Quaestio 2

ARTICVLVS I Vtrum in omnibus attendatur aequalitas in Divinis?

D 1. sic proceditur: videtur, quod in Divinis non sit per omnia aequalitas: quia August. 83. quaest. 0. 42. quaerit: Quare Deus non fecit omnia aequalia? Et solvit: Quia non essent omnia, sit essent aequalia: ut igitur sint omnia, non sunt omnia aequalia, ergo ad perfectionem terum facit inaequalitas, cum omne, & totum perfectionem importent, iuxta illud 3. Phys. Totum, & perfectum, idem. Sed omnes perfectiones creaturarum reperiuntur in Primo: erit igitur ibi inaequalitas, cum hoc ad perfectionem faciat.

Praeterea: arguit Atrius, ut narrat August. in principio 6. de Trinit. inter Patrem & Filium esse aequalitatem, eo quod Christus est Dei virtus, & Dei Sapientia: non igitur Pater erit aequalis Filio secundum virtutem; nec e converso: cum Filius sit virtus Patris, & non dicatur, aequalitas rei ad suam virtutem; sed res per virtutem suam, rei alteri coaequatur.

Praeterea: operari per alium est non habere aequalem virtutem cum illo; sed Pater operatur per Filium, iuxta illud ad Hebraeos primo: Quem constituit haeredem universorum, per quem fecit & saecula. In contrarium est: quia in Deo non Fide ad Petrum cap. 9. dicitur: Firmis sime tene, & nullatenus dubites, Trinitatem Deum inmensum esse virtute, non molie; sed eadem est magnitudo Patris & Filij, ut ostensum est, ergo secundum magnitudinem & virtutem est aequalitas in Personis; sed si est ibi aequalitas in uno, est ibi aequalitas in omnibus, ut dicitur 5. de Trin. cap. 6. ergo &c.

Praeterea: August. 6. de Trin. cap. ult. dicit: In Trinitate est prima aequalitas, & prima similitudo nulla in re dissidens & nullo modo inaequalis, & nulla ex parte dissimilis.

RESOLVTIO. Personae Divinae per omnem modum, & simpli¬ citer aequales dici debent.

REspond. dicendum, quod, sicut tactum est supra, proprium est quantitati secundum eam aequale & in aequale dici: non tamen propter hoc esse illud, in quo reperitur aequalitas est quantitas, vel directe in praedicamento quantitatis; sed sufficit, quod ei competat aliquis modus quantitativus vel quod quanto sit simile: Nam licet calor per se, & 1. & maxime reperia tur in igne; non tamen oportet, quod non sit calidum nisi ignis; sed sufficit naturam ignis participare, quod cali dum dicitur. Si ergo in Divinis aequalitatem ponimus, oportet hoc esse quantum ad ea, quae cum quantitate similitudinem habent: nam licet ibi non sit vera quantitas, & vera qualitas: Quia Deus est sine quantitate magnus, sine qualitate bonus: est tamen ibi aliquid simile quantitati, & qualitati: quia est ibi sapientia, bonitas, magnitudo, & talia. Quantitas autem prima divisione dupliciter dividitur, in continuum, & discretum Continuum autem dupliciter dicitur: quia quaedam sunt continua per se, quorum ratio continuitatis ex se ipsis accipitur: quaedam autem sunt continua t per aliud: quia ratio continuitatis illorum in comparatione ad aliud accipitur, sic enim continua dicuntur tempus & locus: nam tempus de se est numerus, ut dicitur 4. Phys. sed quod sit continuum, hoc habet a motu, & motus a magnitudine. Rursum locus licet ratione, qua superficies, ex se continuitatem habeat: quia particulae eius 1. copulantur ad lineam; ratione tamen qua locus, continuitatem, & unitatem recipit a locato: nam si aliquid partim. esset in acre, & partim in aqua, licet superficies aeris, & aquae sint duae; illae imen duae superficies dicerentur unus locus ratione unitatis locati: & quia unitas confertur loco ex unitate locati: propter hoc Phil. ait: Particulae loci copulantur ad cundem terminum, ad quem particulae corporis copulantur. Sed quia tempus & locus, quae sunt continua per aliud, habent proprium nomen: eo quod rationem mensurae habent, continua per se absolute continua dici possunt: & secundum hoc quantitatis erit trimembris divisio: quia aliqua quantitas habet rationem continui, ut linea, superficies, & talia: aliqua rationem discreti, ut numerus, & oratio: aliqua rationem mensurae, ut tempus, & locut Haec autem: quia ex se continua non sunt, inter continua directe non nume rantur: propter hoc dicit Philosophus: sig nanter amplius propter haec tempus & locus. In Deo autem, & si non est quantitas, & directe assignata in eo non existunt; aliqua tamen his correspondentia ponimus. Nam ibi esse dicimus magnitudinem, potestatem, & aeternitatem. Magnitudo respondet quantitati continuae, potestas discretae, aeter nitas mensurae.

Est enim haec differentia inter mag nitudinem, & potestatem, prout in Deo existunt: nam una & eadem res, ut virtus Divina, potestas, & magnitudo dicitur, aliter tamen, & aliter: quia po testas nominatur per comparationem ad effectus; sed magnitudo dicitur prout in ipso Deo existit: Sed virtus Divina comparata ad effectus habet rationem numeri: eo quod in infinitos effectus se potest extendere, & hoc ratione simplicitatis: quia quanto aliquid simplicius essentialiter, tanto in pluribu invenitur quantum ad effectus. Licet autem Divina virtus habeat rationem numeri per comparationem: ad effectus, habet tamen rationem unitats atis per comparationem ad Deum, in quo est: ideo potestas, quae respicit effectus, respondet numero, & quantitati discretae: magnitudo autem, quae respicit ipsum Deum, respondet continuo, cur competit ratio unitatis: nam sicut ex¬

divisione continui augetur numerus, ut dicitur in 3. Phys. sic ex eo, quod Divina bonitas participatur, a creaturis, & non totaliter, sed quasi divisim, continetur in illis: eo quod aliqua repraesentant ipsam quantum ad unum modum, aliqua quantum ad alium, plurificantur effectus. AEternitas autem correspondet mensurae: quia secundum Proclum: AEternitas est mensura aeternorum. ut tempus temporalium: & quia non pluribus modis variatur quantitas, vel dividitur, nisi per continuum, discretum, & mensuram: & nihil sit aequale alteri nisi per quantitatem, vel per id, quod quantitati est simile, cum his tribus in Divinis respondeat magnitudo, potestas, & aeternitas: quia secundum ista Personae sibi coaequantur per omnem modum, & simpliciter aequales dici debent. Et ista est via August. de Fide ad Petrum in principio, qui ponens aequalitatem in Divinis, ait: Nullus horum extra quelibet ipsorum est: quia nemo alterum aut praecedit aeternitate, aut excedit in magnitudine, aut supe trat potestate: & quia tanta aequalitas est in Divinis, ubi nulla disconvenientia, nul tla inaequalitas, nec dissimilitudo. Aug. in fine 6. de Trin. istam aequalitatem e commendans, ait: In illa summa Trinitate tantum est una, quantum tres simul, nec plus caliquid sunt duae, quam una. Et in se infinita

sunt. Ita & singula sunt in singulis, & omnia in singulis, & singula in omnibus, & unum omnia.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod non est simile de perectione creaturarum, & de perfectione Divina: quia creaturae totam perfectionem capere non possunt, ideo pportet, quod perfectio in eis congregetur ex multis perfectionibus, & dissimilibus: ita quod perfectio unius non contineatur totaliter in alia. Sed quia quaelibet Divina Persona totam perfectionem capere potest: & ideo ad earum? perfectionem pertinet, non quod pars perfectionis sit in una, & pars in alia, sed quod tota perfectio sit in qualibet: Ad 2. dicendum, quod Filius dicitur virtus Patris, non quod Pater non sit virtus; immo Pater, & Filius sunt una virtus:. unde August. 5. de Trin. cap. 3. hoc exponens ait: ideo Christus virtus est,

