Quaestio 1

ARTICVLVS. I. Vtrum Deus cognoscat singularia?

D 1. sic proceditur: videtur, quod Deus singularia non cognoscat: quia secundum Philosophum 7. Meta. Paticularium non est scientia neque diffinitio, sed ea, quorum non est scientia, non sciuntur ab aliquo, ergo &c.

Praeterea: quae non cognoscuntur nisi per sensum, non ha¬ bentes sensum non cognoscunt illa; sed Particularia nota sunt secundum sensum, universalia vero secundum rationem, ut dicitur 1. Phys. Cum igitur Deus careat virtute sensitiva: quia non habet virtute organicam, ergo &c.

Praeterea: secundum Commen. in 12. Meta. impossibile est esse scientiam eorum, quae possunt esse in aliqua dispositione, & postea esse posunt in dispositione contraria, huiusmodi sunt particularia, ergo &c.

Praeterea: omnis cognitio sit per assimilatione msed particulare non est particulare, nisi per materiam: cum igitur Deus sit summe immaterialis, particularia non cognoscet.

Praeterea: non cognoscitur aliquid ab aliquo, nisi prout est in eo, sed effectus sunt in causa universali in potentia solum: cum igitur Deus sit maxime causa universalis & prima, de particularibus non habebit cognitionem distinctam.

In contrarium est: quia ipse ordinat omnia in suos fines: nam & particulares effectus secundum ordinem sapientiae Divinae fines proprios attingunt, sed hoc non esset, nisi particularium Deus cognitionem haberet, ergo &c. Praeterea: ponimus Deum remuneratorem Dbonorum & punitorem malorum, sed hoc esse non potest sine cognitione particularium, cum universalium non sit peccare nec meteri: quia eorum non est agere, ergo &c. RESOLVTIO. Deus cognoscit fingularia tam in universali¬ quam in particulari; quin ex eo quod res progrediantur in esse, aliquid accres¬ cat scientiae Divinae.

Espod. dicendum, quod circa veritatem quaesiti invenitur multipliciter aliquos defecisse. Nam quidam ipsam cognitionem particularium Deum negaverunt habere: & huius opinionis videtur fuisse Commen. & sui sequaces, lui 12. Meta, ait: quod Deus particularia non cognoscit: quia sunt infinita, & infini ta a scientia determinari non possunt. Sed haec opinio stare non potest: nam, ut ostensum fuit supra, Deus magis distincte cognoscit entia, quam aliquid aliuda quod non esset, nisiipsa particularia cognosceret distincte. Motivum autem Commen. insufficiens fuit. Nam infinita a scientia limitata & finita comprehendi est inconveniens; comprehendi tamen ab eo, cuius sapientiae non est nun merus, non est inconveniens.

Secundo defecerunt aliqui, non quia negarent a Deo cognitionem particularium; sed quia dicebant Deum cognoscere particularia universaliter, non secundum quod particularia sunt: propter quod Deo imperfectam cognitionem rerum particularium tribuebant: & huius positionis videntur fuisse Avicen, & Algagel. Motivum autem istorum esse potuit: quia cognoscere particulare, secundum quod particulare, est ipsum cognoscere secundum actuale esse: ex hoc enim videtur differentia inter universalia & particularia: quia particularia actu sunt; universalia autem esse non habent, nisi ex eo quod in particulari bus existunt, nec proprie actu sunt, sed actualitatem & formam ab intellectu suscipiunt: & quia particularibus, secundum quod huiusmodi, competit actu es se, & rebus competit esse hoc aliquid, ex eo quod actu sunt, cognoscere particularia, secundum quod huiusmodi, est ea cognoscere secundum actuale esse: quae ergo non habent actuale esse cognoscere particulariter ut videtur, es implicare contradictionem: oportet er go ea determinari per actuale esse ad hoc, quod secudumquodparticularia cognoscatur, ergo de duabus vijs secundum hoc oportet eligere alteram, vel quod Deus non cognoscat particularia, ut particularia sunt, vel quod aliquid Divinae scientiae accrescat ex eo, quod determinatur per actuale esse: & quia alterum videtur omnino impossibile, videlicet, quod aliquid accrescat Divinae scientiae ex progressu rerum in esses elegerunt praedicti philosophi Deum non cognoscere particularia secundum quod huiusmodi, hoc est, secundum quod habent actuale esse; sed ea cognos cere in suis causis quod patet ex declara tione positionis eorum: dicunt enim sic Deum cognoscere singularia. Sicut si aliquis sciret distantias orbium, & planetarum, & tempus motuum ipsorum ipse praevideret omnem eclipsim, quaposset contingere; non tamen sciret hane eclipsim, inquantum haec eclipsis, nisi per aliquid a sensu acceptum; sci ret tamen eclipsim futuram universali ter: quia secundum suas causas: & aqisui a omnes causae reducuntur in causam primam, Deus cognoscendo se cognoscit omnes huiusmodi causas, & cognoscer do omnes causas cognoscit omnem, et fectum possibilem contingere: non tamen sub esse particulari, sed prout est in suis causis. Ista etiam positio starenon potest: quia (ut probatum fuit supra) solus Deus per omnem modum res perfecte cognoscit, & quia perfectius est cognossecere rem secundum esse suum, & secun dum quod est in suis causis, quam fecundum quod est in suis causis solum, Deus cognoscit particularia non solum universaliter, ut prout sunt in suis causis; sed etiam particulariter secundum suum, actuale esse: ita tamen quod particulariter, & secundum quod particularia, non se teneant ex parte cognoscentis, sed ex parte cogniti. Nam Deus cognoscit particularia particulariter, si particulariter determinet cognitum; non tamen si determinet cognoscentem.

