Quaestio 2

ARTICVLVS I Vtrum relationes originis sint realiter in Deo?

D primum sic proceditur: videtur, quod relationes originis non sint realiter in Deo: quia si relationes originis sunt realiter in Deo, hoc non est, nisi quia sequuntur ad reales actiones, ut ad intelligere, & velle, quae realiter sunt in Deo; sed cum ex ductu rationis possimus cognoscere tales perfectiones realiter in Deo esse: eo quod philosophi huiusmodi perfectiones in Deo posuerunt, ex ductu rationis possemus scire in Divinis esse tales relationes, & per consequens ibi esse distinctionem Personarum, quod falsum est.

Praeterea: Damasc. vult 1. lib. cap. 11. quod supposita humana sunt, idem ratione, & differunt re; Divina autem supposita sunt idem re, & differunt ratione: sed secundum quod Divina supposita distinguuntur, sic ibi relationes existunt: non igitur sunt ibi relationes secundum rationem. Praeterea: ubicumque est dare duo praedicamenta, ibi est reperire compositio nem: quia quidditates praedicamentorum habent esse distinctum: ubicuque: ergo est dare plura praedicamenta, ib est dare plures quidditates: sed quiddi tas rei est ipsa rei essentia secundum Philosophum: ergo ibi est dare plures essentias: sed in Divinis non est dare plures essentias, nec conpositionem, quae sequitur ad pluralitatem essentiarum: ergo ibi non sunt plura praedicamenta realiter. Non ergo ibi erit relatio realiter quia tunc essent ibi duo praedicamenta realia, substantia, & relatio.

Praeterea: Boetius in lib. de Trin. vult, quod cun¬

cta, quae in Divinam praedicationem veniunt, imitantur substantiam: ad ali quid vero nihil omnino ponitur: sec non sunt realiter in aliquo quae nihil praedicant de ipso: igitur relationes in Deo realiter non existunt.

Praeterea quae conveniunt alicui sine sui mutatione non sunt realiter in illo: unde quia aliquid sit actu scibile absque sui mutatione, nulla relatio realis est in eo per hoc, quod scitur, sed solum secun dum modum intelligendi. Cum igitur Deus absque sui mutatione producat Filium, nulla igitur realis relatio propter talem productionem in Deo erit. In contrarium est: quia Personae non distinguuntur nisi per relationem. Si igitur relationes non essent in Deo realiter, tunc, proprie loquendo, Personae non essent tres res, nisi secundum intellectum, quod sapit haeresim Sabe lij.

Praeterea: constituens aliquid est realiter in eo, quod constituit; sed relationes constituunt hypostases, ut habi tum est, ergo &c.

RESOLVTIO. Relationes realiter sunt in Divinis Personis. non obstante quod esse earum est, esse essentiae.

