Quaestio 1

ARTICVLVS Utrum in Divinis sit dare aequalitatem?

AD primum sic proceditur: videtur, quod in Divinis non sit dare aequalitatem: quia aequalitas commensurationem quamdam dicit; sed quaelibet Persona est immensa iuxta illud Athanasij. Immensus Pater, immensus Filius &c.

Praeterea: Filius dicit; Patrem maiorem se, quod Hilarius exponit, etiam secundum quod est Deus, ut habitum fuit 16. distinct: sed maioritas repugnat aequalitati.

Praeterea: opposita nata sunt fieri circa idem: quia sicut proprium est quantitati secundum eam aequale dici, ita proprium est secundum eam diei inaequale: ubicumque ergo reperitur aequalitas, ibi reperitur quantitas, & ibi potest esse inaequalitas; sed in Divinis non est quantitas, nec est possibilis inaequalitas, ergo &c. Praetecea: quidquid est inaequale potest fieri aequale: quia licet a longiori, breviorem abscindere, ut dicitur in 3. propositione Euclidis, ergo a simili quidquid est aequale potest esse inaequale: igitur, a destructione consequentis, quod non potest esse inaequale, non potest esse aequale; sed, ut dictum est, ibi non potest esse inaequalitas, ergo nec aequalitas.

Praeterea: ea, quae in Divinis sunt, absoluta, transeunt in substantiam, ut potest haberi ab August. 15. de Trinit. 1 cap. 10. & 6. cap. 7. sed ratione substantiae non dicitur, aequalitas, sed identitas: non igitur tres Personae debent dici aequales, sed eaedem.

In contrarium est quod in symbolo legitur: Quia omnes tras Personae sibi coaeternae sunt, & coaequalet.

Praeterea: illa sunt a qualia, quae habent eandem mas nitudinem; sed eadem est magnitudo omnium trium Personarum, iuxta illud Aug. 5. de Trin. cap. 8. In Deo non dicimus tres essentias, nec tres magnitudines, ed unam essentiam, & unam magnitudinem.

ESOLVTIO In Divinis Pessonis aequalitas reperitur non prout dicit (sicut in crecturis) privationem prop¬ ter aptitudinem re, vel ratione ad magis, & minus; sed propter unam, & eandem magnitudinem.

REspond. dicendum: quod in aequalitate tria est considerare, quae e videntur impedire aequalitatem Personarum. Nam aequale opponitur minori, & maiori; & non oponitur ei contrarie: quia contraria a se maxime distant: oportet igitur quod unum contrarietur uni: quia si hoc non esset: tunc esset aliquid posterius postremo, & maximo maius: cum contraria sub eodem genere maxime a se distant. Nec opponitur eis contradictorie: quia unum uni contradictorie opponitur: quia& unius affirmationis una est negatio, & econverso. Relinquitur ergo, quod opponitur eis privative, ita quod aequalitas sit privatio maioritatis, & minoritatis, & illa est reductio, quam facit Philosophus 10. Metaph. cum facit quaestionem, quomodo opponitur aequale mag no, & parvo, & unum multo. Nec possumus dicere, quod sit ibi oppositio relationis: quia aequale non dicitur relative ad inaequale, sed ad aequale: in Deo autem nulla, ut videtur, cadit privatio: quia Privatio per se est non ens, ut i dicitur 1. Phys. sed Deo maxime competit esse: quia, ut dicitur 5. de Trin. cap. 2. Quis magis est quam ille, qui dixit famulo suo Mopsi, ero sum qui sum. Rursum privatio videtur esse quaedam species materiae, ut dicitur in 1. Phys. & non reperitur nisi ubi reperitur materia, vel materiale; in Deo autem nihil est huiusmodi, ergo &c. In Deo nulla privatio, & ita aequalitas ratione privationis, quam importat videtur quod a Divinis sit removenda.

