Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum Spiritus Sanctus possit dici genitus?

AD primum sic proceditur: videtur, quod Spiritus Sanctus possit dici genitus: quia secundum Aug 6. de Trinit, cap. 2. Filias est eo imago, quo Filius, ergo secundum quod alicui competit nomen imaginis, competit ei nomen Filij; sed secundum Damasc. 1. lib. cap. penult. imago Patris est Filius, & imago Filij Spiritus Sanctus, ergo Spiritui Sancto competit nome: Filij, cum competat ei ratios imaginis, sed quod dicitur Filius, debet dici genitum, erno &c.

Praeterea: Ceneratio est motus ad substantiam secundum Philos. 3. Phys. sed per processionem suam Spiritus Sanctus accepit substantiam a Patre, ergo eius processio dici debete generatio.

Praeterea: non communi¬ catur natura, nisi per opus naturae; sed Qeneratio est opus naturae, ut dicit Damasc. 1. lib. cap. 5. ergo Spiritus Sanctus generabitur, cui communicatur natura Divina.

Praeterea: spirans est generas er go per locum a coniugatis spiratio est generatio, & spiratus est genitus cum igitur processio Spiritus Sancti sit spiratio, & ipse sit spiratus, eius processio dicetur generatio, & ipse dicetur genitus.

In contrarium est Aug. ad Orosium, & 15. de Trin. cap. 26. & 25. qui ait: piritum Sanctum non debere dici genitum. Praeterea: secundum unum modum rocedendi in Divinis non est nisi una ersona procedens, ut superius est ostemn sum; sed Filius procedit per viam generationis, & dicitur genitus, ergo Spiritus Sanctus non dicetur genitus.

RESOLVTIO. Spiritus Sanctus dici genitus non debet.

REspond. dicendum, quod in Divinis, ut tactum est, non est distinctio nisi per relata, igitur sicut species in genere, quae per differentias distinguuntur, sibi proprias differentias non communicant: sic Personae Divinae, quae per relationes sunt distinctae, proprietates relativas sibi retinent, & secundum tales non est communicatio ad invicem: cum igitur generatio sit proprietas relativa Filij: quia eo est Filius, quo genitus, generatio non conveniet Spiritui Sancto: propter quod Damasc. 1. lib. cap. 2. & 10. dicit: Personas Divinas distingui per in generationem, & generationem, & processionem: non igitur Spiritus Sanctus dicetur genitus, sed procedens.

Causa autem, quare Personae procedenti per modum amoris non competit generatio, sed procedenti per molum intellectus, quadrupliciter investigari potest. Nam in generatione est

quatuor considerare, ut ad praesens spectat. 1. esse, quod per generationem acquiritur: nam generatio tanquam pro termino respicit esse. Secundo: generationis modum. 3. generationis principium. 4. respectum, quem importat generatio. Secundum quod generatio respicit esse, distinguitur a Phho tri¬ plex genitum in lib. Coeli, & Mundi, ut superius tactum fuit. 1. ut dicatur genitum, quod per generationem accipit esse. 2. quod de faciligignitur. 3. quidquid habet esse post non esse. Quod sinos modos ad ea, quae procedunt a Deo, transferre volumus, primus & tertius possunt transferri; secundus autem ibi proprie non habebit locum. Procedit enim a Deo aliquid per gene rationem: quia ab eo accipit esse quantum ad primum modum. Et aliquid, quod habet esse post non esse quantum ad tertium; sed nihil procedit a Deo faciliter proprie, secundum quod faciliter dividitur contra difficultatem. Non enim est conveniens distinctio, quod aliqua procedunt a Deo faciliter, aliqua difficulter, secundum quod vi¬ demus in his, quae procedunt a creaturis, ergo solum a Deo dicetur genitum, vel quod per generationem accipit esse, ut Verbum vel quod habet esse post non esse ut creatura: velut nos, qui sumus filij adoptionis: quia est dare tempus, in quio non eramus filij. Spiritus autem Sanctus, cum nec Verbum sit nec creatura, non potest dici genitus a Deo, ergo nec ab alio: cum non respiciat aliud, ut principium, & ideo nullo modo exit quomodo natus, sed uomodo datus. Istam rationem tangit Aug. 5. de Trin. cap. 14. dicens: "Cur non sit Filius etiam Spiritus Sanctus cum & ipse a Patre exeat sicut in Evangelio legitur?" Et respondet quod "exit non quomodo natus; sed quomodo datus, & subdit: Ideo non dicitur filius: quia neque est natus, sicut Vnigeditus, nec factus ut per Dei gratiam in adoptionem nasceretur, sicut nos". Perquae duos modos dictos geniti exclusit a Spiritu Sancto: & quia non dicitur aliter genitum aliquid ut a Deo procedit, Spiritus Sanctus sua processione genitus dici non debet. Secunda via ad investigandum hoc idem est per generationis modum. Nam generatio est per modum naturae; Spiritus Sanctus procedit per modum voluntatis: & ideo non debet dici genitus. Et hoc tangit Aug. 15. de Trin. cap. 20. qui distinguens Spiritum Sanctum a Filio, innuit respectu Filij voluntatem non habere rationem principij: sed si alicui debet appropriari voluntas, Spiritui Sancto appropriatur, ut ait. Ex quo patet Spi¬ ritum Sanctum non esse genitum: quia procedit per modum voluntatis,