& sapientia Dei: quia de Patre virtute, & sapientia ipse virtus, & sapientia est, sicut lumen de Patre lumine. Ratio autem procedebat ac si Filius ita esset virtus Patris, quod Pater non esset vir tus. Vel dicere possumus, quod Filius dicitur virtus Patris, non quod Pater non sit virtus, nec quod superet, vel superetur a Filio in virtute: quia omnia opera, & eadem, & similiter faciunt Pater, & Filius, sed quia Filius a Patre accipit, quod operetur omnia opera, quae a Filio procedunt: ut procedunt ab ipso, dicuntur etiam procedere a Patre: propter quod Pater dicitur omnia per Filium operari, ideo Filius dicitur virtus Patris: in quo, si bene advertimus, inter Patrem, & Filium non designatur minoritas, nec maioritas, sed origo. Ad tertium dicendum, quod operari per alium est dupliciter, ut superius est tactum, vel quod, per, dicat mediationem suppositorum, & sic Pater operatur per Filiums vel quod dicat mediationem virtutis, & sic Pater non operatur per ipsum: & quia istomodo inter operans, & illum; per quem operatur, non est aequalitas in virtute, ideo ratio non concludit.

ARTICVLVS II. Vtrum aeternitas differat ab alijs men¬ suris?

AD secundum sic proceditur: videtur, quod aeternitas ab alijs mensuris non differat: quia si aliqua differentia est, est illa, quae assignatur quasi communiter: quia aeternum caret prin cipio & fine; temporale neque principio, neque fine; & eviternum fine, sed non principio: sed non est de rationem motus, quod incepit, potuit enim esse ab aeterno, licet non fuerit; sed cum motus mensuretur tempore per se; tem porale non differt ab aeterno: non igitur per se tempus, & aeternitas differut. Sed ea, quae sunt per accidens, non sunt, consideranda ab arte, secundum Philosophum 3. Ethic: simpliciter ergo concedendum est, tempus ab aeternitate non dif ferre, sed si non differt a tempore aeter nitas, multo minus differt ab evo, a quo minus distat: Praeterea: si est differentia inter aeternitatem, & alias men suras, hoc erit ratione stabilitatis & firmitatis: iquia, quod facit aeternitatem, est magis fixum & stabile: sed ex hoc non potest assignari differentia: quia sicut mensura corruptibilium: non est corruptibilis, ita mensuram successive rum non oportet esse successivam: poterunt ergo corruptibilia aeternitate mensurari. Quod mensura corruptibilium non sit corruptibilis, sic ostenditur: quia quidquid corrumpitur, corrumpitur in tempore, secundum Philosophum & secundum Comment. 4. Phys. si igitur tempus corrumperetur, corrumperetur in tempore, igitur esset tempus, postquam esset corruptum tempus, quod est inconveniens.

Praeterea: dato, quod contingat tempus cessare; non tamen est contra rationem temporis, quod sit quid aeternum, non igitur est contra rationem mensurae corruptibilium esse incorruptibile: pari ratione non est contra rationem mensurae eorum, quod sit quid stans, & permanens. Prae terea: esse omnium est indivisibile, igitur esse temporalium dicitur men surari indivisibili mensura, sed huius modi mensura est aeternitas: unde & Diony. 10. de Div. nom. dicit: quod aeternitas mensurat esse: sed omnia con veniunt in esse, ergo omnia conveniunt in mensura, & erit una mensura om nium, scilicet, aeternitas, quae mensurat esse: si sic non est differentia aeter nitatis ad alias mensuras, cum praeter ipsam non sit mensura alia.

Praeterea: secundum Philosophum4. Phys. quae continetur tempore, tempore mensurantur, ergo quae continentur aeternitate, metitur aeternitas: sed omnia ab aeternitate con tinetur, ergo omnia aeternitate mensurantur,

In contrarium est: quia tempus se cundum Philosophum, ut in subiecto est in motu, aeternitas est in ipso Deo, sed quod habet pro sublecto motum, vel mobile, non potest esse idem cum eo, quod est in Deo, & quod est idem, quod ipse Deus: cum Deus sit per omnem modum immobilis, tempus igitur & aeternitas non erunt idem. Sed quando extrema differunt a se invicem, medium, quod participat conditiones extremorum, ab utroque differt: sed cum aevum sit inter aeternitatem, & tempus, utriusque aliqualiter conditiones participans, ab utraque mensura dista bit, igitur istae tres mensurae inter se differunt.

RESOLVTIO. AEternitas ab alijs mensuris differt: a tempore: quia illa est permanens, istud suecessivum istud habet rationem numeri, illa unitatis, & ad illius esse facit anima, & ad Dei esse non facit anima: ab aevo autem, sive ab aeternia¬ te participata, in eo quod non est a se, & perse, & secundum se tota, sicut Deus.

REspond. dicendum, quod oporDtet nos dicere aeternitatem ab alijs mensuris differre: quia, secundum quod scribitur 4. Metaph. Mensura sen per est unigenea mensurato: secundum igitur quod mensurata differunt, & mensurae different, non igitur successivorum, & permanentium per se erit mensura una: propter quod aeternitas, quae permanentia mensurat, non erit idem, quod tempus, quod est mensura successivorum: immo ssi volumus proprie loqui) si est differentia mensurarum, secundum quod mensurata differunt, aeternitas in infinitum ab omnialia mensura distabit. Nam cum eternitas sit mensura solius Dei ssecundum quod hic de aeternitate loquimur) & Deus, qui ab aeternitate mensuratur, in infinitum distet ab omni alio ente, eter nitas ab omni alia mensura distabit in infinitum. Tamen, ut habeamus differentiam ipsius aeternitatis ad alia,

Notandum, quod aeternitas mensarat esse, non quodlibet; sed esse extr terminos. Duo igitur sunt advertenda in mensurato aeternitatis, quod sit esse, & quod sit extra terminos;

Primum declaratur per Diony. quo 1o. de Div. nom, dicit: aevum, sivi aeternitatem proprie esse mensuram existentium, sed existentia dicuntu aliqua propter esse, igitur ratione esse accipitur aeternitatis mensura. Secun dum ex ipso nomine aeternitatis declaratur: hoc enim sonat aeternum, quod sit extra terminos. Ex eo, quod aeternitas respicit esse, differt a tempore quod respicit motum: unde & ibidem ab eodem Dionys. haberi potest, quod tempus mensurat motum, & aeternitas esse. Ex eo autem, quod mensuratum ab aeternitate est esse non quodlibet, sed extra terminos, differt a mensura creaturarum spiritualium, quae licet non mensurentur successiva mensura, quantum ad esse, eo quod eorum esse variationi non subditur; nihilominus tamem esse eorum non est extra terminos. Et secundum hoc habemus tria genera mensurarum, videlicet, successivorum, & motuum, & huiusmodi est tempus, quod mensurat corporalia, prout com petit eis motus. Habemus mensuram etiam esse terminati, & huiusmodi men sura est creaturarum spiritualium, & esse interminati, & huiusmodi est mensura Divini esse, talis mensura appellatur aeternitas. Mensura substantiarum spiritualium propter vocabulorum penuriam dicitur aevum. Et dico propter vocabulorum penuriam: quia, ut dicitur, aevum in Craeco idem est, quod aeternitas in Latino: proprio tamen nomine huiusmodi mensura participata aeternitas dici posset. Patet igitur aeternitatem differre a tempore: quia mensurat esse, & tempus motum.