Secundo videtur repugnare Divinis: quia, ut scribitur &. Metaph. ali¬ ua dicuntur relativa: quia g rum relativa sunt, ut Oratur relative: quia scient tive: huiusmodi videtur esse aequalita quia videtur competere speciebus qua ti: quia competit generi, quod est quantitas: cum proprium sit qua ti secundum eam aequale, & inaequadici: sed si ea, quae secundum suum getius referuntur, essent in aliquo absque genere, illud per huiusmodi sit ciem non referretur. Vnde si in aliquo esset musica absque eo, quod in eo esset scientia, cum musica non sit alicuius musica, musicus per huiusmodi musicam non referretur ad aliquid igitur cum in Deo sit magnitudo sine quantiate propter huiusmodi magnitudinem non erit aequalitas. Tertium autem, quod in hoc facit dubium est: a quia non dicitur aequale nisi respectu alicuius alterius: si ergo Filius refertuad Patrem, tunc aequalitas in Filio erit, alia ab aequalitate in Patre: nam sicut cum Filius refertur ad Patrem, filiatio, per quam refertur ad ipsum, est alia a aternitate, per quam Pater refertur ad Filium: sic aequalitas, per quam Filius est aequalis Patri, est alia ab aequalitate, per quam Pater est aequalis Filio: sed relationes speciales non plurificantur, nisi plurificentur absoluta, igitur si hoc esset, Pater & Filius essent duae magnitudines, non una.

Tria igitur sunt quae videntur ostendere, quod non sit aequalitas in Divinis. Primum est: quia ibi non reperitur privatio. 2. quia ibi non reperitur, ratio generis. 3. quia in Divinis non plurificantur, relationes speciales ab eodem nomine, ut dicantur duae filiationes, duae paternitates, vel etiam duae aequalitates.

Propter hoc notandum, quod in omnibus debemus considerare ea, quae sunt per se, & dimittere quae sunt per accidens. Videmus autem privationem a negatione differre in tribus. 1. quia dicit aptitudinem, negatio autem non ut dicitur 4. Metaph. 2. quia privativa non dicuntur de omnibus, negatio sic de quolibet enim: quocumque modo sumpto verum est negare, vel affirmane aliquid ab eo. 3. quia potest fieri una privatio plurium; sed una negatio unius affirmationis est solum, ut dicit Comm, in 1o Metaph. AEqualitas au tem si importat privationem, per se loquendo, hoc non est verum quantum ad aptitudinem: quia sicut verius es ens, quod habet esse, & non potest ha bere non esse, ita verius est aequale, quod ita est aequale, quod non potest esse in aequale: & ideo verissima aequalitas in Divinis est: quia ita erit ibi aequalitas quod non potest esse inaequalitas: & quantum ad huiusmodi aptitudinen privatio dicit non entitatem: quia protanto privatio est species non entis, inquantum dicit aliquid aptum natum esse in aliquo, quod non est: & quantum ad hoc in Divinis non ponitur, ni si summa entitas, & nulla materialitas luquantum autem privatio opponitur multis, ut quia negat magnum, & parvum, bene est in Divinis: & ideo dicit Athanasius, quod ibi nec maius, nec minus; sed Totae tres Personae coaeternae sibi sunt, & coaequales. Iterum quantum ad aliud privatio reperitur in Divinis, ut quia aequale, & inaequale non dicuntur de quolibet quocumque modo sump to: quia Pater & Filius, prout sun unum in substantia, non dicuntur aequales, nec inaequales; sed idem: sed prout sunt unum in magnitudine, dicuntur aequales. Et ita patet, quod sic est aequalitas in Divinis, ut privationem importat, quod in Deo nullam imperfectionem ponimus.

