Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum Deus possit quidquid alteri est possibile?

Ad primum sic proceditur: videtur, quod Deus possit quidquid alij est possibile: nam sicut quia Deus est summe perfectus, omnes perfectiones, quae sunt in unoquoque genere, congregantur in ipso: sic quia est summe virtuosus, virtutes omnium particularium agen tium reservantur in eo: unde Dionys. 5. de Div. nom. dicit in Deo esse omnem ordinem, omnem armoniam, & omnem virtutem: quidquid ergo possunt omnia particularia agetia per particulares virtutes, totum Deus potest. quia omnis virtus reservatur in illo. Praeterea: quae potest Deus producere mediante causa secunda, potest non me diante illa: eo quod omnis ordo secundarum causarum reservatur in Primos sed quidquid est alteri possibile, est eit possibile mediante virtute prima: ed quod omnia agentia aganti in virtute eius: omnia ergo, quae alia agentia possunt, Deus potest: cum possit agere sine illis, quae mediantibus illis agit. Praeterea: si aliqua sunt quae dicimus posse seci da agentia, & non Deum, potissime sunt mala, sed potentia ad faciendum mala non est neganda a Deo, cum tales potentiae bonae sint. Nam secundum Philosom 4. Top. Deus studiosus potest prava agere. Praeterea: nos ponimus in Deo liberum at bitrium; sed liberum arbitrium est ad opposita, & secundum ipsum possumus peccare, & non peccare, ergo & talia Deus potest: nihil ergo alteri possibile Deo est impossibile: cum etiam pecca re possit:

In contrarium est: quia Deus move ri non potest, nec ambulare, ut Magister dicit in littera, & tamen talia creat turae sunt possibilia, ergo &c.

Praeterea: sicut summe calidum non potest infrigidare, sic summe bonum non potest peccare, nec malefacere: & quia creatura peccare potest, non quid quid alteri est possibile, est possibile Deo.

RESOLVTIO Omnia illa, quae sonant in defectum, vel in transmutari, vel in acquisitionem, amissionem ve¬ alicuius esse, licet sint creaturae possibi¬ lia; Deo autem possibilia non sunt.

