Quaestio 2

ARTICVLUS I. Vtrum diffinitio data ab Hilario de imagine sit bona?

AD primum sic proceditur: videtur, quod diffinitio de imagine data ab Hilario, videlicet, quod imago est eius rei, ad quam imaginatur species indifferens, sit incompetens: nam ib male ponitur species: quia species naturam rei dicit; imago autem non solum attenditur secundum naturam, sed etiam secundum exteriora: nam quod repraesentat aliquid quantum ad exteriora lineamenta, dicitur imago eius: sicut idolum lapideum imago Herculis.

Praeterea: species rei dicit naturam, vel formam rei: sed ipsa forma non est imago; sed secundum eam imago attenditur, ergo in diffinitione imaginis non debuit poni in recto: quia imago non est huiusmodi species; sed attenditur secundum eam.

Praeterea: videtur, quod male ponatur ibi indifferens: nam de ratione imaginis est similitudo, sed de ratione similitudinis est differentia: cum similitudo sit rerum differentium, ergo in diffinitione imaginis debet poni differentia, non indifferentia.

Praeterea: imago Dei invenitur in creatura, sed creaturae ad Deum non potest esse indifferentia: cum inter ea sit infinita distantia, ergo mala est diffinitio data: cum nulla pars diffinitionis debeat esse in minus quam diffinitum, & alicubi reperia¬ tur imago, ubi non seperitur indifferentia.

In contrarium est auctoritasHilarij.

RESOLVTIO. Hilarij diffinitio data de imagine, & si quana tum ad formam verborum aliquam habeat in¬ compactionem, quantum ad veritatis expressionem est bona descriptio. Et etiam approbatur alia.

RREspond. dicendum, quod secundum Phil. 6. Topic. imago est cuius generatio est per imitationem Vnde, & nomen accepit: nam imago quasi imitago dicitur. In omni autem imitatione duo sunt considerandam, illud. quod imitatur, & id in quo est imitatio: ideo si bene volumus videre quid sit imago, oportet nos investigare quae requiruntur ad esse imaginis quantum ad id, quod imitatur, cui proprie nomen imaginis competit: & quantum ad id, in quo est imitatio, quod non proprie imago dicitur: quia ei non competit imitari, sed esse imitationis rationem. Sunt autem haec duo distincta: nam id, quod imitatur aliquod, est suppositum vel res naturae: id autem in quo est imitatio, est forma aliqua vel natura: unde possumus dicere qua tuor esse requirenda ad imaginem, secundum quod de imagine videtur loqui Hilarius, quorum duo se tenent exparte formae vel naturae, secundum qua attenditur imitatio. Alia duo se tenent ex parte suppositi, cui competit imitari. Ex parte naturae requiruntur similis tudo, & aequalitas, quae duo sic se habent, quod aequalitas includit similitudinem: nam quod est aequale alicui secundum aliquam formam, ut secundum albedinem, est ei simile secundum formam illam; sed non convertitur. Et quia aequalitas est de ratione imaginis, quae includit similitudinem, dicit Aug. t3. qq. 0. 52. Omnis imago est similis, non autem omne quod simile est, etiam imago proprie. Ex parte autem suppositi, sive exparte eius, quod imitatur, quod proprie imago dicitur, etiam duo sunt con uderanda, relatio, & imitatio: nam imago refertur ad id, cuius est imago: "quia unhilabsurdius quam imaginem ad se dici", ut dicitur 7. de Trin. cap. 1. Et imitatur ipsum; aliter enim non esset imago: haec enim duo se habent secundum quemdam ordinem: nam relatio in imitatione includitur: nam quidquid imitatur aliquid, refertur ad illud; sed non convertitur. Nam licet Pater referatur ad Filium, & e converso; imitatur tamen Patrem Filius, non e converso. Vnde 7. de Trin. cap. ult scribitur: "Si imago perfecte implet illud cuius est imago, ipsa coaequatur ei, non illud imagini".