Differt a participata, aeternitate quia esse, quod mensurat, est extra ter minos; aliud vero est terminatum. Proj ter primam differentiam, quam habet d tempus, respectu eius aeternitas tres differentias consequitur: nam esse, quan tum est de se, dicit quid permanens: motus autem est de genere successivorum, ex eo igitur, quod aeternitas men surat esse, & tempus motum, tempus erit mensura successiva, & aeternitas permanens. Ex ista differentia sequitur secunda: quia in omni successivo est, accipere prius, & posterius, & ubicumque est accipere prius, & posterius, est ibi accipere numerum, igitur tempus habebit rationem numeri: unde & sic a Philosopho in 4. Phys. describitur: Quod est, numerus motus secundum prius & posterius: nam ipsa prius, & posterius in motu, secundum quod sunt ab anima numerata, dicuntur tempus, ut Comm. dicit. Est igitur tempus de se numerus, & quod sit continuum, hoc est per aliud ratione motus: quia ipsa prius, & posterius, ut sunt numerata ab anima quid discretum dicunt. Sed quod continuitatem habeant, hoc est, quia fundantur in continuo, ut in motu, qui est quid continuum; non ratione sui, sed ratione magnitudinis: unde & Philosophus ait: quod tempus habet continuitatem a motu, & motus a magnitudine; aeter nitas autem non habet rationem nume ri, sed unitatis: cum esse, cuius proprie est mensura, sit quid indivisibile priori & posteriori carens. Ex ista secunda sequitur tertia: nam si tempus habet rationem: numeri, & non cuiuslibat nun meri, sed numeri numerati, ut plane Philosophus in 4. determinat, & Comment. luus, qui dicit: Prius, & posterius in motu, ut sunt numerata ab anima, hoc est tempus: cum ad esse talium faciat anima, sequitur, quod ad esse temporis. faciat amma, quod Comment. dupliciter declarat. Nam, cum tempus habeat rationem numeri numerati, cum non sit aliquid actu numeratum, nisi sit anima actu numerans, licet esse potentiale possit habere tempus absque anima; actualitatem tamen ab anima suscipit.

Praeterea:: cum sit quid continuum prius & posterius non sunt ibi in actu, nisi secundum quod per animam significantur: & ideo nisi esset anima significans & numerans, licet tempus potentialiter esset, eo quod talia significari, & numerari possent; actu tamen non esset. Et ista est sententia Comm. qui ait: Quoniam possibile est, ut motus sit absque eo, quod anima sit. Secundum quod prius, & posterius sunt in enumerata in potentia, est tempus in potentia; secundum quod sunt numerata in actu, tempus est in actu: tempus igitur in actu non erit, nisi anima sit; potentia vero erit, licet anima non sit Sed ad esse aeternitatis non facit anima, cum non habeat rationem numeri numerati, sed unitatis, in qua omnes menurae aliae, quae comparatae ad ipsam habent aliqualiter rationem numeri, continentur. Patet igitur, quod quia aeternitas mensurat esse, & tempus motum, inter ipsa tripliciter existit differetia: nam tempus est quid successivum, habet rationem numeri, & ad esse eius facit anima. AEternitas est quid permanens habens rationem unitatis, ad cuius esse non facit anima,

Ex eo autem quod aeternitas men surat esse extra terminos, & participa ta aeternitas sive aevum esse terminatum, in tribus ab aevo differt. Nam nos distin guimus mensuras, ut mensurata distin guuntur; Deus autem, qui aeternitate mensuratur, habet esse a se, & per se, & secundum se totum. Substantia au¬ tem spiritualis nec a se, nec per se, nec secundum se totum existit, quae omnia colliguntur ex differentia tacta. Nam quod habet esse participatum & terminatum, non est ipsum esse; sed est in potentia ad esse, & esse participat. Quod autem est in potentia esse, indiget aliquo, quod faciat ipsum actu esse. Omnis igitur creatura: quia habet esse paticipatum & terminatum, a se non habet esse. Ex hoc etiam sequitur, quod per se non sit: quia quidquid est, est per esse, cum res creata non sit suum, esse, eo quod esse participat, potest dici per se non esse: quia est per ipsum esse, quod ipsa non est. Tertio secun dum se totam nulla creatura existit: quia si non est ipsum esse aliquod crea tum per se existens squia de tali loquimur) aliquid est in eo, quod non pertinet ad esse: quia si nihil esset in creatura, nisi esse, tunc esset ipsum esse, & summe esse: sicut est ipsa bonitas, & summum bonum, quod non est in eo nisi bonum. Ex eo igitur, quod evum est mensura creaturarum spiritualium secundum esse terminatum mensurat ea, quae non habent esse a se, nec per se, nec secundum se tota, in quibus tribus ab aeternitate differt: quia Deus, cuius mensura existit aeternitas, est a se (ut accipiamus a se esse, quod non est ab alio) & est per se, & secundum se totum: unde Dionys. ult. de Div. nomin. volens Divinam perfectionem designare distinctam a perfectionibus crea tis dicit: Perfectus quidem est non solum, quod per se perfectus sit, & a se uno modo aequabiliter diffiniatur, ac totus per omnia sit perfectis simus; verumetiam quod perfectionem superet. Et quia omnis perfectio ex esse sumitur, ex quo Deus est perfectus a se, & per se, & secundum se totum, est a se, & per se, & secundum se totum. Pater igitur aeternitatem esse aliam alijs entitatibusispsamensuris, & qualiter.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod illa differentia assignata non est sufficiens. Sed si eam sustinere volumus, dicere possumus, quod necesse est omnia incipere esse, & desinere, saltem secundum intellectum, & ideo omnia habent initium, & finem, excepto Deo. Et est ratio: quia cum nulla creatura sit suum esse, quaelibet po test intelligi non esse, & incipere, & desinere esse: solus autem Deus, qui est ipsum esse, & a quo existit omne esse, non potest intelligi non esse, nisi ex eo quod ignoratur significatum nominis eius. Et istam viam ali¬

qualiter tangit Anselmus Prosologion 20. cap. qui ait: Tu es, ante, & ultra omnia. Et quidem ante omnia es: quia antequam fierent, tu es. Vltra omnia vero, quomodo es. qualiter enim es ultra ea, quae finem non habebunt? An quia illa sine te nullatenus esse posunt: Tu autem nullo modo minus es, etiam si illa redeant in nihilum? Sienim quodammodo es ultra illa. An etiam quia illa cogitari possunt habere finem, tu vero nequaquam? Sic igitur atet Deum praecedere omnia, & sequi secundum esse, eo quod ab ipso omnia habent esse, & solus ipse est, qui non potest intelligi non esse.