Tertio defecerunt aliqui, non exeo quod negarent Deum particularia cognoscere, vel quia dicerent ipsum particularia secundum quod particularia ignorare; sed quia non sufficientem evasionem invenerunt ad evadendum inconvenientia, quae videntur sequi exeo, quod dicimus Deum particularia perfecte & secundum quod particularia cognoscere. Dicunt enim, quod aequi¬ voce dicitur scientia de scietia Dei, & scietia nostra, & ratione huius aequivo cationis omnia inconvenientia volebant efsugere: & hoc videtur sensisse Rabbi Moyses: sic etiam Commen. 12. Meta. cum dixisset Deum particularia non cognoscere, ne duceretur ad inconveniens Deum ignorantem esse, addidit: scientiam de scientia Dei & nostra dici aequivoce: & ideo ex his, quae sunt in sciemtia nostra, non debemus arguere in Divina scientia. Sed tales evasiones in suf ficientes sunt: quia proprie accipiedo ae quivocationem, non dicitur aequivoce scientia de scientia Dei & scientia nostra: nam per ea, quae sunt in scientia nostra, de Divina scientia aliquid coniecturari possumus.

uarto: defecerunt aliqui in assignando rationem, & declarando modum quomodo Deus particularia, secundum quod huiusmodi, cognoscit. Dicunt enim quod Deus non solum producit formam, sed etiam materiam: alia autem agentia producunt res inducendo, formam, non creando essentiam materiae: & quia a forma sumitur rei universalitas; a materia particularitas: eo quod materia sit individuationis principium, Deus res non solum universaliter, sed etiam particulariter cognos cit: nam si artifex arcam producendam non cognoscit particulariter, priusquam eius cognitionem a sensu accipiat, hoc est, quia solum formam inducit in mate ria: quod si tamen ipsam materiam produceret, cognitionem arcae particulariter haberet. Addunt autem quod ideo philosophi erraverunt in determinando Deum particularia cognoscere: quia vel negaverunt Deum producere totum quia posuerunt materiam in genitam & incorruptibilem: vel quia dixerunt Deum agere mediantibus secundis causis, & res non immediate producere. Sic diad veritatem appropinquent; non tamen in assignado causam dicti, ratione per se assignant. Nam, ut habitum est particularia non cognoscuntur particulariter, nisi ut determinantur per actua le esse: quantumcunque igitur Deus producat materiam & formam, vel Deus non cognoscet res particulariter, vel oportet eas determinari per actuale esse, ut particulariter cognoscantur: & ita ex progressu rerum in esse aliquid ac crescet Divinae scientiae: & quod dicunt, philosophos negasse cognitionem particularium a Deo: quia negaverunt De um producere materiam & formam, plane apparet esse falsum: quia non dixerunt philosophi materiam in genitam quia non haberet principium producti vum, sed quia caruit durationis initio. Nam Commen. qui inter ceteros de a ternitate mundi magis praesumptuose locutus est, dicit 2. Meta. Vnum esse ens, & per se ens, & per se verum: & omnialia esse entia & vera per esse & veritatem eius. Nam & si nos poneremus mundum aeternum diceremus materiam ingenitam & incorruptibilem, ut philosophi posuerunt, & tamen cognitionem perfectam particularium a Deo negare non deberemus; sic etiam frivolum est quod addunt: quod quia aliqui posuerunt Deum producere res mediantibus secundis causis, cuius opinionis videtur fuisse Avic. ideo dixerunt particularia particulariter ignorare: non enim ex hoc, ut patet, Deum negaverunt particularia cognoscere; sed propter determinationem actualis esse: quod satis manifestum est, si diligenter consideretur declaratio Avicenae.