REspond. dicendum, quod, sicut haRbitum est, in Deo est potentia activa, non passiva: unde & Magister in lictera ait: quod Deus est omnipotens, quia omnia potest facere, & nihil patiCum ergo quaeritur: utrum Deus posSit quidquid alteri est possibile? Si huius modi posse respicit solum activam potentiam, concedendum est plane, quod sic: eo quod in ipso est omnis virtus activa. Si vero huiusmodi posse respicit solum passivam potentiam, vel simul cum activa passivam, talis potentia Deo attribuenda non est: quia in eo nulla est, passiva potentia. Differt autem potenia passiva ab activa, quantum ad praesens, in tribus. Primo, quia agens per suam potentiam activam, secudum quod huiusmodi, efficit; sed secundum passivam potentiam, per se & principaliter loquedo, non efficit, sed deficit: unde & Philosophusi 9. Meta. dicit, etrorem & malum, quae in defectum sonant, esse in rebus bropter potentialitatem & materiam. Secundon: quia secundum potentiam activam Caliquid transmutat; sed secundum passivam transmutatur: propter quod Philosophus 5. Meta. cap. de Potentia, distin guit potentiam activam a passiva: quia activa accipitur penes transmutare; pal siva penes transmutari. Tertia differentia est: quia passiva respicit esse; activa agere: nam agens per suam potentiam activam inducit formam, & transmutat vel agit; sed patiens per suam potentiam passivam suscipit formam, & influentiam agentis: propter quam susceptionem aliquod esse acquirit: omnia ergo illa, quae sonant in defectum, vel in transmutari, vel in acquisitionem alicuius esse, licet sint creaturae possibilia, Deo autem possibilia esse non possunt. Ad tria ergo genera reducuntur, quae dicimus creaturam posse, & non Deum, videlicet, ad quae sonant in defectum, ut peccare: & ad quae sonant in motum; & transmurationem, ut ambulare, vel currere: & ad quae dicunt desinere ab esse, vel acquisitionem novi esse, ut mori, vel eorrumpi. Quae tria Magister tangit in littera secudum tres oppositiones, quas movet. Advertedum tamen quod deficere, & transmutari & acquirere novum esse, secundum quae potentia passiva ab activa videtur differre, non eodem modo ad activam potentiam comparantur. Nam defectus penitur exitab ordine activae potentiae: unde activa potentia, ut activa est, nec deficit in se, nec in alio. Sed transmutari, & acquirere novum esse aliquo modo sut ordine activae potentiae collocantur. Nam licet agens secudum quod agens non transmutetur, nec novum esse acquitat, alis tamen ab agente secudum suam activam potentiam transmutantur, & novum esse acquirunt: & ideo licet Deus in se hoc non possit, aliqua tamen horum potest in alijs. Potest enim facere, quod alia transmutentur, & quod acquirat novum esse, vel desinant a suo esse; peccare tamen non potest, nec in se, nec in alio: cum peccatum non habeat causam efficientem, sed deficientem, & derectus per se non subsint ordini activae potentie, nisi quodammodo per accidens, in quantum ex eis quaedam perfectiones, & quaedam bona eliciuntur. Respond. ad arg. Ad 1. dicendum quod in Deo reservatur omnis virtuactiva: quod igitur alia possunt ex eo quod in eis potentialitas, & virtus passiva reservantur, Deo attribuendum, non est in se: licet modo, quo dictum est possit ei attribui in alijs. Nam sicut perfectiones simpliciter ponuntur in Deo proprie, & per se: perfectiones autem participatae non sunt in Deo per se; sed sunt, in eo taquam in causa, inquantum talia in alijs potest efficere: sic quae dicut actio nem simpliciter Deo attribuuntur: quae vero simul cum actione passionem important, dicimus Deum non posse in sesed in alijs. Quae autem defectum dicunt, ut peccare, nec potest Deus in senec inalijs. Ad. 2. dicendum, quod quidquid Deus effective potest mediante causa secunda, potest non mediante illa, loquendo de posse quod respicit activam potentiam, ut si potest movet re caelum mediante intelligentia, potesnon mediante illa: & si potest calefacere per ignem, potest calefacere sine igne quae, vero in potente ponunt passivam potentiam, Deus secundum se respectu il lorum potens esse non potest, & huiusmodi funt, quae dicimus creaturam posse, & non Deum.

Ad 3. dicendum, quod Deus studiosus potest prava agere, sive mala, loquendo de malis poenae, non de malis culpae. Vel aliter dicere possuntus, & melius, quod non est curandum deexemplis: nam exempla ponimus, non ut ita sint, sed ut sentiat, qui discit: quod si tamen vellemus auctoritatem illam habere veritatem: eo quod potest Deus, quae nunc sunt mala, facere, sed tamen si faceret, non essent mala; essent tamem bona secundum alium modum ordinis: sicut posset alicui praecipere, quod fornicaretur, quod si tamen praeciperet, actus ille non maneret fornicarius, vel deformis.

Ad 4. dicendum, quod posse peccare non est libertas, sed servitus. Vnde Boetius in 5. de Consol. dicit quod extrema servitus est, cum anims se vitijs dederit, & a possessione propriae rationis ceciderit.

ARTICVLVS II. Vtrum sint Deo possibilia, quae sunt naturae cimpossibilia?

SEcundo quaeritur: utrum quae isunt, naturae impossibilia, sint Deo possibilia? Et videtur, quod non: quia secun cundum Commen. 7. Meta. mullum immateriale trasmutat materiale: quidquid igitur Deus agit, cum sit summe immaterialis, agit mediantibus secundis agentibus: non igitur aliquid potest, quod non sit possibile naturae, & secundis agentibus.