Ad 2. dicendum, quod tempus, & si non est corrup tibile, nec generabile, eo quod per se non habet esse, potest tamen desinere esse, & incipere esse, ut patebit in 2. cum de aeternitate mundi disputabitur. Sed dato, quod non posset incipere esse, nec desinere, non valet, si mensura corruptibilium non est corruptibilis, ergo mensura successivorum non est sucesessiva: & est ratio: quia cum mensura ad mensurata habeat dependentiam secundum rationem, ad illud tamen, in quo existit, habeat dependentiam realem, tempus autem, quod ut in subiecto est in motu primi mobilis, non sequitur conditiones aliorum motuum, quantum ad incipere esse, & desinere, ad quos comparatur tanquam ad mensurata, sed sequitur conditiones primi motus, in quo fundatur, ut in subiecto, & quia motus primi mobilis est successivus, ut ceteri motus, licet secundum positionem Phi nec inceperit, nec desinat, tempus erit quid successivum, dato quod careat fine, & initio sui esse. Et per hoc patet solutio ad tertium.

Ad 4. dicendum, quod licet esse temporalium, ut esse est, non proprie mensuretur tempore, tamen ut est variationi coniunctum, tempore mensuratur: nam tempus non solum mensurat motum; sed etiam quietem, ut dicitur 4. Phys. & quia nos quaerimus propriam mensuram rerum, & secundum quod res habent esse distinctum, cum in hoc distinguantur temporalia ab alijs: quia habent esse in fluxu, & variabile, etsi ra¬ tione esse absolute sumpti, non com petit eis mensurari tempore, secundum tamen quod esse eorum variationi con iungitur, tempore mensurantur.

Ad 5. dicendum, quod non sufficit contineri aliqua a mensura, ut illa mensura proprie mensurentur; sed requititur quod directem, & secundum adaequationem quamdam a tali mensura contineantur: eo quod semper mensura est analoga mensurato, ut dicitur 10. Metaph. & Vnaquaeque rerum mensuratur per aliquid sui generis, ut dicitur 4. Physquia mensura continens tempora lia directe, & secundum aliquam adequationem est tempus, non aeternitas ideo non habetur intentum. Bene tamen arguitur, cum omnis mensura se cunda reducatur ad mensuram primam, & omnis mensura continens secundum quamdam adaequationem, reducatur ad eam, quae continet excellenter, quod tempus, & aevum ad aeternitatem reducuntur; sed non quod sint ipsa aeternitas.

ARTICVLVS Vtrum nunc aeternitatis differat ab alijs nunc?

TErtio quaeritur: utrum nunc aete nitatis differat ab alijs nunc? Et videtur quod non: quia cum impartibilia sunt simul totum, totum tangit, & duo impartibilia sunt unum impartibile; sed cum nunc temporis, aeternitatis, & aevi simul sint: quia quando est, unum, est aliud, omnia ergo ista erunt unum nunc.

Praeterea: mensurae differunt secundum differentiam mensuratorum, sed ipse Deus, ut probabitur mensuratur a nunc temporis, ergo nunc aeternitatis, quae dicitur mensura Divina: substantiae, erit idem cum nunc temporis, quae est mensura eiusdem quod autem Deus mensuretur nuno temporis, sic ostendi potest: quia nunc temporis mensurantur, de quibus verum est dicere ea nunc esse; sed de Deo verum est dicere ipsum nunc esse, etiam secundum quod nunc stat pro nunc temporis, ergo &c. In contrarium est: quia ex quo mensurae inter se differunt, nunc mensurarum oportet esse differentia; sed aeternitas (ut habitum est) differt ab omni alia mensura, ergo & nunc aeternitatis ab omni alio nunc.

Vlterius quaeritur: utrum sit similis comparatio nunc aeternitatis ad aete nitatem, sicut nunc temporis ad tem pus? Et videtur, quod sic: quia sicut nune temporis causat tempus, ita nunc aeternitatis videtur aeternitatem causare: unde & Boetius dicit: Nunc stam facit aeternitatem, nunc fluens tempus. Praeterea: nunc temporis ad tempus comparatur, sicut indivisibile ad divisibile: sic etiam nunc aeternitatis ad aeternitatem comparari videtur: nam aeternitas per modum divisibilitatis describitur: unde & in littera dicitur: Est generatio generationum, quae non transit colle ta de omnibus generationibus, id est, Sanctis, in illa erunt anni Dei, qui non transeunt, id est, aeternitas Dei.

In contrarium est: quia aeternitas est ipse Deus iuxta illud August. 15. de Trin. cap. 5. Ipsa est etiam vera aeternitas qua est immutabilis Deus. Item nunc aeter nitatis idem, quod ipse Deus, est: quia cum sit summe simplex, nihil est in eo aliud, quam ipse; sed cum Deus non sit causa sui ipsius, nec comparetur ad se ipsum, sicut divisibile ad indivisibile, & sit maxime idem sibi, nunc aeternitatis non erit causa aeternitatis, nec comparabitur ad eam, ut indivisibile ad divisibile, sed erit idem realiter, quod aeternitas.

RESOLVTIO. Nunc esse aeternitatis ab aliis nunc differt, sicut Dei substantia ab alijs substantijs distinguitur: & nunc aeternitatis ab nunc aevi, & temporis dupliciter differt.

REspond. dicendum, quod si argueRbamus, aeter nitatem ab alijs men suris differre, eo quod Deus ab alijs entibus differebat, multo magis debemus arguere nunc aeternitatis ab alijs nunit esse distinctum, eo quod Deus est ab alijs entibus separatus, & formaliter non commixtus. Nam licet secundum rem substantia Divina sit idem, quod suum esse; secundum rationem tamen differt; eo quod Deus non innotescit no bis nisi per effectus: & quia esse, & quid ditas in rebus creatis distinguuntur rea liter, oportet quod in Deo differant ratione, & quia semper nunc mensurat substantiam rei: unde secundum Philosophum 4. Phys. Nunc temporis mensurat substantiam rei mobilis, tempus autem mensurat motum. quia motus est ille actus, qui denomi nat mobile, cuius substantia mensuratur nunc remporis. Sed sicut mobilia denominantur a motu, sic existentia denominantur ab esse. Avum igitur & aeternitas, quae existentium sunt mensurae, mensurabunt esse existentium, sicut tempus mensurat motum. Nunc aute aeternitatis, & nunc aevi ipsis substantijs existentium correspondent, sicut nunc temporis substantia mobilis men suratur. Proprie igitur inter ipsa nunc mensurarum accipietur differentia se cundum substantiam entium, quae mensurantur. Inter ipsas autem mensuras differentia accipietur, secundum quod actus mensuratorum substantijs correspondent.

Dicamus igitur nunc aeternitatis ab alijs nunc differre, sicut substantia Divina ab alijs substantijs distinguitur, aeter nitatem tamen ab alijs mensuris esse distinctam, prout esse Divinum ab esse participato, & motu differt. Propter quod apparet solutio primi quaesiti.

Verum quia quaesitum est etiam, utrum eodem modo comparetur nunc aeternitatis ad aeternitatem, sicut nunc aliarum mensurarum ad suas mensuras? Ideo notandum, quod nunc mensurae non solum habet comparationem ad substantiam mensurati; sed etiam ad mensuram ipsam: nam non solum mobile mensuratur: nunc temporis:; sed etiam ipsum tempus aliquo modo nunc temporis mensuratur, iuxta illud 4. Phys. & instans mensurat tempus, secundum quod habet translatio commenti, igitur possumus distinguere etiam unum nunc ab alijs, comparando ipsum ad mensuram, cuius nunc dicitur.