Tertia via ad hoc idem sumitur ex generationis principio: nam, cum natura sit determinata ad unum, semper id, a quo procedit aliquid per modum naturae, est unum. Sed unum dupliciter dici potest, vel quod suppositum est unum, & sic ignis genitus procedit ab uno igne generante, vel quod est unum secundum quemdam ordinem, & cum non fiat unum secundum ordinem nisi ex potentia & actu, ut tradit Philos. 8. Metaph. oportet unum illorum habere rationem actus, & aliuo rationem potentiae & materiae: & sic procedit filius carnalis a patre & matre, in cuius productione semen viri est quasi formale, & mulieris menstruum ut materia: & ita nunquam aliquid secundum viam generationis procedit a duobus, nisi unum se habeat ut passivum, & aliud, ut activum. Videmus enim in Divinis duas processiones, una ab uno supposito, ut processionem Filij a Patre, & aliam a duobus, ut processionem Spiritus S. ab utroque. Et licet processio Filij debeat dici generatio, quia unus ab uno: processio Spiritus Sancti a Patre & Filio non meretur? tale nomen, cum unus ipsorum non sehabeat ut quid activum & formale, & aliud ut passivum & materiale. Et istam rationem tangit Aug. 15. de Trin. cap. 26. & 27. dicens: Cur non dicatur natus esse, sed potius procedere Spiritus Sanctus; quoniam si & ipse Filius diceretur, amborum utique filius diceretur, quod absurdissimum est Filius quippe nullus est duorum, nisi patris, & matris. Absit autem ut inter Deum Patrem, & Deum Filium tale aliquid suscipemur. Quod, scilicet, unum se habeat ut materiale & passivum, & aliud ut formale & activum.

quarta via haberi potest ex respectu, que genitum ex generatione coni sequitur: nam cum Filius de se proce¬ dat ut quid subsistens, de se non habet quod referatur nisi ad unum, ut ad genitorem. Sed amor, & donum cum de se tendant in aliud, competit eis duplex respectus, & ad illum, a quo procedit, & ad illud in quod: & quia Spiritui Sancto competit duplex respectus, cum procedat ut donum, & respectus dantis, & respectus eius, cui sit datio: ex ipso respectu arguere possumus, quod non procedat ut genitus. Et istam via tangit Aug. 5. de Trinit, cap. 14. qui ostendens Spiritum Sanctum non esse natum sive genitum ait: "Quod enim de Patre natum est ad Patrem solum refertur, cum dicitur Filius, & ideo Patris Filius, & non noster: quod autem datum est, & ad cum qui dedit refertur, & ad eos, quibus dedit; itaque Spiritus Sanctus non tantum dicitur Patris & Filij, qui dederunt, sed etiam noster dicitur, qui accepimus". Patet igitur quod ex ipso respectu, qui geminatur in Spiritu Sacto, & non geminatur in genito, Spiritus Sanctus nomen geniti non meretur, quod ostendere volebamus;

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod imago potest sumi dupliciter, large, & stricte; proprie sumendo imaginem, imago competit soli Filio, & sic accipit Aug. cum dicit, quod Filius est eo filius, quo imago: large autem sumendo nomen imaginis competit Spiritui Sancto, & sic accipit Damasc. cum dicit, quod Spiritus Sanctus est imago Filij, haec tamen infra patebunt magis.