Praeterea: contradictoria verificari simul non subiacet Divinae potentiae, sed contradictio in omnibus oppositionibus reservatur: cum ergo omnis impossibilitas includat aliquem modun oppositionis, quodlibet impossibile im plicat contradictionem: non ergo quae sunt impossibilia naturae, sunt Deo possibilia, cum impossibile naturae semper aliquem modum oppositionis, & per consequens contradictionem implicet

Praeterea: quae sunt naturae impossibilia (ut patebit) sunt impossibilia simpliciter, sed quod est impossibile simpliciter, est magis impossibile, quam quod est, impossibile per accidens, sed aliqua impossibilia peri accidens negamus a Deo, ut dicimus Deum non posse faceret praeteritum: cum igitur hoc sit impossibile per accidens, impossibilia naturae, quae sunt impossibilia per se, multo magis Deo impossibilia erunt.

Praeterea: secudum Aug. 3. de libero art, aliquid in tantum vitium est, quia contra naturam est, ergo Deus contra naturam facere non potest, cum peccare non possit, & solum peccatum sit contra naturam: nihil ergo Deus potest, in quod natura non possit: aliter enim contra naturam posse ivideretur.

In contrarium est: quia Magister in littera dicit Deum simpliciter omnia posse, ergo & impossibilia potest.

Praeterea: dicitur Tucae 1. Non est impossibile apuo Deum omne verbum, ergo quidquid homo potest dicere, Deo potest facere; sed impos sibilia, ut praeterita non esse praeterita; & contradictoria verificari, dici possunt, ergo talia Deus potest; sed haec sunt naturae impossibilia, ergo &c.

Praeterea: sicut caecitas est opposita visioni, sic maternitas videtur opponi virginitatis sed potuit Deus facere, quod virgo ma nens virgo pareret, ergo potest facere, quod caecus manens caecus videat; sed haec sunt impossibilia naturae, & eis existentibus, opposita simul verificantur, ergo &c.

RESOLVTIO. Impossibile, quod contradictionem involvit, nec naturae, nec Deo est possibile; sed quae impossibilia dicuntur, quia non subiacent virtuti lumitatae, vel requirenti necessario causarum ordi¬ nem, vel potentiae agentis, cuius natu¬ ra distat ab esse; etsi sint impossi bilia naturae, Deo possibi¬ lia sunt,