Est ergo alia via incedendi. Notandum igitur, quod modus actionis rei sequitur modum naturae: & ideo diversitas actionum arguit diversitatem naturae, ut potest haberi a Damasc. lib. 3. cap. 15. nam cum agere praesupponat esse & esse naturam, modus agendi rei ex es se eius, & natura ipsius declarari habet: quod si de actionibus transcuntibus in exteriorem materiam aliquo modo habet calumniam: eo quod cum talia non sint perfectio agentis, sed acti, modus psorum non solum ex natura agentis, sed etiam acti declarari habet; non tamen videtur habere calumniam, utrum centes autem, licet inter ceteros magis

actus intelligendi declarandus sit ex na tura intelligentis: cum intelligere non sit actus transiens in exteriorem mate riam; omnis ergo intellectus, cuius natura determinatur per actuale esse, res in suo actuali esse naturaliter cognoscenre non poterit; antequam per tale esse de terminetur: ideo omne sic intelliges, vel cognoscit particularia particulariter, vel ex progressu rerum in esse aliquid sciem tiae eius accrescit: ideo dato per imposss bile quod al quod agens agat non ex suppositione materiae, ita quod non so lum formam induceret, sed essentiam, materiae crearet, si haberet naturam distantem ab esse: quia modus intelligendi sequeretur modum naturae eius, ut cognosceret res secundum actuale esse, oporteret eas determinari per tale esse, sicut & natura eius per actuale esse determinatur. Nam intelligere, quod conpetit rei, cuius esse est distans a natura, de necessitatesquantum ad praesens) duo habet, ex eo quod est in tali natura sive in supposito talem naturam habente, Primo quia non est actus purus, sed admixtus potentiae: cum sit in re, in cuius natura potentialitas habet esse. Secundo non est ipsum esse: nam nulli rei est actio essentialis, ita quod suum agere sit suum esse, si habeat esse distans a natura: ex eo autem quod tale intelligere ad mixtam potentialitatem habet, non est de se omnino determinatum: & ideo oportet res per tale intelligere intellectas, secundum suum esse determinari, ut in suo esse determinate cognoscantur. Rursum quia non est ipsum esse, non reservatur in eo omnis ratio essendi, propter quod non poterit in se ipso absque alia determinatione res secundum suum esse cognoscere: & ideo nisi per esse res determinentur, sic intelligens eas, in suo esse cognoscere non poterit: & quia cognoscere particulare, ut part culare, est ipsum cognoscere secundum suum actuale esse: cognoscere autem il sum universaliter, est ipsum scire solum secundum esse, quod habet in suis causis, vel secundum suam rationem quidditatis. Omne igitur habens naturam distantem ab esse, vel non cognoscit particulare paticulariter, vel si cognosciipsum, aliquid accrescit scientiae suae ex eo: quod res progrediuntur, in esse..

