Quaestio 1

ARTICVLVS I Vtrum in Divinis sit totum universale?

AD primum sic proceditur: videtur, quod totum universale sit in Divinis, quia universale est quod de pluribus praedicatur, sed in Divinis est aliquid, quod praedicatur de pluribus, ut Divina essentia de tribus Personis, ergo &c.

Praeterea: individuum & umversale se videntur consequi, sed in Divinis est individuum: eo quod est, ibi Persona, Quae est rationalis naturae individua substantia.

Praeterea: totum universale ad aliquid est quod praedicatur de illo substantialiter, non conversim; sed Divina essentia praedicatur de Patre substantialiter, & non conversim: quia non quicumque est Divina essentia, est Pater ergo &c. Ad hoc idem videtur facere Damasc. qui vult, quod hypostases differant numero, & Divina substantia habet rationem communis, & hypostases particularium.

In contrarium est: quia ubicum. que est reperire universale & particulare, ibi invenitur quidditas distans ab esse, quod in Divinis esse non potest. Praeterea: forma universalis de se est multiplicabilis; natura autem Divina nullo modo plurificari potest, nec sub eadem specie, nec sub eodem genere, nec sub eodem analogo, ut superius fuit ostensum.

Praeterea: omne, quod individuatur, individuatur per aliquid, a quod addit supra suum superius; sed quaelibet Persona Divina est ita simplex, ut essentia, ergo &c.

RESOLVTIO. In Divinis non est universale, ut dicitur in res, & post rem, scilicet, quod praedicatur de rebus, vel a rebus abstrahitur: ante rem vero universale potest concedi in Deo, qui est maxime abstractus, similitudo omnium rerum, & prima causa universalis.

REspond. dicendum, qu.od de uniRDversali sunt, diversi modi di¬ cendi: nam Plato posuit universalis esse abstracta, volebat enim de omnibus rebus esse multa per participationem, & unum per essentiam, & illud unum sic abstractum appellabat Deum, ideam; & universale. Deum ratione influen tiae, & dationis formae. Ideam ratione similitudinis, & exemplaritatis. Vniversale ratione abstractionis, & intelligibilitatis. Nolebat enim, quod huiusmodi res sensibiles non intelligerentur, nec etiam ea, quae sunt in sensibilibus; sed universalia separata intelligebantur, quae erant quidditas horum particularium. Haec autem universalia ad duo serviebant ei, ad scientiam, & ad generationem. Ad scientiam: quia ista particularia non sciebantur propter eorum fluxibilitatem; sed universale & ideae erat id, cuius est scietia. Ad gene rationem autem ei deserviebant ideae quia (ut dicebat) ex homine fiebat homo, ex oliva oliva: quia natura aspiciens ad hominem separatum generabat hominem in materia. Et si sic volumus accipere universale, Deus maxime est quid universale: quia ipse maxime est abstractus, & est similitudo omnium rerum: nam omnia entia sunt repraesentationes, & vestigia entis Primi: ipse maxime facit ad scientiam, & ad generationem: nam ipso scito, omnia sciuntur, iuxta illud Cregorij: Quid est, quod non videat, qui videntem omnia videt, & ignorato omnia ignorantur: quia res ita se habent ad esse sicut ad cognosci, ut dicitur in 2. Metaph. & sicut omnia entia habent esse per ipsum, sic & sciri. Si igitur res aliqua scitur, oportet quod Deus aliquomodo sciatur, iuxta illud Comm 7. Metaph. cum fuerit scitum id, quod est quidditas istius substantiae, tunc erit scita Prima causa omnium entium. A destructione ergo consequentis, si Deus nullo modo scitur, nihil scitur. Rura sum maxime facit ad generationem: quia natura particularis nihil agit, nisi prout aspicit ad naturam, quae Deus est Est autem iste aspectus: quia agit in virtute eius: cum omnia agentia particularia agant in virtute agentis Primi: est autem prima causa quidditas omnium rerum, accipiendo quidditatem, ut ad cepit eam Philosophus 7. Metaph. cum dicit, quidditatem rerum artificialium esse formam, quae est in mente artificis: & quia omnia ad Deum comparantur, ut artificialia ad artificem, Deus est quidditas omnium.