Si autem quaeratur: quare Philos concessit aequale opponi magno, & parvo simpliciter privative: nos autem ut aequalitatem in Divinis ponimus, hoc sine distinctione non concedimus. Dicendum, quod creaturae sunt aequales non propter unam, & eandem mai nitudinem numero; sed propter hoc, D quod magnitudo unius non excedit, nec exceditur a magnitudine alterius & ita cum creaturae sint aequales dicuntur duo magna, & duae magnitudines: sed cum intelliguntur duae mag nitudines, quantumcunque intelligantur aequales, secundum intellectum potest fieri additio, vel substractio ab una earum, & remanebunt inaequales sed Pater & Filius simul sunt una essentia, & una magnitudo, ut dicitur 6. de Trin. cap. 2. Dato igitur per impossibile, quod secundum modum intelligendi magnitudo illa cresceret, vel minue¬ retur, semper Pater & Filius remanerent aequales: quia semper esset eadem magnitudo Patris & Filij: & ideo ita est ibi aequalitas, quod nullo modo potest intelligi inaequalitas, & ita aequalitas, quantum ad omne illud, quod privatio importat, in Divinis non ponitur; sed solum in creaturis: cum aptitudo, vel potentialitas ad maius, & minus, quam aliquo modo importat privatio secundum rem, vel saltem secundum intellectum sit in equalitate creaturarum; non autem Divinatum Personarum: ideo sine distinctione conceditur aequalitas in creaturis, prout privationem importat; non autem in Divinis: & ita amotum est primum, quod ambiguitatem ducebat. Secundum autem de facili tollitur: quia non di citur proprium quantitatis aequalitas: quia conveniat speciebus quanti per ipsum genus, sicut relatio convenitdram matice per scientiam; sed quia aequalitas in speciebus alterius generis per se: reperiri non potest. Et ex hoc plene patet, quod si magnitudo una absquequantitate reperiretur in aliquibus, quod in illis esset aequalitas. Vel dicen dum, quod etiam in alijs generibus aquantitate reperitur aequalitas, prout competit eis aliquis modus quantitativus; in Deo autem si non est quant itas, est autem aliquid ibi ad similitudinem quantitatis, ratione cuius potesibi aequalitas reperiri. Tertium autem ex se ipso patet, quod cum sit ibi una magnitudo, erit una aequalitas; non enim oportet, quod sit alia, & alia relatio in utroque relativorum, & maxime cum est relatio secundum rationem, & habet unum fundamentum, cuiusmodi est aequalitas in Divinis, quae dicit quid rationis, & fundatur in una, & eadem magnitudine, nec est simise de paternitate, & filiatione: tum quia sunt relationes reales: tum: quia non induunt unum relationis vocabulum & ex hoc manifestatur veritas quaestionis.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod commensuratio, prout dicit quantitatem finitam vel commensurationem per accidens, aequalitatem respicit: quia sufficit ad hoc, quod aliqua sint aequalia, quod unum illorum nec excedat alterum; nec excedatur ab illo. Vnde & Philosophus 4. Metaph. non declaravit aequalitatem per commensurationem; sed per privationem excessus, & parvitatis, & Euclides in petitionibus suis rem suppositam alteri dicitaequalem, non ratione commensurabilitatis; sed quia nec excedit, nec exceditur. Possumus tamen, si volumus, dicere tres Personas esse commensurabiles ad se invicem, eo quod una aliam comprehendit, & una extra aliam se non extendit: nec tamen ex talicommensuratione concludi potest quamlibet Personarum non esse immensam: quia esse commensurabile infinito non pomt finitatem, sed magis infinitatem.

Ad 2. dicendum, quod verba Hilarij in sequenti articulo patebunt. Ad 3. dicendum, quod opposita nat: t sunt fieri circa idem, nisi alterum eorum insit per naturam: tribus autem Personis competit naturaliter aequalitas; non autem sicut caliditas copetit igni: quia naturam ignis sic consequitur, & non est ipsa ignis natura: sed quia magnitudo Divina, secudum quam Personae dici tur aequales, est ipsa Divina essentia, ipsa Divina natura: quia ibi idem est esse, quod magnum esse, ut in pluribus locis habetur ab August. tanto minus inaequalitas poterit esse in tribus Personis, quam in igne frigiditas, quanto magis accedit ad rationem naturalis, vel eius, quod naturaliter inest ipsa natura, quam quod naturam consequitur.

Ad 4. dicendum, quod quidquid est aequale, potest intelligi non aequale: si tamen aequalitas in eis sit non per unam & eandem magnitudinem. sed eadem est magnitudo trium Personarum, ratione cuius aequales dicuntur, propter quod nec per intellectum ibi inaequalitas poni potest, ut patet per habita.

Ad 5. dicendum, quod ipsa na tura Divina, eo quod ab intellectu nostro comprehendi non valet, pluribus nominibus nominatur, & secundum quod dicitur substantia vel essentia, in Divinis Personis ponitur identitas: secundum quod dicitur magnitudo, ibi ponitur aequalitas: & secundum quod sapientia vel bonitas, ibi ponitur similitudo. Vnde non arguitur, quando ibi sit aequalitas, ex eo quod absoluta transeunt in substantiam, cum substantia illa vere contineat quidquid perfectio: nis reperitur in his, secundum quae aequalitas attenditur: quia nimirum in ea perfectiones omnium generum congregantur.

