Quaesito 4

ARTICVLVS I. Vtrum memoria, intelligentia, & volantas sint aequales?

AD primum sic proceditur: videtur quod memoria, intelligentia, & voluntas non sint aequales. Primo non sunt aequales ratione obiecti: quia aliquid intelligo esse, quod nolo esse, ut intelligit aliquis se miserum, quod non vult esse.

Praeterea: verum est obiectum incellectus, & bonum voluntatis, sed verum & falsum sunt in anima: Bonum, & malum sunt in rebus, ut dicitur 6. Metaph. sed res non aequale habent esse in se ipsis & in anima, ergo &c.

Praeterea: secundum Aug. intelligentia non similiter informatur ab omnibus his quae sunt, in memoria, sed hoc non esset, si intelligentia aeggaaetur memoriae, ergo &c.

In contrarium est: quia non esset vere imago Trinitatis, nisi esset aequalitas inter ea.

Praeterea: Aug. 10. de Trin. cap. penult. dicit ea esse aequalia,

RESOLVTIO. Potentiae animae sunt aequales ut conversivae ad subiectum: respectu vero obiecti aliquo¬ modo inaequales.

REspondeo dicendum: quod equaDlitas inter ista tria quadrupliciter attendi potest. Nam aequale, & inaequale proprium est quantitatis: ut dicitur In praedicamentis, & ideo secundum quod istae potentiae fortiuntur aliquem modum quantitatis possunt dici aequales, vel inaequales: quantitas autem in is consideratur quadrupliciter. Primo ratione dignitatis, & hanc habent exsubiecto. Vnde dicitur in 3. de eligendis, quod Quod est in melioribus vel honorabilibus est melius. Secundum modum quantitatis fortiuntur ex se ipsis: quia semper virtus habet rationem quanti. Cum igitur ista sint quaedam potentiae, & virtutes animae, aliquis modus quantitatis eis inerit in eo quod tales. Tertio hoc habent ex actu: quia quanto actus est altior, tanto virtus est maior, a qua actus procedit. Quarto ex obiecto: quia smaior virtus in maius obiectum potest: & quia secundum haec quatuor ista possunt dici quanta, cum secundum hoc sint aequalia, ut patebit, concedi tdebet, quod aequalia sunt. Primo enim e sunt aequalia ratione subiecti, quia in eadem essentia animae fundantur, & ideo ab Aug. 9. de Trin. cap. 4. dicitur, Vnius ergo eiusdem que essentiae necesse est haec tria sum. & 10. cap. penult. de Trin. habetur, quod Haectria sunt una mens, una vita, una essentia. Secundo sunt aequalia; si in se ipsis accipiantur. Nam maioritas, & minoritas virtutis in se habetur; ex eo quod virtus est magis unita, vel minus: unde dicitur 9:. propositione Procli, quod omnis potentia unitior existens infinitios est, quam plurificata, & in lib. de causis habetur: quod Virtus unita plus est infinita, quam multiplicata: maior autem, & minor unitas inest virtuti, eo quod magis, & minus est ad se conversiva, quia igitur quelibet earum est ad se conversiva: Memini enim me habere memoriam, & intel¬ ligentiam, & voluntatem, & intelligo me intelligere, & velle, atque meminisse, & voo me velle, & meminisse, & intelligere. Vt vult Aug. de Trinit. 10. cap. penult. Secundum istum modum aequales sunt. Rursum sunt aequalia respectu actus: quia non est perfectus actus unius sine actu alterius, ut ibidem August. ostendit dicens: Quidquidintelligo intelligere mo scio, & sequitur: Totam igitur intelligentiam, totam que voluntatem meam memini. Quarto est ibi: aequalitas ratione obiecti: quia si visus non se extedit ad omnia obiecta, hoc est, quia non in omnibus reperitur ratio coloris. In omnibus tamem reperitur ratio veri, & boni. Ideo de aequalitate istarum po¬ test dici, quod dicit Aug. infinec. de Trin. de aequalitate Personarum: Singula sunt, in singulis, & omnia in singulis, & singula in omnibus, omnia in omnibus, & unum omnia. Singula sunt in singulis, ratione aequalitatis potentiae, quia quaelibet est ad se conversiva. Et omnia in singulis ratione aequalitatis actus, inquantum in singulis actibus requiruntur omnia, id est, omnes dictae potentiae. Et singula in om nibus ratione aequalitatis obiecti: quia in omnibus potentijs sunt singula obiecta. Et unum omnia ratione aequalitatis secundum dignitatem, inquantum omnia sunt una essentia, & in uno subiecto fundantur. Quod autem debeamus ponere aequalitatem istam in potentiis correspondentem aequalitati Personarum, patet per ea, quae dicuntur 10. de Trin. cap. penult. quia ubi de aequalitate istarum potentiarum determinatur, dicitur A singulis & tota omnia capiuntur, aequalia unt tota singula totis singulis, & tota singula simul omnibus totis, & haec tria unum, una mens, una essentia. Quae si bene intelliguntur, praedictis correspondent. Patet igitur quomodo in istispotetijs equalitas reperitur.

