Quaestio 3

ARTICVLVS I. Vtrum sit una essentia animae in homine?

AD primum sic proceditur. Videtur quod non sit una essentia animae in homine: quia nihil disponit naturaliter ad corruptionem sui; sed vegetativum disponi: ad introductionem sensitivi, & sensitivum intellectivi & ita adveniente intellectivo, non cedit sensitivam, & vegetativum primum introductum, igitur sunt ibi tres essentiae animae. Praeterea: unum & idem non est ab extra, & non ab extra, sed sola anima intellectiva est ab extra: vegetativum & sensitivum non sunt ab extra: sed solus intellectus secundum Philosophum: cum igitur habeamus animam vegetativam, & sensitivam, & intellectivam, habemus plures animas.

Praeterea: unum & idem non est corruptibile, & incorruptibile sed secundum Philosophum in libro de Anima: Intellectus est alterum genis, & separatur ab aliis, hoc est, a vegetativo & sensitivo, ut perpetuum a corruptibili.

In contrarium est quod habetur in littera, quod omnes istae potentiae sunt, in una anima, & in una essentia.

RESOLVTIO. Animae essentia una est.

RESpondeo dicendum, quod esse unam animam in nobis essentialiter duplici via rrobari potest. Primo ex eo quod dat esse. Secundo ex eo quod dat operari. Vtrumque enim fortimur ex anima, & esse, & operari: unde secundum Philosophum anima est, primum, quo. vivimus, & primum sentiens. Ex eo autem quod dat esse, dupii citer potest investigari quod sit una: via ad impossibile, & ostensiva. Via ad impossibile ab aliquibus probatur triplici ter. Primo; quod si non esset una, homo t non esset vere unum. Nam unitas diffinitionis est ex unitare rei: & unitas rei exunitate substantialis. formae, & ideo si¬ forma substantialis non esset una res, non esset una: quod est contra Philos. 4. Metha. Secundum inconveniens est: quia generatio substantiae esset generatio entis secundum quid: quod est contra Philos. 1. de Cenera. Et ratio est: quia cum generatur substantia dicitur generari ens simpliciter, quia nullum esse, quod habebat materia remanet generata substantia: sed si essent plures formae substant ales in materia, tunc introductio secundae formae esset generatio entis secundum quid: cum haberet materia aliquid esse post introductionem istius formae: quod habebat ante introductionem, Tertium inconveniens est, quia generatio esset alteratio: cum subiectum ibi esset ens in actu.

Possumus tamen si volumus ostensive ostendere quod semper est una formasubstantialis in composito, quia generatio unius est corruptio alterius. Ceneratio igitur substantiae est corruptio substantiae, & generatio entis est corruptio entis. Non ergo introducitur una forma substantialis, nisi cedat alia. Sed materiae non similiter recipit diversas formas substantiales, quia tunc ille motus non esset unus, cum unitas motus accipiatur ex unitate termini, & per consequens non esset, & si non esset motus, non esset mutatum esse. Quod de necessitate praecedit moveri, & ita nihil induceretur in materiam: sed quotiescumque non plura similiter recipiuntur in aliquo, & adveniente uno cedit aliud, in recipiente semper est unum receptum, non igitur potest esse nisi una forma substantialis in materia: cum adveniete una cedat alia. Hoc etiam patet ex eo quod per animam operamur: nam forma substantialis non est immediate principium actionis; agimus ergo per animam mediante poten tia. Cum igitur actus unius potentiae impediatur per actum alterius: sicut homines intenti visibilibus minus audiunt, ut vult Aug. hoc esse non posset, nisi huiusmodi potentiae radicarentur in una essentia: quae cum per unam potentiam operatur, retrahitur ab actu alterius potentiae. Est ergo una anima intoto nos tro corpore: propter quod Aug. in Sermone de imagine ait: quod sicut est unus Deus omnia vivificans, & ubique totus: sic est anima in uno corpore ubique tota. Notandum in eodem: sicut Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus non tamen tres dij, sed unus Deus habens tres Personas. Ita anima intellectus, anima voluntas, amma memoria, non tamentres animae; sed una anima in uno corpore: est igitur anima imago Trinitatis quantum ad unitatem Essentiae: quia sicut una Essentia Diuina in omnibus Personis Divinis, ita una anima in omnibus potentijs animae,