ARTICVLVS II. Vtrum in Divinis sit mutua aequalitas?

SEcundo quaeritur: utrum in DiviDnis sit mutua aequalitas? Et videtur, quod non: quia secundum Aug.

D toans Da6. de Trin. cap. ult. Imago enim si perfecte implet illud, cuius imago est, ipsa coaequatur ei; non illud imagini. Cum igitur Filius sit mago Patris, & perfecta imago, ut ibidem probat August. Filius aequabitur Patri; non Pater Filio.

Praeterea: secundum August. 1. de Doctrina Christ. In Patre unitas, in Filio aequalitas, in Spiritu Sancto unitatis, aequalitatis que concordia: si igitur ista non sunt confuse accipienda, cum non sit aequale, nisi in quo est equa itas, solus Filius dicetur aequalis: non igitur in Divinis est aequalitas mutua, Praeterea: secudum Dionys. 9. de Divin nom. In causa autem, & effectis non approu bavimus reciprocationem. Sed secundum Damasc. 1. lib. cap. 12. Pater est causa Filij, ergo inter Patrem, & Filium non erit conversio: si igitur Filius est aequais Patri, Pater (eo quod ibi negamus conversionem) non erit aequalis Filio. Praeterea: hoc idem videntur sonare verba Hilarij, qui dicit: Patem esse maiorem Filio, ergo non est ei aequalis, & ait: Filium non esse minorem Patre, & constat, quod nec maiorem; sed quod nec est maius, nec minus, est aequale, est igitur Filius aequalis Patri, non Pater Filio, ergo in Divinis non est aequalitas mutua.

In contrarium est: quia aequalia dicuntur aliqua propter eandem magnitudinem, quam habent, sed sicut eadem est magnitudo in Filio, quae in Patre, sic eauem est in Patre, quae inFilio, cum una sit magnitudo, & eadem in utroque, igitur mutuo coaequantur. Praeterea: aequale ad aequale refertur: unde relativum aequiparentiae dicitur: si igitur Filius ratione equalitatis re¬ fertur ad Patrem, oportet Patrem esse equalemFi¬ lio, & Filium Patri.

RESOLVTIO. In Divinis Personis mutua aequalitas, & mu¬ tua similitudo reperitur, licet non mutua adaequatio.

RREspond. dicendum, quod sicut Dunum in quantitate facit aequale sic unum in qualitate facit simile, ut dicitur 5. Metaph. quia similitudo, & aequalitas quasi eadem via accipiuntur unum per alium declarari potest: immo quia in Divinis sapientia, & bonitas, & huiusmodi sunt eadem cum magnitudine & virtute, similitudo & aequalitas ibi realiter differre non poterunt, ergo ibi, tum ratione identitatis realis, tum ratione similis operationis, similitudo & aequalitas se invicem declarabunt. Propter quod notandum, quod in aliquibus rebus creatis reperitur aequalitas sine similitudine, & similitudo sine aequalitate, sicut apparet in ijs, quae sunt, in 4. specie qualitatis: nam triahgulus & quadrangulus; & huiusmodi, quae sunt qualitates in quantitatibus; vel quam titates in qualitatibus; dicuntur similia: eo quod habent aequales angulos & latera proportionalia: ut Euctide dicit; sed dicuntur aequalia, eo quod aequale spatium occupant. Potest enim esse proportio laterum cum aequalitate angulorum absque aequalitate spatij, & aequalitas spatij absque proportione laterum, & ita in talibus potest esse aequalitas absque similitudine, & similitudo absque aequalitate: nam quadratum circumpositum gnomone est maius seipso priore, non dissimile, & ideo di citur: Crevit quidem; & non est alteratum Rursum: si inter duas lineas aeque distantes super aliquam basim constitue retur angulus, & super medietate eius erigeretur superficies quadrilatera, esse aequalitas superficiei trilaterae ad quadrilateram absque similitudine: in aliquibus tamen licet possit esse similitudo absque aequalitate; non tamen est aequalitas absque similitudine sexten dendo nomen aequalitatis ad ea, quae habent esse aeque intensum, vel remissum) nam nunquam est aequale aliquid alteri in calore, nisi sit simile; potest tamen esse simile absque eo, quod sit aequale: non enim quod est simile calido, oportet esse aeque calidum, sed sufficit ipsum habere calorem: & sicut est in calore, qui est virtus activa calidi, sic in omni virture dicere possumus, quod aequalia in virtutre aliqua se: cundum virtutem illam sunt similia, similia tamen non oportet virtutis aequalitatem habere: & secundum istam viam aequale se habet per additionem ad simile