Deus igitur, cum sit ipsum esse, & suum intelligere, & non habeat potentialitatem: admixtam, sed in eo reservetur

omnis ratio essendi, poterit res cognoscere etiam particulariter, & ex eo quod res progredietur in esse, nihil accresceret scientiae sue, quod & hoc concordat cum via Diony. 7. de Div. nom. qui dicit: Deum omnia existentia ab ipso cognoscere, inquantum omnibus est causa essendi. Nam ex hoc omnibus est causa essendi: quia est ipsum esse, & habet naturam indistantem ab esse, propter quod in eo omnis essendi ratio reservatur: quod diligenter considerandum est: quia ex hoc, ut patebit, quaestiones quam plurimae dissolventur.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod intellectus noster non potest habet re scietiam particularium propter duo Primo: quia particularia non cognoscit nisi uniendo se sensui: & ideo cum recedunt a sensu secundum Comen. 7. Meta. non sciuntur, sed estimantur. Secundo: quia particulare, ut particulare, non cognoscit nisi prout determinatur per actuale esse; sed secundum tale esse particulare mutabile est: & quia mutabi lium non est scientia, particularia non proprie sciuntur. Nihil autem, istorum impedit Divinam scientiam: nam Deus per se ipsum omnia cognoscit, non cog noscit uniendo se sensui. Rursum ad hoc quod particularia a Deo sciantur, non oportet ea determinari secundum actuale esse: ideo licet secundum tale esse mutabile sit; relatum tamen ad Divinam scientiam quodammodo immutabilem substantiam fortitur:, cum variatio ipsius per esse & non esse in Divinam scientiam variationem non inducat.

Ad 2. dicendum, quod illa proposi tio non habet veritatem nisi in habenti pus sensum: nam intellectus angelicus singulare intelligere potest. Vel dicere possumus, quod in Deo sensus est indifferens ab intellectu: unde Aug. 15. de Trin. cap. 5. ait: Simplex illa natura si cut intelligit sentit, sicut sentit intelligit, idemque sensus qui intellectus est illi. Ad 3. patet solutio periam dicta: quia licet contraria dispositio impediat scientiam nostram: non tamem impedit Divinam scientiam: cum propter talem variationem Divina scientia non varietur.

Ad 4. dicendum, quod Deus scit particularia

particulariter, quod Deus scit ea secundum eorum actuale esse, non solum ecundum quod sunt in suis causis: ita tamen quod particulariter, & secundum quod determinet ipsa scita; non Divinam scientiam vel scientem: & quia secundum tale esse imitantur Deum actu vel habitu: igitur particularia, a Deo sciri poterunt. Et quod arguitur de materia frivolum est: i quia & ipsa materia habet suo modo ideam in Deo, licet summe immaterialis existat, ut suo loco patebit.

Ad 5. dicendum, quod aliqua est causa universalis, in qua sunt effectus incomplete: eo quod non est actus purus, sed in ea est natura distans ab esse: & ideo cognoscere producendam, prout sunt in ea, nisi determinem tur per actuale esse, est ea cognosceret imperfecte: Deus autem, cum sit perfectissimum agens, & non indigeat, quod res determinentur per actuale esse, ut eas actu cognoscat, omnia, quae sunt in ipso tanquam in causa, perfecte & distincte cognoscere poterit.

ARTICVLUS. II. Vtrum Deus cognoscat mala; & an eius cognitio terminetur etiam ad vilia?

SEcundo quaeritur: utrum Deus cog noscat mala?

Et videtur quod non quia Comentator 12. Meta. ponit differentiam inter scientiam nostram & scientiam Dei: Quia scientia Dei cuunsat res, scientia nostra causatur a rebus: quod concordat cum verbis Aug. 15. de Trin. cap. 13. qui ait: Vniversas creaturas suas & spiritales & corporales, non quia sunt ideo novit, sed ideo sunt quia novit, ergo quod Deus scit causat, sed non causat malum, ergo non scit mala, ergo &c.

Praeterea: privatio non cognoscitur nisi per habitum, sed intellectus cognoscens privationem per habitum est in potentia ad utrumque contrariorum, ut innuit Philosophus & Commentator suus in 3. de Anima. Cum igitur in intellectu Divino non possit esse cognoscet: Praeterea: si Deus cognoscit malum, aut cognoscit ipsum per specie fuam, aut per speciem alterius? Perspeciem mali, non: quia malum, cum sit privatio, caret specie, ergo cognoscit ipsum per bonum, sed cognoscere ialiquid per aliud est cognoscere ipsum im perfecte, cum Deo non sit attribuenda imperfecta cognitio, ergo cognitio ma si Deo non debet attribui.

In contrarium est: quia mullus lu¬ dex potest iuste punire mala, nisi malorum cognitionem habeat, sicut nec Medicus posset curare morbum, nisi mor bum cognosceret, sed Deus est punitor malorum, ergo &c.