Notandum tamen propter argumenta quod aequalitas respectu obiecti potest sumi tripliciter; nam potentia ad obiectum tripliciter coparatur. Primo per actum proprium. 2. per rationem obiecti, utputa ea, quae cognoscit intellectus sub ratione veri, & affectus vult sub rationeiboni. 3. per actum alterius. Secundum primum aequalitatis modum istae potentiae non sunt simpliciter aequales. No enim oportet, quod quidquid volo intelligam, volo enim me esse regem: quia videtur habere rationem boni; non tamen hoc in¬ telligo: quia non habet rationem veri, nec etiam oportet quod quantum volo, tantum intelligam, vel econverso. nisi forte respectu aliquorum obiectorum. Secundo potest comparari ad obiectum secundum rationem eius, per quam ipsum cognoscit: & quia intellectus ea, quae cognoscit, cognoscit sub ratione veri, & affectus vult sub ratione boni, cum verum, & falsum sint in anima, bonium, & malum sint in rebus: quia res in se, & in anima non sunt eodem modo, non oportet habere aequale esse in omnibus obiectis, secundum istum modum non est aequalitas in potentiis. Tertio modo potest esse coparatio ad obiecta, non directe, sed per actum alterius potentiae: quia quidquid volo non intelligo, sed intelligo me velle, & quidquid intelligo, non volo, sed volo me intelligere, & secundum istum modum concludit Aug. circa finem 10. de Trin. ubi de aequalitate istarum potentiarum determinat, dicens: quidquid intelligo, in telligere me scio, & scio me velle quidquid volo. Et per hoc possunt argumenta patere.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod arguit de aequalitate obiecti secundum actum proprium, & talis ib non reservatur.

Ad secundum dicendum, quod arguit de aequalitate secundum rationem obiecti, & nec talis est ibi respectu obiectorum omnium, ut dictum est.

Ad tertium dicendum, quod informari intelligentiam est dupliciter, vel actualiter, & tunc non ex omnibus informatur, quae sunt in memoria, vel habitualiter, & tunc informatur. Advertendum tamen, quod omnia illa qua sunt actualiter in memoria, sunt actualiter in intelligentia, loquendo de actu completo. Nam per intentionem voluntatis tribuitur quaedam actualitas speciebus in memoria, per quam similitudinem suam in intelligentia gignunt, quae si bene adverti¬ mus, memoria intelligentiam non superat. gritiga.

Serte&ae. ARTICVLVS II. Vtrum memoria, intelligentia, & volunta sint tres potentiae?

SEcundo quaeritur: utrum memoria, Sintelligentia, & voluntas sint tres potentiae? Et quia planum est voluntatem esse distinctam potentiam ab alijs, dubium est, utrum memoria sit diversa potentia ab intelligentia?

