Quaestio 2

ARTICVLUS I. Vtrum Pater, & Filius spirent Spiritum San¬ ctum inquantum plures?

AD primum sic proceditur: videtur quod Pater & Filius spirent inquantum plures: quia actus sunt suppositorum, cum ergo sint plura supposita, quae spirant, spirant inquantum plures.

Praeterea: dicitur 1. Priorum cap. de reduplicatione, quod lustitia est bonum, quoniam bonum: falsum est, & non ntelligibile; similiter salubre est disciplinatum, quoniam disciplinatum. Igitur nunquam reduplicatio debet addi ad praedicatum, sed ad suppositum: cum igitur sit pluralitas suppositorum spirantium, & reduplicatio se tenet ex parte suppositorum, debemus concedere, quod Pater, & Filius spirent inquantum plures.

Praeterea: si Pater & Filius spirent Spiritum Sanctum inquantum unum, hoc non potest intelligi nisi tripliciter: vel inquantum sunt unum in essentia: n vel inquantum sunt unum in Persona: vel inquantum sunt unum in notione Inquantum sunt unum in essentia, non quia tunc Spiritus Sanctus se ipsum produceret: cum sit idem in essentiae cum eis. Inquantum sunt unum in Persona, non: quia talem unionem non habent. Inquantum sunt unum in notione, non: quia tunc unio in notione videretur esse causa spirationis, quod falsum est: cum relatio ex actibus habeat esse; non actus ex relatione. Praeterea: quod procedit a duobus ab uno principaliter, ab alio non principaliter, videtur procedere a duobus in eo quod duo, sed Spiritus Sanctus de Patre procedit principaliter, non de Filio, ut videtur dicere Aug. 15. de Trin. cap. 26. ergo &c.

In contrarium est: quia quod procedit a pluribus in eo quod plures, videtur esse compositum; Spiritus Sanctus est omnino simplex, ergo &c.

Praeterea: cum amor habeat coniungere, & nectere: quod procedit a pluribus per modum amoris procedit a pluribus, ut sunt unum, ergo &c.

RESOLVTIO. Pater, & Filius non spirant Spiritum Sanctum in eo quod plures, sed prout habent eandem met rationem spirandi.

REsp. quod quidam sic dicunt, quod RPater & Filius, qui spirant Spiritum Sanctum, sunt plura secundum suj posita, & unum secundum virtutem spirativam, ideo cum quaeritur utrum spirent in eo quod unum, est locutio multiplex: nam si hoc quod dico unum refertur ad suppositum, sic est locutio falsa, cum sint plura supposita, quae spirant. Sed si refertur ad virtutem. tunc est locutio vera: cum sit una virtus, per quam spirant: simpliciter ergo neutrum est concedendum: nec quod spirent in eo quod unum, nec quod spi rent in eo quod plures. Sed isti ignorant vim verbi. Nam hoc quod dico Inquantum, & in eo quod designant reduplicationem, designantia autem reduplicationem solum sunt conditio praedicati non subiecti. Nam licet ipsum subiectum reduplicatione nominetur; dicitur tamen conditio praedicati: quia in ea datur intelligi causa praedicati, non subiecti. Vnde Phil. 1. Priorum dicit: quod in omnibus praedicatis reduplicatio ponenda est ad maius extremum, non ad medium. Sed in propositione, quae constat ex maiori extremitate & medio. maxime in prima figura ubi ipse loquitur, maior extremitas habet rationem praedicati. Sed si hoc, quod dico, inquantum, posset referri ad suppositum, & ad virtutem: cum virtus sit in supposito, & ea, quae sunt in supposito praedicentur de supposito denominative, vel essentialiter: esset conditio praedicati, & subiecti; ideo distinguentes secundum dictam distinctionem, vim reduplicationis nesciverunt. Vt autem pareat veritas, notandum quod per se, & 1. & secundum quod ipsum se habent per prdinem. Nam per se solum causalitatem nominat: quia per se, ut a primo distinguitur, idem sonat, quod per causam existentem in se. Primo supra per se addit praecisionem causae, vel reduse plicationem essentiae supra subiectum: nam illud est primo, quod est tale in eo quod tale. Secundum quod ipsum, ut est ab alijs distinctum, addit immediautionem. Et licet ista teneant dictum ordinem quantum ad addictionem; te¬ nent modum contrarium quantum ad. praedicationem, sive quantum ad uni: versalitatem: nam quidquid est secunum dum quod ipsum, est primo: & quid. quid est primo est per se: & quia in priu mo, & secundum quod ipsum invenitur reduplicatio, invenitur etiam & in per se: cum habeat rationem universalis respectu illorum. Igitur si bene volumus videre quid imporrat reduplicatio, per ista, in quibus repe¬ ritur, videre poterimus. Sed cum in omnibus istis consideretur causalitas & id quod est ratio, quare aliquid sit tale, reduplicatio ad causam habebit respectum: utputa si calor est ratio calefaciendi, ignis calefaciet, non quia ignis, sed quia calidus: & quia ars aedificativa est ratio aedificandi, licet homo vel musicus aedificet; non tamen homo quia homo, vel quia musicus aedificavit; sed quia aedificator. Ita est ex parte ista: quia vna virtus spirativa est ratio, quare Pater, & Filiu spirant, licet sint plures spirantes; ta men quia reduplicatio non respicit sus posita, ut ostensum est, sed illud, quod est ratio spirandi: cum hic sit una virtu spirativa, simpliciter est vera, quod plu res spirant: eo quod actus respicit suppo sita, quae sunt plura; sed simpliciter es falsa in eo quod plures spirant, eo quod reduplicatio respicit virtutem, quae est una. Et ista est sententia Anselmi Monol. 52. cap. qui ait: quod Spiritus Sanctus, sive amor ex Patre, & Filio Non ex eo procedit, in quo plures sunt Pater, & Filius, sed ex eo in quo unum sunt. Et idem in de proces. Spiritus Sancti circa finem ait: Cunstat inexpugnabili ratione Spiritum Sanctum esse de Filio, sicut est de Patre, nec tamen esse de duobus diversis, sed de uno. Ex eo enim quod Pater, & Filius unum unt, id est ex Deo, & est Spiritus Sanctus, non ex eo unde alij sunt abinvicem.