Praeterea: in psalmo legitur: Delicta mea a te non sunt ab condita, ergo delicta & peccata, quae mala sunt cognoscit Deus. Vlterius quaeritur: utrum Deus cognoscat vilia? Et videtur: quod non: quia cum scientia recipiat speciem ex obiectis, cognitio vili est vilis: si igitur cognosceret vilia, vilesceret, quod est inconveniens.

Praeterea: secundum? Commen. 12. Meta. ut supra tactum, est, non videre vilia est melius quam videre, sed quod melius est, Deo attribuedum est, ergo &c.

In contrarium est: quia cum Deus habeat perfectam cognitionem, omnium, impossibile est vilia a Deo esse incognita.

RESOLVTIO Deus cognoscit peccata, necdum cognoscendo bonitatem, quam privant, verum etiam per se ipsum inquantum ab arte sua discordant. Et vilia quaeque intue¬ tur nobilitando ea.

REspond. dicendum, quod secundum DDiony. 4. de Div. nom. & Damasc lib. 2. cap. 4. nihil aliud est malum, nisi privatio boni: privatio non potest cognos ci per speciem propriam: quia Perse est non ens, ut dicitur 1. Phys. Semper ergo cog noscitur per habitum oppositum: & ideo sicut obliquum non cognoscitur per se ipsum, sed per rectum, quod ei opponitur: unde per rectum cognoscimus rectum & obliquum: propter quod bene dictum est in 1. de Anima, iquod rectum est index sui & obliqui, sic malum non cognoscitur per se ipsum, sed per bonam ei oppositum: est enim bonum index contrarietas, Deus privationem nonp

sui & mali, sicut rectum sui & obliqui: & quia per bonum oppositum cognoscitur malum: cum opposita sint apta na ta fieri circa idem,

Voluerunt aliqui, quod malum non opponitur bono increato oppositione speciali, nisi forte quadam oppositione communi, ut bonum malo opponitur, deo dixerunt, quod Deus non cognoscit mala per essentiam suam, sed cognoscit quae ab ipso sunt, & cognoscendo ea, cognoscit ma a & defectus eorum, si cognoscit mala per se ipsum, hoc est, secundum quamdam cognitionem conmunem: eo quod solum oppositione communi Deo opponuntur, sed quia oppositione speciali opponuntur bonis participatis: ideo Deus, cognoscendo bona participata, cognoscit mala secundum specialem rationem.

Sed hoc est contra Diony. 7. de Div. nom. qui assimilat cognitionem Divinam lumini: unde sicut lumen, si quid cognoscitivum esset, tenebras cognosteret, non aliunde cognitionem accipens, licet tenebre sint privatio luminis: ita Deus per se ipsum mala cognoscit, cum malum sit privatio boni. Et quod dicunt malum non opponi Deo oppositione speciali, falsum est: nam sicut Deus causa est omnium communis, inquantum omnia producit, & omnia eum imitantur: & est causa omnium propria, prout non omnia eodem modo imitan tur ipsum: sic omnia mala opponuntur Deo, inquantum ab arte sua discordant, oppositione communi: & opponuntur ei oppositione speciali, in quantum omala eodem modo non deficiunt. Igitur sicut per eandem artem, ut per Cramaticam, cognoscimus congruitates omnes tanquam arti concordantes, & incongruitates singulas tanquam ab ea discordantes: sic Deus per artem suam cognoscit omnia bona communiter, inquantum omnia arti suae concordant, & specialiter prout non eodem modo eam imitantur: & per illam eandem artem non aliunde cognitionem accipiens, cognoscit omnia mala communiter, inquatum ab ea discordant, & specialiter, prout non eodem modo ab ea dissonant: nec tamen propter hoc dicimus malum, cognosei nisi per bonum contrarium: quia ipsi bono increato malum contrariatur, iuxta illud Aug. 12. de Civita Dei cap. 3. natura non est contraria Deo sed vitium. Advertendum tamen, quod vitium sive malum non contrariatur bono increato tanquam bono, quod ledit; sed taquam bono, a quo discordat. Et hoc sufficit ad hoc quod per tale bonum mali cognitio etiam in speciali haberi possit. Res. ad arg. Ad 1. dicendum, quod Deus per scientiam suam causat res; non res, quas scit quocumque modo, sed quas scit per se, & per ideam propriam: sic autem non cognoscit malum, cum sciat ipsum per ideam boni.