Haec enim quatuor in praedicta diffinitione tanguntur. Nam ex parte formae, sive ex parte eius, in quo est imi tatio, ponitur species indifferens: nam in indifferentia similitudo, & aequalitas continentur: quia tunc est aliquid indifferens ab alio secundum aliquam formam, utputa, secundum calorem, quando non solum est calidum, per quod habetur similitudo; sed etiam quando est adeo calidum, per quod habetur aequalitas: quia non solum differt frigidum a calido, sed etiam minus calidum a magis calido: igitur per in differentem speciem similitudo & equalitas, quae respiciunt formam, designantur. Per hoc autem, quod ibi dicitur rei ad rem, relatio designatur: quia esse relativorum est ad aliud se habere. Per hoc autem, quod ibi additur, quod ima ginatur, imitatio describitur. Cun igitur praedicta descriptio contineat omnia, quae ad imaginem reoniruntur, licet quantum ad formam verborum aliquam incompactionem habeat; quantum tamen ad veritatis expressionem est bona descriptio. Datur tamen alia descriptio de imagine, in qua praedicta quatuor apertius designantur, videlicet, quod imago est rei ad rem coaequandam indiscreta & unita similitudo. Per hoc quod dicitur, rei ad rem, datur intelligi relatio: per hoc quod subditur, coaequandam, designatur imiratio: quia sabinfertur indiscreta & unita similitudo: similitudo cum aequalitate designatur: quia non est indifferens similitudo, quando est cum inaequalitate admixta.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod imago vel attenditur secundum naturam, vel secundum id quod est naturae proximum, vel naturae signum: & quia membrum dispositio est naturae proximum, ratione qua est aequalitas in quantitate, vel qua titas in qualitate: cum quantitas immediare respiciat substantiam vel naturam. Et est naturae signum: quia membra leonis & membra cervi non difforunt, nisi quia animae differunt. Idet secundum membrorum dispositioner at tenditur imago: & quia hoc non es nisi ratione naturae, ideo convenienter describitur imago per speciem vel naturam.

Ad 2. dicendum, quod imagi proprie sumpta dicitur de eo, quod imitatur aliud; non de eo quod est im,¬ tationis ratio: tamen si extendatur nomen imaginis, etiam illud, secundum quod attenditur imago, imago dici potest. Ideo praedicta descriptio, quia dicit esse imaginem indifferentem speciem, secundum quam imago attenditur, vel diffinit imaginem per causam: quia huiusmodi indifferentia speciei non est imago, sed est causa quare aliquid sit imago: vel diffinit imaginem extenso nomine. Et ideo, ut dicebatur: quantum ad formam verborum: quia ibi sic ordinantur verba, quod id, in quo attenditur imitatio, ponitur in recto; & id, cui competit imitari, ponitur in obliquo, in praedicta descriptione est aliqua incompactio.

Ad 3. dicendum, quod licet similia sint distincta secundum supposita; aliquomode conveniunt tamen in aliqua una forma: & ratione huius convenientiae in diffinitione imaginis (de cuius ratione est non solum similitudo, sed aequalitas ponitur indifferens species.

Ad 4. dicendum, quod diffinitio illa describit imaginem in potissimo suo esse: nulla autem creatura est perfecta imago sui Creatoris. Vel possumus dicere, quo d secundum quod in aliquo attenditur talis indifferentia, sic in eo attenditur imago: & quia creaturae ad Crea tor licet sit quaedam imitatio; non tamer est ibi proprie indifferentia, ideo nec perfecte in creatura respectu sui Creatoris reservatur imago.

ARTICVLVS II. Vtrum imago in Divinis dicatur essentialiter, vel personaliter solum.

SEcundo quaeritur: utrum imago in Divinis dicatur essentialiter, vel personaliter solum? Et videtur, quod dicatur solum personaliter: quia quae dicuntur essentialiter in Divinis, dicuntur secundum substantiam; sed imago semper dicitur secundum relationem: quia nihil absurdius quam imaginem ad se dici: ergo semper personaliter sumitur.

Praeterea: in essentialibus possumus dicere hoc de hoc, ut Deus de Deo, lumen de lumine; sed in imagine non possumus dicere hoc de hoc quia secundum Aug. 6. de Trin. cap. . 2. non bene dictum est imago de imagine, "sicut nec Verbum de Verbo". Ergo imago non essentialiter sumitur.

Praeterea: regula est ab August. in multis locis quod ea, quae dicuntur essentialiter in Divinis, praedicantur de qualibet persona singulariter, & de omnibus non pluraliter, ut Pater est Deus. Filius est Deus, Pater & Filius ambo simul unus Deus: sed secundum August. 6. de Trin. cap. 2. Non bene dictum est, quod Pater & Filius ambo simul sint; imago, ergo imago in Divinis solum personaliter dicitur.

Praeterea: imago dicit quemdam ordinem; sed in Divinis non est ordo nisi originis: origo autem semper respicit personas: ergo imago solum personaliter sumitur.

