Quaestio 3

ARTICVLUS I. Vtrum aliquae propositiones de Deo affirmativae sint verae?

AD primum sic proceditur. Videtur quod nulla propositio affirmativa de Deo sit vera: quia omnis talis propositio exorimitur per est, sed ut dicitur in libro Periherm. est significat quamdam compositionem, quam sine compositis non est intelligere: ubi ergo nulla compositio, propositio quae exprimitur per est de eo non verificatur, sed huiusmodi est propositio affirmativa, er go &c. Pheterea: semper praedicatum affirmative dictum de aliquo dicit in¬

naerentiam in subiecto, sed Deo nihil cinest.

Praeterea: secundum Dion. 2. de Ang. Hierat. Negationes in Divinis vera sunt; affirmationes vero incompactae. Praeterea: affirmationes sequuntur intellectum dicentem quid est, sed secundum Damasc. 1. lib. cap. 4. de Deo quid est incomprehensibile est, & omnino igno tum.

In contrarium est Comm. in 12. Meta. qui vult quod scientia, & vita proprie dicuntur de Deo, & Philos. in eodem 12. qui vult quod Deus est vivus nobilis in fine nobilitatis. Praetere:a: secundum Boet. nulla propositio test verior, quam in quaidem de se ipso prae dicatur, sed huiusmodi sunt propositiones affirmativae de Deo dictae, ergo &c.

Praeterea: 5, deTrin cap. 10. dicitur quod Deus est magnus, & quod magnitudo, & omnipotentia de Deo proprie pronuntiari possunt.

RESOLVTIO. Perfectiones Divinae, quae a nobis apprebenduntur ad similitudinem plurium, non tamen in Deo eo modo sunt, vere de Deo dicimus, quia praedica mus ea, quae intelligimus, non prout intelligimus,

REspond. dicendum, quod Comm. Rin. 12. Meta. diligenter pertractat quaestionem istam; quomodo aliqua de Deo affirmative dici possunt. Ad cuius evidentiam notandum, quod praedicatum & subiectum in omni propositione affirmativa sunt unum, & duo: quia si essent per omnem modum duo, & diversa, tunc propositio illa non esset vera. Si autem esset per omnem modum unum subiectum, & praedicatum, tunc ex eis propositio formari non posset: cum omnis propositio requirat plures terminos, & per consequens requirat duo aliquomodo, & ideo videns dictus Comm. quod in omnipropositione affirmativa vera requititur, predicati ad subiectum unitas, & pluralita distinxit triplice unitatem, & triplicem plu ralitatem praedicati ad subiectum dicens, quod aliquando praedicatum, & subiectum sunt unum per praedicationem, & plura per intentionem, aliqua do sunt unum secundum actualitatem, & plura secundum potentialitatem, aliquando sunt unum secudum essentiam, sive secundum rem, & plura secundum similitudinem. Primus modus reperitur in rebus materialibus respectu suorum accidentium: cum dicitur homo est iustus, vel sapiens, & huiusmodi. In talibus autem est unitas praedicationis inquantum intellectus constituit ex talibus propositionem unam per unitatem praedicati ad subiectum: tamen pluralitas est ibi secundum intentionem, inquantum illud, quod intendit intellectus de homine, non est idem cum eo, quod intendit de albo, ex eo quod homo, & albus non dicunt actualitatem vnam, secundum quam versatur intentio intellectus. Secundus modus reperitur in praedicationibus essetialibus in rebus sensibilibus, cum dicitur: homo est animal:homo est rationalis: nam omnia ista predicata quae praedicantur de homine essetialiter, sunt unum secudum actum, quia in re secundum esse actuale quod habet, non reperitur nisi vnitas formae; aliter enim non esset diffinitio una, neque res. Secundum tamen esse potentiale, quod habent res, quod est esse, quod habent apud intellectum: quia sensibilia sunt intelligibilia in potentia, sic reperitur in huiusmodi praedicatis in se pluralitas, & in comparatione ad subiectum: aliter enim ordinatio predicamenti secundum sub, & suprasecundum subalternans, & subalternatum esset inanis, & vacua. Tertius modus reperitur in rebus abstractis, & ibi unitas praedicati ad subiectum excellit omnem unitatem dictam, & potissime in summe abstracto, ut in Deo, de quo hic loquitur. Non enim possumus dicere de propositione formata de Deo, quod ibi, praedicarum, & subiectum sint plura secundum intentionem: quia in Deo tunc esset pluralitas actus, & esset ibi aliquid per accidens, quod est contra Aug. & in hoc unitas praedicationis in propositionibus talibus excellit unitatem in propositionibus accidentalibus. Neque etiam dicere possumus, quod praedicatum, & subiectum in talibus propositionibus sunt plura secundum potentiam: quia in Deo quidquid est, est intelligibile in actu: unde & 10. Metaph. dicit Com quod Deus est actus purus, cui non admiscetur aliquid de potentia: & in hoc superant tales propositiones unitatem propositionum formatarum de sensibilibus.