Ad 2. dicendum, quod privatio dupliciter cognosci potest, per habitum, sive per speciem oppositam, & sic cognoscitur perfecte, prout per fecte cognoscibilis est. Secundo: ipsa privatio quodam modo per privationem cognoscitur: ut eo ipso quod cognosce me in potentia ad scientiam, possum cognoscere me esse privatum ea, & cum potentialitas reducatur quodam modo ad privationis speciem, aliquo modo per privationem privationem cognosco: & quod sic cognoscit privationem per habitum, est quia est in potentia ad ipsum, non est actus purus; sed est in pocentia ad utrumque contrariorum: unde & Commen. ibidem ait: quod oportet quod sit intellectus materialis & in potentia, qui privationem cognoscit: & si est aliquis intellectus in actu, in quo nulla existit potentia, tunc ille intellectus privationem non intelliget. Cum igitur nos non ponamus Deum cognoscere privationem & mala per potentialitatem: in eo existentem; sed per artem suam, a qua discordant, poterimus ei attribuere cognitionem malorum absque eo, quod sit in potentia ad utrumque contrariorum.

Ad 3. dicendum. quod Deus cognoscit malum non per speciem propriam, sed per artem suam, vel per ideam boni, non quam imitatur; sed a qua discordat. Et quod dicitur quod cognosci aliquid per aliud est ipsum cognoscere imperfecte. Dicendum, hoc verum esse, si illud sit aptum natum cognosci per se, cuiusmodi non est malum.

Ad id autem quod ulterius quaeritur: utrum Deus cognoscat vilia? Dicendum, quod cognitio vilium per se lo queado nullum cognoscentem vilifi¬

cat. Et est ratio: quia, ut superius tactum fuit, in intelligendo est motus rerum ad animam: & ideo ut cognoscimus res, quodammodo cognita sunt in nobis: quia Verum & falsum sunt in anima: & quia omne, quod recipitur in aliquo, recipitur per modum rei recipientis, non receptae, intellectus intelligendo vilia non vilescit; sed vilia nobilitantur exeo, quod in intellectu sunt, & ab eo intelliguntur: verum quia in volendo est, motus contrarius animae ad res, volendo aliqua, volita non sunt in nobis: sed nos quodammodo sumus in volitis: propter quod 6. Meta. scribitur, quod bonum & malum, quae sunt obiecta appetitus, sunt in rebus: & inde est quod anima quodammodo verius est ubi amat,

uam ubi animat: quia amor si sit intemsus, secundum Diony. 4. de Div. non. ponit hominem extra se, & collocat ipsum in amato: & quia amando vilia, in vilibus collocamur, ideo viles fimus: & inde est quod directe non prohibemur. intelligere vilia, sed amare: & licet directe non prohibeamur intelligere vilia; indirecte tamen prohibemur: eo quod intelligendo talia retrahimur ab intellectu supremorum. A Deo autem non est neganda cognitio vilium nec per se nec per accidens. Per se non: quia nec intellectus noster per se intelligendo vilia vilescit. Per accidens & indirecte non: quia intelligendo vilia Deus non retrahitur ab intellectu supremorum: cum uno simplici intuitu omnia cognoscat: concedere ergo debemus Deum vilia cognoscere. Quod autem cogamur hanc veritatem concedere, sic declarari potest: quia nullum ens in se acceptum, & secundum esse suum consideratum proprie est vile: cum omne esse perfectionem quamdam importet. Si igitur vilitas rebus competit, hoc non est, nisi ex eo quod res ipsae ad alias conparantur, ex qua comparatione convenit omnis gradus superior & inferior in entibus. Dicere igitur Deum ignorare vilia est dicere ipsum ignorare ordinem rerum, quo posito, sequitur universa vel in ordinata esse, vel casualiter habere ordinem: quod valde inconveniens est. Nam cum bonum ordinis sit summum bonum in genere rerum, citra bonum Primi, non est dicendum tale bonum esse casuale: cognoscit igitur Deus vilia, cum non ignoret ordinem rerum; immo si vilia non cognos ceret, cum omnia alia comparata ad ip sum vilia dici possint, nullius rei nisi sui ipsius cognitionem haberet, quod est superius improbatum. Resp. adarg. Ad 1. dicendum, quod scientia respicit speciem ex obiecto principati, non ex alio; vilia autem non comparatur ad intellectum Divinum tanquam principale obiectum, cum solum sui ipsius tanquam obiecti principaliter sit cognitor: ideo potest cognosceret vilia absque eo quod vilescat.