Et videtur quod sic: quia Phil. in 2. de Anim. ait, quod Sensitivum est alterum ab opinativo, si sentire est aliud ab pinari: sed memorari est alterum ab intelligere, ergo &c.

Praeterea: actus intelligentiae videtur procedere ex actu memoriae, sed nulla res est, quae se ipsam gignat, ut sit: ergo memoria & intelligentia sunt diversae potentiae.

Praeterea: si non esset ibi trinitas potentiarum non repraesentaret Trinitatem Personarum, quod est inconveniens.

In contrarium est, quia ex parte voluntatis non ponimus nisi unam potentiam: ergo ex parte intellectus non ponimus nisi aliam, sed memoria, & intelligentia se tenent ex parte cognoscitivae, ergo &c.

RESOLVTIO. Memoria, & intelligentia non sunt duae po¬ tentiae secundum rem, sed secun¬ dum rationem.

REspondeo dicendum, quod potenRDtiae distinguuntur in affectivam, & cognoscitivam, & hoc tam ex parte sen sitivae, quam ex parte intellectivae, cognitio autem, & affectus non plurificatur, nisi ex eo quod particulariter respiciunt obiectum, & ideo sensus particulares plurificantur: quia sub particularibus rationibus respiciunt obiecta suas sensus autem communis remanet indivisus: quia magis sub universali ratione aspicit, quod aspicit: & propter hoc in se unus potest in omnia, in quae possunt; particulares sensus, & adhuc amplius? quia potest cognoscere actus eorum, & sicut est in cognitione, ita est etiam in affectu: videmus enim affectum sensitivum, propter hoc, quod inclinatur ad particulure bonum: quia sequitur particularem apprehensionem, scilicet sersitivam, distiniguitur, & plurificatur; & ideo in affectu sensitivo reperiuntur duo genera affectus, scilicet, irascibilis & concupiscibilis. Voluntas autem, sive appetitus intellectivus: quia habet inclinationem ad universale bonum propte universalem formam apprehensam al intellectu, remanet indivisus, ita quod in eo non distinguitur irascibile, & cocupiscibile: igitur sicut distinctio appetitus sensitivi arguit distinctionem particu larium virtutum sensitivarum, sic appetitus intellectivus propter sui unitatem arguit unitatem intellectivae potentiae: & ideo bene concludebatur in arguendo, quod potentia intellectiva est una, quia voluntas est una,

Dicendum est ergo, quod memoria & intelligentia non sunt duae potentiae secundum veritatem, sive secundum rem; sed secundum rationem. Propter hoc aliqui dicunt eas esse duas vires: volunt enim, quod sufficiat ad distinctionem virium diversitas officiorum: ea dem enim est potentia memoria, & intelligentia, sed prout meminit dicitur memoria, prout intelligit, intelligentia. Si volumus tamen secundum quam dam appropriationem loqui, possumus dicere, quod in anima aliquado ponitur distinctio potent: arum, aliquado virium, aliquando potestatum, aliquado portionum. Prima distinctio accipitur penes distinctionem actuum. Secunda penes diversitatem officiorum. Tertia penes diversitatem motuum. Quarta penes diversitatem graduum. Primum sic patet: quia Ipse potentiae per actus distinguuntur, sicut actus per obiecta: ut vult Phil. in libro deAnim. Secundum sic est videre: quia memoria habet aliud officium, quam intelligentia: quia illa retinet, ista speculatur, dicimus memoriam, & intelligentiam esse duas vires, cum tamen sint una potentia. Tertium sic ostenditur: dicimus enim synderesim esse aliam potestatem a libero arbitrio, eo quod synderesis est determinata ad unum, & ita videtur habere motum naturalem: liberum arbitrium ad opposita se habet & ita videtur habere morum voluntasium. Quartum etiam patet: quia secundum quod ratio vertit se ad superio ta respicit gradiam, superiorum, & di¬ citur superior: secundum quod se vertit ad gradum inferiorum, dicitur portio inferior rationis.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod retinere speciem, & intelligere, sive speculari propter speciem retentam non faciunt diversas potentias: videmus enim unam, & eadem virtutem utvirtutem visiva retinerespeciem, & videre. Quod autem retineat speciem patet per Aug. qui dicit non omnino esse simile de sigisio impresso in aqua, & de forma impressa in oculo: vult enim, quod for ma in oculo aliquam permanentiam ha beat, quod etiam ostendit Auctor Perspective in principio perspectivae suae. Ad formam arguendi dicendum, quodnon quaelibet diversitas facit diversitatem potentiae nisi formalis, cuiusmodi non est diversitas facta. Ad secundum dicendum, quod intelligentia non gignitur a memoria proprie loquendo. Sed species, quae est in intelligentia, gignitur a specie, quae est in memoria. Quod si quaeratur quomodo poterunt esse duae species in eadem potentia numero? Dicendum, quod ilae duae species non sunt eiusdem rationis, ut patebit cum disputabitur de verbo. Ad tertium dicendum, quod om nis similitudo non currit per omnem modum. Et ideo poterit esse repraesentatio Trinitatis absque eo, quod memoria, & intelligentia sint diversae potentiae, sed solum diversae vires. Vel possumus dicere, quod distinctiovirium magis representat distinctionem Personarum quam distinctio potentiarum: quia distinctio virium est magis distinctio secundum relationem, cuiusmodi distinctio potissime Personis Divinis convenit.