Est igitur tertius modus unitatis praedicati cum subiecto in istis enuntiatio nibus, ut Comm. ibidem tradit, quod sunt unum secundum rem, sive secundum essentiam, & plura secundum similitudinem. Sunt enim talia unum secundum essentiam: quia una natura, & una essentia ut Divina respondet ut fundamentum omnium illarum perfectionum, quae de Deo dici possunt. Sunt tamen praedicatum, & subiectum ibi plura secundum similitudinem: quia intellectus noster, qui per se, & primo in telligit huiusmodi sensibilia non valens transcendere modum suum, & deficies a capacitate Divinae excellentiae, quae sunt ibi modo uno apprehendit modis pluribus. Et ista pluralitas est secundum similitudinem: quia intelligit illas perfectiones eo modo, quo intelligit perfectiones participatas, quae cum subiectis suis constituunt pluralitatem aliquam & ideo quia secundum diversas rationes apprehendit intellectus, qui de Deo enum tiat talia de Deo dicta, ut ibidem Com. concludit, non sunt Synonyma. Pater igitur, quod pluralitas in propositionipus affirmativis de Deo dictis est secundum modum, & secundum similitudinem: propter quod res ipsa, quam intelligimus, vere est in Deo. Vnde si intelligimus Sapientiam Divinam, sapientia vere est in Deo; non tamen est in Deo, ut eam intelligimus. Vnde Com. ibidem huiusmodi propositiones assimi lat propositionibus mathematicis, secundum quas ea, quae intelligimus, sunt, in rebus; sed non prout ea intelligimus: quia intelligimus lineam, quae est in ma teria; sed non prout est in materia: ita intelligimus sapientiam in Deo, & vere sapientia est in eo; non tamen eam intelligimus, ut est ibi. Ex quo apparet quod huiusmodi propositiones unitate sua excellunt omnes alias propositiones: propter quod veritate rei, & proprietate singulas propositiones excellunt; ratione tamen modi sunt incompactae, & ideo nos ipsi possumus tales propositiones rectificare, ut Dion. innuit: Dei S est sapiens; sed non est sapiens eo modo, ut nos intelligimus,

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod est, semper significat quamdam compositionem, sed ista compo¬

sitio non est semper realis, sed est aliquando secundum modum intelligendi solum, & sic est compositio ex parte ista: quia sicut intellectus compositiora se intelligit modo simplici, ita simpliciora se intelligit modo composito: sicut Deus intelligit materialia immaterialiter secundum Dion. 7. de Div. nomin sic intellectus noster intelligit summe simplicia, ut Deum, modo composito. Ad secundum dicendum, quod illa inhaerentia non est nisi secundum modum intelligendi. Ad tertium dicendum, quod affirmativae dicuntur incompactae, non ratione rei, sed ratione modi, ut patuit, Ad quartum dicendum, quod de Deo quid est est omnino ignotum: quia per fectiones, quas ibi intelligimus modo affirmativo, non sunt ibi, ut eas intelligimus: nec eas, ut eadem cum natura intelligimus. Vnde ibidem Damasc. ait: Quaecumque autem dicimus in Deo affirmative non naturam ipsius, sed ea, quae sunt circa naturam eius, ostendunt: & si enim bonum, & si Iustum, & si Sapiens, & si quodcumque dixeris, non naturam dicis Dei, sed ea, quae sunt circa naturam. Ex quo patet, quod non negat huiusmodi perfectiones esse in Deo; sed negat modum apprehensionis nostrae esse incompactum, quod concessimus.

ARTICVLVS II. Vtrum natura Divina de Deo praedicetur in abstracto?

QEcundo quaeritur: utrum natura Dei de Deo praedicetur in abstracto: ut dicatur Deus est Deitas? Et videtur, quod non: quia sicut humanitas se habet ad hominem, ita Deitas se videtur habere ad Deum; sed homo non est sua humanitas, ergo &c.

