Quaestio 1

ARTICVLVS I An fruitio sit voluntatis actus

AD primum, sic proceditur, videtur quod frui sit actus intellectus: quia secundum Phil. in 10. Ethic. Foelicitas est speculatio, & proprie habet esse in intellectu, sed ad illam potentiam pertinet fruitio, in qua ponimus foelicitatem: ergo &c.

Praeterea: sic srui dicit quietatione quandam; sed ratio dominatur voluntati, vtpatet per Phil. 1. polit, & per Magistrum in prologo, qui reprehendit eos, qui vountatem rationi non subijesstint, sed inferiora agentia non dicuntur quiescere, cum moveantur mota, sed superiora: ergo ratio, quae dominari debet, dicetur quies¬t cere, & per consequens frui.

Praeterea: na de Trin. cap. 13. dicitur, quod visio est vita aeterna, & loan. 17. Haec est vita aeterm anm, quit cognoscant te; sed fruitio spectat ad illam potentiam, cui beatitudo attribuitur: ergo &c.

Vlterius videtur quod pertineat ad omnes potentias: quia secundum Phil. 10. Ethic. unicuique operi competit delectatio propria; & sic loquendum est de delectationibus, ut loquimur de operi¬ bus; sed opus, & actio attribuitur cuilibet potentiae: ergo & delectatio: sed secundum eumdem in 1. Ethic. Opus huius, ac ffudiosi huius idem esse genere dicimus, vt citharedi, studiosi que citharedi. Ergo eiusdem est delectari, & bene delectari, pari ratione, & perfecte delectari, & optime delectari; sed in tali delectatione ponitur fruitio: ergo ad quamlibet potentiam pertinet fruitio.

Praeterea fruitio est quoddam praemium secundum merita nobis exhibitum, sed per actum cuiuslibet potentiae meremur: ergo quaelibet potentia pefruitionem praemiabitur. Vlterius videtur, quod non sit vllius potentiae: quia vt dictum est, frui importat quietationem; sed secundum nullas potentias in nobis aptinati sumus quiescere: ergo secundum nullas potentias frue mur. Probatio assumprae: quia potentiae in nobis, vel sunt naturales, vel sunt cognoscitivae, vel appetitivae. Secundum opera potentiarum naturalium non quiescimus: nam vtscribitur 2. Phys. omne me vens Physice movetur; si ergo naturales sunt illae potentiae, Physice agent: ergo earum actiones, & opera erunt cum trasmutatione, & motu. Nec secundum appetitivas quiescimus: quia bonum, quod est obiectum earum, est in rebus extra, vt potest haberi ex Phil. 6. Metaphys. sed quando est obiectum extra, requititur ibi aliquis motus, vt coniungatur virtus obiecto. Nec quiescimus secundum cognoscitivas: quia verum, quod dicitur obiectum

earum, habet rationem manifestandi, non quietandi: iuxta illud 1. Prior: oportet enim omne, quod verum est, ipsum sibi omnino manifestum esse: ergo &c. Praeterea: si fruitio competeret alicui potentiae, denominaretur ab aliqua potentia, sicut intelligere ab intellectu, velle a voduntate: sed non denominatur ab aliqua: ergo competit nulli.

uod autem soli voluntati competat patet per Aug. de doctrina Christ. Qui a vult quod eo frnimur, quod propter se, diligimus, sed diligere est actus voluntatis: ergo &c. Ad hoc idem facit quod dicitur A in principio de doctr. Christ. frui est amore inhaerere, quod soli voluntati competit.