REspond. dicendum, quod cum loquimur de posse Divino, loquimumr de posse, prout respicit agere, & activam, potentiam. Agere autem praesupponit esse, & quidquid agit, agit secundum quod est actu. Si ergo videre volumus; quomodo differt posse Divinum a posse naturae, sive a potentia creaturae, oportet nos videre, quomodo differt esse eius ab esse creato? Et hoc viso apparebit: utrum aliqua sint natura impossibilia, quae Deo sunt possibilia, & quae sunt illa. Ideo notandum, quod esse Divinum quadrupliciter differt al esse cuiuslibet creaturae. Primo: quia eius esse non est contractum nec adgenus, nec ad speciem. Esse autem cuiusibet creaturae: quia est esse hoc, vel esse illud, ad genus, vel speciem est contractum. Secundo: quia eius esse est ininitum; esse vero cuiuslibet creaturae est imitatum. Nam cum quodlioet esse creatum sit esse receptum in natura, cum omne, quod recipitur in aliquo, recipia tur in eo secundum modum rei recipientis: oportet omne tale esse simitari & finiri secundum modum natu rae, in qua recipitur. Tertio: esse Divinum est id, in quo continetur omne esse, & in quo reservatur omnis ratio essendi. In omni autem alio esse quidam specialis modus essendi reservatur. Quarto: om ne aliud esse non est esse purum; esse autem Divinum est purum esse, non recep tum in natura. Propter primum nulla potentia creata simpliciter se extendit ad omnia. Nam sicut quaelibet natura creata est determinata ad aliquod genus, & ad aliquam speciem: sic actio cuiuslibet creaturae determinata est, & simpliciter non se extendit ad omnia: & quantum ad hoc dicere possumus aliqua esse Deo possibilia, quae sunt impossibilia naturae, inquantum potentia eius se extedit ad aliqua, ad quae se non extendit potentia creaturae. Propter secundum virtus Divina in vigore superat virtutem cuiuslibet creaturae. Nam si secundum quod augetur virtus, diminuitur tempus, ut probatur 7. Phys: multa potest Deus operari in instanti, ad quae operanda in instanti virtus creaturae non se potest extendere. Ex quo etiam apparet caliquid Deo esse possibile, quod est na¬ turae impossibile. Tertio: quia Divinum esse est id, in quo continetur omne esse, quae potest Deus mediante ordine causarum, potest sublato tali ordine: eo quod omnis virtus causae secundae per amplius, & perfectius reservetur in causa Prima: sed natura creata quidquid agit, agit mediante tali ordine: unde Sol no producit hominem, nisi simui virtuti Solis assistat virtus humana: nec homo producit hominem, nisi virtus sua innitatur virtuti Solis: aliquid ergo est Deo possibile, quod naturae est impossibiles ut agere praeter ordinem causarum. Quarto: quia esse Divinum non est esse in natura receptum, potest aliquid ex nihil producere: nam sicut suum esse non requirit aliquid, in quo recipiatur: sic nec actio sua requirit aliquid, in quo recipiatur, sed potest agere nullo praesupposito: quaelibet autem creatura sicut habet esse receptum in alio, sicut in natura: sic quaelibet actio creaturae requirit aliquid, in quo recipiatur, sicut materiam, vel substantiam. Aliquid est ergo Deo possibile, quod naturae est mpossibile, ut agere nullo praesupposito.

Cum ergo quaeritur: utrum aliquid sit Deo possibile, quod naturae sit impos sibile? Distinguendum est de impossibili: quia si huiusmodi impossibile dicitur, eo quod ipsi esse repugnet, prout impossibile est verificatio contradicto riorum: sic quod naturae impossibile est, Deo etiam est impossibile: eo quod tale impossibile nulli potentiae potest esse ubiectum. Si vero sit impossibile, non quia simpliciter subterfugiat: ordinem virtutis, sed quia non subiacet virtuti determinate ad genus, vel ad speciem, vel virtuti finitae, vel virtuti necessario requi renti causarum ordinem: vel etiam non subia cet potentiae agentis, cuius natura distat ab esse, sic quae sunt naturae impossibilia, sunt Deo possibilia, ut patet per habita

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod illa propositio, si, veritatem habet in rebus immaterialibus, cuiusmodi sunt substantiae separatae, quae, nisi additis sensibus, non possunt transmutare materiam ad formam: in Deo tamen veritatem non habet, in cuius virtute omnis creata virtus continetur.

Ad 2. dicendum, quod secundum quod aliqua implicant contradictionem, ic effugiunt rationem potentiae: & quia quae dicimus esse impossibilia naturae, & possibilia Deo, implicat contradictionem per comparationem ad virtutem creatam, non per comparationem ad virtutem Divinam: ideo sunt impossibilia virtuti creatae, non pirtuti Divinae.

Ad 3. dicendum, quod praeteritum non esse praeteritum, dupliciter potest intelligi. Primo: quod ipsa res praeterita restauretur, ut, quod tcorruptum reintegretur, & hoc non est impossibile Deo: posset enim faceret t quod homo corruptus rediret idem nun mero. Alio modo potest accipi res praeerita non pro ipsa re, sed prout stat sub praeteritione: & sic praeteritum non esse preteritum, non est possibile per se: Nam praeteri tum non potest esse non praeteritum, prout stat sub praeteritione: sicut nec album potest. esse non album; prout stat sub albedine stud tamen argumentum, licet sit solutum per ea, quae dicta sunt; melius tamen solvetur in sequenti quaestione, ubi declarabitur, quomodo naturae impossibilia, simpliciter impossibilia no¬ minantur.