Resp. ad arg. Ad primum dicendum quod licet actus sit suppositorum reduplicatio tamen accipitur per conparationem ad virtutem: & ideo licet plures spirent; non tamen in eo quod plures.

Ad 2. dicendum, quod reduplicatio dicit causam non simpliciter & absolute, sed in subiecto, & ideo in reduplicatione subiectum debet ibi: nominari, ut triangulus habet tres in eo quod trianguius: & disciplinatum est salubre in eo, quod disciplinatum, non in eo quod salubre: tamen illa reduplicatio dicitur esse conditio praedicati, quia si assignaretur subiectum & praedicatum in propositione, in qua est reduplicatio, ex parte praedicati veniret. Rursum dicitur talis conditio praedicati: quia in reduplicatione datur intelligi causa predicati, non subiecti. Sunt & aliae rationes, quare dicitur conditio praedicati, de quibus tra¬ ctare non est praesentis speculationis.

Ad 3. dicendum, quod hoc est inquantum sunt unum in una virtute spirativa. Anselmus tamen in de proces. Spiritus Sancti concedit Spiritum Sanctum procedere a Patre & Filio inquantum sunt unum in essentia. Sed utrum ita sit, & si sic est, quare Spiritus Sanctus se non spirat in sequenti articulo dicetur.

Ad 4. dicendum, quod eadem est virtus, quae est in Patre & Filio, per quam spirant; sed illam virtutem Pater non habet ab alio, Filius eam habet a Patre: ideo a Patre dicitur procedere principaliter. Sed cum propter hoc non tollatur unitas virtutis, propter quam unitatem spirant in eo quod unum: propter hoc non arguitur, quod spirent in eo quod plures.

ARTICVLVS II. Vtrum Pater, & Filius spirent Spiritum San¬ ctum prout sunt unum in essentia?

TEcundo quaeritur quid est illud, in quo conveniunt Pater & Filius, secundum quod spirant Spiritum Sanctum? Et videtur, quod sit Divina essentia: quia Pater, & Filius dupliciter possunt considerari. Vel secundum absoluta, vel secundum relationes. Secundum relationes differunt; secundum absoluta conveniunt, ergo si in spirando Spiritum Sanctum sunt unum, hoc non erit secundum relationes, cum secundum illas differant. Sed secundum absoluta, vel secundum essentiam, secundum quae conveniunt.

Praeterea: is Anselm. in de proc. Spiritus Sancti vulta quod Pater, & Filius spirent Spiritum Sanctum inquantum sunt unus Deus, sed hoc non est nisi prout sunt unum in essentia, ergo &c.

