Quaestio 1

ARTICVLUS I. Vtrum dictio exclusiva addita uni relativos, rum excludat reliquum?

D primum sic proceditur: vide tur, quod dictio exclusiva addit: uni relativorum non excludat aliudi quia quae sunt de intellectu alicuius, cum ei additur, solus, non excluduntur: un de non valet: Solus homo currit, ergo non animal. Cum igitur unum relativorum sit de intellectu alterius, si uni illorum additur dictio exelusiva, non excludit reliquum.

Praeterea: si solus Pater est, Pater est, sed si Pater est, Filius est, ergo si solus Pater est, Filius est; non igitur aliud relativorum excluditur per dictionem exclusivam.

Praeterea: qua essentialiter ordinantur ad se invicem, per dictionem exelusivam non excluduntur, aliter autem superius ab inferiori excluderetur, ut dicendo, solum Sornes, ergo nohomo. Sed relativa ad seinvicem essentialiter ordinantur: quia esse relativorum est ad aliud se habere, ergo &c.

Praeterea: maior conversio videtur inter relativa, quam inter partem & totum: eo quod relativa posita se ponunt, & perempta se perimunt; sed posito pariete, non ponitur domus, & destructa domo, non destruitur paries; sed si dictio exclusiva adda tur toti, non excludit partem: nam non valet, sola domus, ergo non paries, ergo multo fortius non valet, solus Paer est, ergo non Filius.

In contrarium est: quia, solus, idem est, quod non cum alio, ut dicitur in 2. Elenchorum; sed unum relativorum habet alietatem cum alio, ergo dictio exclusiva addita uni excludit aliud. Prae terea: quae non sunt de primo intellectu, excluduntur per dictionem exclusivam, sed unum relativorum non videtur esse de primo intellectu alterius,

ergo unum relativorum exclu¬

ditur per dictionem exclusi¬

vam ab alio. Haec autem

melius patebunt.

in solven¬

do RESOLVTIO. Dictio exelusiva uni relati vorum addita ex¬ cludit reliquum.

REspond. dicerdim, quod dictio Rexclusiva excludit omne illud, quod habet alietatem cum eo, cui additur: quia, ut habitum est, solus idem est, quod non cum alio. Vt ergo videamus, quomodo tale aliud habet excludi, notandum, quod huiusmodi exclusio dupliciter impediri potest. 1. quia unum est de intellectu alterius. 2. quia unum implicatur inalio. Vnum autem esse de intellectu alterius tripliciter convenit: quia de intellectu alterius est quidquid in diffinitione eius ponitur: quia intellectus intelligendo re, diffinitionem eius format. In diffinitione autem accidentis subiectum ponitur, & in diffinitione relativi ponitur aliud relativum, & in diffinitione speciei ponitur genus & differentia, er go superiora sunt de intellectu inferiorum, & relativa de intellectu relativorum, & subiecta de intellectu accidentium. Sed haec omnia non pari modo intelliguntur: nam relativa, & subiecta sunt de intellectu secundario eorum, in quibus intelliguntur. Sed superiora sunt de intellectu primo inferiorum. Est autem haec differentia inter ea, quae sunt de intellectu primo, & de intellectu secundario: nam quae sunt, de intellectu secundo, cum apponuntur, non amplius intelliguntur: & ideo dicit Aristoteles cap. De nugatione Circa finem primi Elencho,. quod non debemus concedere, quod idem significet