RESOLVTIO Actus fruitionis proprie, & perse covenit voluntati

REspondeo dicendum, quod vt pateat veritas huius quaestionis, duo declaranda sunt. 1. quod importatur per hoc nomen frui. 2. quomodo distinguuntur potentiae ammae. Propter primum notandum, quia frui importat delectationem, unde Aug. 83. 0. 30. Frui ergo dicimus ea re, de qua capimus voluptatem sive delectationem, & 13. de Trin. icap. 4. Scribitur, quod eo homo est Beatus. quo fruitur cum voluptate ipsius, in quo consistit Beatitudo. Ex isto 1. quod ad frui requiritur, sequitur secudum, quod est cognitio: quia nullus sine cognitione delectatur, unde & 10. Ethic. dicitur quod aliqui putaverunt delectationem esse sensum, vel mentem, quia non sit sine mente, vel sensu; semper ergo delectatio presupponit mentem, hoc est cognitionem intellectivam: vel sensum, hoc est cognitionem sensitivam.

Rursum requititur ibi tertium; quod est quietatio, & hoc duplici ratione: tum ratione delectationis potissime, quae requititur ad fruitionem: tum ratione obiecti, in quod tendit fruitio: ratione delectationis requiritur ibi quies. Nam iqit dicitur 7. Ethic. Delectatio, sive voluptas non solum motionis est operatio, sed immobilitatis, & in quiete potius, quam in motu consistit. Et in 10. scribitur, quod delectatio est totu quoddam, & perfectum, & non requirit tempus, ut perficiatur, propter quod non est motus: quia omnis motus est in tempore: & quia de ratione delectationis videtur esse quies, si perfecta sit delectatio tollitur omnis motus: & quia fruitio perfectam de ectationem importat, oportet in fruitione esse quietem. Item hoc patet ex ipso obiecto: quia secundum August. de doctrina Christ. Res, quibus fruendum est, nos Beatos faciunt, sed beatitudinem non diligimus propter aliud, & in obiecto Beatitudinis est quies ergo ad fruitionem quies requiritur. Tria ergo ad fruitionem requiruntur cognitio, delectatio, & quies quae omnia concludit Aug. 10. de Trin. c. 10. Dicens: fruimur enim cognitis, in quibus voliuitas ipsis propter se ipsa delectata conquiescit.

Potentiae autem animae sic distinguum tur, quia quaedam sunt ration ales, & quae¬ dam irrationales: irrationales dividuntur, quia quaedam rationi obediunt; quaedam non obediunt rationi, vt innuit Philos. 2. Ethic. & Damasc. 2. lib. cap. 12. Illae, que sunt irrationales rationi non obedientes, sunt potentiae naturales, sive vitales: ut Damasc. dicit ibidem. Potentiae autem irrationales rationi obedietes sunt irascibilis, & concupiscibilis. Potentiae autem rationales per essentiam, accipiendo rationale omne, quod non est organicum, est ipse appe titus intellectivus: & quia quilibet appetitus praesuponit suam cognitionem, sicut duplex est appetitus sensitivus, & rationalis, ita duplex erit cognitio rationalis, & sensitiva,

Sunt ergo quinque genera potentiarum anime. Naturales, cognoscitivae sensit: vae: appetitivae sensitivae: cognoscitivae rationales: & appetitivae, sive intellectus, & voluntas. Potentiarum naturalium non potest esse actus fruitio: quia in actibus suis tales non consequuntur delectationem, cum non cognoscant. Aliarum potentiarum a voluntate non potest esse actus fruitio, quia ille potentiae in suis actibus non dicuntur quietari, quod sic patet: nam quod aliquod agens non quiescat, triplex potest esse causa, obiectum, potentia, & modus si enim obiectum, in quod aliquid fertur, non sit stabile, sed mobile, sic latum non quiescit. Rursum si illud. in quod fertur, est stabile, & illud tamen, per quod fertur, de se est mobile, vel non fertur in ipsum modo quiescibili, non aggeneratur inde quies. Propter 1. potentiae sensitive tam cognoscitivae, quam appetitivae per se non quietantur: nam oblecta earum sunt res corporales mobiles, & ideo quia non attingunt ad bonum immobile, in quo potissime habet esse fruitio, non consequitur eas quietatio. Propter 2. & 3. intellectus etiam non proprie dicitur quietari per actum suum: & ratio est: quia in cognoscendo est inotus rerum ad animam; in appetendo anime ad res. Est ergo iste ordo, quod res multiplicant speciem suam ad potetias nostra cognoscitivas, & per talem similitudinem multiplicatam perveniunt ad intellectum nostrum: illa autem species in intellectu recepta est initium motus, & agens motum, vt forma balnei, sive cuiuslibet alterius delectabilis est species apprehensa res autem extra, vt balneum, ad quam movetur voluntas, est finis motus: vtmanifestat Comm. 12. Metaph. igit 1 er¬ omnem operationem intellectus non hapetur quies, nec terminatur motus, sed a finis imotus est in obiecto voluntatis. Cum ergo per se loquendo fruitio quietatione importet, quae non invenitur in potentijpaturalibus, non in sensu, nec in appetitu sensitivo, non in intellectu, sed in sola voluntate, sola voluntas per se, & proprie frui dicetur.