In contrarium est: quia sicut Pater, & Filius sunt unum in essentia, sic & Spiritus Sanctus cum eis unum est: si ergo propter hoc spirarent Spiritum Sanctum, Spiritus Sanctus se ipsum produceret.

VIterius videtur, quod hoc sit prout sunt unum in voluntate: quia sicut Filius procedit per modum naturae, sic Spiritus Sanctus emanat per modum voluntatis: sed Pater generat unicum Filium secundum quod est in eo una natura, ergo Pater, & Filius spirant Spiritum Sanctum prout est in eis una voluntas.

Praeterea: Spiritus Sanctus procedit a Patre, & Filio per modum amoris: sed amor habet unire secundum voluntatem, ergo Pater & Filius, secundum quod in voluntate uniuntur, producunt ex se amorem, quem spirant.

In contrarium est: quia sicut Patris, & Filij est una voluntas; sic & Spiritus Sanctus habet unam voluntatem cum eis. Si ergo propter hoc spirarent, Spiritus Sanctus spiraret se ipsum.

Vlterius videtur, quod hoc sit proBut sunt unum in notione: quia secun¬ dum quod spirant Spiritum Sanctum. ad Spiritum Sanctum referuntur; sed non referuntur ad ipsum nisi per notionem communem, in qua uniuntur, ergo secundum quod in illa sunt unum spirant.

Praeterea: secundum quod spirant Spiritum Sanctum, a Spiritu Sancto distinguuntur: sed, ut habitum est, in Divinis non distinguit nisi relatio. opposita, sed non habent relationem pppositam Pater, & Filius ad Spiritum Sanctum, nisi notionem communem, in qua uniuntur, ergo secundum quod in illa unum sunt, ipsum producunt.

In contrarium est: quia relatio ut relatio semper sequitur ad actionem: nam ex eo quod agens agit, refertur ad actum, vel ad effectum; non ex eo quod refertur agit: cum actio non sequatur ad relationem; sed e converso, non ergo secudum quod in illa notione uniuntur spirant, sed quia spirant, in illa notione uniuntur.

RESOLVTIO. Pater & Filius spirat Spiritum S. prout sunt unum in virtute spirativa, quae est ratio spirandi.

REspond. dicendum, quod secundum quod, inquantum, in eo, &c. huiusmodi quamdam reduplicationem important. Nam, ut habitum est, licet s agere sit suppositorum; reduplicatio tamen semper dicit respectum ad causam: ideo actio nunquam conceditur de supposito cum reduplicatione, nisi tali nomine suppositum nominetur, quod in eo detur intelligi, quod est actionis causa, vel ratio. Et ideo non concedimus, quod musicus in eo quod musicus aedificet; sed in eo quod aedifica¬ tor: quia musica, secundum quam denominatur mulicus, non est ratio aedificandi; sed ars aecificatoria. Quaerere igitur quid est illud, in quo Pater & Tilius uninatur, secundum quod spiram Spiritum Sanctum: est quaerere, quae est causassecundum quod in Divinis causa esse potest) secundum quam Pater, & Filius unionem habent in spirando. Causa autem in istis inferioribus dupliciter sumitur, in essendo, & in inferendo. Nam omne illud, quo posito, aliud sequitur, est causa illius quantum ad illationem, & si non quantum ad esse. In Divinis autem & si non est ibi proprie causa, quia causa est ad cuius esse sequitur aliud; est tamen ibi aliquid ad similitudinem causae: nam sicut causa dat esse causato ita ibi una Persona dat esse alteri. Et secundum quod in Divinis invenitur causa possumus ibi distinguere causam quantum ad esse, & quitum ad inferre. Vt si dicerem Patrem esse causam Filij quantum ad esse: quia dat esse Filio; Filium autem esse causam Patris quantum ad illationem, quia posito Filio infertur Pater. Et si volumus accipere causam large, ut extendatur nomen causae ad causam in inferendo, sic omne illud secundum quod sequi tur Patrem, & Filium habere unionen in eo quod spirant, potest dici esse illud unum in quo conveniunt Pater, & Filius in spirando.