REspond.ddm, quod de existentia Rrelationum in Deo est triple: modus dicendi. Vnus fuit Porretanit qui posuit relationes non esse in Perso nis; sed esse extrinsecus affixas, & assistentes. Alij autem dixerunt relationes non esse in Personis; sed esse ipsas Personas. Istae duae positiones non sunt, terae. Propter hoc est tertia positio vera, & Catholica, quod relationes su in Personis realiter, & sunt ipsae Personae. Positio Porretani ex hoc potuit habere ortum: quia in omni re est considerare duo, esse, & quidditatem: ea autem, quae sunt in substantia alia a relatione, & secundum esse suum, & secundum rationem quidditatis, habet, quod sint aliquid, & ponunt aliquid in eo, in quo sunt, & non sunt extrinse cus affixa: nam sapientia & secundum esse suum, & secundum rationem quidditatis dicit aliquid in sapiente. Relatio autem licet secundum esse suum non sit assistens, nec extrinsecus affixa: quia inest, sicut cetera accidentia insunt; tamen ratione suae quidditatis videtur extrinsecus affixa: nam tota ratio relationis sumitur ex eo, quod est ad aliquid, non ex eo, quod est in alio. Prop ter quod Philosophus 5. Metaph. vult, quod visus non dicatur relative ad videntem sed ad visibile: & pari ratione scientia non dicitur relative ad scientem, sed ad scibile. His verbis etiam concordat Boetius, qui dicit, quod relatio nihil omnino praedicatur: quia tota ratioeius sumitur in aliud se habere: & ideo bene dictum est, quod relatio ratione suae quidditatis non est aliquid, sed ad aliquid. Et sicut de relatione in creaturis loqui possumus dupliciter, qua tum ad suum esse, & quantum ad rationem quidditatis: sic etiam & de relatione Divina; tamen quantum ad hec duo non similiter est relatio in Divinis, & in creaturis: quia in rebus creatis, nec secundum esse, nec secun dum rationem quidditatis oportet, quod relatio sit substantia; sed in Divinis licet secundum rationem suae quid ditatis maneat relatio quantum ad suum genus, tamen secundum esse transit in substantiam, ut & cetera in Divinis posita, quae videntur sonare in accidens. Et quia relatio secundum rationem quidditatis solum manet in Divinis, & non secundum esse, quia secundum quidditatem videtur quid assistens, & extrinsecus affixa: ideo forte habuit ortum positio Porretani, qui dicit relationes non esse in Divinis: sed ea: posuit assistentes & affixas extrinsecus Ista positio, ut patet per habita, valdt subtilis est; non tamen est vera: quia ut arguendo ostensum fuit, oportet nos ponere relationes in Divinis realiter, cum Personas in esse constituant, & realiter distinguant. Sed quia contra argumentari non est solvere, non sufficit ostendere, quod oportet nos

onere relationes realiter in Divinis, nisi motivum ad expositionem praedictae positionis adductae disolvatur. Ad cuius dissolutionem oportet nos videre quomodo relationes habent esse realiter in creaturis, & postea ex eis investigare poterimus ea, quae sunt in Divinis, ubi ratio dissimilitudinis non obstat.

Notandum igitur, quod relatio quantum ad suum esse in aliquo convenit cum ceteris aliis, & in aliquo differt. Nam sicut esse aliorum non est directe in eodem genere, in quo sunt alia, sic nec esse relationis est directe in genere relationis. Nam esse substantiae non directe est substantia, cum videamus tale esse esse praeter rationem quidditatis substantiae. Vnde nec diffinitionem ingreditur, & sicut est in substantia, quia esse Sortis non est Sor tes, & esse substantiae non est substantia: sic est & de esse accidentibus: quia esse accidentium, sive inesse, quia talium esse est inesse, non est directe in genere, in quo sunt ipsa accidentia. Vnde esse albedinis, sive inesse eius non est ipsa albedo, nec est directe in gene re qualitatis: & in hoc quantum ad suum esse convenit relatio cum alijs entibus: quia esse relationis non est directe ingenere relationis. Differt autem quia alijs entibus; prout sunt in aliquo, respondet proprium esse; relationi autem non respondet esse proorium: non quod nullum esse ei respondeat, sed quia non habet esse distinctum ab esse fundamenti. Nam si in aliquo est mag