Alia positio universalis fuit Aristotelis, qui voluit, quod universale est id quod praedicatur de rebus, nec proprie est substantia: eo quod est commune multis; nec habens proprium esse, nes per se esse. Hoc autem universale nec est quid reale solum, nec quid rationis solum; sed quantum ad esse materiale est quid reale, & est in particularibus; esse tamen formale recipit ab amma: eo quod intellectus facit universalitatem, in rebus. Tale autem universale est idem in essentia cum suppositis suis, & plurificatur secundum plurificationem ipsorum. Nam Abraham, lsaac, & lacob, sunt tres homines: homo, leo, & asinus sunt tria animalia. Et illud universale est proprie sumptum, & tale universale non est in Deo, ut probat Aug. 7. de Trin. cap. ultimo. Nam si essentia sive Deus esset universale ad Personas, hoc posset contingere dupliciter, vel quod essentia esset genus, & Personae species: vel quod Deus esset species, & Personae particularia: quocum que modo dicatur, sequitur essentiam, plurificari: quia semper plurificato inferiori plurificatur superius, ut idem August, ait: propter quod concludit: cum essentia Divina, neqe Deus plurificari possit, eam non esse neque genus, neque species ad tres Personas. Isti autem duplici modo universalis superadditur modus tertius, videlicet, quod species, quae est in intellectur abstracta a rebus, dicitur universale: eo quod habet respectum ad plura; non quia de pluribus praedicatur; sed quia pluribus est similis. Et isto modo sumendo universale, Deus etiam non debet dici quid universale: quia talis species est inhaerens, & dependens: inhaerens intellectui, dependens a rebus, quae cum a Deo sint aliena, tale universale Deus non existit. Et hinc forte habuit ortum illa distinctio, quod triplex est universale: ante rem, in re, & post rem. Nam universale primo modo dictum est ante rem: quia causat res. Secundo modo dictum est in re: quia est idem in essentia cum rebus. Tertio vero modoest, post rem: cum sit species a rebus abstracta, & ab ipsis causata. Cum ergo quaeritur: utrum universade sit in Deo, vel sit ipse Deus? Si loquimur de universali ante rem, sic: de universali in re, & postrem; non

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod non sufficit ad hoc, quod aliquid sit universale, quod praedicetur de pluribus, sed quod plurificetur in illis, ut potest patere ex sententia August. 7. de Trin. cap. ult. Divina autem natura non plurificatur in Personis. Et ad formam arguendi: cum dicitur universale est, quod praedicatur de pluribus, intelligendum est, quod debent este plura secundum illam formam: omnia autem supposita Divina sunt plura propter proprietates, non quod Divina natura plurificetur in eis: ideo in arguendo committitur fallacia accidentis.

Ad 2. dicendum, quod individua substantia, prout reperitur in Divinis, non accipitur proprie; sed individuum ibi idem sonat, quod incommunicabile.

Ad 3. dicendum, quod modus praedicandi in istis inferioribus non est per omnem modum idem cum modo illo, secundum quem praedicatur essentia de Personis: & ideo licet universale in istis inferioribus sit quod praedicatur substantialiter, & non convertitur, licet in Divinis inveniatur aliquid praedicans substantialiter non conversim; non tamen sequitur, quod ibi sit universale: eo quod modus praedicandi hic, & ibi non est idem; bene tamen arguitur, quod est ibi aliquid ad similitudinem universalis.

Ad 4. dicendum, quod in Divinis est aliquid communicabile, ut essentia, & aliquid incommunicabile, ut Persona: & quia universale habet rationem communicabilis; particulare incommunicabilis, est ibi aliquid ad similitudinem universalis, & aliquid ad similitudinem. particularis. Rursum: quia ipsae Personae Divinae connumerantur adinvicem ad similitudinem rerum particularium, loannes Damasc. propter hanc simi¬

litudinem ibi commune, & particulare posuit; non quod ibii vere sint ista,. ut patuit.

ARTICVLVS II. Vtrum in Divinis sit totum integrale?

SEcundo quaeritur: utrum in DiviS nis sit totum integrale? Et videtur quod sic: quia semper plura videntur habere rationem totius respectu unius; sed in Divinis est unum, & plura: cum sit ibi una Persona, & plures Personae, ergo &c.

Praeterea: aut Persona addit aliquid supra essentiam, aut nihil? Si nihil: ergo est una Persona sicut una essentia, quod est inconveniens. Si autem aliquid? Tunc in Divinis erit compositio: sed omne compositum est totum integrale ad suas partes, ergo &c.

Praeterea: omnis quantitas habet rationem totius: sed in Deo ponitur quantitas saltem virtualis, ergo atione huius quantitatis erit ibi divisio, & ita totum integrale. In contrarium est: quia in omni oto integrali reperitur pluralitas naturarum in actu, hoc autem Deo non conpetit.

Praeterea: ubicumque est tale totum, ibi non est summa simplicitas, in Deo autem est summa simplicitas, ergo &c.

RESOLVTIO n Divinis non est totum integrale, ncc materiale propter quatuor quae ad illud concurrunt.