Ex hoc autem quod Pater, & Filius spirant, quantum ad praesens sequitur eos esse quadrupliciter unitos. Primoquantum ad amorem spiratum. Secundo: quantum ad actum spirandi. Tertio: quantum ad notionem communem. Quarto: quantum ad virtutem pirativam. Vniuntur primo in amore pirato: nam cum amor habeat vim tunitivam, ex eo quod spirant Spiritum Sanctum, qui habet rationem amoris, nectuntur & uniuntur inter se, propter quod Spiritus Sanctus nexus eorum dicitur, ut habitum est. Vniuntur secundo in actu spirandi: nam cum amor spiratus sit unus & simplex, oportet quod una spiratione accipiat esse: ex eo igitur quod talem amorem spirant, uniuntur in actu spirandi propter spira tionis unitatem. Tertio sunt uniti in notione communi. Nam sicut Pater, ex eo quod generat Filium, habet in se quamdam relationem, per quam refertur ad Filium, ut paternitatem: ita Pater & Filius, ex eo quod spirant Spiritum Sanctum, habent in se quamdam relationem, qua referuntur ad ipsum, & illa relatio communis notio nomina¬ tur: & quia unum est productum, & una spiratio, qua producitur, sequitur unam esse notionem communem, qua spirantes ad spiratum referuntur, ergo ex eo quod Pater, & Filius spirant Spiritum Sanctum, propter unitatem nononis sequitur eos in illa notione esse conexos. Quarto coniunguntur in una virtute spirativa: nam si esset alia virtus spirativa, in Patre & Filio, esset alia spiratio, & alius amor spiratus: sicut videmus, quia alia virtus amativa est in duobus amicis, non est idem amor, quo se disigunt. Cum igitur sit unus amor spiratus, sequitur eos habere unam virtutem spirativam, secundum quod talem amorem spirant, in qua virtute uniri dicuntur. Patet igitur quod si secundum quod dicit causalitatem in inferendo cum ex ipsa spiratione Spiritus Sanctis possimus inferre Patrem & Filium esse unitos omnibus dictis modis, secundum istum modum loquendi cum quaeritur, quae est illa unio, qua uniuntur Pater & Filius inspirando Spiritum Sanctum? Possumus dicere, quod est unio quadruplex praenotata: verum quia non quaelibet assignata unio habet rationem causalitatis respectu spirationis in essendo; sed solum unio in virtute spirativa: & secundum quod verba sonant, absolute loquendo, cum quaeritur quid est illud, in quo uniuntur Pater & Filius, secundum quod spirant? Est quaestio de eo propter quod competit eis spirare, sive de ratione spirandi: cum hic sit solum virtus spirativa, absolute loquendo, debemus concedere Patrem & Filium spirare, ut sunt unum in spirativa virtute. Quod autem sola unio illa sit ratio spirandi patet: nam amor spiratus non potest esse ratio talis spirationis, cum ipse ex tali spiratione esse accipiat; nec unitas spirationis: quia tunc idem sui ipsius esset causa; nec unitas no nonis: nam cum illa sit quaedam relatio magis ex eo quod spirant, uniuntur in notione quam e converso; sed ex eo quod sunt unum in virtute spirativa, cum ipsa virtus sit spirandi ratio:: quia ratici¬ actionis ex virtute sumitur, spirare dicuntur Spiritum Sanctum: & quia ipsa virtus est quid absolutum, & essentiale, ut patebit, propter hoc Anselmus in de proces. Spiritus Sancti concedit Patrem, & Filium spirare Spiritum Sactum inquantum sunt unus Deus.

Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod essentia Divina, secundum quod habet rationem virtutis spirativae, est illud in quo uniuntur Pater & Filius secundum quod spirant. Ideo concessit Anselmus Patrem & Filium spirare, ut sunt unus Deus: quare autem Spiritui Sancto spirare non conpetit, cum sit unus Deus cum Patre & Filio, in sequenti articulo patebit. Et per hoc patet solutio ad secundum, & ad illud incontrarium.

Ad illud, quod ulterius quaeritur: utrum Pater & Filius spirent Spiritum Sanctum prout uniuntur in voluntate? Concedendum est, quod sic. Quare autem Spiritus Sanctus non spiret, cum sit una voluntas omnium trium, in sedartic. patebit. Et per hoc patet solutio ad argumenta duo pro; & ad illud contra.