Ad primum dicendum, quod omnis foelicitas possibilis nobis ex naturalibus puris in intellectu habet esse; quia talis forlicitas, vel est actus prudentiae, vt civilis vel sapientia, vt contemplativa: foelicitas tamen, quam ex gratia Dei consequimur. respectu cuius dicitur fruitio, perfectius est in voluntate, quam in intellectu. Et ideo frui non est actus intellectus, sed voluntatis: quia non dicitur respectu foelicitatis, quae est in intellectu, sed respectu foelicitatis, quae est completius in voluntate,

Si autem quaeratur, quare Philos. in voluntate eam non posuit: dicendum, quod vel eam non cognovit, vel ad eum de ea determinare non pertinebat. Possumus tamen si volumus, & aliter solvere: quia dato, quod foelicitas esset in intellectu: ita quod ipse actus intellectus esset foelicitas; non tamen oportet fruitionem ad intellectum pertinere: nam fruitio delectationem importat, & secundum voluntatem, & appetitum delectamur: nam delectatio complacentiam dicit, quae ad volum tem pertinet. Ista autem complacentia non solum est respectu actus, qui a voluntate elicitur, sed respectu eius, qui elicitur ab alijs potentijs: unde licet intelligere pertineat ad intellectum: complacere sibi in intelligendo pertinet ad voluntatem. Ita dato, quod foelicitas ad intellectum pertineret; fruitio tamen respectu foelicitatis pertineret ad voluntatem.

Ad secundum dicendum, quod si intelplectus est altior, quia dirigit: voluntas est altior, quia imperat, & quietatio magis competit imperanti, quam dirigenti; quae tamen potentia dicatur simpliciter altior, non expectat ad praesens.

Ad ter tium dicendum, quod visio est tota merces non simpliciter, sed in ordine ad voluntatem. Vel aliter, dato quod visio esset tota merces, adhuc fruitio, & complacentia, sive delectatio ad voluntatem pertineret.

Ad illud, quod probat, quod pertinet ad omnes potentias: dicendum, quod li¬ cet delectatio diversificetur secundum or rationem; non tamen oportet, quod eius sit delectatio, cuilis est operatio sea potentijs operationes egrediuntur, & secundum singula opera, & diversitaten operum, voluntas, vel saltem appetitualiquis in nobis diversimode delectatur, Vel possumus dicere, quod dato, quod singulis potentijs delectatio competeret licet contrarium dicat Ansel. de Concep. Virginal. cap. 4. Non tamen ibi dele ctatio sufficiens ad fruitionem poneretur Ad aliud dicendum, quod omnes potentiae praemiabuntur secundum quadam rodundantiam, non quod ad eas frui proprie pertineat.

Ad illud, quod probat, quod non pertinet ad aliquam, patet solutio: quia appe titus est quietari in appetibili, licet appeti bile sit distinctum ab appetitu.