nitudo, & albedo, aliud est magnitudinis esse, & albedinis: & compositius t est illud ex eo, quod est magnum, & album, quam ex eo, quod est magnum, solum. Esse tamen aequalitatis non est aliud ab esse quantitatis, in qua fundatur: nec esse similitudinis ab esse albedinis: & inde est quod Poius 5. Metaph. assignat differentias relationum secundum genera aliorum entium. Inde est etiam, quod non est aliquid compo¬ sitius ex eo, quod est album, & simile, quam ex eo, quod est album solum: eo quod similitudini non respondet proprium inesse. Cum ergo dicimus relationem esse realiter in aliquo, ut duplicitatem esse realiter in duplo: eo quod ponit aliquid reale esse in eo, in quo est: non est intelligendum hoc esse, quia tale esse, quod ponit relatio, est directe in genere relationis: quia primo modo nec alia entia, quantum ad eorum esse dicerent aliquid reale in his, in quibus existunt: cum esse eorum non sit directe in eodem genere cum ipsis. Nec est intelligendum hoc esse, quia tale esse est esse proprium relationis: quia licet quantum ad istum modum alia entia quantum ad eorum esse ponerent aliquid realiter in subiecto: eo quod eis proprium esse respondeat; nulla tamen relatio secundum istum modum diceret aliquid realiter in aliquo: eo quod ei non respondet proprium esse, sed esse fundamenti. Sus ficit ergo ad hoc, quod relatio sit realiter in aliquibus, quod habeat reale fundamentum in ipsis, & dicat aliquod reale esse in eis absque eo, quod tale esse sit in genere relationis, vel sit relationi proprium: & ideo sicut sufficit ad hoc, quod similitudo sit realiter in simili, quod ponat aliquod reale fum damentum in ipso, ut albedinem, vel esse album, absque eo quod tale esse sit relationi proprium: ita sufficit ad hoc, quod relationes sint realiter in Patre, & Filio, quod ponant in eis aliquid reale, ut identitatem naturae, vel idem esse naturae, sive essentiae, ab quo eo quod tale esse sit quid relatum vel ad genus relationis pertineat. Requiritur etiam ultra reale fundamentum ad hoc, quod relatiosit, realis, realis distin ctio reiatorum, quae etiam est inter Patrem & Filium, ut melius infra declarabitur: igitur relationes sunt in eis realiter, non obstante, quod esse earum est esse essentiae: eo quod ponunt aliquid reale in ipsis realiter distinctis. Declaratio igitur ad defensionem poitionis Porretani arguebat nullam relationem esse realiter in aliquo: quia quantum ad rationem quidditatis relatio nihil patri videtur: quantum vero ad esse, & si non transit in substantiam, sicut in Divinis; tamen illud esse sem¬ per est aliorum generum, ut esse simi litudinis est esse albedinis: propter quod etiam videtur argui, quod simisitudo non sit realiter in simili, sed albedo. Declaratio igitur per habita non arguebat intentum, sed volebat declarationem huius difficultatis: quare relationes in aliquo realiter esse dicuntur? Quod declaravimus: non est ergo praedicta vera positio. Secunda positio quae dicebat relationes non esse in Personis, sed esse Personas, ex simplicitate

Personarum videtur sumpsisse originemnam cum Persona sit simpliciter, ut essentia, & quod est in aliquo videatur facere compositionem in illo, noluerunt dicere proprietates esse in Personis, ne ponerent Personas compositas; sed eas esse Personas. Istorum mo tivum non est sufficiens, quia modus significandi nominum sequitur modum intelligendi: unde sufficit Patrem esse compositum secundum modum in telligendi ad hoc, quod paternitas non solum sit ipse; sed etiam sit in ipso: nam sicut Deitas est in Deo, & est Deus, non obstante simplicitate: immo hoc est propter eius simplicitatem, quod Deus est Deitas, quae est in ipso: sic pater nitas non solum est in Patre, sed est Pater propter ipsius Patris simplicitatem. Sunt ergo relationes in Personis, & Personae, ut tertia positio dicebat.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod ab hoc, quod sciamus huiusmodi relationes reales esse in Divinis non sufficit, quod sciamus Deum esse intelligentem, sed quod sciamus modum intelligendi eius, quod sciret non possumus: quia tunc non solum sciremus, quia est Deus, sed quid est Deus: nam scire quale sit illud intelligere, & modum intelligendi eius non possumus, nisi sciremus quid sit ipsum intelligere: & cum ipse sit suum intel ligere, sciremus quid est ipse: & cum talia in via scire non possimus per duo ctum rationis, ibi relationes reales exi stere scire non possumus.

Ad 2. dom, quod supposita Divina differunt ratione, hoc est, relatione, quae est ratio ad essentiam comparata.