nomen, quod oratio, ut quod idem ignificet duplum additum dimidij, & non additum: nam cum duplum additur dimidij, non ulterius intelligitur ibi dimidij, & ibi non est nugatio, dicendo duplum dimidij: hoc idem est in accidente: nam non idem significat simus sumptum cum naso, & sine naso: nam cum simus sumitur sine naso, das intelligere nasum. Sed cum sumitur cum naso, non dat intelligere nasum & ideo non est nugatio, dicendo nasus simus, quod totum patet ex sententia Philos. in illo cap. Elencho. Eaautem, quae sunt de primo intellectu, quantumcunque ponantur, semper in telliguntur, & ideo dicendo, homoanimal, vel animal homo, semper est bi nugatio: & ideo dicit Philosophus 7. Metaph. quod si simus esset species nasi, dicendo nasus simus, idem diceretur bis. Cum igitur existentia de secundo intellectu apposita illis, in quibus intel liguntur, non faciat nugationem cum eis, non sunt eadem illis: unde diceret: possumus, quod sunt alia ab his, dequorum intellectu sunt, & ideo diffinitionem accidentis dicimus esse per additamenta: quia ponitur materia subiectum, quod habet alietatem cum accidente: & quia quae sunt de secundo intellectu, sunt alij, & solus idem est quod non cum alio: ideo dictio exclusiva excludit talia: unde addita uni relativorum excludit reliquum, & addita accidenti excludit substantiam: naec autem per Aristotelem patent 1. Phys. qui disputans contra Parmenidem, & Mellistum ait: quod ipsi destruebant principium, eo quod ponebant tantum unum esse: quia non est principium, si unum solum est: quia principium sem per est cuiusdam, aut quorumdam. Sed si solum additum principio non excluderet principiatum, tunc ponere solum principium esse non esset destruere principium, ergo secudum eum dictio exclusva addita uni relativorum excludit reliquum.

Praeterea: ibidem vult, quod si illud solum esset accidens, quod accidens esset separabile a substantia, quod non haberet veritatem, nisi solum, & tantum addita accidenti substantiam excluderent; & ita patet quod ea, quae sunt de secundo intellectu, semper excluduntur; sed ea, quae sunt de primo, non excluduntur: & ideo Philosophus cum specialiter disputat contra Parme nidem ait: quod si illud, quod vere est, esset solum homo, tunc necesse est esse animal, & bipedem, ergo animal & bipes non excluduntur ab homines cum ei additur solus: quia sunt de primo intellectu eius. Aliquando autem impeditur huiusmodi alietas ratione implicationis. Ista autem implicatio dupliciter contingit, vel propter totalitatem, vel propter denominationem, Propter totalitatem, sic totum integrale, & totum univerfale implicant partes suas. Sed aliter totum integrale, & aliter totum universale: quia totum integrale sic implicat, quod eius totalitas in qualibet parte servari non potest: & ideo non solum non excludit partes, sed etiam includit: & ideo non solum non possunt arguere, sola domus, ergo non paries: immo etiam affirmative possunt concludere, ut so la domus, ergo paries. Sed in toto universali non sic: quia licet non valeat: solum animal, ergo non homo vel solus homo, ergo non Sortes; non tamen valet, solus homo, ergo Sortes: igitur in hoc concordant ambo ista tota, quod nullum suam partem excludit: in hoc autem discordant, quod unum suas partes includit, & non aliud.

Advertendum tamen de toto integrali, quod non includit partes suas nisi materialiter, & ideo licet benepossimus dicere de aliquo habente decem denatios, & non plures, quod iste Thabet tantum decem denatios; non tamen verum esset, sola novem sunt pauciora decem, quod tamen si nove aincluderet omnes alios numeros pauciores verum esset: quia non est ali quis numerus maior novenatio minor

denario: & ideo solum materialiter includit. Sed numeri minores novenario formaliter & in se considerati sunt pauciores denario: & ideo propo sitio illa non habet veritatem. 2. est hu iusmodi implicatio ratione denomina tionis, & sic quodlibet accidens denominative sumptum suppositum implicat: & ideo cum accidenti denominative sumpto additur dictio exclusiva non excludit suppositum. Propter quod Philosophus 1. Phys. cum disputat contra Parmenidem ait. Quia si sola alba sumantur, ipso albo unum significante, non minus alba plura erunt, & non unum.. 2. Alia namque ratio erit albi, alia eius quod album suscepit: ergo, solum, additu albo non excludit susceptibile, & quia non excludit susceptibile, non excludit ea, quae in susceptibili sunt. Et ideo non valet, solus musicus cantat, ergo :aedificator non cantat, dato quod ars iaedificatoria in susceptibili musico esse

habeat: & ita patet quid dictio exclusiv. excludit, & quid non excludit in istis inferioribus. Quomodo autem fit trant latio ad Divina, in alijs quaestionibus patebit. Ex quo etiam patet solutio ad piincipale quaesitum, scilicet, quid dictio exclusiva addita uni relativorum excludit reliquum.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod ea, quae sunt de intellectu alicuius primo, & principali, per dictionem exclusivam non excluduntur, huiusmodi autem non sunt relativa, intelligendo de primo intellectu esse, quod per eorum appositionem non tollitur, quando semper intelligantur.