Ad illud, quod ulterius quaeritur: utrum spirent prout uniuntur in notione? Dicendum, quod licet ex eo quod spirat, possimus inferre eos esse unitos in notione; unio tamen illa non est ratio spirandi: ideo non est concedendum simpliciter eos esse unitos in notione secundum quod spirant. Et quod arguitur: quia secundum quod spirant, sequitur eos habere notionem communem. Dicendum, quod quaestio non quaerit de causa in inferendo, sed de eo, a quo sumitur ratio spirandi, & huiusmodi est sola virtus spirativa, ut dictum est.

Ad illud, quod 2. arguitur, quod illud, secundum quod differunt Pater & Filius a Spiritu Sancto, est illud, secundum quod uniuntur prout spirant Spiritum Sanctum. Dicendum, quod non est verum: nam secundum quod producens producit, non est id, in quo differt a producto, sed in quo producto assimilatur: ideo ra¬ tio perebat, quod est in con¬ trarium. Illud contra concedatur.

ARTICVLVS III. Vtrum virtus spirativa dicat quid, vel ad aliquid?

TErtio quaeritur: utrum virtus spi¬ rativa dicat quid, vel ad aliquide? Et videtur, quod dicat ad aliquid: quia si diceret quid absolutum, cum ex absoluto producatur absolutum, tunc productum per virtutem spirativam esset quid absolutum; sed quaelibet Persona in Divinis dicit quid relatum, ergo &c.

Praeterea: secundum absoluta non est distinctio, ut vult Aug. 5. de Trin. cap. 8. Si ergo potentia spirativa dicit quid absolutum, tunc Spiritus Sanctus posset spirare, quod falsum, est.

Praeterea: quod est absolutum est essentiale: quia omnia absoluta transeunt in substantiam secundum Aug. sed quod est essentiale competit essentiae, igitur ipsa essentia spiraret, quod est inconveniens.

Praeterea: potentia spirandi dicitur per comparationem ad actum spirandi; sed spirare est in genere relationis, ergo & potentia spirandi: cum in eodem genere sit poten tia cum actu, quem respicit.

In contrarium est: quia potentia non est in praedicamento relationis; sed est in praedicamento qualitatis; sed cum talia transferuntur ad Divina, dicunt Divinam substantiam, ergo &c. Praeterea: idem iudicium est de potentia spirandi & de potentia generandi, sed potentia generandi dicit quid absolutum, ut habitum est, ergo & potentia spirandi.

RESOLVTIO. Virtus spirativa est quid absolutum, & ei com¬ petit modus respectivus aliquis, sicut potentiae generativae.

REspond. dicendum, quod, sicut tactum est, secundum quod loquimur de potentia generandi, prout dicit quid vel ad aliquid, loqui debemus de potentia spirandi. Ideo per aliam viam declarabimus quid dicit potentia generandi, quam fuerit superius decla ratum. Et ex hoc apparebit quid dicit potentia spirativa.

Propter quod notandum quosdam dixisse potentiam generandi diceret medium inter absolutum, & relatioinem: volunt enim, quod essentia Di¬ vina, prout est eadem paternitati, sit po tentia generandi: propter quod nec dicit pure absolutum ratione identitatis ad relationem; nec puram relatio nem propter implicationem absoluti, ideo dicit medium inter utrumque: & icut potentia generandi est Divina essentia, ut est eadem paternitati: ita potentia spirandi est Divina essentia, ut est eadem notioni communi, & dicit quid medium talis potentia, ut potentia generandi. Sed istud tripliciter deficit 1. quia nihil est medium inter absolumtum, & respectivum: quia diversorum generum, & non subalternatim positorum diversae sunt species, & differentiae. Propter quod cum relatio, & substantia sint diversa praedicamenta etiam prout sunt in Divinis non subal ternatim posita, ut patet per Boetium in suo libello de Trin. & per Aug. in pluribus locis, nihil est medium inter ipsa & quod est in uno praedicamento non erit in alio. 2. contradictionem implieant: quia essentia prout est eadem paternitati est ipsa paternitas, quae simpliciter relationem importat: & quia idem est indicium de aliquo, quod est idem alicui, prout est idem illi, & de illo eodem. Si igitur paternitas non est potentia generandi, nec essentia erit talis potentia, ut est eadem paternitati. 3. dicunt esse virtutem productivam, in quo product im a producente distinguitur: cum magis sit huiusmodi id, in quo productum producenti est simile. Ideo isti ijdem sic dicentes corrigentes positionem dixerunt: quod potentia generativa est illud, in quo genitum gignenti assimilatur: & quia Filius Patri est similis in natura, potentia generativa in Patre est natura. Verum quia rationes hoc improbantes absque additione alte rius dicti salvare non poterant: quia cum in qualibet Persona sit natura, Persona quaelibet generaret: ideo addiderunt quod potentia generandi relationem significabat, quod ex ipsa denomina tione apparet; non tamen in recto, sed in obliquo, quod ex ipso nomine innotescit: quia dicitur potentia generandi. In hac responsione est aliquid bene dictum, & aliquid male. Nam quod potentia generandi sit illud, in quo gig nens genito similatur, indubitanter est verum. Sed quod talis potentia significet huiusmodi relationem, quae est generare, vel in recto; vel in obliquo, non est verum: ut patebit.