Praeterea si Deus est Deitas, ea, quae verificantur B de Deo, verificabuntur de Deitate, sed illa est vera, Deus generat: ergo & ista, Deitas generat, quod non conceditur

Praeterea: semper forma comparata ad suppositum videtur habere rationem simplicioris, sed magis simplex de conposito non praedicatur in abstracto: ergo &c.

In contrarium est: quia simplex es quidquid habet, & ideo si Deus Deita tem habet, Deus Deitas est.

Praeterea Aug. 7. de Trin. cap. 5. ostendit, quod Trinitas est una essentia, sed essentiae ibi est idem, quod Deitas, ergo Deita de tribus Personis praedicatur.

Vlterius quaeritur: utrum Personpraedicetur de essentia? Et videtur, quod non: quia semper praedicatum habet rationem formae; sed Persona comparata ad essentiam non habet rationem formae, ergo &c.

Praeterea: semper prae dicatum respectu subiecti dicit aliquid ir subiecto; sed huiusmodi non dicit sup positum respectu formae, cum forma dicatur esse in supposito, non suppositum in forma, ergo &c.

In contrarium est Mag. in littera, qua robat per multas auctoritates, quod sicut Deitas praedicatur de tribus Personis, ita tres Personae praedicantur de Deitate.

RESOLVTIO Deitas sive Divina natura de Deo in abstracto praedicatur.

REspondeo dicendum, quod causa, quare natura non predicatur de supposito in abstractione sumpta inisi implicet suppositum, est; quia natura in ab stracto habet rationem partis in rebus crea tis, & pars de toto non predicatur: propter hoc Phi. Topic. 4. dicit: corpus non est genus, cum habeat rationem partis, & pars praedicari non possit, genus tamen praedicatur. Quomodo autem in rebus creatis natura in abstracto habeat rationem partis. Notandum, quod totum & pars in inqudendo, & excludedo tenent modum oppositum: quia quanto aliquid plura includit, tanto magis habet rationem totius: & quanto pauciora, tanto magit rationem partis; in excludendo autem econtrario: quia quanto aliquid pauciora excludit, tanto magis habet rationem totius: & quanto plura, magis rationem partis. Hoc viso sciendum, quod suppositum, sive res naturae dupliciter potest sumi. Vno modo secundum acceptio nem personalem, & sub esse hoc. Alio modo secundum acceptionem simplicem, & sub esse communi. Primo mo do comparatum ad naturam habet rationem totius inclusive: quia aliqua includit, quae non pertinent ad naturam, u esse, & conditiones materiae; acceptum tamen in sua universalitate habet rationem totius, & si non inclusive saltem exclusive: quia dato quod suppositum sic acceptum includit esse actuale, & conditiones materiae; non tamen ea excludit: natura tamen in abstractione sumpta talia non solum non includit, sed etiam excludit. Nam humanitas, quae est natura hominis in abstracto sumpta, est illud, quo homo est homo; in homine autem non solum non includitur esse, & conditiones materiae, sed etiam excludi tur, quia per huiusmodi homo non habet, quod sit homo: & ita patet, quia in rebus creatis semper est aliquid, quod non pertinet ad naturam, quod aliquid vel includit suppositum, vel non excludit: semper suppositum habet rationem totius respectu naturae in abstracto, & quia pars non praedicatur de toto, natura in abstracto non praedicatur proprie de aliquo creato sup. posito.