Ad primum dicendum: quod nihil disponit ad corruptionem sui per se; per accidens tamen disponit: sicut caliditas, quae in aere cedit in potentiam materiae igne generato ex eo, & tamen disponit ad introductionem ignis, quia quorum symbolum est, facilior est transitus, sed hoc est per accidens: ut corruptione subiecti, nor per se ut per corruptionem a contrario; ita est de vegetativo, & sensitivo, & intellectivo.

Ad 2. dicendum, quod solus intellectus est ab extra, sed non propter hoc habemus, quod in nobis sint diverss animae: quia hoc quod dico, solus, excludit vegetativum, & sensitivum in brutis, vel prius introductum in embrione, non in homine: Ad 3. dicendum quod vegetativum, & sensitivum duo pliciter possunt considerari: vel inquantum sunt potentiae, & sic sunt corruptibiles, & sic loquitur Philos. vel inquan tum dicunt formam substantialem in homine, & sic sunt incorruptibiles, sicut intellectivum: quia sunt eadem entia cum ipso: & ita non concludebat ratio.

ARTICVLVS II. Vtrum anima sit suae potentiae?

SEcundo quaeritur: utrum anima sit suae potentiae?

Et videtur quod sic: quia Aug. in sermone de imagine: anima est intellectus, anima voluntas, anima memoria, sed hoc non esset, nisi esset suae potentiae, ergo &c.

Praeterea: idem 10. de Trin. cap. penult. Memoria, intelligentia, & voluntas quoniam non sun tres vitae, sed una vita; nec tres mentes, sed una mens: consequenter utique nec tres substan¬ tiae sunt, sed una substantia: sed hoc non esset, nisi essent idem, quod anima, er go &c.

Praeterea: secundum Comm 3. de Anim. Sic se habet intellectus ad formaintelligibiles, per quas perficitur in esse secundo: sicut se habet materia ad formas sensibiles per quas perficitur in esse primo, ergo sic est in potentia intellectus, sicut & materia; sed materia est sua potentia, ergo & in tellectus, sed intellectus videtur nom nare animam humanam, ergo &c.

In contrarium est: quia forma substantialis secundum Comm. 7. Metaph. non est immediatum principium actio nis: sed si anima esset suae potentiae tunc immediate ab anima egrederetur actio, ergo &c.

RESOLVTIO. Potentiae animae non sunt eius substantia possunt tamen praedicatione causali dici de anima; & formali in ali¬ quo sensu.

REspondeo dicendum, quod omnes perfectiones in creaturis reper tae sunt perfectiones participate: & ideo non sunt actus purus, sed inest eis aliquid potentialitatis: & inquantum inest eis potentialitas potest in eis sumi raticigeneris; inquantum inest eis actualitas sumitur in eis ratio specici: nam semper species, completivum quod addit supra genus, habet rationem actualitatis: & inde est, quod nihil creatum est in specie, cui non competat aliquo mo do ratio generis: in solo autem Primo ubi perfectiones sunt modo infinito, ha bent ibi species esse ratione actualitatis sed non habet ibi esse ratio generis prop ter carentiam potentialitatis: & ideo dicitur 5. de Trinit, cap. 1. Intelligamus Deum, si possumus, quantum possumus, sine qualitate bonum, sine quantitate magnum. Cun igitur potentiae animae sint species qualitatis: quia sunt naturalis potentia, de necessitate manebunt secundum suum, genus, & erunt qualitas; sed si essent ip sa anima, essent substantia: cum anima sit substantia, ut probatur in 2. de Anim. Non est igitur possibile animam essentialiter, & directe per omnem modum praedicari de suis potentijs, nisi secundum aliquem modum. Et ita patet, quod anima non est suae potentiae, ita quod ipsa potentiae sint substantia anime.