Ad 3. ddm, quod relatio quantum ad suam quidditatem, nec est essentia, nec est aliquid, sed ad aliquid: & ideo relatio quantum ad rationem quidditatis non facit compositionem: quantum verd ad esse transit in substantiam: ideo in Divinis possumus ponere duo praedica menta, substantiam, & relationem absque compositione in ipso.

Ad 4. dicendum, quod relatio nihil omnino praedicatur quantum ad rationem quidditatis, quia secundum illam non est aliquid, sed ad aliquid: potest tamen esse realiter in aliquo: eo quod aliquid reale ponit in illo, modo quo dictum est.

Ad 5. ddm, quod non semper rea lis relatio dicit mutationem in eo, in quo est; sed semper ponit aliquid reale in illo: & si illud reale ei competit absque sui mutatione, relatio est in ipso realiter absque motu. Vel diceret possumus, quod cum dicitur, quod realis relatio non est in aliquo absque sui mutatione, intelligendum est de eo, quod ex non relato fit relatum: Pater autem ab aeterno fuit Pater. Rursum etiam non semper id, quod de non relato realiter sit realiter relatum, semper mutatur: nam similitudo est relatio realis, & tamen aliquis potest fieri similis absque sui mutatione.

ARTICVLVS II. Vtrum proprietates Divinae sint tres?

POSTEA quaeritur de numero pro¬ prietatum relationum, & notificationum. Et videtur, quod non sunt, tantum tres proprietates, videlicet, paternitas, filiatio, & processio: quia proprium est illud, quod competit uni soli. Sed esse in genitum competit soli Patri, iuxta illud August. in qq. adOre sium. Si Spiritum Sanctum dixerimus ingenitum, duos Patres affirmare videbimur: ergo esse in genitum est proprietas Patris

Praeterea: esse imaginem est proprium soli Filio iuxta illud August. 6. de Trinit. cap. 2. Solus Filius est imago Patris: igitur Filius habet duas proprietates: non ergo sunt tantum tres.

In contrarium est: quia videtur, quod nulli Personae competat aliqua proprietas: quia propria sumuntur per comparationem ad naturam, non ad hypostasim: unde secundum Philosophum 5.

opic. proprium per prius competii speciei, deinde individuo. Cum igitur omnes Personae conveniant in una natura, nullum proprium conveniet uni Personae, quod non conveniat alteri: ergo paternitas non est proprietas Patris, nec filiatio Filij.

Viterius videtur, quod non sint uatuor relationes: ponuntur enim relationes istae: paternitas, filiatio, processio, & communis notificatio, ed plures alie relationes sunt ibi quam istae: quia imago relationem importat iuxta illud August. 7. de Trin. cap. 3. Quid autem absurdius quam imaginem ad se dici. Sed in Divinis recipitur nomen imaginis, ergo &c.

Praeterea: in Divinis recipitur nomen verbi, sed Verbum non solum dicit respectum ad dicentem, sed etiam dicit respectum ad creaturas: unde August. 83. q0. q. 63. dicit, quod cum dicitur: In principio erat Verbum quod graece dicitur logos, latinem & rationem & verbum significat. Sed in hoc loco verius interpretatur Verbum, ut significetur non solum ad Patrem respectus, sed ad illa etiam, quae per Verbum facta sunt.

Praeterea: in Divi nis recipitur nomen doni, & dati: sed datum nonsolum refertur ad dantem, sed ad eos, qui ipsum accipiunt, ut vult August. 5. de Trin. cap. 14. ergo Spiritus Sanctus non solum refertur ad Patrem & Filium; sed etiam ad nos: ergo in eo est alia relatio, quam processio: non igitur sunt tantum quatuor relationes

In contrarium est: quia non debet esse nisi duae, quia relationes, quae ponuntur in Divinis, sunt relationes originis; sed non sunt ibi, nisi duae origines: ergo & duae relationes.