Praeterea illud appetibile, respectu cuius dicitur fiuitio, licet sit extra voluntatem per differentiam formalem, non est extra ipsam per distantiam localem. Ad illud autem, quod obijcitur quod frui non pertinet ad aliquam potentiam: quia a nulla denominatur: dicendum, quod id, quod competit potentiae secundum se, & absolute, denominatur ab ea vt intelligere ab intellectu, velle a voluntate; sed quod conpetit potentie per aliud, non denominatur ab ipsa: unde eligere, quia competit voluntati, praesupposito ordine rationis, non denominatur ab ipsa, & scire, quia competit intellectui praesupposito habitur principiorum, non denominatur ab eo: & sic etiam frui competit voluntati medliante habitu Charitatis

ARTICVLVS II Vtrum frui sit astus elicitus ab habitu Charitatis?

SEcundo quaeritur: cuius sit frui, sicut habitus, sive sicut virtutis? Et videtur quod a nulla virtute necesse sit egredi fruitionem; nam secundum Aug. 10. de Trinit. Fruimur cognitis, quibus voluntas dlelectata corquiescit: igitur ad voluntatem pertinet frui, sed voluntas in se accepta non includit habitum, nec virtutem: ergo &c.

Praeterea secundum Phil. 3. Ethic. & Damascen. lib. 2. cap. 22. Voluntas est psius finis: electio, & consilium sunt eo rum, quae sunt ad finem, sed ea, respectu quorum dicitur esse potentia nuda non egrediuntur ab habitu, vel virture, sed vo luntas potentiam nudam dicit: ergo &c.

Praeterea: in finem movemur naturaliter sed ad ea, in quae naturaliter movemur, non indigemus habitu regulante: cum potentiae naturales sint ad unum, vt scribitur 10. Metaph. ergo &c.

VIterius videtur, quod fruitio sit diversarum m virtutum: quia ad fruitionem concurrit visio, quae succedit Fidei, & tentio, quae succedit spei, & amor qui elicitur a Charitate: ergo &c

Sed contra: si operatio egreditur a potentia, ergo perfecta operatio egreditur a perfecta potentia, sed potentia habet perfici per perfectum habitum, & perfectus habitus potissime est Charitas: ergo ad Charitatem pertinebit fruitio, quae vel est operatio perfecta, vel consequens ad operationem perfectam.

RESOLVTIO Eruitio a virtute Charitatis procedit.

REspond. dicendum, quod sicut opeRrari est illud, ad quod ordinatur esse ¬ sicut ad aliquod complementum, & essetia, a qua egreditur esse in rebus creatis, non potest in operationem, nisi per aliquid ei additum, ut per potentiam: ita operari est id, quod ordinatur ad operari perfecte tanquam ad sui complementum: & potentia, a qua ipsum operari egre: ditur in perfectam operationem non poterit, nisi per aliquid superadditum potentiae: & ideo requititur aliquis habitus superadditus potentiae, ad hoc ut fiat perfecta operatio: perfectio autem operationis in delectatione consistit, unde scripitur 1. Ethic. Quod perficit operationem delectatio: non igitur egreditur operatio cum delectatione, quae est operatio perfecta, nisi ab aliquo habitu: propter hoc scribitur in 2. Ethic. Quod signum gene¬

ati habitus est voluntatem, & tristitiam fieri in operibus. Cum ergo fruitio dicat pperationem cum delectatione: bona operatio autem cum tali delectatione non habeat esse sine vinture, necesse est fruitionem ad virtutem aliquam pertinere: virtutum autem tria sunt genera: quia quaedam sunt acquisite, quaedam sunt intusae. Acquitite autem, quas posuerunt philosophi, dividuntur in intellectuales, & morales, ut patet ex fine 1. Ethic. Theologicae autem virtutes sunt infusae: sunt, ergo aliquae virtutes morales: aliqua virtutes intellectuales, aliquae Divinae. Ac virtutes morales non pertinet fruitio: nam