Ad 2. dicendum, quod Filius ex suo modo procedendi habet, quod communicetur sibi natura Patris: amor autem, sive Spiritus Sanctus ex suo modo procedendi non habet, quod ei communicetur natura volentis; sed ratione, qua est amor Divinus: quia in Deo est idem velle quod esse, & natura quod voluntas: non igitur sufficit ad hoc, quod aliquid dicatur genitum quod ei communicetur natura, vel substantia; sed quod hoc sit ex suo modo procedendi, quod Spiritui Sancto non competit.

Ad 3. dicendum, quod ubi differt natura a voluntate & ab alij absolutis, haberet forte veritatem, quod non communicatur natura, nis per modum naturae, vel per opus naturae, & dico forte: quia nec hoc est plene verum. In Deo autem ubi est idem natura quod voluntas: quod procedit per modum voluntatis, ei communicabitur natura, ut ei communicatur voluntas.

Ad 4. dicendum: quod ille modus arguendi non valet, nisi in his, quae sunt per se: quia non valet, album est musicum, ergo albedo est musica: quia est aliquod album, quod non est musicum; ita spiratio est generatio, non valet si spirans est generans, quia est aliquod spirans, quod non est generans, ut Filius.

ARTICVLUS II. Vtrum Spiritus Sanctus possit dici in genitus?

SEcundo quaeritur: utrum Spiritus SSanctus possit dici ingenitus? Et videtur quod sic: perHierony. in littera, qui concedit Spiritum Sanctum esse ingenitum.

Praeterea:: genitum & ingenitum sunt immediate opposita, sed si unum immediatorum removetur, aliud ponitur, ergo si Spiritus Sanctus non est genitus, est in genitus.

Praeterea: secundum Philosophum 2. Priorum, & 1. Caeli, & Mundi: Cenitum: & ingenitum dicuntur de quolibet, ergo Spiritus Sanctus vel est genitus, vel in genitus, sed nor est genitus, ergo est in genitus. Praeterea: rcum constantia subiecti ad inegativam de praedicato, sequitur affirmativa de praedicato infinito, vel finito de praedicato privato, ergo ad istam, non est genitum, sequitur ista, est in genitum, cum constantia subiecti.

In contrarium est: quia secundum Damasc. Pater differt ab alijs per ingenerationem, non ergo Spiritui Sancto competit esse ingenitum.

Praeterea: August, ad Orosium & 15. de Trin. cap. 26. & 27. dicit Spiritum Sanctum non esse ingenitum.

RESOLVTIO. Spiritus Sanctus non debet dici ingenitus proprie loquendo, nisi lato modo prout non habet in se generationem passivam, vel prout non est a non habente, talem proprietatem.

REspond. dicendum, quod secundum dicta Sanctorum oportet nos tenere Spiritum Sanctum non esse in genitum, sed solum Patrem. Vnde Damasc. 1. lib. cap. 9. ait Solus Pater est ingenitus, solus Filius genitus, solus Spiritus Sanctus procedens. Hoc etiam vult Aug. in quaestionibus ad Orosium, & 15. de Trinit, ut in arguendo dicebatur. Sed quomodo hoc habeat veritatem, quod Spiritus Sanctus non dicatur in genitus, cum non possit dici genitus, triplici via investigari potest. 1. propter proprietatem relativam. 2. propter remotionem erroris. 3. propter efficaciam negationis.