ARTICVLVS III. Vtrum una potentia oriatur ab alia?

TErtio quaeritur: utrum una poten¬ tia oriatur ab alia?

Et videtur quod non: quia Accidentia non sunt entia, nisi quia sunt entis; sed entis sunt prout causantur ab ente; sed nullum accidens dicitur esse ens propter entitatem in alio accidente, sed propter entitatem in sub stantia, ergo &c.

Praeterea: quae dividuntur ex opposito sunt simul; sed po¬ tentie dividuntur ex opposito, ergo sunt, simul, sed simultas repugnat causalitati, ergo &c.

Praeterea: sicut se habet actus ad actum, & obiectum ad obiectum, ita se habet potentia ad potentiam: sed non videtur obiectum oriri ex obit cto, ut color ex sapore, ergo nec actus ex actu, nec posentia ex potentia¬

In contrarium est: quia homo dicitur minor mundus, sed in maiori mundo est dare unam causam primam, & ab illa per causas medias procedunt infima, ergo in minori mundo ab anima quae videtur esse causa suprema primo dans esse, mediante una potentia procedit alia.

Praeterea: istae potentiae repraesentat Trinitatem, sed ab una Persona procedit alia, ergo &c.

RESOLVTIO. Vna potentia ordine proprietatis oritur ab alia & hac mediante ab anima.