Advertendum, quod licet natura in abstracto de rebus creatis praedicetur improprie, non tamen aequaliter reperitur improprietas in omnibus huiusmodi praedicationibus. Et est ratio: quia tota causa, quare huiusmodi praedicatio esse non potest, est: quia aliqua sunt in supposito, quae non pertinent ad natu ram: & ideo quanto plura: sunt in supposito impertiuentia ad naturam, tantem praedicatio est magis impropria: & quia inrebus sensibilibus sunt esse, & conditiones materiae, quae ad naturam non pertinent; in rebus intelligibilibus non sunt conditiones materie, non est adeo impropria intelligentia est sua quidditas sicuti est, homo est sua quidditas. Et propter hoc Avicena concessit intelligentiam esse suam quidditatem. Si igitur esset aliquid, in quo nihil esset, quod secundum esse, quod haberet in ipso, not transiret in substantiam eius, tunc illud proprie esset sua natura, & sua quidditas; huiusmodi autem est Deus: & ideo proprie dicere possumus, quod Deus est Deitas, & Deus est sua quidditas. Secundum hunc modum hanc quaestionem deter minat Philos. 7. Meta. ubi quaerens utrum suppositum sit idem cum sua quidditate, solvit, quod in his, quae sunt per se: est idem; in his, quae sunt per accidens non: igitur Deus qui est proprie per se: quia in eo nihil est per accidens, potissime est sua quidditas: cum in eo nulla sit compositio, nec aliquid realiter a nai. tura distinctum, unde & Phil. exponit se inferius, quod ea sunt per se, quae sunt, primae substantiae, dicens: primas esse substantias, in quibus non est compositio: cum igitur maxime Deus sic sit prima substantia, maxime sit, in quo nihil est per accidens, potissime est sua quidditas Hoc etiam innuit Aug. 5. de Trin. cap. 2. dicens: aliae, quae dicuntur essentiae sive substantiae capiunt accidentia, quibus in eis fia magna, vel quantacumquae mutatio: Deo auten aliquid eiusmodi accidere non potest, patet igitur, quod in Deo nihil est per accidens; in substantijs sensibilibus sunt multa, per accidens. Substantiae intellectuales medio modo se habent: & ideo Deus proprie est sua Deitas: substantiae sensibiles nullo modo sunt sua quidditas. Intelligentia autem aliquomodo sunt sua quidditas, aliquomodo non: propter quod e Comm. aliquando loquitur de eis, aci essent sua quidditas dicens in 8. Meta

Omnia, quae carent materia intellectuali, & sensibili, unumquodque est idem cum illo,

quod dat suum esse, & quidditas, & essentia in teis sunt idem. In tertio autem de Anima dicit: quod in omni forma citra formam primam differt quoquomodo quiddi tas, & essentia,

Resp. ad arg. Ad primum dicendum. quod non est simile de humanitate respectu hominis, & Deitate respectu Dei ut patuit.

Ad 2. dicendum, quod si Deus est Deitas, non valet, quod si Deus generat, Deitas generat, nisi praedicatio ista, cum dicitur: Deus est Deitas, esset per implicationem suppositi, ut patebit in dist. 5. ista autem non est talis, sed est per identitatem. Ad tertium dicendum, quod forma comparata ad suppo situm habet rationem simplicioris, vel secundum rem, vel secundum rationem; simplicitas autem secundum rationem

solum non tollit praedicationem, & huiusmodi est in proposito.

Ad id quod ulterius quaerebatur utrum Persona possit predicari de essentia? Dicendum, quod ad praesens duo plex est praedicatio, formalis & per iden titatem: per identitatem potest haberi quia, ut habitum est, ea, in quibus nihil est per accidens, suppositum est idem cum sua quidditate: huiusmodi autem est Persona Divina, cum sit ita simplex ut essentia: & ideo per identitatem praedicatur Persona de essentia; sed forma liter non, cum comparata ad essentiam, non habeat rationem formae: & hae illo modo praedicationis, arguebant rationes. Et per hoc patet solutio ad obiecta.

ARTICVLVS III. Vtrum aliae perfectiones, quae sunt in Deo, prae¬ dicentur de Deo in abstracto

TErtio quaeritur, utrum aliae perfe¬ ctiones, quae sunt in Deo, praedicentur de Deo in abstracto, ut dicatur Deus est sua magnitudo, sua sapientia, & huiusmodi? Et videtur, quod non quia de suppositis creatis non praedicantur huiusmodi perfectiones, eo quod supposita per se existunt, cum ergo Divina supposita maxime per se existant, huiusmodi perfectiones seo modo, quo dicimus) de eis non praedicabuntur. Praeterea: Deo maxime competit esse, ergo huiusmodi attributa de Deo praedicabuntur, ut dicunt esse; sed sapere, & scire dicunt perfectiones per modum esse, sapientia scientia per modum essentiae; igitur dicemus Deum sapere, Deum scire; non Deum esse sapientiam, vel scientiam.

Praeterea: si talia Deo competunt, maxime ei competent per se sumpta, ut dicatur per se vita, per se: sapientia, sed secundum Dion. 11. de Divin. nom. Deus ipsius vitae causa est. Sed erfectiones causatae non praedicantur de Deo essentialiter, ergo &c.