Ad 2. dicendum, quod non videre vilia melius est quam videre, si videndo vilia, retrahimur a visione supremorum,, quod Deo non convenit, ut dictum est

ARTICVLVS III. Vtrum res in Deo existanti

ERtio quaeritur: utrum res in Deo existant? Et videtur, quod non: quia secundum Magistrum in littera, non omnia sunt in Dei essentia, sed cum non differat Deus & essentia sua, non omnia sunt in Deo.

Praeterea: si res dicuntur esse in Deo, hoc est, quia a Deo sciuntur, sed cum mala sint scita a Deo, mala in Deo erunt, quod est incovenies. Praeterea: cum res sint differetes a Deo. si sunt in Deo, aliquid est in Deo ab eodifferens, quod est inconvenies. cum sit simplicissimus. Si autem dicatur res esse in Deo non per essentiam, sed per similitudinem. Contra: verius est aliquid ubi est per essetiam, quam ubi est per similitudinem: cum igitur res in se ipsis sint per essetiam, in Deo autem per similitudineum, iquid hrius erunt res in se ipsis quam in Deo, quod negat Anselmus Monolog. 36. Praeterea: similitudo respondet ei, cuius est similitudo, sed cum quidquid est in Deo, sit lux & vita, non omnia autem participet vitam & lucem; non omnia erunt in Deo per sui similitudinem. Praeerea: quod est in aliquo per similitudinem, prout est in illo non habet operationem propriam, sed ut legitur Actuum 17. In Deo vivimus, movemur & umus, ergo non sumus in Deo per similitudinem: cum motus competat nobis, prout habemus esse in illo.

In contrarium est quod in littetera dicitur.

RESOLVTIO. Res creatae sunt proprie in Dei scientia & po¬ tentia, quia eas scit, & potest ponere extra causas.

RESpond. dicendum, quod in Deo dicuntur aliqua esse, vel quia sunt, in eius essentia, vel in eius scientia, vel in eius potentia: nam nihil est in Dei ess. sentia, vel scientia, vel potentia, directem & per se, quod dici non possit esse directe in ipso Deo: & licet praedicta tria realiter in Deo non differant; aliqua tamen dicuntur esse in Dei scietia & potentia, quae non sunt in eius essentia, quod sic declaratur. Nam sicut dicimus aliqua esse in potentia materiae, eo quod materia potest transmutari ad illa, & de materia educi possunt, sic aliqua dicuntur esse in potentia agentis; eo quod agens illa educere possit: igitur omnia illa, quae dicitur agens posse, in potentia agentis esse dicuntur: & quia secundum Aug. 5. de Trin. cap. 2. Sicut enim ab eo, quod est sapere, dictam est sapientia, & ab eo, quod est scire, dicta est scientia, ita ab eo quod est esse, dicta est essentia: sic etiam dicere possumus, quod ab eo, quod est posse, dicta est potentia: & quia sic conparatur potentia ad posse, ut scientia ad scire, & essentia ad esse: sicut res dicun tur esse in potentia Dei, quia Deus illa potest, ita esse dicuntur in scientia Dei, uia Deus illa scit: & in essentia Dei, quia Deus illa est: igitur in essentia Dei erunt rattributa & tres Personae: quia talia