ut habitum est, fruitio quietationem importat: quieratio autem non est nisi in vitimo, & in termino. Cum igitur iste virtutes, ut obiectum proprium respiciant, non bonum increatum, sed creatum, quod est mobile, non proprie eis coperit quietatio, propter quod, & tales virtutes Cardina les nominari consueverunt, cuius nominis impositionis una ratio posset esse: quia sicut cardo est illud, in quo ostium vertitur, & quietationem non importat, ita nec istae virtutes quietationem dicunt, ergo frui non est actus earum. Ad haec idem potest valere ratio Phil. 10. Ethic. Quia secundum hoc boni sumus, secundum quod Deos imitamur; sed Dijs non competum morales virtutes: quia ridiculum est dicere eos habere numismata, vel periclitari terribilia substinentes; & quia Beatitudo in ipsa fruitione consistit, fruitio non erit actus virtutum talium, sicut nec beacitudo.

Rursum non possumus dicere, quod sit actus virtutum intellectivarum duplici de causa. Vna sumitur ex ipso subiecto, in quo sunt: habitum est enim, quod quietatio intellectui non appropriatur: quia ibi non finitur motus. Alia sumitur ex ipsis virtutibus: quia tales virtutes acquisitae de quibus loquimur nunc, vel bonum immutabile, ut Deum, non considerant, sicut scientiae speciales; vel si considerant, non considerant modo immutabili, sed per rationis discursum: & quia virtutibus acquisitis omnibus non competit fruitio, restat ergo quod competat Divinis: Divinae autem sut tres Fides, Spes, & Charitas. In Fide, & Spenon potest esse quieratio: quia cum proprie, & per se competat bono quietare, & habere rationem finis, & termini, in quo habet esse quies: boni, in eo quod bonum, erit hoc facere: quia quod est proprie tale, est tale in eo quod tale, ut dicitur 1. Physicorum. Fides igitur, & Spes, quae non respiciunt bonum in eo quod ponum, sed in eo quod verum arduum, non habebunt quietare, nec eis attribuetur fruitio: solius ergo Charitatis, cuius obiectum est bonum in eo quod bonum, erit fruitio.

Ad primum dicendum, quod ad voluntatem pertinet frui, non tamen propter hoc habitus excluditur: quia ea, quae voluntas per habitum operatur, etiam voluntati attribuuntur. Ad secundum di¬ cendum, quod voluntas dicitur finis, sicut intellectus dicitur principiorum, nam sicut intellectus dicitur cognitio principiorum; quia principia sunt prima ab intellectu cognita, ita voluntas dicitur finis: quia finis est primum a voluntate volitum: tamen in consequendo finem ipsum, vein volendo ipsum modo debito, indiget aliquo habitu regulante; & ideo cum fruitio dicat delectationem finis iam habiti vel simpliciter, vel aliquo modo, fruitio non egreditur a nuda potentia. Ad tertium dicendum, quod licet in finem feramur naturaliter, si finis est naturalis; in Deum tamen, qui est supra naturam, per gratiam, & Charitatem ferimur. Vel possumus dicere, quod si est inclinatio naturalis respectu talis finis, inquantum est principium, & finis omnium naturaliter: non tamen est talis inclinatio naturalis, inquantum est obiectum beatificans. Ad illud. quod probat, quod fruitio sit omnium potentiarum dicendum, quod & si alia concurrunt; tamen a sola voluntate, mediante Charitate, elicitur.

ARTICVLVS III. Cuius potentiae sit vti 2

Vaesito de frui quantum ad potentias: restat querere de vti, cuius potentiae sit?

Et videtur quod sit cuiuslibet potentiae: nam de qualibet re dicitur, quod cuius vsus bonus est, ipsa quoque bona est: ergo cuius libet rei est vsus; sed quaelibet potentia est aliqua res: ergo &c.