REspond. dicendum: quod omnia illa nomina, quae imponuntur ab aliquo denotante perfectionem simpliciter, Divinis competere possunt; roprie quantum ad id, a quo nomen imponitur; licet transumptive ei com petant quantum ad id, cui nomen est impositum: & ideo sapientiam, & iustitiam, & cetera talia in Deo ponimus proprie; Deum tamen dicimus esse laidem transumptive: quia natura lapidis, etsi perfectionem dicit, simul tamen cum perfectione imperfectionem importat, igitur in Divinis possumus ponere totum perfectum & omne: eo quod omnia ista a perfectione imponuntur. Sunt enim idem in forma, & differunt per materiam, ut dicitur in 1. Caeli & Mund. quod Comment. exponit: quia complexio applicata ad di¬ versa fortitur diversa vocabula: nam quod in quantitate discreta dicitur omne, in quantitate continua dicitur totum, in forma dicitur perfectum: & ratione huius perfectionis, a qua imponuntur haec nomina, etsi non ratione eorum, quibus sunt imposita, in Divinis dicuntur esse. Et secundum istum modum loquitur Damascen. qui dicit: Omnem naturam & perfectionem esse in sin gula Personarum. Sic etiam totam essentiam in Patre dicimus: nam ratio totalitatis communiter sumpta, & quantum ad perfectionem, a qua imponitur, potissime reperitur in Deo: quia omnia alia sunt quaedam participationes ipsius, & quasi partem capientia. Ipse autem solus est, in quo est totum esse, & in quo perfectiones omnium coadunantur. Et quia totum integrale vel totum universale, quae specialem rationem totius important, cum ex tali contractione acquirant aliquam imperfectionem, talia tota ad Divina transferri non debent.

Ex quo apparet, quod licet in Divinis reperiatur totum; non tamen ibi reperitur totum integrale, quod quadruplici via ostendi potest. Nam toum integrale de suis partibus non praedicatur, & etiam Pars nullo modo praedicatur de toto, ut potest haberi ex 4. Topic. Sed essentia Divina praedicatur de suppositis. Rursum totum integrale est plus in pluribus partibus, quam in una sed essentia Divina tanta est in una quanta in omnibus: nam si tres personae haberent selibram argenti, & quaelibet haberet eam totam, non plus habet rent de argento tres, quam unus: & quia tota essentia & eadem est in qualibet Persona, non est plus in tribus, quam in una. Rursum omne totum integrale potest constare aliquo modo ex pluribus partibus, quam constet; etsi non ex pluribus, ex quibus integratur essentialiter, saltem ex pluribus integratur quantitative, vel etiam ex paucioribus: quia in annulo posset esse plus de auto, & in domo plures lapides; sed in Deo non possunt esse neque plures, neque pauciores Personae. 4. totum integrale conparatur ad suas partes tanquam ad ea, ex quibus est: eo quod in nulla parte perfecte reservatur: Divina autem essentia non comparatur ad Personas tan¬ quam ex ipsis sit: sed solum quia in illis existit: eo quod perfecte reservatur in qualibet. Istae autem quatuor viae, quibus ostenditur totum integrale non esse in Deo, ostedunt etiam ibi non esse totum materiale: quia materia de his, quorum est materia, non praedicatur. Rursum plus est de materia in pluribus quam in uno. Tertio ex materia aliqua plura possunt fieri, quam sint facta: ut ex auto plures annuli. 4. materialia sunt ex ipsa materia, nec perfecte tota materia reservatur in quolibet, cuius est materia. Tres autem istarum rationum assignat August. 7. de Trin. cap. ultim & quartam assignat Damasc. lib. 1. cap. 10. propter quod ambo concludunt in Divinis non esse totum integrale, vetotum materiale,

Respond. ad arg. Ad primum dieendum, quod plura non habent rationem totius respectu unius, nisi quia in pluribus est quaedam coacervatio respectu unius: unde quia in pluribus annulis coacervatur plus de auto, quam in uno, multi annuli sunt quoddam totum integrale ad unum; sed si plures annuli inter se distinguerentur absque eo, quod in eis esset coacervatio auri, in multis annulis ita reperiretur numerus vel pluralitas ratione distinctionis, quod non esset ibi totum integrale ratione coacervationis: & quia sic est in Divinis, est ibi numerus Personarum absque eo, quod sit ibi tale totum Ad 2. dicendum, quod Persona addit supra essentiam proprietatem: quia secundum Damasc. 3. lib. cap. 6. hypostasis non tantum dicit naturam; sed dicit naturam cum proprietate, sed ex tali additione non sequitur compositio, nisi secundum modum intelligendi: quia proprietas non realiter differt ab essentia: propter quod est ita simplex essentia ut Persona, & e converso.

Ad 3. dicendum, quod si quantitas habet rationem totius, hoc est, inquantum quantitati comperit divisio; quantitati autem virtuali non competit divisio secundum se; sed ratione effe ctuum: eo quod virtus quanto est, magis simplex & magis unita, tanto est maior, potest tamen in plures effectus.