Deus est; res autem creatae non erunt. in essentia Dei: cum Deus non sit illa. In scientia vero eius & potentia creata erunt: cum ea scint & possit: & ideo Magister inlittera ait: quod omnia sunt in Dei scientia, quae sunt sibi praesentia & cognita. In Dei autem essentia non sunt, nisi quae sunt eiusdem essentiae cum ipso: licet igitur eandem rem dicant scientia, essentia, & potentia in Deo; tamen

ropter aliam & aliam habitudinem importatam per ipsa, aliqua sunt in Deo: uia sunt in eius scientia & potentia, quae esse in eius essentia non dicuntur: & quia, ut dictum est, non solum diciur esse in Deo, quod est in eius essentia, sed quod est directe & per se in eius scientia & potentia: cum scire & posse Diinum ad onia, quae processerunt ab ipso. e extendant, omnes res creatae in Deo esse dicuntur: non quia Deus illa sit, prop ter quod possunt dici esse in eius essentia; sed quia Deus illa seit & potest. Vn de in eo sunt, quia sub eius scientia & potentia continetur.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod in Deo dicuntur esse non solum, quae sunt in eius essentia, sed etiam quae sunt in scientia ipsius: & quia omnia sunt in scientia eius, omnia in Deo esse dicuntur non per essentiam naturae, sed per cognitionem scientiae: ut Magister ait. Et ad formam arguendi: cum dici tur idem est Deus & sua essentia. Dice dum, quod licet idem sint; potest tamenm, concedi aliqua esse in Deo, quae non sunt in eius essentia, sicut concedituri aliqua esse in scientia Dei, quae non sunt, in eius essentia, licet in eo scientia & essentia idem dicant.

Ad 2. dicendum, quod sicut in solutione principali dicepatur, quidquid est in Divina scientia directe & per se, sive secundum speciem uam, in Deo esse dicitur: mala autem non sciuntur a Deo per speciem propriam: quia eam non habent: & ideo non oportet talia in Deo esse, licet a Deo sciantur.

Ad 3. dicendum, quod, proprie oquendo, Divina essentia est ipsa verias, & creatura imitatur ipsam, non econverso. Nam sicut Verbum Divinum non dicitur factorum similitudo, sed simplex, veritas, ut dicitur Monolog. 1. sic & Divina essentia potest dici factarum rerum simplex veritas. & ideo non oportet res verius esse in se ipsis, quam in Divina essentia, immo tanto verius sunt in Divina essentia, quam in se ipsis, quanto verius existit creatrix, quam creata essentia; large tamen, sumendo similitudinem, omne id, quod mitatur aliquid, potest dici similitudo illius: & ideo similitudines omnium sunt, in Deo, quia omnia Divinam essentiam imitantur: & quia Deus scit onia, inquantum scit essentiam suam, quae est similitudo omnium, omnia, quae scit Deus, in Deo esse dicuntur: quia ideae & similitudines omnium sunt in ipso: & exhoc apparet mala non esse in Deo, licet Deus ea sciat: quia per specie propriam non cognoscuntur ab ipso.

Ad 4. dicendum, quod similitudo rei dupliciter considerari potest. Primo per respectum ad d cuius est, & sic nihil attribuitur simi itudini, secundum quod huiusmodi, quod per quamdam participationem vel imitationem aliquam non reperiatur in re, cuius similitudo existit. Secun. do considerari potest per respectum ad id, in quo est, & sic aliqua attribuuntur similitudini, quae in re non reperiuntur: sicut similitudini Herculis vel imagint eius, secundum quod huiusmodi, nihil artribuitur, quod non sit in Hercule; tamen esse lapideum vel aeneum potest. conpetere imagini Herculis, si sit in lapide vel in aere, licet talia Herculi non conveniant. Sic est in proposito: quia similitudo cuiuslibet in Deo existens est lux & vita, non obstante quod omnia lucem & vita non participent: quia hoc competit tali similitudinim, prout in Deo est; licet non oporteat ei competere talia, prout similitudo rerum existit. Ad 5. dicendum, quod vivere & moveri possunt attribui rebus secundum esse, quod habent in se ipsis: dicuntur tamem vivere & moveri in Deo, eo quod ab ipso habent motum & vitam, & ab ipso conservantur res, ut moventur, & vit vunt: & quia quod est conservativum alicuius, respicit illum per habitudinem importatam per hanc praepositionem. m, ideo dicuntur in Deo esse, vivere, & moveri: quia omnia haec conservat in nobis Deus: ita quod esse referatur ad substantiam, viveread virtutem, move ri ad operationem: conservat enim Deus in esse substantiam, virtutem, & operationem nostram. Vel vivere referatur ad animam, moveri ad corpus, esse ad utrumque, quae omnia & a Deo sunt, & ab ipso conservantur.