inquantum quaedam creatura est, aliquid melius esse potest.

Ad 2. dicendum

Quod gratia Christi non fuit infinita sim pliciter, quia determinata erat ad aliquod genus etis; aliquo tamem modo in pfinita etat: quia quodam modo dici pote rat infinita gratia, prout aliqualiter in ea reservabatur onis ratio gratiae: und datus fuit ei spiritus non ad mensura aliorum hominum: non quia gratia illa simpliciter non esset quid infinitum, sed quia habebat quemdam modum infinitatis: Ad 3. dicendum, quod Beata Virgo fuit purissima, non quia esset actus purus, vel quia esset ipsum esse, propter quod ei competeret omnis ra¬ tio essendi & omnis ratio bonitatis: sed erat purissima, quia erat munda ab om ni contagione peccati.

Ad 4. dicendum, quod beatitudo est quodam modo infinitum bonum, quia conjungit nos illi bono, in quo est omne oonum. Simpliciter tamen in se considerata, ut est quid creatum, non est infinitum bonum: unde unus homo est beatior alio, & beatitudo unius est maior beatitudine alterius. Vel dicere possumus, quod status omnium bonorum aggregatione perfectus per se & essentialiter convenit. beatitudini increatae: alijs vero beatitudinibus convenit per participationem quamdam.