Ad quartum dicendum, quod licet Deus aliqua faciat, quae natura non potest facere, non tamen proprie facit aliqua contra naturam; sed praeter naturam, vel supra naturam. Distinguantur etiam duo genera rationum, quas Deus materiae indidit, scilicet, obedientiales, & seminales: & actor naturae nunquam facit contra naturam, quia nunquam facit contra rationes obedientiales ipsi naturae inditas; licet videatur aliquo modo facere contra rationes seminales: haec tamen in secundo melius patefiet Ad primum incontrarium dicendum quod impossibilia, cuiusmodi sunt ve rificationes contradictoriorum, non proprie cadunt sub distributione huius signi ficationis: quia talia nec sunt entia, nec non entia.

Ad 2. dicendum, quod secudum Aus 15. de Trin. cap. 11. Verbum, quod foris sonat, signum est verbi, quod intus lucet: unde non proprie habet rationem verbi sive dicti quod non est repraesentativum eius, quod iutellectus potest intelligere: & quia contradictoria verificari intellectus? intelligere non potest: non oportet talia Deo possibilia esse.

Ad 3. dicendum quod non est simile, quod inducitur pro simili: quia in ratione virginitatis non includitur negatio maternitatis: sicut in ratione caecitatis includitur priva tio visus: ideo potest Deus facere, quod simul sit aliqua virgo, & mater; non tamenquod simul sit aliquis caecus, & videns.

ARTICVLVS III. Vtram sit iudicandum aliquid possibile, vel impossibile secundum causas superiores, vel inferiores?

TERtio quaeritur: utrum aliquid sit iudicandum possibile, vel impossibile simpliciter secundum causas superiores, vel secundum inferiores?

Et videtur quod secundum superiores. Nam potentiae inferiores non sunt potentiae, nisi prout innituntur superiori virturi; sed nihil dicitur simpliciter tale, nisi per comparationem ad aliquid simpliciter, ergo simpliciter possibile debet dici per comparationem: adpotentiam simpliciter; sed potentiae superiores sunt potentiae simpliciter, ergo &c.

Praeterea: secundum Philosophm. 9. Meta. id dicitur simpliciter possibile, quod potest educi de materia uno motore sive per motorem unum. Cum igitur causa superior, & potissime causa suprema, qualis est Deus, se ipso absque auxilio alterius causae possit omnia producere: causa autem inferior non possit sine auxilio superioris, quod producitur a causa inferiori, semper producitur pluribus motoribus; sed quod producitur a superiori, potest produci uno motore: solum ergo est indicandum aliquid possibile per comparationem ad causam su periorem, non inferiorem.

Praeterea: causa superior magis influit, quam inferior, ergo effectus magis consequitur conditiones causae superioris, quam ininferioris:, iudicandus est ergo effectus possibilis, vel impossibilis, secundum causas superiores, non inferiores, ergo &c.

Praeterea: quod potest fieri, possibile est, ergo impium iustificari, & caecum illumi nari possibilia sunt: cum aliquando facta sint. Sed talia non possunt dici possibilia per conparationem ad causas inferiores, cum tales causae in tales effectus non possint, ergo possibilitas iudicanda est secundum superiores causas. In contrarium est: quia cum om nia sint possibilia apud Deum, si secundum quod ad ipsum comparantur res, possibiles dicerentur, nihil diceretur impossibile.

Praeterea: omnes causae superiores sunt necessariae. Si ergo: secun dum eas iudicaremus de effectibus, omnes effectus necessarij dicerentur, quod non est verum.

RESOLVTIO Effectuum, qui apti nati sunt produci solum a uperioribus causis, secundum eas sine dubio pos sibilitas vel impossibilitas pensanda est: eorum vero, qui secundum utrumque causarum genus educi habent, secundum inferiores causas requivenda est, ut dicatur talis simpliciter Thoc est absolute: sed si accipiantur simpliciter talis per omnem modum, possibilitas atten denda est secundum inferiores causas, & impossibilitas secundum supe. riores.