Vlterius videtur, quod non sint; antum quinque notificationes, quae onuntur esse, paternitas, filiatio, processio, communis notificatio, & innascibilitas: quia secundum August. 4. deTrin. cap. 20. Mitti Filium est cognoscere quod ab alio sit; sed quidquid ducit in cog nitionem alterius potest dici notificatio illius, ergo missio est notificatioFilij; sed haec notificatio non est eadem cum aliqua praedictarum: cum illae conveniant Personis ab aeterno; missio autem sit quid temporale. Praete¬ rea: cognoscimus Personas non solum per propria, sed per appropriata, ut per potentiam Patrem, per sapientiam, Filium, ergo non sunt tantum quinque notificationes, ut dictum est,

In contrarium est: quia videtur, quod innascibilitas non sit notificatio? quia innascibile non dicit quid sit, sed quid non sit, sed cognoscere aliquid est scire quid est illud, secundum Philosophum 7. Metaph. ergo non sunt plures notificationes quam quinque, sed pauciores.

RESOLVTIO Proprietates in Divinis sunt tres, quia Per¬ sonae tres sunt.

REspond. ddm ad primum quaesitum, quod proprietates personales sunt tres. Quod si videre volu mus, oportet nos scire differentiam proprietatum ad notificationes & relationes: hanc autem quidam assignant duplicem, scilicet, ex ratione significa tionis, & ex ordine intelligendi: ex rasione significationis, quia licet aliquid possit dici proprietas, relatio, & notificatio; non tamen secundum eandem rationem. Nam paternitas, & proprietas Patris est relatio, & notificatio: sed est proprietas, inquantum convenit ei soli: relatio, inquantum per illam refertur ad Filium: notificatio, inquantum est principium formale innotescendi Patrem. Secunda differentia sumitur ex ordine intelligendi, secundum quem ordinem intellectus proprietatis, praecedit intellectum notificationis, & ntellectus relationis intellectum proprietatis: est enim relatio secundum modum intelligendi prior proprietate, quia proprietas non convenit rei ni si distinctae; distinctio autem in Divinis non est nisi per relationem: igitur secundum modum intelligendi prius intelligitur, quod paternitas sit relatio quam proprietas. Rursum intellectus proprietatis praecedit intellectum notificationis: quia non est ratio innotescendi aliquid, nisi sit ei proprium,

Si autem istas differentias vellemus sequi, non habemus propositum, sed oppositum. Nam secundum primam differentiam, quae sumitur ex ratione significandi, videlicet, quod aliqui dicitur proprietas Personae: eo quod soli illi convenit, innascibilitas est proprietas Patris: & ita non erunt tantum tres proprietates, quod falsum esteSSecundum autem differetiam secuntam adhuc magis distamus a veritate: nam i est illud, a quo non convertitur consequentia, maxime in his, quae non realiter differunt. Dicimus enim anima secundum intelligentiam esse prius homine: eo quod omnis homo animali non omne animal homo: igitur cum proprietas secundum intellectum praecedat notificationem, erit omnis notificatio proprietas; non omnis proprietas notificatio: & cum sint quin que notificationes, non solum erunt proprietates plures, quam tres; sed etiam plures, quam quinque.

Ideo notandum, quod, sicut suprahabitum est, plurificatio relationum Divinarum magis videtur assimilari plurificationi specierum in eodem genere, quam plurificationi individuorum in eadem specie: & ideo non sunt in Divinis plures relationes similes, ut plures paternitates, sed plures dissimiles: & quia hypostasis non solum dicit essentiam, sed essentiam cum proprietate