Sed quia Aug. videtur cocludere ani mam esse voluntatem, intellectum, & memoriam: ut appareat intentio sua, notandum quod accidens proprie non habet essentiam, quia sola substantia essentiam habet: ut dicitur 7. de Trin. cap. 1. Et hoc satis concordat cum verbis

Philosophi in principio 7. Metaph. ubi ait: Quod accidentia non sunt entia, nisi quia sunt entis; tota ergo causa, quare accidentia dicuntur entia, est propter entitatem, quae est in alio; non propter entatem, quae sit in ipsis: cum igitur istae potentiae sint in anima, ut in subiecto tota causa, quare dicuntur esse entia, est propter entitatem, quae est in anima; non propter entitatem, quae sit in eis. Nam a secundum quid non debet esse denomitio: cum igitur entitas, quae est in eis, sit entitas secundum quid, propter talem entitatem non debent dici entia.

Hoc viso notandum, quod aliter sunt, istae potentiae, quae dicuntur anima, in anima, & aliae potentiae: nam potentiae sensitivae, cum sint alligatae organo, non sunt in anima, ut in subiecto; sed in organis. Istae autem potentiae intellectivae in ipsa essentia animae, ut in subiecto fundantur: & ideo dicitur in 3. de Ani. quod anima est locus specierum, sed non tota, sed intellectus: quia sicut oculus est locus specierum visibilium: quia est subiectum virtutis visivae, ita essetia animaeest locus specierum intelligibilium: quia est subiectum intellectus. Item notandum quod aliter istae potentiae sunt in anima, & accidentia ir subiectis suis: quia istae potentiae sunt in anima naturaliter; sed accidentia, ut color in corpore, sunt accidentaliter. Item ea, quae sunt in corporibus, habent subiectum compositum; ista autem habet subiectum simpliciter,

His visis dicere possumus, quod anima praedicatur de suis potentijs praedicatione causali, & quodammodo formali& per identitatem: nam semper illud, quod est causa alterius, potest praedicari de illo, cuius est causa, praedicatione causali; sicut Philos, in lib. de Sensu & sensi. dicit: quod odor est fumalis evaporatio: quia fumalis evaporatio est causa odoris: cum igitur anima sit causa omnium potentia rum eius, omnes potentiae animae secundum istam viam possunt dici anima praedica tione causali. Nihilominus tamem memo¬ ria, intelligentia, & voluntas magis de bent dici anima, quam ceterae potentiae, magis quam quaelibet accidentia suum, subiectum, magis quam proprietates corporum corpora. Primum sic patet: nam ultra hoc, quod anima est causa istarum potentiarum, sicut ceterarum, est etiam ipsarum subiectum: & ideo non solum praedicatione causali istae potentiae debent dici anima, sed etiam quodam modo praedicatione formali: cum non propter aliam entitatem sint entia, quam propter entitatem animae: ceterae autem potentiae licet praedicatione causali sint; anima, nullo tamem modo sunt ipsa praeter entitatem subiecti, in quo existunt. dicatione formali: quia sunt entia prop¬ istis, quam quodlibet subiectum de acciItem magis anima potest praedicari de dentibus suis, accipiendo accidens, ut dividitur contra proprium: nam praedicatio intantum est verior, quanto praedicatum magis est idem subiecto. Ideo, & Boetius concludit: quod nulla verior praedicatio: quam in qua ipsum de se ipso praedicatur: & quia magis est idem aliquid ei, cui naturaliter inest, quam alij, magis haec sunt anima, cui naturaliter insunt, quam accidentia subiecta sua, quibus accidentaliter insunt.