Comparatur enim tripliciter nunc aeternitatis ad aeternitatem, ratione cuius ab alijs distinguitur. Nam nunc aeternitatis aeternitati aequatur, non conpatitur secum aliam mensuram, & realiter ab ipsa non est distinctum. Tunc enim, nunc, mensurae non aequatur, quando mensura divisibilis est, ut quia tempori competit divisio, nunc tem¬ poris tempori non aequatur, sicut nec punctus lineae; sed cum esse Dei sit ita simplex, & indivisibile, sicut Divina substantia, aeternitas nunc aeternitatis extensionem superare non potest. 2. nunc aeternitatis aliam mensuram ab aeternitate secum non compatitur. Nam quod alicui rei respondeant mensurae plurimae, duplex potest esse causa, vel quia in ea sunt diversae formae, quarum una alia non existit, vel quia sunt ib actus diversi, qui ad successionem & permanentiam non aequaliter comparantur. Potest enim unum, & idem mensurari uncia, albo, & ulna: ut secundum quod grave mensurabitur uncia, quae ponitur minima in ponderibus: secundum quod coloratum, albo: secundum quod extensum, brachio, vel ulna. Plurificantur autem tripliciter mensurae unius rei: eo quod in una requantitas, color, & gravitas non sunt, idem: unde & Philosophus dicit 10. Metaph. 1 quod non semper est una mensura omnium, sed aliquando plures, eo quod unam rem dividimus per quantitatem, & formam, sive per quantitatem, & qualitatem. In Deo autem omnia sunt, idem, quod ipsum esse: Quoniam non aliud est Deo esse, & aliud esse magnum, vel bonum esse, sed sunt ipsum esse, ut potest haberi ab August. 6. de Trin. capit. 5. Illa mensura, quae mensurat esse Divinum, simpliciter mensurabit suum bonum esse, & sapientem esse, &c. huiusmodi. 2. diversificantur mensurae in eodem, eo quod esse, quod est actus primus, est quid invariabile; operari autem, quod est actus secundus, variationem suscipit: ideo Angelus, qui secundum esse mensuratur aevo, eo quod in suo esse varietatem non habet, secun dum affectiones mensuratur tempore: quia in eo est affectionum varietas. Sed intelligere Divinum, & alia Divina opera, quae in exteriorem materiam non transeunt, sunt Deo essentialia, & ab esse Divino non differunt: & ideo licet nunc aevi compatiatur secum tem pus, eo quod esse, quod mensuratur aevo, secum compatitur operationem ab esse distantem, nunc tamen aeternitatis in eo, cuius est mensura, aliam duo rationem secum non compatitur. Rursum nunc aeternitatis est idem realiter, quod a ternitas: quia esse Dei non est aliud, quam substantia eius.

Secundum hias tres comparationes nunc aeternitatis a nunc aevi, & nunc

temporis dupliciter differt: quia secundum uitimam comparationem differt ab utroque, hoc est enim commune cuilibet creaturae, quod substantia non sit suum esse, nec mobile est suus motus: propter quod nunc aevi non est evum, & nunc temporis non est tem pus. Propter secundam differt nunc aeternitatis a nunc aevi: nam & si om nis actus in re temporali potest metiri tempore: quia quidquid existit in retemporali variationi potest esse coniunctum, propter quod aliam mensuram durationis ibi non ponimus; non tamen omnis actio in substantia spirituali existens mensuratur aevo: quia inter rem, cuius substantia & actio est in momento aeternitatis, & rem, cuius substantia & actio sunt, in momento temporis, est medium, respectu cuius substantia est in momento aeternitatis, & actio in momento temporis, & ista est spiritualis substantia, quae licet quantum ad esse mensuretur aevo, quantum ad operari mensuratur tempore. Non igitur nunc aevi omnem aliam duratio nem ab aevo excludit, sicut nunc aeternitatis durationem, quae non sit aeternitas, secum non patitur. Propter comparationem primam differt nunc aeternitatis, a nunc temporis: quia nunc temporis non aequatur tempori, cum tempus sit quid divisibile, nunc quid indivisibile. Sed nunc aeternitatis aeternitati coaequatur: quia utrumque quid indivisibile existit. Patet igitur nunc aeternitatis ab alijs differre, & quaEter.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod si plura impartibilia, cum sint simul, fiunt unum impartibile, hoc est: quia illa impartibilia sunt eiusdem rationis: ideo licet duo instantia temporis non possint esse simul, nisi sint unum instans, nunc tamen aeternitatis eum alijs nunc potest esse simul absque eo, quod sit iunum cum illis propter diversitatem, rationis, quam habet ad illa.

Ad 2. dicendum, quod sicut Aliquid esse in tempore non est in tempore mensurari, ut dicitur 4. Phy. ita non quidquid est, quando est nunc temporis, mensuratur ipso nunc: cum ergo in nunc tempo¬ ris dicimus, nunc est Deus, non habetur, quod nunc temporis mensaratur Deus; sed quod sit, quando est nunc temporis.

Ad id, quod ulterius quaeritur: utrum eodem modo comparetur nuo aeternitatis ad aeternitatem, ut nune temporis ad tempus? Patet quod non & modus diversitatis est declaratus.

Ad primum dicendum, quod nunc aeternitatis sic comparatur ad aeternitatem; sicut substantia Dei comparatur ad suum esse, & quia secundum modum intelligendi semper esse intelligitur emanare ab essentia, propter hoc dictum est: nunc stans facit aeternitatem; non quod realiter sit causa eius.

Ad 2. dicendum, quod aeternitas nominatur, ac si ei competeret divisio; non quod ipsa in se sit divisibilis; sed quia omnes mensurae divisibiles continentur in ipsa, & comprehenduntur.

ARTICVLVS IV. Vtrum in Divinis sit magnitudo?

EIN DE quaeritur de magnitudiDne: utrum in Divinis sit magnitudo? Et videtur, quod non: quia magnitudo dividitur contra numerum, eo quod ex divisione magnitudinis fit additio ad numerum, ut Philosophus vult. 3. Phys. sed numerus non reperitur nisi in rebus materialibus: quia cum Arithmeticus consideret de omni numero, & non extendat se consideratio eius ad substantias separatas; non nisi in rebus materialibus invenitur numerus, ergo & magnitudo in rebus immaterialibus inveniri poterit; sed Deus est summe immaterialis, ergo &c. Prae terea: magnum opponitur parvo, ut multum, pauco; sed non est aliqua multitudo, quae non sit paucitas, ergo non est aliqua multitudo, quae non sit parvitas: si igitur in Deo est magnitudo, ibi erit parvitas, quod est inconvenies, cum parvitas videatur imperfectionem importare.

Praeterea: sicut de omni numero considerat Arithmeticus, ita de omni magnitudine videtur conside rare Ocometria; sed de intelligentijs Scometria considerare non potest: cum sint entes praeter omnem naturam sen sibilem & intelligibilem, ut dicitur in fine 8. Metaph. nullus autem Meta phisicus abstrahit amateria intelligibili, licet abstrahat a sensibili; non igitur de aliqua substantia separata considerabit Ccometria: & magnitudo, circa quam proprie videtur se extendere consideratio eius, in nulla substantia separat: reperietur.