In contrarium est August. De Fide ad Petrum in principio, qui vult, quod una est Sanctae Trinitatis essentialite Divinitas, & imago, ad quam factus est homo.

Praeterea: Hilarius 5. de Trin. vult hoc idem, ut Magist. dicit in lit¬ tera: ergo imago non solum personaliter sumitur, sed etiam essentialiter, quod Mag. concedit.

RESOLVTIO. Imago in Divinis, proprie loquendo, solum personaliter dicitur: potest essentialiter, si large accipiatur imago.

REspond. dicendum, quod imagor Rproprie loquendo, in Divinis sem per personaliter sumitur: nam, ut habitum est, imago est cuius generatio est per imitationem: & ideo oportet ima iginem referri, & habere quemdam ordinem, & quamdam imitationem respectu eius, cuius dicitur imago. Si ergo Divina essentia diceretur imago, vel hoc esset respectu sui ipsius, vel respectu Divinarum Personarum, vel per comparationem ad creaturas. Respectu sui ipsius non. Nam cum nihil proprie imitetur se ipsum, semper imago est realiter distincta ab eo, cuius imago dicitur: unde Hilarius 3. de Trin. & habetur dist. 2. Imago enim sola non est, & similitudo non est sibi: & quia similitudo clauditur in imagine, nihil su ipsius imago dici potest. Nec etiam respectu Personarum dicere possumus Divinam essentiam habere rationem imaginis: nam Persona comparata ad essem tiam realiter non distinguitur, sed ratione: & ideo sicut sui ipsi us non est imago aliquid: quia nihil ad se ipsum habet realem distinctionem, licet ratione differre possit aliquid a se ipso: sic Divina essentia respectu Personarum imago esse non potest: cum a Personis rea iter non distinguatur. Rursum respectu creaturarum Divina essentia imago dici non potest: quia de ratione imaginis est imitatio: Divina autem essentia non imitatur creaturas; sed e converso. & ideo, proprie loquendo, imago in Divinis solum personaliter dicitur: quia solum inter Personas invenitur, quod una sit expressa & producta ad similitudinem alterius: & una habeat realem relationem, & distinctionem ad aliam; essentia autem Divina ad nihirealiter refertur,

Tamen si volumus loqui large deimagine, ut dicatur imago, non solum id, quod imitatur aliud, sed id ad cum ius imitationem alterum dicitur. Sic Di vina essentia imago dici potest. Debet mus enim imaginari, quod Deus ut est Trinus & unus, sive unitas essentiae, & Trinitas Personarum est quoddam exemplar, & paradigma, ad cuius similitudinem facta est rationalis & intellectualis creatura: propter quod imago in tali creatura non solum dicitur respectu Trinitatis Personarum, sed etiam eper comparationem ad unitatem essen¬

tiae: & quia large loquendo, ipsum paradigna, ad cuius similitudinem aliud efficitur, imago dici potest: ipsa Divina essentia imago dici potest, & hoc est, quod Mag. ait: quod imago sumitur essentialiter in Divinis: quia secundum August. De Fide ad Petrum: una est, Santae Trinitatis essentialiter Divina imago, ad quam factus est homo.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod ea, quae dicunt relationem ad creaturas, in Divinis indicant essentiam: unde Dominus & Creator licet relationem importent; tamen secundum substantiam dicuntur: ut dicatur dici secundum substantiam quida quid de qualibet Persona dicitur singulariter, & de omnibus non pluraliter: & quia Divina essentia dicitur imago per comparationem ad creaturam rationalem: ut quia est illud ad cuius similitudinem homo est factus, non obstante, quod imago quamdam relationem importat: sic imago sumpta in Divinis essentialiter sumitur.

Ad 2. & a 3. dicendum, quod August, accipit ima rginem proprie & prout dicit relationem a realem, & sic accepta solum persona liter sumitur: quia Divina essentia ad

nihil realiter refertur: quia si referret tur realiter, vel hoc esset respectu creaturarum, quod est impossibile. cum Deus ad creaturam realem relationem non habeat. Vel respectu sui ipsius, qd hpersonarum, quod etiam stare non potest: quia nec a se ipsa, ne a Personis

caliter est distincta, & quia in omnibus personaliter dictis non concedimus hoc de hoc, ut Pater de Patre, vel Filius de Filio, nec talia praedicantur de pluribus simul: quia Pater & Filius simul non sunt Pater, neque Filius: ideo August. quia loquitur de imagine personaliter sumpta negat has propositiones, videlicet, imaginem de imagine & quod simul Pater & Filius sint imago.