Ad 2. dicendum, quod in argumento est fallacia accidentis: nam ibi variatur medium: quia licet Pater det intelligere Filium; tamen cum additur ei solus, non dat intelligere ipsum: & ideo extraneum est a Patre, cum stat sub isto attributo solus, quod det intelligere Filium, sicut licet homo praedicetur de Sorte, cum stat sub isto attributo, species, est extraneum ab eo, quod praedicetur de Sorte. Ad 3. dicendum, quod cum dicitur relativa sunt, quorum esse est ad aliud se ha bere, hoc dictum est ad excludendum relativa secundum dici, quae secundum esse sunt in alijs praedicamentis; non autem dictum est, quod unum relativum sit de intellectu primo alterius, sicut superius de inferiori, ut ratio arguebat: quia (ut patet) per additionem unius relativi ad aliud non ulterius intelligitur, nec est ibi nugatio, quod non esset, si unum relativorum esset de primo intellectu alterius.

Ad 4. dicendum, quod secundum quod connexio requi ritur ad vitandam exclusionem, non est maior connexio inter relativa, quam inter partem & totum, immo minor: quia unum relativorum habet esse distinctum ab alio, sed pars non habet esse distinctum a toto¬

ARTICVLVS II. Vtrum haec sit vera, solus Pater est Deus i

SEcundo quaeritur: utrum haec sit vera, Solus Pater est Deus? Et videtur, quod sic: quia solus Pater est Deus, idem est, quod nullus alius a Patre est Deus, vel quod nullum aliud a Patre est Deus, sed, ut habitum est, idem est solus, quod non cum alio. Si ergos sensus est, nullum aliud a Patre est Deus, tunc planum est, quod est vera Item si exponatur masculine, vera erit: nam cum sit propositio virtualis negativa, convertetur simpliciter, ergo convertetur in hanc, nullus alius a Deo est Pater; sed haec est vera: quia Persona Patris, de qua loquimur, non est alius a Deo, ergo & prima vera erit. Praeterea: si praedicta propositio falsa est, hoc non est, nisi quia Filius & Spiritus Sanctus sunt etiam Deus, sed propter hoc non falsificatur: quia dicit August. 1. de Trin. cap. 8. quod, solus, additum Patri non excludit Filium, ergo dicendo solus Pater est Deus, non excluditur, quin Filius sit Deus.

Praeterea: ma ior est unitas Patris & Filij, quam duorum accidentium in eodem subiecto: quia Pater & Filius sunt unum essentialiter, aedificator & musicus sunt unum

per accidens. Sed dictio exclusiva addita aedificatori non excludit musicum, ergo addita Patri non excludit Filium, Praeterea: hoc idem arguitur sic: quia maior est unitas Patris ad Filium, quam accidentis ad subiectum, sed dictio exclusiva addita albo non excludit susceptibile, ut patuit, ergo addita Patri non excludit Filium.

In contrarium est: quia probatum fuit superius, quod dictio exclusiva addita uni relativorum excludit reliquum; sed Pater & Filius sunt relativa, ergo si olus Pater est Deus, Filius non est Deus. Praeterea: August. 6. de Trin. capit. 9. ait: Si quis enim interroget, Pater solus utrum sit Deus? Quomodo respondebitur non esse, nisi forte ita dicamus, esse quidem Patrem Deum, sed non esse solum Deum, esse autem solum Deum, Patrem, & Filium, & Spiritum Sanctum.

RESOLVTIO Secundum proprietatem sermonis haec proposi¬ tio tenenda non est: solus Pater est Deus.