Praeterea: si aliqua magnitudo reperitur in Divinis, haec est mao nitudo virtutis; sed Virtus est ultimum d otentia, ut vult Philosophus in 1. Caeli & Mun di: quia virtus ponit potentiam in ultimo, ut tunc dicitur actus virtuosus quando non potest potentia se extendere ultra actum illum, ut ibidem ponitur exemplum; sed Deus nunquam tot facit, quin possit plura efficere, & maiora, ergo nulla actio sua est virtuosa: non igitur in eo erit magnitudo vitutis

In contrarium est August. 6. de Trin. cap. 2. qui ait: Deum esse magnum, & esse ipsam magnitudinem. Et 5. de Trin. cap. 10. dicitur: Ea igitur magnitudine magnus est, scilicet Deus, qua ipse est, ergo &c.

RESOLVTIO. In Deo magnitudo, qua omnia bona excellit, de praedicamento conceditur, relationis: magni tudo vero de praedicamento: qualitatis non nisi metaphorice; sed quae extra genus est, maxi¬ ma; & infinita ex rei bonitate de¬ sumpta in ipso resplendet.

REspond. dicendum, quod sicut Rmagnum opponitur parvo, sic multum opponitur pauco, & sicut idem est magnum & parvum diversis respe ctibus, sic idem est multum & paucun& ideo ex multitudine & paucitate deelarare poterimus magnitudinem & parvitatem: eo quod hae videntur similiter se habere:

Notandum igitur, quod multitudo tripliciter sumitur. 1. enim multi opponitur pauco. 2. uni, quod est prin cipium numeri. 3. opponitur uni, quod convertitur cum ente. Secundum quod multum opponitur pauco, sic dicit

multitudinem non simpliciter, sed su perexcedentem: & secundum istum niodum etiam paucum est multum quia paucum nihil est aliud, quam mas nitudo superexeessa, ut ostendit Philosophus t0 Metaph. & secundum istam viam multum & paucum opponuntur relative relatione vera, & secundum esse: quia excedens & excessum, quae importantur in multo & pauco, non dicunt quid absolutum; sed quid relatum. Prout autem multitudo opponitur uni, quod est principium numeri, sic multitudo nihil est aliud, quam numerus: & quia unitas est mensura omnis numeri, ut ex 10. Metaph. haberi potest, talis mul titudo, & suum oppositum opponuntur, sicut mensura & mensuratum; me sura autem & mensuratum, licet relationem importent; non tamen eodem modo relationem dicunt, ut excedens, & excessum: quia excedens & excessum & omne multiplex ad submultiplex opponuntur relative, prout relatio dicit aliquid reale in utroque extremorum, ut 5. Metaph. haberi potest: sed mensura & mensuratum non sic opponuntur: quia licet mensuratum realiter dependeat a mensura, mensura tame dependet a mensurato secundum modum intelligendi: unde oppositio inter mensuram & mensuratum est, sicut inter scibile: & scientiam, ut ex eodem

quinto haberi potest. Opponuntur ergo multitudo & unum, quod est principium numeri, relative, ut multum & paucum; sed non eodem modo: quia multum & paucum opponuntur relatia ve relatione secundum esse & dicente quid reale in utroque extremorum: sed multitudo prout opponitur uni, quod est principium numeri, opponitur relative relatione secundum dici& non dicente aliquid reale in utroque extremorum. Sed prout multitudo oppponitur uni, quod convertitur cum ente, cum unum, quod convertitur cum ente, dicat quid privative: eo quod indivisionem importat, multitudo,

quae sic opponitur uni, divisionem importabit, & opponetur uni, ut privatio & habitus. Et secundum hoc apparet, quod de multitudine tripliciter loqui possumus Nam secundum primam acceptionem multitudo dicit quid vere relativum, & ecundum esse est in praedicamento relationis. Secundo modo multitudo, licet aliquem respectum importet, & aliquam relationem secundum dici in ctuctat; tamen secundum esse est in praedicamento quantitatis. Tertio modo multitudu non est in genere, sed euxtra genus: nam cum nihil sit relativum relatione secundum esse, nisi sit vere in praedicamento relationis, mutitudo, ut opponitur pancitati, in praedicamento relationis erit; sed ea, quae relationem secundum dici important secundum rei veritatem sunt in alijs generibus, & ideo quia scientia est relativum secundum dici, secundum rei veritatem est in praedicamento qualita¬

tis: sic quia multitudo, ut dicit numerum vel aliquid oppositum uni, quod es

principium rumeri: quia relationem secundum dici importat, secundum rei veritatem non erit in praedicamento relationis; sed in praedicamento quantitatis, sicut numerus: cum sic accepta multitudo sit idem, quod nume rus. Sed multitudo, prout opponitur uni, quod convertitur cum ente: quia tale unum circuit omne genas, multia tudo sic accepta reperietur in omni ganere; & non determinabitur ad aliquod genus. istos autem, tres modos accipiendi multitudinem innuit Philosophupsto. Metaph. ubi dicit: multum opponi pauco relative, sicut superexcedens & superexcessum: opponi uni, sicut scientia & scibile: & opponi uni sicut priva, tio & habitus. Quod si mentem eiu habere volumus: unum, cui opponitur multum, ut scientia scibili, est unum quod est principium numeri. Vnum autem, cui opponitur, ut habitus privationi, est unum, quod cum ente convertitur. Et sicut tribus modis accipitur multitudo: uno modo ut est in prodicamento: relationis,: alio modo ut est in praedicamento quantitatis tertio ut circuit omne genus: sic & magnitudo tribus modis accipi potest. Primo ut est in praedicamento relatio nis, & sic magnum opponitur parvo & isto modo magnum non dicit mag nitudinem simpliciter; sed magnitudi nem superexcedentem, sic magnitudo dicit relationem ut superexcessam fun datam in magnitudine simpliciter: & quantum adistam acceptionem ait Philosophus: quod magnum & parvum non sunt in praedicamento quantitatis, sec relationis. Secundo magnitudo est in praedicamento quantitatis, & sic magnitudo idem sonat, quod quantita, continua, sicut multitudo, ut erat in praedicameto quantitatis; erat discreta.