Propter primum notandum secundum Aug. 5. de Trin. capit. 7. in geni tum esse in eodem genere, in quo est genitum: quia negatio & affirmatio, secundum quod ipse ostedit ibidem, sunt, in eodem genere, quod satis est rationale: quia quidquid collocatur in genere est ibi secudum rationem quidnitatis, ratio quidditatis negationis, ut negationi competiti quidditas, ex affirmatione sumitur: unde circa finem 2. Eleneh.scribitur: Semper in non facere intelligitur facere & omnino in negatione dictio: & quia semper secundum apprehensionem animae affirmatio est in negatione, semper negatio infert aliquam affirmationem: potissime antem si sit negatio in subiecto, cuiusmodi est negatio significata per modum privationis, quae non solum secundum modum intelligendi, sed etiam secundum rei veritatem infert oppositam formam, ut iniustum non dicitur proprie, nisi quod habet formam oppositam iustitiae: propter quod in genitum non dicitur proprie nisi quod habet relationem oppositam generationi, vel filiationi.

Hoc viso satis apparet, quod Spiritus Sanctus non debet dici genitus: nam ut ostensum est supra, soli Personae procedenti communicatur respectus oppositus secundum illum modum procedendi: igitur cum Filius procedat per viam generationis, in solo Filio secundum istum modum procedendi habebit esse natura secundum respectum oppositum respectui, secundum quem habet esse in Patre. Propter quod solus Filius dicitur genitus, & qua ratione secundum viam generationis in soleFilio habet esse natura secundum respectum oppositum ei, qui est in Patre: quia solus dicitur genitus, in solo Patre habebit esse secundum respectum oppositum ei, qui est in Filio, ut solus Pater dicatur in genitus. Secunda via est ad removendum errorem. Nam: quia antiquitus Sancti Patres disputantes cum haereticis nomine in geniti intelligebant Patrem; non tantum ratione scriptu¬ rarum, quantum consuetudine disputandi, solus Pater est in genitus. Tertia via ad hoc idem est ex efficacia negationis: nam secundum regulam logicorum Plus negat negatio, quam ponat affurmatio: ideo licet Spiritus Sanctus non dicatur genitus: quia per generationem non habet esse ut Filius, nec habet esse upost non esse, ut nos; non tamen conceditur, quod sit ingenitus: ne non solum negetur ab eo esse post non esse, vel esse per generationem communicatum, sed etiam esse qualitercumque ab alio acceptum. istas tres causas tanigit Aug. 15. de Trinit, cap. 26. cuius auctoritas habetur in littera dicens: Ideo enim cum Spiritum Sanctum genitum non dicamus, dicere tamen non audemus ingenitum, ne in hoc vocabulo duos Patres in illa Trinitate intelligamus. Et hoc quantum ad primam causam sumptam de proprietate prelativa: nam cum paternitas sit ille respectus oppositus generationi, vel filiationi, non conceditur Spiritus ingenitus, ne credatur esse Pater. Et subdit: Vel duos, qui non sint de aliquo, quispiam suspicetur. Et hoc propter efficaciam negationis: quia per in genitum forte aliquis intelligeret, quod ab alio non accepisset aliquomodo esse. Et addit: Pater enim solus non est de alio, ideo solus appellatur ingenitus, non quidem in scripturis, sed in con¬

suatudine disputantium. Et hoc quantum ad erroris remotionem

Dicamus ergo Spiritum Sanctum sproprie loquendo) non dici ingenitum Vt tamem appareat, utrum aliquo modo possit dici in genitus? Notandum, quod

uantum ad praesens, in genitum dicitur tripliciter, sicut imustum. 1. quod

non habet in se virtutem iustitiae, & sic accipitur iniustum valde communiter; nam secundum istum modum lapis posset dici iniustus. 2. quod nec est subiectum virtutis iustitiae, nec est ab habente huiusmodi virtutem, & sic opus iniquum dicitur iniustum: quia non est subiectum virtutis, cum non habeat animam, nec est ab habente iustitiam; sed magis a habente oppositum: & iste modus si non est omnino proprius, est tamen usitatus in tali materia. Tertio quod habet in se qualitatem oppositam iustitiae, & sic iniustum sumitur simpliciter proprie. Ita ingenitum tripliciter dici posset. 1. quod non habet in se ge¬ nerationem passive sumptam sive filiationem, per quam quis dicitur geni tus sive filius, & sic in genitum est vade communiter sumptum. 2. quod nec habet in se huiusmodi proprietatem relativam, ut generationem passivam, vel filiationem; sed etiam non est a habente talem proprietatem, & sic in genitum, & si non sumitur omnino proprie; tamen concedi potest magis proprie esse in genitum, quod sic habet esse, quam quod est in genitum 1. modo. Tertio modo dicitur in genitum per omnem modum proprie, ut quod non solum non habet in se generationem passive, vel filiationem, & non