REspond. Quidam concedunt, quod Rsimpliciter dictio exclusiva addita uni relativorum non excludit reliquum, ut addita Patri non excluditFilium: sed illud superius improbatum fuit. Propter hoc ab alijs aliter dicitur quod non est simile de alijs relativis, & de Patre & Filio, qui sunt Divinae Personae: quia alia relativa non solum dit ferunt in supposito, sed etiam differunt in essentia, unde pater carnalis non solum est alius a filio, sed etiam aliud. Sed Pater Divinus non sic: quia licet sit alius; non tamen est aliud: & ideo sine distinctione conceditur, quod dictio exclusiva addita patri carnali exciudit filium, sed de Patre Caelesti non conceditur sine distinctione: & ideo distinguendum est de exclusione: quia vel excludit omnem alium, vel omne aliud? Primo modo falsa est, solus Pater est Deus. 2. modo vera. Istud autem satis videtur physice dictum, & secundum sententiam superius datam veritatem habere. Nam solus habens alietatem excludit, & secundum quod Pater alietatem habet cum Filio, sic vide tur loquendum esse de exclusione. Tamen si consideramus ibi ea, quae sunt, per se, non reperitur ibi plena veritas: uia dictio exclusiva, excepto prout ap plicatur ad totum integrale, & ad suas partes, quod ad Divina transferri non otest, in omnibus alijs in tantum videtur impediri exclusio, inquantum unum de alio praedicatur: & ideo, ut patuit: quia unum relativorum non est reliquum, dictio exclusiva addita uni excludit reliquum: & quia superius de inferiori praedicatur, addita inferiori non excludit superius. Rursum videmus, quod accidens in abstractione umptum non praedicatur de substania: ideo dictio exelusiva addita accidenti in abstractione sumpto excludit usceptibile: & quia in concretione praedicatur addito accidenti sic sumpo non excludit. ergo impeditur exclusio ex eo, quod unum de alio praedicatur. Rursum videtur quod unitas & diversitas suppositi sit tota causa exclusionis & non exclusionis: & idie dq si musica esset in uno supposito, & ars aedificatoria esset in alio, tunc solus, ad ditum musico excluderet aedificatorem, & si essent illa duo in eodem, non excluderet. Et quia Pater non praedica ur de Filio, & est aliud suppositum a cilio, videtur, quod nulla causa rema neat, quare dictio exclusiva addita Patri non excludat Filium, & ideo sine distinctione videtur esse neganda, solus Pater est Deus. Et ista videtur sententia August, in auctoritate praetacta 6. de Trin. cap. 9. Sed si sic simpliciter negamus eam, videtur repugnare verbis eiusdem 1. de Trin. cap. 6. qui ait: Si enim dixiseset.. ssupple de Patre) qui solus habet immortalitatem, nec si: inde separatum Filium oporteret intelligi. Neque enim: quia ipse