Tertio modo magnitudo reperitur in omni genere, & sic magnitudo dicitur omne illud, cui competit aliquis modus quantitativus, ut accipiamus modum quantitativum, prout extenditur ad omnem modum graduu, & ad omne illud, ubi multae perfectiones congregantur; non autem stringendo ipsum, ut dividitur contra intensum & remissum; nec solum ut stat pro magnitudine molis. Et isto modo accepto modo quantitativo omnis for ma aliquo modo induit aliquem modum quantitativum: eo quod multa comprehendit per accessum adterminum bonitatis, vel aliquem modum perfectionis, & omne ens potest dic aliquo modo magnum: unde etiam quae non mole magna sunt, prout mutas perfectiones in se continent, & accedunt ad terminum bonitatis, magna esse dicunt. Et secundum istum modun loquitur August. 6. de Trin. cap. 5. qui l ait In ins quae non mole magna sunt hoc est maius esse, quod est melius esse. Ex hoc apparet quomodo idem potest esse magnum & parvum, multum & paucum: quia vel per respectum ad diversa, sicut senarius est multus respectu quaternatij, & paucus respectu oct varij. Vel non secundum eandem significationem, & sic quod est multum simpliciter, & absolute, est paucum in respectu, sicut dualitas, quae est multitudo simpliciter & absolute: eo quod omnis num erus est multitudo quaedam; est tamen paucitas in respectu: eo quod ab omni nun mero superatur. Cum ergo quaeritur, utrum in Deo sit magnitudo? Si loquimur de mag nitudine, quae est in praedicamento relationis, concedere possumus in Deo esse talem magnitudinem: eo quod sua bonitate omnia superexcellit & superat. Sed si loquimur de magnitudine prout est in praedicamento quantitatis: cum talis magnitudo idem sit, quod quantitas continua, quae cuilibet incorporeo repugnat, in Deo non est talis magnitudo nisi metaphorice. Si autem loquimur de magnitudine, ut est extra genus: cum in eo congregentur perfectiones omnium generu; non solum est in eo magnitudo, sed magnitudo maxima & infinita: nam cum talis magnitudo ex bonitate rei sumatur: unde dicitur esse maius, quod est melius: cum Deo competat infinita bonitas, magnitudo ei competet infinita.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod magnitudo illa, qua divisa, sit additio ad numerum, est magnitudo, quae est in genere quantitatis, & de tali bene arguitur, quod non est in Deo.

Ad 2. dicendum, quod licet distinguatur magnitudo tripliciter, sicut & multitudo, & idem possit esse magnum & parvum, sicut multum & paucum; tamen aliter fit processus in superexcessu multitudinis, & aliter in superexcessu magnitudinis: quia multitudo in augmentum non habet statum; sed in descensu statum habet: unde non potest ita accipi magnus numerus, quin possit accipi maior; potest tamen accipi ita parvus, quod non reperiatur mi nor, ut dualitas: & ideo licet non sit aliquis numerus ita multus, qui non sit paucus respectu alicuius; est tamen aliquis ita paucus, qui non est multus ad aliquem. Magnitudo autem habet mo dum contrarium: quia secundum aug. mentum habet statum, secundum divisionem non: quia continuum est divisibile in infinitum, & ideo potest reperiri quantitas ita magna, quae non est parva respectu alicuius; sed non reperitur ita parva, quae non possit esse nagna ad aliquam, secundum quod tradidit Philosophus in 3. Phys. igitur non valet: si Deus est magnus vel magnitudo, quod sit parvus vel parvitas, licet D conversa valeret. Vel possumus diceret secundum Diony. quia Deus dicitur parvus: eo quod parvum habet rationem principij, & subtilis, & penetrativi: unde Parvum hoc (quod de Deo dicitur, ut dicitur 9. de Divin. nomin. quantitatis, & qualitatis est expers, invictum, infinitum, interminatum, omnia comprehendit: cum ipsum comprehendi non possit.

Ad 3. dicendum, quod magnitudo, de qua considerat Ccometria, est magnitudo continua, quae in Deo non ponitur.

Ad 4. dicendum, quod virtus dicitur ponere potentiam in ultima ratione perfectio¬ nis: & quia non progreditur opus perfectum a potentia creata, nisi quia ponitur in ultimo, ideo describitur virtus: quod Est ultimum de potentia; sed Dei perfecta sunt opera, non obstante, quod potest producere maiora productis: tamen in sequenti lectione patebit plenius, quomodo in Deo est virtus?

ARTICVLVS V. Vtrum una Persona sit in alia?

TLtimo quaeritur: utrum una Persona sit in alia? Et videtur, quod non: quia illud, quod est in alio, est implicius eo, in quo existit: ideo Deus propter sui simplicitatem in omnibus reperitur; sed una Persona non est umplicior alia, ergo Personae sibi non insunt. raeterea: si Pater est in Filio, & Filius in Patre, ergo Pater erit in se ipso: nam pene valet, terra est in aqua, & aqua est in aere, ergo terra est in aere; sed si Pater est in se ipso, vel est hoc per se, vel per aliud: per se non: quia, ut probat Philosophus 4. Physic. Nihil est in se ipso primo & perse. Nec per aliud est Pater in se: quia esse in se per aliud (ut in eodem 4. ostenditur) est esse in se per partem, Pater non habet partem, ergo &c. Prae terea: quod est apud aliquem, non est in illo, apud quem est: unde homo, qui est apud alium hominem, non est in ilo: sed Filius est apud Patrem, iuxta illud loanm. 1. Verbum erat apud Deum, ergo &c.

Praeterea: in 4. Phys. accipiuntur 8. modi essendi in, & nullo ilorum modorum Pater est in Filio, ut atet intuenti, ergo &c.

In contrarium est: quia legitur loann. 1. In principio erat Verbum: quia secundum unum modum exponendi,

idem est, quod in Patre erat Filius:

& loann. 14. scribitur, Domi¬ num dixisse Philippo: num, Ego in Patre & Pater in me est.

RESOLVTIO. Personae Divinae sibi ipsis insunt, uno modo ratione unitatis essentiae, & alio ratione relationis: & etiam Filius est in Patre, & Spiri¬ tus Sanctus in Patre & Filio, eo quod accipiunt esse per actus non tran¬ seuntes in exteriorem materiam.

REspond. dicendum, quod Philosophus Reodem modo videtur negare istam, aliquid esse in se, sicut aliquid ex se moveri: quia aliquid non dicitur ex se moveri primo; sed quia una pars movet aliam: & pro tanto totum dicitur movere totum: quia totum per unam par tem movet se ipsum respectu alterius partis. Nam credimus totum movere totum, ut dicit Philosophus 7. Phy. quia non videmus, quae pars quam partem movet; tamen nunquam totum movet totum, nisi quia pars partem: & sicut in 7. probat hoc de motu, ita in 4. probat hoc de esse in, scilicet, quod nullum totum est in se ipso ratione totius; sed si totum est in toto, hoc est ratione partis. Nam dicimus vinum & ampho ram hoc totum est in se toto: quia to tum ratione vini est in toto ratione amphorae. Tamen nunquam concedere possumus, quod totum sit in toto raione totius: quia si totum esset in totoratione totius, vel hoc esset per se & primo, vel per aliud? Si per se & primo, sequeretur quod quidquid aliquid reciperet, reciperet illud, inquantum esset idem sibi: nam quidquid convenit alicui primo, convenit omnibus alijs postmodum, inquantum sunt illud: unde si amphorae competeret esse in se ipsa primo, tunc quidquid reciperet am phora, amphora esset: sicut quia triangulo competit habere tres primo: quid quid habet tres est triagulus. Non enim possemus dicere, quod sufficeret aliquid participare naturam amphorae ad hoc, quod in amphora esset, dato quod amphora esset in se ipsa primo: sicut ad hoc, quod aliquid sit calidum, sufficit, quod participet naturam ignis, licet ignis sit calidus primo: quia cum dicitur, ignis est summe calidus, vel primo ealidus, ibi ignis non stat proaliquo particulari igne; sed habet suppositionem simplicem. Sed si haec par¬ ticuiaris amphora ponere ipsa, & in hac amphora vinum: cum igitur part cundum naturam simpliciter, non iusmodi, nisi forte non ram simpliciter, ut est huiusmod siderare respectu eius, quod est est se ipsa, non possemus salvare primit: tem in amphora, & quod aliquid in illa existens participaret natura sed oporteret, quod esset ipsa: & ide dicit Philosophus, quod si sic amphora reciperet vinum, reciperet ipsum, inquantum vinum esset amphora, quod non est intelligibile.