Tertio magis haec sunt anima, quam proprietates corporum corpora: quia cum corpora sint composita, proprietates non eis inerunt secundum se tota, sed aliqua magis se tenebunt ex parte materiae, aliqua ex parte formae. Sed naec insunt animae, tanquam subiecto simplici: & ideo magis sunt idem eiHaec tria tangens Aug. 9. de Trinit, ait: Anima ergo ipsa sicut corporearum rerum notitias per sensus corporis colligit, sic incorporearum per se metipsam. Sed cum incorporea cognoscat per intellectum, vult animam esse intellectum, & non sensum: non igitur est intellectus in anima, sicut senlus. Rursum cap. 4. dicti libri ait: Ista insunt substantialiter menti, non sicut color colorato: & quia substantia ex his tribus non est confecta, sed ista sunt eiusdem essentie. Propter primum removetur modus inhaerentiae accidentium in subiecto: propter secundum removetur modus quo proprietates sunt in corporibus. Patet igitur, quod istae potentiae possundici anima praedicatione causali, & quo dam modo praedicatione formali: cum propter entitatem animae entia existant, in quo excellunt potentias, quae sunt in a ima, ut in radice, ut non solum praed eatione causali, & aliquo modo formali dicuntur aima; sed etiam quodam modo per identitatem, & hoc dup iciter: tum quia naturaliter insunt, in quo excellunt modum accidentium in subiecto: tum quia insunt subiecto simplici, in quo excellunt modum proprietatum in corporibus. Et ita patet quomodo anima potest praedicari de istis poten tiis: quia post praedicationem simpliciter essentialem, ista videtur verior praedicatio.

Ex hoc autem apparet, quid veritatis habent omnes positiones circa quaestionem istam: sunt enim tres positiones circa hoc. Quidam enim dicunt, quod huiusmodi potentiae sunt ipsa substantia anime. Quida n quod sunt accidentia. Quidam quod sunt medium inter substantiam, & accidens. Illi, qui dicunt quod sunt substantia, loquuntur emphatice: quia propter tantam identitatem, quam habent ad animam, dicunt eas esse ani mae substantiam. Illi, qui dicunt, quod sunt accidentia, accipiunt large accidens, prout incudit naturalem proprietatem. Illi, qui diicunt quod sunt medit inter substantiam, & accidens, accipiunt accidens stricte, prout dividitur contra proprium: quia haec sunt naturales proprietates, non sunt accidens, ut determinat de accidente Porphyrius; licet sint accidens, ut accidens includit novem praedicamenta. Ex hoc etiam apparet modus Aug. cum dicit hoc esseanimam: quia, ut habitum est, una est substantia animae, propter quam omnia ista sunt eatia: relative tamen illa substantia est alia, & alia: inaquntum alio ordine una potentia respicit substantiam animae, & alio alia potentia: & hoc est quod ait Aug. 9. de Trin. cap. 4. & 10. cap. penult. quod hec tria sunt una essentia; sunt tamen tria relative. J.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod anima dicitur illa tria, veilla tria dicuntur anima modo, quo diximus. Vel possumus dicere (ut quidam diitinguunt) quod est triplex totum, uniersale, integrale, & potentiale. Totum universale secundum essentiam, & virtutem reservatur in qualibet parte: & ideo per omnem modum praedicatur. Totum vero integrale nec secundum virtutem, nec secundum essentiam reservatur in partibus: & ideo nullo modo praedicatur. Totum potentiale medios modo se habet: quia secundum totam essentiam reservatur in partibus; non secundum totam virtutem: & ideo aliquomodo potest concedi, quod praedicetur anima de suis potentiis, cum sit totum potentiale ad illas. Sed secundum istum modum aeque bene diceretur anima est visus, auditus, & tactus: cum sit etiam totum potentiale ad ista, quod non conceditur. Et ideo via tacta in sol vendo est magis tuta. Et per hec patet solutio ad secundum. Ad tertium dicendum, quod non loquitur ibi Com. de anima intellectiva, sed de intellectur possibili, & concedendum est intellectum possibilem esse potentiam animae Si autem quaeratur: quare anima non est sua potentia, sicut materia prima? Di cendum quod sicut primum agens est sua potentia activa: ita primum passivum, sicut materia prima, est sua potentia passiva. Omnia igitur, quae sunt, inter Deum, & materiam primam, non sunt sua potentia, nec activa, nec passiva: cum igitur anima non sit adeo in potentia, ut materia; nec adeo in actu, ut Deus: sive intellectus dicatur potentia activa, vel passiva, anima non erit suus intellectus: & sicut est de intellectu, sic est de alijs potentijs animae.