Filius alibi loquens voce sapientiae, ipse est enim: Dei sapientia, ait: Syrum caeli circumivi sola, separavit a se Patrem, ergo vide tur ex sententia sua, quod solus additum Patri non excludat Filium; nec econverso. Propter hoc advertendum, quod dictio exclusiva aliquando excludit simpliciter. Aliquando secundum aliquem modum: unde non valet, solus ignis est calidus in summo, ergo aet non est calidus: nam sic non excluditur aer simpliciter; sed solum secundum aliquem modum, scilicet, quod non conveniat ei calor in summo, ita suo modo est in attributis Divinis quae licet competant omnibus Personis; appropriantur tamen alicui, sicut immortalitas potest appropriari Patris quia videtur, quod innitatur virtuti & potentiae, & potentia & virtus Patri appropriantur: circuire autem caelos potest appropriari Filio: quia circuir, ad rationem & ad actum intellectus pertinere videtur: & ideo cum dicitur, quod solus Pater habet immortalita tem, non excluditur Filius simpliciter sed excluditur secundum appropriationem: & ideo ibidem August, concludit, quod solus non solum intelliigitur de Patre, sed etiam de Filio & Spiritu Sancto. Eodem modo dicendum est de ista, quod solus Filius cir cuit gyrum caeli. Tamen aliquae sunt, quae proprie non appropriantur alicui Personae, ut esse Deum, esse Divinam essentiam, & tales propositiones, vel negandae sunt, vel non sunt concedendae secundum proprietatem locutionis: unde August, eas negat, ut patet per habita. Et Damasc. lib. 3. cap. 11. ait: Nam quod Divinitas Pater solus sit, aut solus Filius, aut solus Spiritus Sanctus, haud unquam fando audivimus. Et potissime tales negantur propter vitandum errotem: quia quando dicitur, Solus Pater est Deus, videmur dare fa¬ vorem Atrianis, qui dixerant Filium esse creaturam: unde & August. 6. da Trin. cap. 9. cum negasset istam: solum Pater est Deus, subiunxit: Quod quiden Arriani sic solent accipere, quasi non sit Filius verus Deus. Verum quia etiam tales propositiones aliquando conceduntur: nam Aug. circa finem 7. de Trin ait: Nec cum audierit Patrem solum Deum ssupple qius) separet inde Filium, aut Spiritum Sanctum. Ex quo tollitur, quod etiam in talibus locutionibus dictio exclusiva addita Patri non excludit Filium. Propter hoc notandum, quod tales propositiones magis conceduntur, vel in scripturis ponuntur ad insinuandam illam inseparabilem unionem, quam dicantur secundum proprietatem modi loquendi: volunt enim Sancti, cum per dictiones exclusivas dicunt Patrem a Filio non excludi, inseparabilem unionem Personarum ostendere, & non proprietatem locutionis servare: unde & August. cum concessit circa finem 7. de Trin. quod cum dicimus, solum Patrem Deum non separamus Filium, addidit: Atque ita dicat unam essentiam, ut non existimet aliud alio vel maius, vel melius, vel aliqua ex parte diversum: ergo ad insinuandam identitatem Personarum tales propositiones admittuntur: secundum tamen proprietatem locutionis haec neganda est, solus Pater est Deus. Vtrum autem in aliquo sensu possit concedi, in sedart. patebit. Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod illa ratio dupliciter deficit: 1. quia male accipit conversam: nam conversa huius, nullus alius a Patre est Deus, non est haec, nullus alius a Deo est Pater; sed haec, nullum ens Deus est alius a Patre, quae falsa est. Praeterea: non valet, si propositio, in quam alia convertitur, est vera, quod conver sa sit vera: nam licet haec sit vera, quidam homo est animal, haec tamen est falsa: omne animal est homo; quae convertitur in illam. Causa autem, quare non valet, est: quia conversio est consequentia quaedam: & una conversarum se habet ad aliam, ut conseques ad antecedens. Consequens autem potest esse verum absque veritate antecedentis: unde gratia formae non valet ille modus arguendi, licet gratia ma¬ teriae aliquibus conversionibus valeat: eo quod in eis consequens potest fieri antecedens; & e converso.

Ad 2. dicendum, quod August. ibi loquitur de exclusione respectu huius termini immortalis, vel potens: unde si conceditur, solus Pater potens, non propter hoc concedi debet, solus Pater Deus, eo quod non sic appropriatur Deitas Patri, ut potentia: quod tamen etsi aliquam do inveniatur, solus Pater Deus, & quod non excluditur Filius inde, sic dicendo. Dicendum, quod est locutio emphatica ad experimendam maximam unionem Personarum, & non secundum proprietatem docutionis dicta. Ad 3. dicendum, quod quando duo accidentia sunt in eodem supposito unum non excluditur ab alio per dictionem exclusivam: quia distinctio suppositorum videtur per se facere ad exclusionem, ut patuit: Pater autem & Filius sunt distincti secundum suppo sita. Et per hoc patet solutio ad 4.

ARTICVLVS III. Vtrum haec sit vera, solus Deus est Deus?

TErtio quaeritur: utrum haec sit vera: solus Deus est Deus? Et videtur, quod non: quia solus Deus est conditio subiecti, sicut omnis; sed quando, omnis, additur termino communi, potest fieri descensus, ut dicendo, omnis homo, ergo Sortes. Cum igitur Dei vocabulum naturae communitatem sig nificet, ut dicit Damasc. lib. 3. cap. 11. t ergo sub ipso poterit fieri descensus, etsi non ad quamlibet Personam, saltem ad aliquam. Sed haec est falsa, Solus Pater est Deus, similiter, solus Filius, vel solus Spiritus Sanctus: sed cum non sit Deus nisi Pater, Filius, & Spiritus Sanctus: cum pro qualibet illarum falsificetur, & non possit fieri aliquis descensus sub hac, Solus Deus est Deus, igitur erit falsa.