Ad 4. dicendum, quod licet Divina essentia ad nihil ordinetur realiter, aliquid tamen realiter ordinatur ad ip¬ sam: & ideo aliquid, ut rationalis crea tura, potest dici imago respectu eius & quia large sumendo imaginem non solum id, quod imitatur aliud, imago dicitur; sed etiam illud ad cuius similitudinem aliud efficitur, ipsa Divina essentia imago dicitur: non quia ipsa ordinetur ad aliud; sed quia aliud ordinatur ad eam.

ARTICVLVS III. Vtrum solus Filius dicatur imago Patris, prout imago sumitur personaliter:

TErtio quaeritur: utrum solus Filius dicatur imago, prout imago sumitur personaliter? Et videtur, quod non: quia Filius pro tanto dicitur imapo Patris: quia est eiusdem naturae cum Patre; sed Spiritus Sanctus est eiusdem naturae cum ipso, ergo &c.

Praeterea: quotiescumque aliquid est simile & aequale alicui, & est expressum ab eo, vel trahit originem ab illo, potest dici imago illius. Nam si unum ovum alterius ovi imago non dicitur, dato quod ei sit simile & aequale, hoc non est, nisi quia ab eo non trahit originem. Sed cum non solum Filius sit aequalis & similis Patri, & oriatur ab ipso, sed & Spiritus Sanctus emanet a Patre & Filio, & utrique sit similis & aequalis, ratio imaginis non solum conveniet Filio, sed & Spiritui Sancto.

Praeterea: si competit Filio, quod sit imago Patris; & non Spiritui Sancto, hoc non est, nisi quia Filius ex suo modo procedendi habet quod sit imago; non autem Spiritus S. nam cum Spiritus Sanctus procedat ust amor, ex suo modo procedendi non habet quod sit eiusdem naturae, nec imago eius a quo procedit. Sed hoc non videtur causa: quia sicut Spiritus Sanctus procedit ut amor, sit Filius procedit ut Verbum: sed Verbum, ratione qua Verbum, non habet quod sit eiusdem naturae cum dicente; sed ratione qua Verbum Divinum. Nam ver¬ bum hominis non est eiusdem naturae cum homine: ita amor, ratione qua amor, non est eiusdem naturae cum amante; sed ratione qua amor Divinus: ergo sicut non obstante quod quia verbum, ratione qua verbum, non est eiusdem naturae cum dicente, sed ex eo quod Divinum Verbum, Verbum imago dicitur: ita amor Divinus imago dici poterit, non obstante quod amor, quia amor, non est eiusdem naturae cu amante, sed quia Divinus amor. Praeterea: hoc expresse dicit Damasc. lib 1. cap. penult. cum ait: Imago Patris est Filius, Filij Spiritus.

In contrarium est August. 6. de Tri nit, cap. 11. qui ait: Filius est eo imago, quo Verbum. Sed solus Filius dicitur Verbum, ergo solus ipse dicetur imago. Praeterea: Aug. 6. de Trin. in fine exponen verba Hilarij: quod "aeternitas est in Patre, species in imagine, usus in munere": exponit per imaginem Filium, per munus Spiritum Sanctum: sed hoc non esset, nisi ita diceretur imago de Filio, sicut donum de Spiritu Sancto cum donum solum Spiritui Sancto conveniat, iuxta illud quod habetur 15. de Trin. cap. 17. In hac Trinitate non dicitur Verbum Dei nisi Filius, nec donum Dei nis Spiritus Sanctus. Ergo nec erit imago ni si solus Filius.

RESOLVTIO. amago personaliter sumpta de solo Filio dicitur.