REspond. dicendum, quod aliquid Resse simpliciter tale, quantum ad praesens, dupliciter potest intelligi. Pri¬ mo: quia absque additamento, & absolute sic nominatur: unde quod absque additione dicitur calidum, est simpliciter calidum: & sic quod est magis, vel minus tale est simpliciter tale, & isto modo diffinit simpliciter Philosophus 2. Topcum dicit: simpliciter dico quod nullo addito dico. Alio modo dicitur simpliciter tale, quod est per omnem modum tale, secundum quem modum dicimus, quod est simpliciter in omni genere, est causa omnium aliorum, ut ignis, qui est simpliciter calidus, est causa omnium calidorum: & sic quod est, magis, vel minus tale, non est simpliciter le: nam magis calidum & minus cali¬ dum non oportet esse simpliciter calidum: sed solum quod est maxime calidum

Cum ergo quaeritur: utrum secundum causas superiores, vel inferiores iudicadum sit aliquid simpliciter possibile, vel imossibile? Si loquimur de simpliciter, prout simpliciter dictum est absolute, & sine additamento: tunc distinguendo est de effectibus: quia huiusmodi effectus; vel sunt apti nati produci solum ecundum causas superiores, & de talibus proprie non est quaestio: attamem possibilitas, & impossibilitas in eis iudicanda est secundum superiores causas, cum solum secundum eas educi habeant. Si vero huiusmodi effectus habent educi ecundum utrumque genus causarum: debent dici possibiles, & impossibiles secundum inferiores causas: quia tunc a proximis causis potissime conditiones trahunt: & eas maxime imitantur: ideo vita, & visto, in quae possunt causae secundae, indicanda sunt secundum eas, ut quod potest vivere, vel acquirere vitam secundum causas inferiores, debet dici possibile tale. Quod vero solum secundum superiores, impossibile dici potest: unde mortuum vivere, caecum videre, & talia, absolutem, & absque additamento impossibilia dici possunt.

Si vero accipiatur simpliciter tale, quod est per omnem modum tale: tunc de possibili & impossibili non est pariter iudicandum; sed possibilitas attendenda est secundum causas inferiores impossibilitas vero secundum superiores. Nam quod est possibile secundum inferiores, etiam est possibile secundum superiores: & ita per omnem modum est possibile: e converso autem de im¬ possibilitate: quia quod est impossibile secundum superiores, est impossibile secundum inferiores, & ita per omnem modum est impossibile.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, cquod aliquid debet dici simpliciter tale secundum id, quod magis imitatur: & quia effectus magis imitatur causas u proprias, quam supremas, licet supremae sint potentiores, & magis, virtuosae: possibilitas & impossibilitas in effectu attendenda est simpliciter sercundum causas inferiores, non secundum superiores: accipiendo simpliciter modo, quo dictum est.

Ad 2. dicendum quod ratio procedit ex falso intellectu auctoritatis: intentio est enim Phis quod illa dicantur in potentia talia, quae unico principio, sive uno motore, idest, una transmuratione talia fiunt: ut terra non est potentia statua, quia sine multis trasmutationibus formam statuae adipis ci non potest: & quia quod potest producere causa inferior, est magis in potentia propinqua, quam quod potest causa superior, iudicanda est possibilitas secundum inferiorem, non secundum superiorem. Vnde, si bene advertimus, ratio perit, quod est incontrario.

Ad 3. dicendum, quod licet causa superior magis influat; influit tamen mediante causa secunda: & huiusmodi influentiae per secundam causam specificari habent, propter quod effectus magis sequi tur conditiones causae proximae, qua supreme.

Ad 4. dicendum, quod, ut tactum fuit in solutione principali, non est quaestio de effectibus, qui habent produci solum per causas supremas, cuiusmodi est iustificatio impij, & illuminatio caeci.