Praeterea: nihil verificatur de communi, quod non verificatur de aliquo speciali: quia sicut nihil est in genere, quod non sit in aliqua eius specie: ita nihil dicitur de specie in comuni, quod non verificetur de aliquo contento sub specie; potissime cum non sit attributum vel praedicatum repugnans in inferioribus. Nam si non valet de homine, si est species, quod aliquis homo sit species, eo quod species repugnat particularibus; bene tamen valet, homo currit, ergo aliquis homo currit. Sed cum Deus sit tale praedicatum, quod non repugnat hypostasibus, si haec est vera, solus Deus est Deus, de aliqua Persona verificatur; sed de nulla verificatur, ut ostensum est, ergo &c.

Praeterea: solus solitudinem importat, sicut album albedinem. Sed nihil dicitur album, in quo non sit albedo, ergo de nullo dicitur solus, in quo non sit solitudo. Sed in Deo non est solitudo secundum Hilarium 3. de Trin. & habetur 2. distin. ergo &c

In contrarium est: quia solus idem est, quod non cum alio: & ideo ista convertuntur, nihil aliud a Sorte currit, ergo solus Sortes currit: quia hoc dicit solus; sed nihil aliud a Deo est Deus, ergo solus Deus est Deus. Vlterius quaeritur: utrum haec sit vera, solus Deus est Pater? Et videtur, quod sic: quia quotiescunque idem praedicatur de se ipso, competenter ei additur solus, ut Solus homo est homo, solu, Sortes est Sortes: eo quod nihil aliud a re est: res, ergo haec erit vera, Solus Pater est Pater; sed quotiescunque additur, solus, termino speciali, potest addi ter mino communi, ut si solus Sortes cur rit, bene sequitur, ergo solus homo currit, sed Deus dicit quid commune Pater dicit quid speciale, ut potest haberi a Damascen. 3. lib. capit. 6. & II. Si ergo haec est vera, solus; Pater est Pater, haec erit vera, solus Deus est Pater.

In contrarium est: quia si solus Deus est Pater, ergo nihil aliud a Deo est Pater, sed paternitas reperitur non solum in Divinis, sed etiam in creaturis, ergo &c. RESOLVTIO. Solus Deus est Deus, est propositio concedenda, prout consignificat quod praeter ipsum non est alius Deus; sed significando ali¬ quam in Deo solitudinem non admittitur.