REspond. dicendum, quod secundum sententiam August. oportet nos tenere, quod imago personaliter dicta de solo Filio dicatur. Vnde 6. deTrin. cap. 2. scribitur: Non autem Pater & Filius simul ambo imago, sed Filius imago Patris, quemadmodum & Filius. Sed quomodo hoc sit, tres rationes assignari consueverunt. Prima est: quia Filius producit ex se Personam, & convenit in notione cum Patre; sed Spiritus Sanctus in hoc non imitatur Patrem, quod ex se Personam producat, nec quod cum eo in aliqua notione conveniat. Secunda est: quia Filius procedit ab uno; sed Spiritus Sanctus procedit a duobus: & proprie unum est imago unius, non unum plurium: ideo imago competit Filio, non Spiritui Sancto. Tertia est: quia Filius ex suo modo procedendi, & eo quod Filius, habet quod sit imago, & quod sit eiusdem naturae cum Patre; aliter enim non esset Filius: sed hoc non habet Spiritus Sanctus, cum procedat ut amor: ideo Filius dicitur imago, non Spiritus Sanctus. Primas duas rationes aliqui improbant. Nam secundum notionali nec attenditur similitudo nec aequalitas: & cum de ratione imaginis sit similitudo & aequalitas, dicere Filium esse imaginem, & non Spiritum Sanctum: quia convenit in notione cum Patre, & producit ex se Personam; non Spiritus Sanctus, est assignare rationam imaginis quantum ad notionalia, secundum quae non attenditur imago. Rursum: dicere Spiritum Sanctum non esse imaginem: quia unum est imago unius, non unum plurium, non concludit intentum: quia Pater & Filius sunt, unum principium Spiritus Sancti, non plura, & non est inconveniens unum esse imaginem plurium, non ut sunt, plura, sed ut unum.

Possumus tamen dicere omnes praedictas rationes bonas esse, & idem concludere. Ad cuius evidentiam norandum, quod August. 15. de Trin. in fine dicit Spiritum Sanctum non debere dici genitum, neque imaginem: quia procedit per modum voluntatis: quia illud, quod procedit per modum intellectus, ut Verbum, habet quod sit quid simillimum cogitationi, & dicitur eius imago & proles. Amor autem, qui procedit per modum voluntatis, non habet de ratione sua, quod sit quid simile amanti, neque imago eius: & quia tota ratio Augustini quare solum Filius dicatur imago, est: quia solus ipse dicitur Verbum: omnes illae rationes, quae concludunt Filium esse Verbum, & non Spiritum Sanctum ostendunt solum Filium esse imaginem Filium autem esse Verbum tripliciter ostendi potest. Primo: quia producit ex se Personam: Nam cum origines Divinae habeant quemdam ordinem, & origo per modum intellectus sit prior, secundum modum intelligendi, quam origo per modum voluntatis, illa Persona procedens, quae habet rationem principij super aliqua Persona, procedet per modum intellectus, & non per mo dum voluntatis: ideo eo ipso quod Filius producit ex se Personam, arguitur quod procedat per modum intellectus, & quod habeat rationem: imaginis: ut prima ratio concludebat. Rursum eo ipso quod procedit ab uno, procedit per modum intellectus, & ut Verbum: cum processio per modum intellectus nullam aliam processionem presupponat. Sed Spiritus S. eo ipso, quod procedit a pluribus, quantumcumque procedat ab illis in eo quod sunt unum, non poterit habere rationem Verbi, sed solum rationem amoris. Igitur etiam secunda ratio concludit solum Filium esse imaiginem: cum solus ipse procedat ut Verbum. Amplius: quia solum Verbum meretur nomen prolis, & non amors eo quod eo ipso quod Filius est Filius, ex suo modo procedendi habet, quod sit imago: ut tertia ratio ostendebat, Est enim solus Filius imago: quia solus ipse est Verbum & Filius: propter quod bene concludit " Aug.7. de Trin. cap. 11." quod "Filius sit eo imago, quo Verbum & Filius".

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod licet Spiritus Sanctus sit eiusdem naturae cum Patre; non habet tamen hoc ex suo modo procedendi: & ideo non dicitur imago, sicut dicitur Filius.

Ad 2. dicendum, quod non sufficit ad hoc quod aliquid sit imago alicuius, quod oriatur ab illo, & quod sit ei simile & aequale: sed requititur quod huiusmodi similitudinem & imitationem consequatur ex suo modo procedendi. Amor autem ex suo modo procedendi non habet quod sit simile amanti.

Ad 3. dicendum, quod licet Verbum, ratione qua Verbum, non sit eiusdem naturae cum dicente; est tamen semper dicenti simile, & repraesentativum eius, & maxime cum dicens se ipsum dicit: & quia ex hoc aliquid est, imago, quia est ab alio expressum, & exsuo modo procedendi ipsum repraesentat, & est ei simile: ideo Verbum Divinum sive Filius dicitur imago, & non Spiritus Sanctus.

Ad 4. dicendum, quod Graeci Spiritum Sanctum communiter appellant imaginem: sed Doctores latini solum Filium imaginem esse dicunt: magis proprie tamen loquuntur latini, quam Graeci, ut patet per habita.