ARTICVLVS III. Vtrum potentiae oriantur ab aninma?

TErtio quaeritur: utrum potentiae oriantur ab anima?

Et videtur quod non: quia 12. Metaph. movetur quaestio, utrum eadem sint principia substantiae, & accidentis? Et solvitur, quod principia substantiae sunt substantia, principia accidentis sunt accidentia, & principia relationis relatio. Cum igitur potentiae animae non sint substantia, & anima sit substantia, anima non erit principium potentiarum.

Praeterea: si potentiae criginarentur ab anima, anima esset causa efficiens earum, sed dicitur in 2. Phys. quod Materia non coincidit cum alijs causis: cum igitur anim a se habeat nt materia respectu potentiarum, quia est ipsarum subiectum, non erit efficiens. Praeterea: anima dicitur imago Trinitatis, sed tres Personae non sumunt originem ab essentia, ergo &c.

In contrarium est: quia proprietates, & accidentia non possunt intelligi sine substantijs: quia substantia est Primum omnium secundum diffinitionem, & cognitionem, & secundum tempus, ut scribitur 7. Metaph. sed quod non potest intelligi sine alio, illud aliud facit ad esse eius, sed quod facit ad esse, habet rationem esse; ergo &c.

Praeterea: quando aliquis effectus progreditur ab uno immediate, & ab alio principaliter; si illud, a quo procedit immediare, non habet per se esse dicitur instrumentum coniunctum, & reducitur in principale tanquam in causam, sed secundum huiusmodi se habent potentiae animae ad essentiam, ergo &c.

RESOLVTIO. Potentiae ab anima ut naturales proprietates, originantur.

REspondeo dicendum, quod si voRlumus videre quomodo aliquid este causa alterius, oportet nos videre quomodo facit ad esse illius: quia causa est, ad cuius esse sequitur aliud, ut vult Avicen. & Phil. esse autem est actus essenetiae: unde Aug. s de Trin. cap. 2. ait:

Sicut enim ab eo, quod est sapere di. ta est sapientia, & ab eo, quod est scire dicta est scientia, ita ab eo, quod est esse dicta est essentia. Esientia, autem, sive entitas per se, & primo reperitur in substantia: propter quod simpliciter loquendo accidentia non habent essentiam, ut innuit Aug. 7. de Trin. cap. 1. quae omnia satis con cordant cum verbis Phil. 4. Metaphys. qui vult, quod unitas entis sit unitas attributionis, non praedicationis: ita quod propter entitatem, quae est in substantia, dicitur accidens ens; non propter entitatem, quae sit in eo: sicut propter sanitatem, quae est in animali, dicitur cibus sanus, non propter sanitatem, quae sit in cibo: sed si propter entitatem subiecti omnia accidentia sunt entia, subiectum faciet ad esse omnium accidentium: sed si quod facit ad esse habet rationem causae, subiectum erit causa omnium accidentium. Bene igitur dictum est, quod scribitur Phys. 1. Materia subiecta cum forma est causa omnium accidentium, quae fiunt in ea: unde & 7. Metaph. scribitur Accidentia non sunt entia, nisi quia sunt entis. Entis autem sunt quadrupliciter. Primo: quia disponunt, & perficiunt, ut quali tates & virtutes. Secundo: quia sunt, via ad ens, ut motus, & transmutatio nes. Tertio: quia sunt respectus entis ad ens, ut relationes. Quarto: quia sunt negationes horum, ut priuationes: quae distinctio habetur ex verbis Phil. 4. Metaph. Primum genus accidentium naxime habet esse. Post illud habet esse uquod est via ad ens. Post hoc autem re¬

lationes: quia, ut vult Comm. 12. Metaph. Relatio habet minimum de esse. Vltimo habent esse privationes: quia scribitur Phys. 1. Privatio de se est non ens. Si igitur accidentia non sunt entia, nisiquia sunt entis: quanto magis erunt entia, magis erunt entis, & magis causabuntur ab ente, sive a substantia. Cum igitur potentie animae potissime habeant esse inter omnia accidentia: quia collocantur in primo genere divisionis datae, potissime causabuntur ab anima, & originabuntur ab ipsa.