Ideo ut huius quaestionis pateat veritas duo sunt declaranda. 1. quod non omne illud, sine quo potentia generativa existens in aliquo non potest in actum generationis exire, ad huiusmodi potentiam pertinet. Ex quo apparebit, quod licet suppositum habens in se potentiam generandi generare non possit, nisi illa potentia sit coniuncta in eo respectui debito; non tamen propter hoc ille respectus ad generandi potentiam pertinet. Secundo declarabitur, quod non omne, quod denominat aliquid, significatur per id, quod denominat: ex quo manifestum erit, quod licet generare, quod relationem dicit, denominet potentiam generandi; non oportet talem potentiam generandi hu iusmodi relationem dicere, vel significare.

Propter primum advertendum. quod licet idem sit ignis, qui calefacit, & ignit, vel ignefacit; & generat calidum, & ignem: non per eandem virtutem, per se loquendo & directe inducit calorem, & formam ignis in materiam extrinsecam, sed per calorem generat calidum, & per naturam suam generat ignem: quia calidum secundum quod calidum ei redditur simile in calore, & secundum quod ignis ei conformatur in natura: & quia potentia productiva est illud, in quo similatur producenti productum: ut innuit Damasc. 1. lib. cap. 8. potentia calefaciendi in igne est calor, & generandi est natura. Sed cum ignis ignem nogeneret, nisi calefaciendo: natura ig nis, quae est potentia generativa in igne nunquam exibit in actum generationis, nisi sit coniuncta calori; non tamen propter hoc, quia requititur talis unio ad hoc accidens, quod est calor, dicimus potentiam generativam ignis esse accidens, vel medium inter substantiam & accidens, sed solum substantiam, ut naturam ignis, loquendo de potentia, ut hic loquimur: unde si in aliquo esset natura ignis absque calore, in eo est set generativa potentia absque hoc, quod generaret: & sicut natura ignis non exit in generationis actum, nisi sit coniuncta calori: sic natura Divina non dat supposito, in quo est, quod geneet, nisi sit coniuncta debito respectui; non tamen propter hoc concedere debemus huiusmodi potentiam relationem signisicare, nec quid medium inter ab solutum, & relativum, sed simpliciter absolutum: sicut potentia generativa ignis simpliciter significabat substantiam, Ex quo apparet, quod quamvis sit in omnibus potentia generandi: quia in omnibus est natura; non tamem omnis Persona generat: quia non in omni Persona est coniuncta debito respectui. Bene igitur dicit Magister dist. 7. quod Pater non est potens gignere nisi natura: quia si ibi requiritur unio ad respectum, sola natura, quae est quid simpliciter absolutum, est potentia generandi.

Quod autem non quidquam denominat aliquid, significatur per illud. quod secundo proponebatur declarandum, patet quia proprietates denominant substantiam, ut lapis dicitur a la sione pedis; tamen quia lapis significat diffinitionem lapidis, in qua non ponitur proprietas: cum non sit per additamenta, non oportet in conceptione lapidis proprietatem, quae denominat lapidem, includi: & quia nomen significat mentis conceptum, non oportet, proprie loquendo, omne, quod denominat aliquid, per nomen sugnificari: significant enim nomina substantiarum substantias, & si ab accidentibus denominatur. Quod si quaeratur unde hoc habet contingere. Dicendum, quod res verius intelliguntur, quam dicantur: igitur licet potentia generamdi a generare denominetur, non tamen generare, vel relationem aliquam secundum esse significat, sed simpliciter absolutum.