ut dicit Damasc. lib. 3. cap. 6.) secun dum modum intelligendi proprietas addita essentiae constituit hypostasim: & quia, ut dictum est, plurificatio talium assimilatur plurificationi specierum in eodem genere, constitutio cuiuslibet Personae Divinae habet quamdam simi litudinem, licet modicam, cum constitutione specierum: ut sicut speciet dicit genus & differentiam, ita hypostasis dicit essentiam & proprietatem: ita quod loco differentiae specifieae est ibi proprietas personalis: & exhoc paternitas meretur nomen proprietatis, inquantum est constitutiva Personae Patris, & comparatur ad eam quasi propria, & specifica differentia ad peciem: & quia specilica differentia plurificatur secundum numerum specierum, secundum quod tradit Philosophus 7. Metaphysicae capit. De e unitate diffinitionis, ubi ait: quod cum processimus dividendo pedalitates usque ad ultimas differentias, tunc tot erunt species pedis, quot differentiae, & pe¬ des habentia animalia aequalia differetijs: tot igitur erunt proprietates, quod Personae: & quia Personae sunt tres, proprietates tres esse oportet, quod declarare volebamus.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod proprietas, ut hic sumi tur, non solum dicitur quod competit uni soli Personae, sed quod est Personae constitutivum, cuiusmodi non est innascibilitas.

Ad 2. ddm, quod imago, prout dicit relationem in Filio vel proprietatem Filij, non aliam relationem importat, quam filiationem: unde August. 2. de Trin. cap. 3. ubi dixit, quod solus Filius est imago, vult, quod Filius sit eo imago, quo Filius.

Ad illud in contrarium dam, quod sicut dictum est, plurificatio Personarum assimilatur plurificationi specierum in eodem genere: quia ibi non est plurificatio per relationes similes & eiusdem speciei; sed per relationes dissimiles, & habentes similitudinem cum relationibus differentibus specie: & quia secundum plurificationem specierum ad cipiuntur proprietates, ut accipiuntur diversa propria in animali, eo quod diversae species animalis constituuntur: ideo huiusmodi relationes constitutive Personarum quaedam proprietates dici possunt propter similitudinem, quam habet constitutio Personarum cum con stitutione specierum. Vel possumus dicere, quod, largo modo sumendo proprietates, etiam individua proprietates dicuntur habere. Narrantur enim septem proprietates cuiuslibet individui, quae in alio reperiri non possunt.

Ad id autem, quod ulterius quaeritur, quot sunt relationes reales in Divinis? Dicendum, quod quatuor. Hoc autem aliqui sic declarant: quiasemper reales relationes sequuntur ad aliquid aliud secundum modum intelligendi, ut duplum & subduplum ad quantitatem: causa & causatum, vel principium, & quod est ex principio ad actionem, & passionem, & sicde alijs. In Deo autem si ponimus relationes, non possumus ibi ponere relationes, quae sequantur ad quantitatem: eo quod est Sine quantitate magnus: nec quae sequantur ad qualitatem, quia est Sine qualitate bonus: sed relationes ibi positae, secundum modum intelligendi, sequuntur ad actiones non ad actiones quaslibet, sed ad ac tiones originis non tratiseuntes in exte riorem materiam. Hae autem sunt quatuor: & ideo sunt quatuor relationes reales..

In hac autem responsione est aliquid bene dictum, & aliquid non bene: nam quod sint ibi solum relationes reales, quae secundum modum intelligendi sequuntur ad originem, verum est: sed modus venandi hoc non arguit propositum, sed oppositum: quia secundum doctrinam Sanctorum omnia alia praedicamenta a relatione in Divinis transeunt in substantiam: & ideo sicut est ibi magnitudo, & non est ibi quantitas: quia magnitudo illa est Divina substantia: ita est ibi intelligere, & non est ibi actio, secundum quod actio dicit unum praedicamentum nam intelligere Divinum est ipsa Divina substantia, ergo sicut non sunt r elationes reales sequentes ad quan, titatem, vel ad qualitatem: quia talia ibi non manent secundum suum genus: ita non sunt ibi relationes seques, tes ad actionem vel ad passionem, quia nec talia ibi existunt secundum suum genus.