est a habente talem proprietatem; sed etiam in se habet proprietatem oppositam, ut paternitatem, vel generationem: active sumptam. Primo modo dicitur in genitus Spiritus Sanctus: quia solum non habet in se filiationem, vel generationem passive, est tamen a habente huiusmodi proprietatem, ut a Fisio, & non habet in se paternitatem ei oppositam, vel generationem: active. Secundo modo dicitur quid in genitum Divina essentia: quia necfiliatione reertur, nec a filio est; tamen non est ibi ertium: quia non est pater adiective, nec generat. Tertio modo Pateringenitus dicitur: quia nec in se filiationem habet, nec a Filio producitur, & habet in se paternitatem filiationi oppositam. Ex quo apparet, quod cum in genitum per omnem modum proprie sumptum, tria includat; Spiritus Sanctus habet unum llorum trium: Divina essentia duo: Pater omnia tria: & ideo Spiritus Sanctus valde large dicitur in genitus, Divina essentia magis proprie dici potest ingenita, Pater per omnem modum proprie in genitus dici debet.

R esp. ad arg. Ad primum dicendum, quod ingenitum ibi, ut Mag. exponit, idem sonat, quod non genitum, & hoc modo in genitus dici potest; ut patuit. Ad 2. dicendum, quod genitum, & ingenitum sunt immediate opposita, proit in genitum idem sonat quod non genitum. Vel dicere possumus, quod si non habent medium praedicabile, habent medium subijcibile, sicut lapis, nec dicitur iustus, nec iniustus, ita Spiritus Sanctus, nec dicitur genitus, nec ingenitus.

Ad 3. dicendum, quod Philosophus cre¬ didit, quod quidquid acciperet ab alio esse, haberet esse post non esse, & exlioc posset dici genitum: & ideo sicut quidquid est, vel habet esse ab alio, vel non habet esse ab alio; ita omne quod est, vel est genitum, vel in genitum, sed hoc non est verum, ut potest pate re per dicta: quia Spiritus Sanctus habet ab alio esse, & ideo non potest dici ingenitus, & tamen non habet esse post non esse, vel esse per generationem, ut possit dici genitus. Vel dicendum, quod genitum, & in genitum dicuntur de quolibet, si in genitum accipitur pro non genito.

Ad 4. dicendum, quod affirmativa de praedicato privato, & affirmativa de praedicato infinito, & negativa de praedicato finito se consequuntur inconvertibiliter: nam si est inaequale, est non aequale, sed non convertitur: & si est non aequale, non est aequale, sed non convertitur; sed si converti debet, hoc erit aliqua hypothesi facta, unde si ponitur ibi constantia subiecti, negativa de praedicato finito, & affirmativa de infinito convertuntur. Nam quidquid non est aequale, & est aliquid, est non aequale; sed cum praedicato privato haec non convertuntur, supposita sola constantia subiecti, unde non valet: hoc est aliquid, & non est iustum, vel est non iustum, ergo est iniustum: quia de lapide verum est dicere quod non sit iustus, & quod sit non iustus; sed non quod sit iniustus: tamen si simul cum constantia subiecti supponatur aptitudo ad formam secundum conditiones debitas, sic affirmativa de praedicato privato cum alijs convertitur. Et dico secundum con¬ ditiones debitas: quia vir cremita sicet largo modo possit habere civilem iustitiam, tamen quia non proprie est. aptus ad illam, licet sit aliquid, & non sit iustus, & sit non iustus; non tamen est iniustus: quia Neque bonus, neque malus secundum Comm. 10. Metaph. sed de eo quod est aliquid, & aptum natum est esse iustum, & quando & quomodo, si non est iustum vel est non iustum, est iniustum: & quia Spiritui Sancto non competit generatio, non valet si non est genitus, vel est non genitus, quod sit ingenitus.