Propter argumenta tamen notandum, quod licet simpliciter absolutum relationem secundum esse non dicat, nec sit in praedicamento relationis; potest tamen ei competere aliquis respectus; sicut formae substantiali, licet non sit qualitas, competit aliquis modus qualis: & scientiae, licet non sit relatio sed qualitas, competit aliquis morelationis, ita naturae Divinae, quae est potentia generandi, competit aliquis modus respectivus, licet dicat simpliciter quid absolutum. Apparet igitur, quod si significare sumatur proprie, potentia generandi nullomodo significat relationem secundum esse. Hoc viso apparet quid dicat potentia spirandi: nam sicut Filius procedi cer modum naturae, ita Spiritus Sanctus procedit per modum voluntatis, propter quod sicut natura in Patre est potentia generandi, ita voluntas in Patre & Filio est potentia spirandi, & sicut licet natura sit eadem Filio, quae est in Patre; tamen quia non est coniuncta illi respectui prout est in Filio, cui est coniuncta prout est in Patre, concedimus Patrem generare; non Filium: ita licet voluntas sit eadem in Spiritu Sancto, quae est in Patre & Fiio; tamen quia prout est in Patre & in Filio est comuncta respectui, cui non est coniuncta, prout est in Spiritu Sancto, concedimus Patrem & Filium spi rare; non tamen Spiritum Sanctum: non tamen propter unionem, quam habet potentia spirativa ad huiusmodi relativum debemus concedere ipsam relationem significare medium inter absoutum, & respectivum, sed simpliciter absolutum, licet ei competat aliquis modus respectivus, sicut competebat generativae potentiae. Dicit ergo potentia spirativa simpliciter quid absolutum, ex quo quaestionis propositae veritas declaratur.

Resp. ad arg. Ad primum dicens dum, quod ex absoluto producitur ab solutum, quando absoluto competit producere; sed potentia spirativa, ita est ratio producendi, quod non producit.

Ad 2. dicendum, quod potentiam spirativa est etiam in Spiritu Sancto; non tamen propter hoc Spiritus Sanctus spirare potest, vel spirat: quia non est in eo coniuncta respectui, cui est coniuncta, prout est in Patre & Filio.

Ad 3. dicendum, quod essentiale potest dici aliquid dupliciter, vel quia essentiae competit illud, vel quia essentia est ratio illius: posse autem spirare dicitur essentiale, non quia essentiae competat spirare; sed quia essentia est ratio spi¬ randi eo modo, quo diximus sub ratione qua voluntas.

Ad 4. dicendum, quod generare non simplicicer dicit actum in Divinis, sed relationem: ideo non valet ratio: quia supponebat falsum. Vel dicendum, quod licet sit illius potentiae cuius est actus; non tamen oportet in eodem genere esse actum cum potentia: Nam potentia est in genere qualitatis etiam in creaturis, & actus est in genere actionis.

ARTICVLVS IV. Vtrum Pater, & Filius sint plures spiratores?

Varto quaeritur: utrum Pater, & Filius sint plures spiratores?

Et videtur, quod non: quia secun dum Aug. 5. de Trinit, cap. 14. Sicut Pater, & Filius, & Spiritus referuntur ad creaturam, sic Pater, & Filius referuntur ad Spiritum Sanctum. Sed tota Trinitas respectu creaturae dicitur unus Creator, ut idem ibidem ait: ergo Pater, & Filius respectu Spiritus Sanctis sunt unus spirator.

Praeterea: quia in divisa sunt opera Trinitatis, & eadem est actio omnium Personarum, respectu creaturarum non dicuntur tres Personae tres actores; sed unus actor, ergo respectu Spiritus Sancti non dicentur Pater & Filius duo spiratores, sed unus spira tor.

Praetererea: Pater dicitur principiu Spiritus Sancti ex eo quod spirator eius, & Filius sic etiam principium dicitur; s ergo essent duo spiratores, essent duo principia, sed Non sunt duo principia, ut dicit August. 5. de Trin. cap. 14. ergo &c.

In contrarium est: quia Verbum plurificatur secundum pluralitatem, sup positorum: nam Pater & Filius spirant, non spirat; sed spirator est nomen verbale, sicut ergo possumus concedere quod spirant, sita debemus concedere quod sint spiratores.

Praeterea: plures spirantes sunt plures spiratores; sed Pater, & Filius sunt plures spirantes: ergo sunt plures spiratores.

RESOLVTIO. Pater & Filius possunt dici plures spiratores: quia & si unica virtute spirent; virtus ipsa non dicitur spirare.