Notandum propter hoc, quod, sicut superius tactum fuit, sicut est in nis quae distinguuntur penes absoluta, ita suo modo est in his, quae distinguum tur per relata: nam ea, quae distinguu tur per absoluta, per se & directe distin guuntur per naturam; accidentia autem magis sunt signa distinctionis, quam distinguant: ut membra leonis, & membra cervi differunt: quia animae differunt, ut dicit Comm. super 1. de Anima. Quod si calumniam habet in distioctione individuorum in eadem lium videntur facere accidentia, ut Boetius ait: in distinctione autem specierum absque calumnia verum est: specie: eo quod ad distinctionem, taquia in talibus non est distinctio directe nisi per naturam: & quia plurificatio relationum in Divinis assimilatur plurificationi specierum, distinctio Personarum, quae est per relata, habebit quamdam similitudinem cum distinctione talium, quae est per absoluta: ut sicut in illis per se & primo natura distinguit, ita in his relationes, quae sequuntur ad origines, perquas naturi communicatur, crunt reales, & realem distinctionem facient. Aliae autem, relationes ssi quae ibi sunt) vel non erunt reales, vel magis erunt sigijum distinctionis, quam distinguant. In qualibet autem origine est accipere duas reationes, unam per quam producens ad productum refertur; aliam per quam productum ad producentem: ut ex eo, quod Pater generat Filium, est una reatio in Patre, per quam refertur ad ipsum, ut paternitas; & alia in Filio, pequam refertur ad Patrem ut filiatio: & ex eo, quod Pater & Filius producunt Spiritum Sanctum, est una, relatio in utroque, per quam referuntur ad ipsum, Quae dicitur communis notificatio; & alia in Spiritu Sancto, per quam ressertur ad Patrem & Filium, quae dicitur processio: & ita sunt ibi quatuot relationes praetactae: nam cum sint ibi duae origines, una per modum naturae, alia per modum voluntatis, & ex quanlibet origine sumantur duae relationes, erunt igitur quatuor relationes, quod declarare volebamus.

Ad 1. dicendum, quod imago non dicit aliam relationem realem in Filio, quam filiationem, ut concordemus cum verbis August, qui ait: Filius est ea imago, quo Filius.

Ad 2. ddm, quod respectus ille, que dicit Verbum ad creaturas non ponit relationem realem in Verbe, nisi forte sicut in cognoscente, ex qua positione non sequitur, quod inVerbo sit relatio realis; sed quod cognoscat huiusmodi relationem: nos autem loquimur de relationibus, quae realiter sunt in Deo. Et propter hoc pa et solutio ad 3. quia Spiritus S. exeo, quod datur nobis, non realiter refertur ad nos.

Ad illud in contrarium dicendum, quod, sicut habitum est, ex qualibet origine sumuntur duae relationes: & ideo cum sint ibi duae origines, debet argui, qd. sunt ibi quatuor relationes, no duae