Adivertendum tamen, quod in primo genere sunt multi gradus: quia esse in ente, ut disposito & perfecto, potest esse quadrupliciter. Quia aliqua sunt in er te solum ut in radice, ut potentiae sensi tivae in anima. Aliqua ut in subiecto, tamen actualiter, ut color in corpore. Aliqua naturaliter sicut proprietates, tamen habent subiectum compositum, ut virtus attractiva ferri in adamante. Aliqua sunt in aliquo, ut in subiecto, & naturaliter, & habent subiectum simplex, ut potentiae, de quibus loquimur in anima, & inter cetera, quae sic sunt in subiecto, poissime trahunt originem ex subiecto, ut potest patere intuenti. Concedendum est ergo inter omnia accidentia, accipiedo large accidens, ut proprietatem includit, memoriam, intelligentiam, & voluntatem, potissime originari ab anima.

Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod principia accidentis, & substantiae lunt alia, & alia, loquendo de principiis immediatis, & quae sunt de essentia rei: tamem principia immediata substantiae possunt esse principia mediata accidentis, ut Comm. dicit ibidem, & sufficit ponere animam sic principium, ut potentiae originentur ab ipsa. Ad secundum dicendum, quod dupliciter est materia, n qua, & ex qua, licet aliquando materia ex qua non possit esse causa efficies; materia tamen in qua potest, quia subiectum est in duplici genere causae respectu accidem tis materialis, & efficientis. Ad tertium: dicendum, quod licet in anima sit imago Trinitatis, non tamen eam represenat per omnem modum.

ARTICVLVS IV. Vtrum anima se semper intelligat:

QVarto queritur utrum anima se semper intelligat?

Et videtur quod non; quia intelligere dicit alique actum, sed a pura potentia non egredi tur aliquis actus. Cum igitur Intellectus noster in genere intelligibilium sit quasi materia prima in genere entium, ut dicit Comm. an. te receptionem specierum nihil intelliget, sed ut dicitur 3. de Anim. Intellectus pueri se habet sicut tabula, in qua nihil est pictum ergo &c.

Praeterea: nostrum intelligere, vel est phantasia, vel non est sine phantasia, ut dicitur 1. de Anima, sed phantasia non est semper in actu suo, ergo &c.

Praeterea: dicitur 9. Metaph. Potentiae rationales sunt ad opposita, sed intelligere maxime est potentiae ratione lis, cum intellectus sit ipsa ratio per essentiam, ergo possumus intelligere, & non intelligere, sed si anima potest se non intellegere, non semper se intelliigit, ergo &c.

In contrarium est Aug. 14. de Trin. cap. 9. qui ait: se dicere semper mentem sui meminisse, semper se ipsam intelligere, & amare.

RESOLVTIO. Anima semper se habituali cognitione intelligit, sicut rem scire dicimus; non tamen semper se intelligit, prout intelligere dicit actualem conside¬ rationem.

REspondeo dicendum, quod ut paRteat huius quaestionis veritas, duo sunt videnda. Primo: utrum aliqua no¬ titia insit animae respectu sui inseparebiliter, propter quam se semper dicatur nosse. Secundo: utrum tale nosse possit diei intelligere, ita quod proprie possimus concedere, quod anima se semper aintelligit. Propter primum notandum, quod in nobis distinguitur dupliciter actus, primus, & secundus, ut dicitur in 2. de Anima. Et scire est actus primus considerare est actus secundus, ut habetur ibidem. Inter hos actus hoc interest: quia ad hoc, quod sciamus, sufficit nos habere potentiam scibilium, & si super ea non convertamur: & ideo quandiu scibilia alicuius scientiae sunt praesentia aliquo modo animae nostrae per se, vel

per suum simile dicimur ea scire, & si de eis non consideremus, sed ad considerare non sufficit scire sine actuali conversione. Si igitur semper essent species rerum in nobis, semper eas sciremus: sed quia anima semper est sibi praesens, semper se noscere dicitur: ideo 14. de Trin. cap. 6. scribitur: Nec ita sane gignit istam iustitiam suam mens, quando cognando intellect: m

e conspicit, tanquam si ante incognita fuerit: ed ita sibi nota erat quemadmodum notae sunt, res, quae memoria continentur. Si igitur species rerum essent concreatae animae, & non possent deleri de intellectu, anima eas nosceret. Cum igitur anina semper sit praesens sibi, & a se ipsa non possit removeri squia tunc ab entitate recederet) semper anima se nosceret dicitur.