Dicamus ergo, ut appareat veritas quaest. in talibus, ubi aequalitas similitudinem praesupponit, similitudinem, aequalitatem, & adequitionem se ha bere per ordinem, & unum ex altero, additionem recipere: Nam aequalitas supra similitudinem addit paritatem quia illa sunt similia, quae aliquam quam litatem participant: unde, quodlibet album cuilibet albo in albedine simila tur: illa tamen sunt, aequaliter alba quae albedine aequaliter participant Adequatio supra aequalitatem addit imitationem: nam ad hoc, quod aliquid adequatur alteri, non sufficit cum illo eandem formam habere; nec rui su est satis, quod illa forma existat equa liter in ambobus; sed requiritur, quod unum illorum per acceptionem illius forme ad similitudinem alterius sit exressum. Vnde si fabricator aliquam fenestram efficeret, & ad similitudinem, & aequalitatem illius aliam constitueret, fenestra secundo facta adequaretur prime; non econverso: licet inter utrasque modo converso similitudo, & equalitas haberetur,

Hoc viso, dicamis fec tria sic se habere, quod similitudo in aliquibu conversionem recipit, & non in omni bus: AEqualitas in omnibus: Adaequatio in nullis. Nam cum similitudo sit (ut hic loquimur) quasi aequalitatis genus eo quod potest esse perfecta, & imper fecta, & cum est perfecta, simul cum similitudine est aequalitas, cum imperfecta, absque aequalitate est similitudo, li cet semper inveniatur conversio in similitudine perfecta; in imperfecta non proprie; vel non semper conversio in venitur. Et inde est, quod dicimus figuram similem esse ei, quod repraeset tat; repraesentatum autem non est figu tae simile eadem acceptione similitudinis: nam cum talis similitudo imperfectionem importet, cum imperfecte dicatur res in sua figura, unde figura equus ron est aliud, quam falsus equi, & & ab equi perfectione deficiens: cum non sit iste defectus in equo respectu fiugurae, similitudo in talibus conversionem non recipit: quia cum unitas formae secundum paritatem aequalitatem faciat: quia non est intelligibile talem eparitatem esse in uno respectu alterius, quod in alio non existat. Equalitas sem per conversionem recipit: ad cuius declarationem facit, quod diximus: t quia aequalitas perfectam similitudinem exprimit, in qua (ut dicebatur) semper iconversio reperitur. Adaequatio autem per se nunquam convertitur: quia cum non sit idem respectu eiusdem causa & li causatum, vel imago & id, cuius est imago: nec expressum, & id, ad cuius similitudinem exprimitur, nunquam in talibus conversio reperitur: & ratione huius adaequationis dicit August. Imaginem coaequari ei, cuaus est imago, si perfecte id implet: & non e converso: quia imago imitatur id, cuius est; non e converso: unde accipit ibi coaequari pro adaequari; non pro aequalitate mutua. Propter quod prima ratio est soluta. Secundum hoc etiam loquitur August, aequalitatem esse in Filio. E Dionys. quod in causis, & in causatis non recipitur conversio: hoc etiam sonant verba Hilarij, quod Pater dicitur maior Filio ratione auctoritatis principij: unde Filius imitatur Patrem, & accipit ab eo esse; non e converso. Ex quo non concluditur Patrem non esse aequalem Filio, sed non adaequari Filio. Dicamus igitur in Divinis esse mutuam aequalitatem, & mutuam similitudinem: quia Pater genuit Verbum sibi aequale per omnia, ut dicitur 15. de Trin. cap. 14. Non autem dicimus ibi esse mutuam adaequationem, eo quod au ctoritas principij Personae procedenti non communicatur, licet procedendo Persona accipiat perfectam magnitudinem, & aequalem.

Ex his igitur rationes ad utramque partem solvuntur: quia primae mutuam adaequationem negabant, ut patet. Secundae autem aequalitatem mutuam concludebant. est magnitudo nisi virtualis, unde de