REspond. dicendum, quod secundum Magist. in littera huiusmodi propositiones, in quibus ponitur haec dictio, solus, utputa solus Deus est Deus, solus Pater est Deus, triplicem intellectum habere possunt. 1. quia solus, potest denotare solitudinem, & tunc est sensus, solus Pater est Deus, hoc est, Pater, qui est solitarius, vel in quo est solitudo, est Deus, & sic expo nendo, solus, in propositionibus de Deo dictis, sive fiat additio ad terminum essentialem, sive personalem, semper est propositio falsa: quia nec in Deo est solitudo, cum sit ibi amoena societas Personarum, nec aliqua Persona est solitaria, cum indistabiles, & inseparabiles sint Personae, ut dicit Damasc. 1. lib. cap. 12. & ideo Mag. in littera dicit, quod cum dicimus, sous Pater, non est sensus: quia ipse sit solus, id est, sine Filio & Spiritu Sancto. Secundo modo potest esse sensus dicendo, solus Pater, hoc est, ille, qui est ita Pater, quod non est ibi alius Pater. Sic etiam potest esse & sensus, solus Deus, qui est ita Deus, quod praeter ipsum, non est alius Deus: & hunc intellectum innuit Magist. cum dicit quod dicendo, solus Pater, Filius, & Spiritus Sanctus a paternitatis consor tio excluduntur: unde est sensus, solus Pater, id est, qui est ita Pater, quod nec Filius, nec Spiritus Sanctus est Pater. Tertius sensus est, solus Pater est Deus, quod nullus alius vel nihil aliud a Patre est Deus, & secundum istum modum dicit Magist. Trinitatem esse solum n Deum: quia etsi sit cum animabus sanctis; ipsae tamen animae santae non sunt cum ea Deus. Istas autem acceptio nes huius dictionis, solus, innuit Aug. ust. 6. de Trin. cap. 7. & exhoc collecta est quaedam communis distinctio, quod haec dictio, solus, tripliciter potest se habere. Quia vel tenetur categorematice, vel sincategotematice, vel quod idem est, potest teneri significative, & consignificative. Si tenetur significative: tunc ponit solitudinem circa id, cui adiungitur. Nam sicut albus significat albedinem: sic solus significat solitudinem. Et sicut de nullo dicitur album, in quo non sit albedo: sic nulli adiungitur solus vere, prout tenetur signisicative. in quo non sit solitudo. Si autem tenetur consignificative: tunc denotat exclusionem. Hoc autem potest esse du pliciter: quia vel facit exclusionem a forma subiecti, vel a forma praedicati. Ideo solus Pater est Deus, & quaelibet alia propositio huiusmodi, secundum istam distinctionem, potest habere triplicem sensum. Primo, quod denotetur solitudo circa Patrem. Secundo, quod fiat exclusio cuiuslibet alterius suppositi a consortio paternitatis. Tertio, quod fiat exclusio a confortio Divinitatis. Et ex hoc potest patere veritas eius, quod fuit dimissum superius indiscussum. Dicebatur enim, quod inferius declarandum erat: utrum in aliquo sensu possit verificari, solus Pater est Deus? Nam si solus dicit solitudinem, tunc est locutio falsa. Si facit exciusionem a confortio formae subiecti, sive a confortio paternitatis, sic est vera. Si excludit a forma praedicati, hoc potest esse dupliciter: quia vel facit exclusionem masculine, vel secundum alietatem in supposito, & sic est falsa: quia est sensus, quod nullus alius a Patre sit Deus, vel quod nullum aliud suppositum a supposito Patris sit Deus. Si autem faciat exclusionem neutraliter, & secundum diversitatem in essentia, sic est vera: quia est sensus, quod nihil aliud a Patre est Deus, vel nihil, quod habet essentiam distinctam ab essentia Patris, est Deus. Igitur in duobus sensibus est falsa, & in duobus vera: quia ut denotat solitudinem, vel exclusionem a consortio Divinitatis secun dum alietatem in supposito, sic est falsa. Sed ut denotat exclusionem a consortio paternitatis, vel a confortio Divinitatis secundum alietatem & in essentia, sic est vera. Verum quia secundum proprietatem locutionis, & secundum usitatum modum non excludit a forma subiecti, nec exclusit a forma S praedicati, nisi secundum alietatem in supposito: nam secundum quod osten¬ sum fuit supra, alietas in supposito est, quae directe facit ad exclusionem: igitur omnis sensus, in quo verificatur solus Pater est Deus, non est usitatus & secundum proprietatem locutionis: ideo August, eam negat 6. de Trin. cap. 9. & propter hanc distinctionem, quam dedimus, de solus, de levi solvitur quae stio: utrum solus Deus sit Deus? Quia si solus tenetur significative, tunc est locutio falsa: quia ponit solitudinem erga Deum: Deus autem nunquam est solitarius, vel in Deo non est solitudo ut ostensum est. Si autem tenetur consignificative, & denotat exclusionem tunc licet possit fieri distinctio: quia vel excludit a forma subiecti, vel a forma praedicati, dato quod talis distin ctio in se bona sit; non tamen est ad propositum: quia idem terminus ponitur in praedicato, & in subiecto, & ideo absque distinctione, prout solus denotat exclusionem, concedenda est, Solus Deus est Deus: quia sensus est, Deus est Deus, & praeter ipsum non est alius Deus, vel nihil aliud a Deo est Deus Respond. ad arg. Ad primum dieendum, quod quando aliqua distinctio sincategorenmatica additur termi no communi, non oportet quod fiat descensus cum huiusmodi signo addito. Dicimus enim, Omnis homo currit ergo Sortes; non tamen, ergo omnis Sortes: eo quod Sortes non proprie additionem recipit huiusmodisigni, quod est omnis: sic solus Deus est Deus, ergo Pater est Deus; non tamen ergo solus Pater est Deus. Vel dicere possumus, & melius, quod, solus, de ratione sua habet, quod terminum immobilitet; non tamen omnis: und non valet, solus homo, ergo solus Sortes, vel solum animal, ergo solus homo, licet valeat, omne aimal, ergo omnis homo. Quare autem non valeat in prosequendo patebit.