REspond. dicendum, quod semper RDin proprietatibus subiecti est ordo quidam? quia una proprietas fluit mediante alia, & illa proprietas mediante qua fluit est propter quid eius, & secundum istum modum fiunt demonstratio nes, ita quod una proprietas ostenditur per aliam, sicut videmus, quod habere tres ostenditur de triangulo per angulum extrinsecum, & angulus extrinsecus per hoc, quod in puncto contractus inter lineam pertractam, & latus trianguli, potest protrahi linea aeque distans tertio la teri, & secundum istam viam est procesus a proprietate in proprietatem, donec deveniamus ad proprietatem, quae immediate procedit a lubiecto, quae cum subiecto facit propositionem immediatam, qua non est altera prior. Iste autem ordo propter hoc in proprietatibus ponitur: quia cum natura sit determinata ad unum, naturaliter ab eodem non possunt progredi plura nisi secundum quendam ordinem, igitur cum istae potentiae habeant rationem proprietatum, unam fluet ab alia secundum ordinem naturalem. Iste autem ordo sic haberi potest. Nam anima ad suas potentias compara tur in duplici genere cause, cum sit sub iectum earum, scilicet in genere causae efficientis, & materialis. Inquantum est causa efficiens est prior dignitate. Inquan¬ tum est causa materialis est prior in via generationis & temporis, & secundum nitam duplice proprietatem potentiae ad se invicem diversimode coparatur: quia aliquae sunt priores alijs dignitate. Alia in via generationis, & temporis, & est, ibi ordo conversus: quia quod est prius dignitate est posterius in via generationis, & ecoverso. Et ideo in 4. Meta, legitur: quod Prius dignitate est posterius generatione, unde & 8. Phys. scribitur, quod Motus localis est dignior aliis motibus: quia est posterioreis. Secundum istam viam potentiae intellectivae dignitate sunt priores sensitiuis, & sensitivae vegetativis: generatione autem econverso: nam in embrione prius introducitur vegetativum, postea sensitivum ultimo intellectivum, & sicut est in potentiis, sic est, in actibus; nam actus sensuum sunt prio res generatione actibus intellectus; perfectione autem econtrario. Neque est dicendum, quod ordo non sit in obiectis, nam obiectum intellectus potissime videtur esse quid, imaginativae quam tum, sensus quale: quale autem & quantum fluunt a quidditate sed quale mediante quanto: unde Themistius dicebat, ut narrat Comm: in 12. Metaph. quod quantitas est illud, quod primo adhaeret substantiae, deinde qualitas: sicut prima figurarum est triangulus: deinde quadratgulus.

Ad primum dicendum, quod ratios arguit, quod proprietas non est causa principalis, & prima proprietatis, vel accidens, accidentis. Sed non arguit, quod proprietas non fluat mediante proprietate. Ad secundum dicendum, quod potentie dupliciter considerari possunt; vel inquantum sunt proprietates eiusdem divisi, vel inquantum habet ordinem ad se invicem. Et si primo modo non est in eis prioritas, est tamen ibi secundo modo: Ad tertium dicendum, quod non oportet comparare quaelibet obiecta ad quaelibet, ut videamus ordinem potentiarum, sed oportet comparare obiecta potentiarum ordinatarum, sicut obiecta sensuum particularium ad obiecta imaginationis. Vel possumus dicere, quod non oportet tantum ordinem dare in obiectis sicut in potentijs; hoc au¬ tem in secundo ple¬ nius ostendetur.

ARTICVLVS IV. Secundum quid magis reperiatur Trinitas?

An secundum potentias, habitus, vel actus ?

TTtimo quaeritur: secundum quid magis reperiatur Trinitas? Et vide tur, quod potissime reperiatur secundum potentias: quia ut scribitur 14. de

Trin. cap. 3. Imago Dei in eo quod semper erit invenienda est. Sed actus, & habitus non semper insunt animae, ergo &c. Vlterius videtur, quod magis sit in habitibus: quia habitus magi; sunt distincti, quam potentiae: quia ut habitum est, memoria, & intelligentia sunt una potentia,

Vlterius videtur, quod magis sit in actibus: quia secundum actus magis imitamur Deum: quia ex eo quod ac tualiter de ipso consideramus magis ei assimilamur.

RESOLVTIO. Quantum ad unitatem magis repraesentat Trinitatem pluralitas potentiarum, quam actuum vel habituum: quantum ad perpetuitatem magis, quam actus, habitus, & quam hi potentiae quantum ad actualem imitationem magis actus repraesentant, quam po¬ tentiae & habitus.

REspondeo dicendum, quod in Tri¬ nitate creata tria est accipere, quantum ad praesens, perpetuitatem, unitatem, & actualem imitationem, Quantum ad unitatem essentiae magis repraesentat Trinitatem pluralitas potentiarum, quam habituum, vel actuum, eo quod potentiae magis immediatae insunt essentiae, quam habitus, vel actus. Ratione perpetuitatis magis reprae sentant eam habitus, quam actus, licet non magis, quam potentiae. Ratione actualis imitationis magis actus. Et per hoc paret solutio ad obiecta, quae suis vijs procedebant.