Praeterea vtire, est rem pertractare: sed ad quamlibet potentiam pertinet per tractatio alicuius, ut operis sui saltem: ergo &c.

Praeterea: vsus est proprie rerum iuvantium nos ad consecutionem finis sed cum quaelibet res ordinetur in finem, & quaelibet res iuvetur per aliqua ad consecutionem finis, quaelibet ergo res vtetur aliquibus.

Praeterea videtur quod pertineat ad solam rationem; quia vti est referre aliquid in finem, sed referre est rationis: ergo &c.

In contrarium est; quia 10. de Trin. c. 11. vult Aug. Quod licet doctrina, & ingeniu pertineant ad memoriam, & intelligentiam & voluntatem, vsus tamen ad solam voluntatem pertinet.

RESOLVTIO. Vti proprie solum convenit voluntati.

REspondeo dicendum, quod aliqui distinguunt vsum tripliciter. Nam vsus uno modo dicitur operatio cuiuslibet rei: & isto modo dicitur cuius vsus ponus est, ipsum quoque bonum est. 2 modo vsus dicitur actus frequentatus, & isto modo diffinitur a Victorino, qui vult quod vsus sit actus a potentia frequenter elicitus: vtroque istorum modorum vtiest actus cuiuslibet potentiae. Alio modo sumitur vsus eorum, quae ordinantur in finem, & isto modo competit voluntati Sed ista distinctio non est vera: nam vtinon competit nisi voluntati solum; & quia voluntas est appetitus consequens rationem, vt dicit Damasc. lib. 2. cap. 22. inde est, quod solum rationalia dicuntur vti:un de etiam minus improprie conceditur fruitio irrationabilibus, quam vsus; & ideo si frui aliquomodo dicuntur, non tamen vti. Vnde Aug. 83. q. 30. Trui quidem cibe & qualibet corporali voluptate, non adeo abfurde estimantur & bestiae, vti autem aliqua renon potest, nisi an mal, quod rationis est particeps.

Et ideo ddm. quod illa potentia, cuiu est vsus elicitive, duo in se habere de bet quia debet esse Domina sui actus, & debet potentijs ceteris imperare: & quia hoc habet sola voluntas, sola voluntas vtitur.

Quomodo autem hoc sit, notandum quod secundum Damasc. 2. lib. cap. prae allegato. Ista quatuor se habent per ordinem, defiderium finis, electio, impetus. & vsus. Est enim ordo, quod primo finem desideramus, vtputa dominari, postea invenimus vias, & eligimus viam, pequam possumus consequi dominationem vt puta per bellum, & ita electio sequitur desiderium finis: post quam autem eligimus bellare, statim a voluntate sit impetus in membris: quia imperat eis, vt ar ma accipiant, & bellent, & facto impetu tunc sequitur pertractatio armorum secundum voluntatis imperium, & ista per tractatio libera secundum voluntatem dicitur vsus: non igitur vtitur nisi potentia, cuius est eligere, & impetum faceret ratione qua eligit est Domina sui actus ratione qua facit impetum in potentijs eis dominatur. Et ideo patet, quod res naturales, quia non sunt Dominae sui actus, cum potentiae naturales sint deter minatae ad unum, non vtuntur. Item ani malia irrationalia: quia magis aguntur, quam agant, & suis actibus non dominantur ut patet per Damasc. lib. & cap. praeassignato, non vtuntur. Item quia inter potentias animae sola voluntas suo actui, & ceteris potentijs dominatur, soli voluntati competit vti: propter hoc Ansel. de Concep. Virg. cap. 4. vult, quod cetere potentiae voluntati obediunt, & quod eis lex a Creatore est imposita: quod imperio voluntatis resistere non possunt: & ita patet ad quam potentiam pertinet vti, & quid est vti, quia vsus est per tractatio terum secundum voluntatis imperium: & quia voluntas non solum res exteriores, sed etiam membra assumit secundum suum beneplacitum, non solum vtitur rebus exterioribus, sed etiam vtitur membris, & potentiis, & actibus earum. Et ex hoc apparet, unde accidebat motivum distinguentium taliter vsum: nam quia videbant quod vsus erat cuiuslibet rei, credebant quod quelibet res vtere tur, quod non est verum. Nam licet equitare sit vsus equi, & incidere sit vsus cultelli: non tamen equus vtitur equitatio ne, nec cultellus incissione, nec oculus vtitur visione, licet visio sit vsus oculi; sed homo per voluntatem suam vtitur equo ad equitandum, cultello ad incidendum, & oculo ad videndum.