Ad 2. dicendum, quod solus homo non est commune ad solus Sortes: immo est e converso. Nam solus ratione exclusionis negationem importat, negatio autem e quanto additur specialiori, tanto red¬

dit ipsum magis commune. Vnde non homo est in plus, quam non animal & haec est causa, quare a destructione consequentis sequitur destructio ante cedentis: quia consequens destructum est antecedens respectu antecedentis non gati: nam sicut animal est in plus, quam homo, propter quod sequitur ad ipsum, sic non homo est in plus, quam non animal, propter quod sequitur ad ipsum: & ideo nihil aliud a Sorte est in plus, quam nihil aliud ab homine, vel plura comprehendit.

Viterius notandum, quod quando aliquid plura comprehendit prolatum simpliciter, vel non universaliter, tanto est magis consequens: & ideo animal, quia plura comprehendit, quam homo, est consequens ad hominem, & corpus ad animam, & sic ascendendo. Sed si proferatur universaliter, quanto terminus plura comprehendit, tanto est magis accidens: & ideo sicut prins quando sumebantur termini non universaliter, fiebat constantia in ascendendo, dicendo: homo, ergo animal. animal ergo corpus: ita nunc si accipiantur termini universaliter, fiet constantia in descendendo, dicendo: omne corpus, ergo omne animal, omne animal, ergo omnis homo: & quia aliud a Sorte plura comprehendit, quam aliud ab homine cum sumatur universaliter, dicendo nihil aliud 2 Sorte, vel nihil aliud ab homine, siet constantia descendendo, non in ascendendo: & quia aliud a Sorte est communius, quam aliud ab homine, procedendo ab uno in aliud est descensus; ideo sequitur: nihil aliud a Sorte, ergo nihil aliud ab homine; & non e converso, propter quem sequitur, solus Sortes, ergo solus homo; non e conver so. Ideo si verificatur solus de homine, non oportet, quod verificetur de aliquo homine, ut ratio dicebat; sed e converso valeret. Et ex hoc apparet illud quod in solutione primi argumenti dicebatur declarandum, scilicet, quare non sequitur, solus homo, ergo solus Sortes.

Ad 3. dicendum, quod non verificatur solus Deus est Deus, prout, solus, denominat solitudinem.

Ad id autem, quod ulterius quaeritur: utrum haec sit vera, solus Deus est Pater? Dicendum, quod ista posset distingui, sicut & aliae distinguuntur: quia si solus denotat solitudinem, sic est falsa. Si autem denotat exclusionem, si excludit a forma subiecti, tunc est ve ta, quia est sensus, Deus, praeter quem non est alius Deus, est Pater. Si autem excludat a forma praedicati, tunc cum paternitas dicatur analogice de paternitate, prout est in Divinis, & prout est in alijs, & analogum non secundum eandem rationem praedicetur de omnibus, tamen secundum aliam & aliami rationem; sic paternitas illa, & paternitas in creaturis: hoc, quod dico solus dupliciter poterit excludere a forma paternitatis, vel secundum quod paternitas sumitur secundum quamcumque rationem, tunc est falsa: quia non solus Deus est Pater, quia & creaturae potest competere, quod sit pater, nisi forte per antonomasiam verifica retur: eo quod ipse est Pater omnium, & ab eo est omnis paternitas in caelo, & in terra. Si autem fiat exclusio, non a paternitate secundum quamcumque rationem sumpta; sed a paternitate, secundum quod in Divinis esse habet, sic est vera. Et per hoc potest patere utrunmque arg. quia cum dicitur, solus Deus est Pater, si Pater accipiatur secundum omnem suam acceptionem, tunc non habet rationem separabilis respectu Dei, sicut homo habet rationem separabilis respectu animalis: quia nihil est homo, quod non sit animal, est aliquid pater, quod non est Deus. Et per hoc patet solutio ad rationem primam. Solvitur etiam per hoc ratio in contrarium: quia cum dicit, aliquid est pater, quod non est Deus, accipit patrem secundum to tum suum ambitum, non solum sub una ratione, sed sub diversis, secundum quem modum non verificatur propositio dicta. Uee. vexe vegt. vope verf¬