Viso, quod notitia inest semper animae respectu sui. Videndum est utrum tale nosse dicatur proprie intelligere? Propter quod advertendum, quod intelligere dupliciter sumitur. Vno modo idem est, quod actualiter considerare: & secundum istum modum loquitur Phil. 2. Topic. Multa enim scire possumus: multa, imul cogitare non item: & sic accipiendo a. Dintelligere, tale nosse non dicitur intel¬

ligere: quia anima non semper de se considerat. Alio modo accipitur intelligere pro habituali cognitione principiorum. Nam intellectus dividitur contra scientiam: Quia scientia est conclusionum, intellectus est principiorum, ut potest haberi ex 6. Ethic. & ex fine 2. Post, & sic accipiendo intellectum, intelligere est habitualiter cognoscere principia. Nam sicut scire se habet ad scientiam, sic intelligere se habet ad intellectum: si¬ cut igitur semper dicimur scire rem, si ipsa sit aliqualiter animae nostrae praesens: ita semper dicimur intelligere principia, si ipsa sint praesentia animae nostrae: & secundum istum modum verificatur quod anima se semper intelligit. Nam cum intellectus agens, & intellectus pos sibilis sint quaedam principia omnis scientiae in nobis: anima autem, a qua intel lectus agens & possibilis, ut a sui principio sumunt originem, potissime respectu scientiae habet rationem principij & ideo cognitio animae habitualis tanto magis debet dici intellectus, vel intelligere, quanto magis habet rationem primordialis principij. Patet ergo, quod secundum quod accipitur intelligere pro tali cognitione, semper se anima intelligit, sed prout accipitur pro actuali consideratione, non. Ista tamen cognitio secundum quam concedimus animam se semper nosse, magis meretur hoc nomen, quod est intelligere, quam alia.

Ad cuius evidentiam notandum, quod quanto actus est magis proximus potentiae, vel naturae, tanto magis meretur nomen illius: & ideo quia voluntas immediatius fertur in finem, quam in ad finem, ipsius finis dicitur esse voluntas Eius autem, quod est ad finem, dicitur electio. ut vult Phil. 3. Ethic. & Damasc. 2. lib. cap. 22. ita quia intellectus immediatius fertur in principia, quam in conclusiones, cognitio principiorum dicitur intel lectus: tanto ergo secunda acceptio intelligere magis meretur ipsum nomen, quam prima: quanto magis immediate respicicit illa acceptio potentiam intelle ctivam, vel materiam, quam prima. De claratum est ergo, quod anima se semper cognoscit, & illud cognoscere proprie dicitur intelligere, non scire, liquid huconsiderare, sive cogitare: bene igitur dictum est ab Aug. 14. de Trin. cap. 6. quod mens semper se intelligit, sed non se semper cogitat.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod intellectus noster dicitur potentia pura in genere intelligibilium per quamdam similitudinem: quia sicut a potentia pura non egreditur aliquis actus completus, ita nec ab isto intellectu egreditur; sed non sequitur quod aliquis actus incompletus egredi non possit. Vel possumus dicere, quod huiusmodi intelligere proprie non dicit actum, sed solum dicit praesentiam animae sibi ipsi, quae largo modo actus esse conceditur. Ad secundum dicendum, quod illud intelligere, de quo hic loquimur, neque est phantasia, nec cum phantasia. Ad tertium dicendum, quod actus potentiarum rationalium dicitur? esse ad opposita, si actus est transiens in exteriorem materiam, vel secundus; non si est primus, & non transiens, cuius modi est iste.