Et ideo illi ijdem, qui prius distinctionem illam fecerant, videntes se non bene dixisse alibi se correxerunt dicentes quod vti sicut principali agenti attribuitur voluntati, sed alijs potentijs attribuitur instrumentaliter: & ideo irrationabi lia nullo modo vtuntur. Potentiae autem hominis aliae a voluntate vtuntur instrumentaliter; voluntas principaliter. Sed nec illud est bene dictum: nam vti nihiest aliud, nisi quaedam negotiatio voluntatis circa res, quibus vtitur, propter hoc Aug. 1o de Trin. ait: quod vti est assumere aliquid in facultatem voluntatis: & ideo sicut intellectus circa res negotiatur, cognoscendo eas, ita voluntas negotiatur cir ca volubilia utendo eis, vel fruendo, & sicut per talem negotiationem intellectus intelligere non communicatur intelligibilibus: unde non est bene dictum, quod intellectus intelligat principaliter, & lapis instrumentaliter, ita ex eo quod voluntas utitur potentiis, & alijs rebus assumedo eas in facultatem sui, uti non communicatur potentiis: quia non communica¬ tur eis libertas: nam uti dicit liberam perractationem, & quia in tali actione potentiae se habent, ut motae a voluntate, non utuntur. Sicut licet incidere conve iat cultello, & fabro per cultellum; tamen olus faber utitur incissione: quia solus faber libere incidit, ita ducere cultellum, licet conveniat voluntati, & virturi in musculis, & nervis, sive brachio, & voluntati conveniat per brachium, sive per dictam virtutem, sola tamen voluntas utitur ductione cultelli; quia sola ipsa libere operatur.

Ad primum dicendum, quod licet de qualibet re dici possit vsus eius bonus, hoc non est, quod quaelibet res utatur, sed quia

voluntas re qualibet uti potest. Ad secundum dicendum, quod si ad quamlibet potentiam pertinet aliqua pertractatio saltem instrumentaliter: quia voluntas per eam pertractat aliqua, & assumit in facultatem sui, ut res, vel opera: sola tamen voluntas utitur: quia quaelibet pertractatio non est vsus, sed pertractatio libera in ordine ad finem.

Ad tertium dicendum, quod licet quaelibet res ordinetur in finem, cum tendat in finem suum, hoc non est per cognitionem, quae sit in ipsa, sed per cognitionem, quae est in altero: sicut sagitta tendit directe in signum non per cognitionem, quae sit in ipsa, sed per cognitionem, quae est in sagittante: & ideo ille, qui indidit naturas rebus, utitur rebus secudum universi perfectionem, & bonitatem, suam principaliter: cuilibet conferentia tribuendo: ipse tamen res cognitione intellectuali carentes rebus aliquibus non utuntur. Ad quartum dicendum, quod sicut electio a sola voluntate elicitur, ita quod soli voluntati conpetit eligere elicitive; tamem quia non elicitur ab ea, nisi in ordine ad rationem, cum sit conclusio consilij, praesuponit rationis actum: unde & in 6. Ethic. dicitur esse appetitus intellectivi, vel in¬ tellectus appetitivi, sic & uti; quia presupponit ordinem rationis, dif¬ finitur per referri, non quod a ratione eliciatur, sed a voluntate solum.