REspond. dicendum, quod de hoc Dsunt diversae sententiae, immo in hac quaestione iidem sibi ipsis contradicunt: nam cum prius dixissent Patrem, & Filium esse plures spiratores postea dixerunt esse melius dictum, quod Pater, & Filius sunt unus spirator. Qud autem de hoc tenendum sit? Advertendum, quod tota causa, quare nos dubitamus concedere Patrem, & Filium esse plures spiratores, est: quia sicut una est potentia spirandi in Patre, & Filio; ita est una potentia creandi in tribus Personis; sed propter unitatem potentiae creandi, sicut tactum fuit in arguedo, dicebantur omnes tres Personae unus Creator, ergo propter unitatem potentiae spirandi Pater, & Filius suntunus spirator. Ideo notandum, quod sicut tres Personae non creant in eo quod plures, sed in eoquod uniuntur in alio absoluto, utputa in Divinitate; ita Pater, & Filius non spirant in eo quod plures, sed in eos quod uniuntur in aliquo absoluto. Vnde Anselmus de proc. Spiritus Sanctis vult: quod Pater, & Filius non differant in unitate Deitatis, & quod de Deitate Patris, & Filij Spiritus Sanctus procedit, ergo Deitas eadem secundum rem, differens forte secundum rationem unit tres Personas in creando, & Patrem, & Filium in spirando, aliter tamen, & aliter: nam prout Pater, & Filius creant sunt unum in Deitate, ita tamen, quod ipsa Deitas creat, sed prout spirant non sunt unum in Deitate, quod ipsa Deitas spiret; & quia Deitas in qua uniuntur ut creant, creare dici tur, non possunt dici plures Creatores ratione unitatis essentiae, cui competit creare; poterunt autem dici plures spiratores: cum illud, secundum quod uniuntur in spirando, spirare non dicatur; patet ergo, quod quia tres Personae, quia creant in eo quod unum, ita quod illud unum, utputa potentia crea di: vel Deitas, meretur nomen Creatoris, dicuntur unus Creator:: iquia tamen illud, secundum quod uniuntur im spirando, utputa, voluntas ve¬ Deitas, non meretur nomen spiran toris, non dicuntur unus Spirator.

Respond. ad arg. Ad 1. dam, quod illud, sicut, non est per omnem modun sicut: quia Pater, & Filius prout spirant uniuntur in aliquo, cui non competit spirare, ideo non sunt unus spirator; sed illud, in quo uniuntur, ut creant, creare dicitur: ideo sunt unus Creator.

Ad 2. dicendum, quod licet sit una actio trium Personarum in creando, & Patris, & Filij in spirando, dicitur tamen tota Trinitas unus Creator; non tamen Pater, & Filius unus spirator propter rationem tactam.

Ad 3. dicendum, quod si essent plura principia Pater & Filius, sequeretur quod in eis essent plures virtutes spirativae, sed ad hoc quod dicantur plures spiratores sufficit, quod illud secundum quod uniuntur non dicatur spirare: propter quod ipsi possint dici unus spirator.

Argumenta in contrarium, & siverum concludunt, incedunt tamen n incompetenti medio: non enim valet: si plures sunt, qui spirant, vel plumles spirantes, quod plures sint spiratou, res: nam plures sunt, qui creant, & pluen res creantes; non tamen plures sunt, Creatores. Causa autem huius est: quias 1. participium, & verbum magis directem. respicit pluralitatem suppositorum, quam nomen verbale: & ideo si plures sunt, liqui creant, vel creantes propter pluraTlitatem suppositorum, sunt tamen unus iCreator propter unitatem essentiae, cui creare competit; non tamen sunt unus spirator propter rationem tactam. Bene igitur dicit Hilarius, quod Spiritus Sactus procedit a Patre, & Filio auctoribus, ex quo habetur, quod spiratores ipsius diei possunt. Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus creant, & unt plures creantes ratione pluralitatis suppositorum, quam respiciunt verbum, & eius participium. Non tamen sunt plures creatores: quia una est essentia Divina, cui competit creare: nec Creator respicit pluralitatem suppositorum, cum sit nomen verbale, ratione cuius respectus pluraliter sumatur; sicut faciunt verbum, & participium. Conceditur tamen, quod Pater, & Filius spirant, sunt plures spirates, & plures spiratores: quia Deitas non spirat, ratione cuius unitatis illud verbale, scilicet, spirator non plurificetur.