In contrarium est Aug. 7. de Trinit. ecap. 2. ubi ait: quod Pater, & Filius sum una sapientia, una scientia, una essentia; & Philos. 12. Metaph. qui ait: quod Deus st vita aeternus, nobilis in fine nobilitatis. Et Comm. qui dicit: Scientiam, & vitan proprie de Deo dici, quod non esset, nisi ista in abstracto de Deo dicerentur.

RESOLVTIO. Perfectiones in abstracto de Deo praedicari pos¬ sunt propter quatuor.

REsp. dicendum, quod perfectiones Din abstracto non praedicari de per fectibili quadruplex est causa, una est, si llam perfectionem non habet in sui plenitudine, sed per participationem, & quia res creatae participant magnitudinem, & alias perfectiones, non sunt sua magnitudo, nec suae perfectiones. Deus autem, qui magnitudinem, & alias perfectiones excellenter praehabet, & non participative, est sua magnitudo. Istam rationem tangit Aug. 5. de Trin. cap. ro dicens: in his ergo rebus, aliud est magnitudo, aliud, quod ab ea magnitudine magnum est, & prorsus non hoc est magnitudo, quod magna domus, & sequitur: Deus autem quia non ea magnitudine magnus est, quae non est, quod est ipse, ut quasi particeps eius sit, & subdit: Se ipso magno magnus est; quia ipse est ua magnitudo. Secunda causa esse potest: quia quod tales perfectiones habet, non est simplex, sed multiplex, & quia simplex est quidquid habet multiplex. Non ex hoc sequitur, quod perfectiones existentes in multiplici, sive in composito, in abstracto non praedicentur de ipso; sed existentes in simplici praedicentur. Et istam rationem tangit Aug. 6. de Trinit, cap. 7. ubi vult, quod omnis creatura respectu Dei sit multi plex, Deus autem simpliciter sit simplex; & ideo licet mulupliciter nominetur. Vt bonus, magnus, sapiens, beatus, omnia tamen ibi unum sunt: & quia ibi Eadem magnitudo, eius est. Sapientia, & Bonitas, quae Sapientia, & magnitudo, quae omnia secundum ipsum sunt ipse Deus, & in ipso unum sunt,

Tertia est: si huiusmodi attributa sunt accidentia in ipso supposito: & quia accidens non essentialiter praedicatur de eo, cuius est accidens: ideo mag num habens magnitudinem accidentalem non est sua magnitudo: nec bonum ponitas. Istam rationem tangit Aug. 7.. de Trin. cap. 5. ubi dicit, quod Deus est, in quo non est aliquid tanquam in ubiecto, & quod: Nefas est dicere, ut subsit Deus suae bonitati: atque illa bonitas non ubstantia sit, vel potius essentia, neque ipse Deus sit sua bonitas, sed in illo sit tanquam in subiecto. Bonitas ergo Divina in abstracto de Deo praedicatur: quia non est ac cidens in illo. Quarta esse potest: quia in supposito est aliquid, quod non pertinet ad perfectionem: nam sicut dicepatur, quod natura in rebus non praedicabatur in abstracto, si in eis erat aliquid, quod non pertineret ad naturam: ita perfectio aliqua, ut bonitas, in abstracto non praedicatur de supposito, si in eo sit aliquid, quod non sit bonitas Hanc rationem tangit Aug. 7. de Trin cap. 3. dicens: quod Deus non est aliud duam ipsum bonum ac per hoc, & summum ponum, sive ipsa bonitas, quod idem est. Est ergo Deus suae perfectiones in abstra cto. Primo: quia non habet eas participative. Secundo: quia habet eas modo simplici. Tertio: quia non sunt in eo accidentia. Quarto: quia nihil est in eo, quod ad perfectionem non pertineat, vel realiter differat a quacumque perfectione existente in ipso.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod perfectiones creatae sunt accidentia: & ideo non praedicantur de suppositis, quae per se existunt; sed huusmodi non sunt perfectiones Divinae. Ad secundum dicendum, quod attributa in abstracto non sunt aliud, quam, ipsum esse: unde Aug. 6. de Trin. cap. 7. Magnitudo est idem, quod sapientia, & bonitas, & haec omnia ipsum esse. Ad tertium dicendum, quod est aequivocatio in per,

e vita: nam per se vita, ut idem Dion. ibidem ait: dicitur dupliciter, vel quo formaliter res creatae vivunt, & talis per se vita non est Deus, sed eius causa: vel quae est causa omnis vitae, & talis per se vita est Deus.