Rursum nec per accidens hoc esse potest: quia si aliquid est in alio per accidens, sive per aliud, tunc id, quod est in eo, est magis intime illi: nam si terra est in acre, quia est in aqua, tunc aqua est magis proxima, & intima aeri: igitur si aliquid esset in se ipso, quia in alio; tunc sequeretur, quod illud aliud esset magis intimum rei, quam res sibi, quod in creaturis non est intelligibile. Et ex istis probationibus videtur oriri difficultas, quomodo Personae sibi insunt? Nam quando aliquid est in aliquo, & illud in alio, eodem modo estendi in, oportet quod illud sit in eo. Nam si aer est in igne localiter, & ignis in Caelo localiter, oportet quod aer sit in Caelo localiter: & si esset possibile, quod eodem modo essendi in aer esset in igne, & ignis in aere, tunc sequeretur, quod aer esset in se ipso, & ignis in se ipso: igitur cum eodem modo essendi in probet Magister in littera auctoritate August. Ambrosij, & Hilarij Patrem esse in Filio; & e converso: quia per unitatem essentiae, sequitur, quod Pater sit in se ipso, & Filius in se ipso. Si igitur Pater est in se ipso hoc non potest esse, quod una pars Patris sit in alia: cum Persona Patris sit simplicissima, igitur erit: quia totus est in setoto. Hoc igitur erit vel primo, vel per aliud. Si primo? Ergo tunc Filius existens in Patre est Pater. Si per aliud, ut dicatur esse in se: quia est in Filio? Tunc Filius magis erit intimus Patri, quam Pater sibi, quod esse non potest: & ideoqid non videtur, quod possimus concedere Personas sibi inesse propter unitatem essentiae.

Propter hoc advertendum, quod phi non potucrunt percipere unitatem iinaturae absque unitate suppositi, nec ndiversitatem suppositi absque diversitate naturae: & ideo sequebatur ex positione eorum, quod si vinum esset in amphora: eo quod haberet eandem naturam cum amphora, quod vinum esset amphora: quia ex quo ponitur unitas naturae, oportet quod ponatur unitas suppositi. Sed si posset esse, quod vinum manens distinctum ab amphora esset eiusdem naturae cum amphora, & esset ipsa natura amphorae, tund cum natura amphorae sit in amphora, vinum, quod esset ipsa natura amphorae, esset in amphora: & propter huo iusmodi esse in non possemus concedere amphoram in se ipsa esse: quia cum illud, quod est in alio, sit distinctum ab eo, in quo est; licet amphora sit distincta a vino, tamen amphora a se ipsa non distinguitur. Ira est ex parte illa suo modo in Patre & Filio: nam cum Pater & Filius distincti in Persona sint idem in essentia, immo ipsa essentia est Pater & Filius: igitur cum essentia Patris sit in Patre, & Filius sit illa essentia, quae est in Patre, Filius de necessitate erit in Patre: & sicut non poteramus arguere prius, quod amphora esset in se ipsa, propter hoc, quod vinum, quod erat natura amphorae, erat in amphora, ita non possumus arguere, iquod Pater sit in se ipso: quia Filius est in Patre: eo quod est ipsa essentia Patris. Ideo cum arguitur, quod Pater est in se ipso, hoc est, vel primo, vel per aliud? Respondendum, quod nec primo, nec per aliud: quia non est in se ipso: quia talis modus arguendi deficit, ut patuit.

Vt tamen melius pateat veritas quaest. notandum, quod ex eo quod Filius est in Patre, Patris ad Filium designatur unitas & distinctio: unitas in essentia, distinctio in Personis: propter hoc Damasc. 1. lib. cap. ult. osten dit Personas sibi inesse: quia inseparabiles ad se invicem sunt, non confusibilem habentes eam, quae invicem est, distinctionem, in quo unitas, & distinctio ostenditur. Vnde sic possumus dicere de ista inhaesione, sicut de similitudine dicimus: nam similia & distinguuntur, & uniuntur: & ideo sicut similitudo potest accipi large & stricte: strictem autem simur cum distinctione importat unitatem. Et secundum istam viam nihil est simile sibi ipsi, nec valet hoc est simile huic, & e converso, ergo est simile sibi ipsi: sicut nec valet, Pater est in Filio, & e converso: ergo Pater est in se ipso; sed extendendo nomen similitudinis (secundum quod Dionys. 9. de Div. nom. concedit aliquid esse simile sibi) possemus concedere Patrem in se ipso; non quia est a se ipso distinctus; sed quia est sibi ipsi idem, sicut similitudo rei ad se ipsam non est ratione distinct, sed unitats atis

Si autem quaeritur quo modo essendi in Pater sit in Filio, vel Personae sibi ipsis insint. Dicendum, quod Personas sibi inesse tripliciter potest ostendit 1. ratione unitatis essentiae, & istum modum innuit Magist. in littera auctoritate August. Ambrosij, & Hilarij. Vnde August. de Fide ad Petrum ait: Per hand unitatem naturalem totus Pater in Filio, & Spiritu Sancto est; totus Filius in Patre & Spiritu Sancto est. Et iste modus habet similitudinem: cum illo modo, secundum quem dicimus superius in inferiori ess se, vel e converso: quia hoc est propter unitatem essentiae vel naturae; non tamen iste modus est idem cum illo, ut satis patet, licet sit ei similis: & quantum ad istum modum similiter est Pater in Filio, & Filius in Patre. 2. modo Personae sibi insunt ratione relatio nis, eo quod unum relativum semper in alio intelligitur: & secundum istum modum, licet quaelibet Persona sit in qualibet, eo quod quaelibet refertur ad quamlibet; sed non est eodem modo: quia non eandem relationem, nec eandem habitudinem relativam, habet Pater ad Filium, & Filius ad Patrem. Terio modo dicuntur Personae sibi inesse: eo quod esse accipiunt per actus non transeuntes in exteriorem materiam. Et quia verbum semper est in dicene, & amor in amante, Filius semper dicitur esse in Patre, quia est Verbum eius: & Spiritus Sanctus in Patre & Filio, quia est utriusque Amor. Et istum modum tetigit loannes Evangelista cum dicit: In principio erat Verbum, dans intel ligere Filium esse in Patre: quia verbum non est extra dicentem. Isti duo modi ultimo assignati habent similitudinem cum modo essendi, in, secundum quod motum est in movente, & effectus In causa, vel e converso, extendendo nomen effectus, & causae, & movetis & moti ad omne principium, & quod est ex principio.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod una Persona est in alia non ratione simplicitatis; sed ratione unitatis essentiae, & alijs modis, ut diximus.

Ad 2. patet solutio periam dicta.

Ad 3. dicendum, quod non est simile de suppositis Divinis, & humanis: quia Divina cum hoc, quod sunt distincta personaliter (ratione cuius una Persona est apud aliam) sunt idem in natura, ratione cuius una est in alia: sup posita autem humana non sic se habet, ut patet intuenti.

Ad 4. dicendum. quod non oportet quidquid est in alio, quod sit ibi secundum aliquem dictorum modorum: nam temporalia sunt, in tempore secundum nullum dictorum modorum. Habet tamen similitudinem cum illo modo, secundum que locatum est in loco: quia utrumque est In alio, sicut mensuratum in mensuta.