Ad id autem, quod ulterius quaeri tur, quot sunt ibi notifica: iones? Dicendum, quod quinque. Numerus autem istarum sic communiter assignari consuevit: quia notificatio tria impotat. 1. dicit aliquid pertinens ad orig nem: nam cum Personae per origines distinguantur, vel per relationes quae ad origines sequuntur, non innotescit nobis Persona nisi per id, quod aliquo modo ad originem pertinet. 2. dicit quid speciale, ut accipiatur speciale, esse quod convenit omnibus, vel dicatur speciale quod sumitur ex speciali modo emanandi. 3. dicit quid ad dignitatem pertinens: eo quod Persona est hypostasis proprietate ad dignitatem pertinente distincta: ea autem, iquae pertinent ad originem, vel dicunt quid affirmative, vel quid negative. Nam secundum August. 4. de Trin. cap. 4. negatio est in eodem genere cum affirmatione: unde & quod originem negat, etiam aliquomodo ad originem pertinet: quae autem originem affirmative dicunt, sic distingui possunt; quia vel tales relationes sumuntur exeo, quod Persona producit; vel ex eo, quod producitur. Ex eo, quod producitur, dupliciter, vel generaliter, vel specialiter: ex eo, quod producit generaliter, non potest inde sumi notificatio: quia, ut dictum est, notificatio dicit aliquid speciale: si ex eo quod producit specialiter, cum sint duo tales modi producendi, scilicet per modum naturae, & per modum voluntatis, erunt duae notificationes: ut ex eo quod producit per modum naturae, sive quod generat, erit paternitas; exeo autem, quod producit per modum voluntatis, sive ex eo, quod spirat, erit communis notio. Similiter duae notiones sumuntur ex eo, quod Persona producitur: quia ex eo quod generatur, vel per modum naturae producitur, sumitur filiatio; ex eo autem quod spira tur, vel per modum voluntatis accipit esse, accipitur processio: igitur sunt quatuor notiones, secundum quod origo accipitur affirmative; una est autem notio se cundum quod origo negatur: nam negari originem dupliciter potest intelligi, vel active, vel passive. Si negatur active, sic non sumetur ibi notio: quia non producere non importat dignitatem, & notio dignitatem importat Sed si negatur passive, hoc potest esse dupliciter: quia vel negatur generaliter, vel negatur specialiter. Si negatur specialiter, ut non produci per hunc modum vel per illum, sic non potest sumi inde notio: quia negare speciale est ponere quid commune: unde non Sortes est quid communissimum inter omnia negata; notio autem non dicit quid commune, sed quid speciale. Sec si negatur generaliter, ut nullo modo produci, sic potestsumi inde notio: quia negatio generalis est positio specialis, & huiusmodi notio est innascibilitas. Dicamus ergo esse quinque notiones, quarum tres sunt in Patre, duae in Filio, una in Spiritu Sancto: nam Pater ex eo quod producit Filium per modum naturae, est in eo paternitas; ex eo autem quod producit Spiritum Sanctum per modum voluntatis, est in ipso communis notio; ex eo autem quod nullo modo producitur est in eo innascibilitas. Filius autem ex eo quod a Patre producitur, est in eo filiatio: ex eo vero quod Spiritum Sanctum spirat, est in illo eadem notio, quae est in Patre: quia Pater & Filius sunt unum principium Spiritus Sancti: & ideo licet sint; tres notiones in Patre, & duae in Filio, in Patre & Filio non sunt nisi quatuor notiones: quia una illarum est communis utrique. In Spiritu Sancto est una notio: quia, cum nullam Personam producat, solum est in eo notio, secundum quod a Patre & Filio spiratur, & haec vocatur processio.

Ex hoc apparet, quod omnis proprietas est relatio, sed non convertitur quia communis notio est relatio; non tamen est proprietas: quia nullam Pesonam constituit. Rursus omnis relatio est notio, sed non convertitur: quia innascibilitas est notio, non tamem est directe relatio, cum relationem neget. Sic igitur verificatur in Divinis esse tres proprietates, quatuor relationes, & quinque notiones: sicut si nihil esset aliud nisi tres personae humanae, unus leo, & unus lapis, verificaretur, quod essent tres homines, quatuor animalia, & quinque corpora: eo quod omnis homo animal, & non convertitur: Et omne animal corpus, & non convertitur: sic omnis proprietas relatio, & non convertitur: & omnis relatio notio, & non convertitur

Ad 1. ddm, quod missio, prout importat notionem, non importat notionem, quae non sit aliqua dictarum quinque: nam processio temporalis non proprie ponit in numerum cum aeterna.

Ad 2. ddm, quod, ut habitum est, notio debet dicere quid speciale, non quid commune; appropriata autem sunt communia non propria. Rur sum per appropriata non cognoscuntur Personae in speciali, nisi inquantum praesupponitur notitia propriorum: & ideo talia non proprie notiones dicun tur.

Ad illud in contrarium ddm, quod licet affirmativa, per se loquendo, ma gis notificetur, quam negativa; nihilominus tamen notitia per negationem aliqua notio est: immo noscere per negationem Deum est magis proportionatum modo intelligendi nostro, quam aliud.