Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum in Deo sit voluntas?

D primum sic proceditur: videtur quod in Deo non sit voluntas: quia secundum Damasc. lib. 2. cap. 22. & 3. cap. 14. Voluntarium per se sequitur rationem, sed Deus non est naturae rationalis, sed intellectualis, ergo ei non competit voluntas.

Praeterea: secundum cundem lib. 2. cap. 22. Voluntas est rationalis liberi arbitrij appetitus, secundum quam aliquis libero arbitrio vult, libero arbitrio inquirit, & scrutatur. Sed inquirere & scrutari dicunt cognitionem cum discursu: cum igitur non competat Deo intelligere cum discursu, non competit ei habere voluntatem.

Praeterea: secundum Philosophum. in 3. de Anima, primum movens est appetibile sive bonum apprehensum: unde movet non motum; appetitus autem vel voluntas movet mota: cum igitur in Deo non sit aliqua virtus, quae moveat mota, cum ipse sit summe immobilis, non erit in eo voluntas.

Praeterea: voluntas est appetitus quidam, sed appetitus quamdam imperfectionem importare videtur. Nam materia, & universaliter imperfecta appetut suas perfectiones: cum ergo in Deo nor sit imperfectio, videtur quod ei non competat appetitus, & per consequennec voluntas.

In contrarium est Damasc. lib. 2. . cap. 22. qui dicit: In Deo voluntatem quidem dicimus, at electionem proprie non dicimus.

Praeterea: semper cognitionem se quitur aliquis appetitus: nam ex eo quod aliquis est cognoscens, movetur ad prosequendum vel fugiendum aliquid. quia igitur non est cognitio sine aliquo appo titu vel voluntate, cum in Deo ponamus cognitionem & intellectum, oportet nos ibi ponere voluntatem.

RESOLVTIO. Proprijssime in Deo est voluntat.

REspond. dicendum, quod de ratio¬ ne voluntatis, quantum ad praesens duo videntur esse, delectatio & libertas. Nam cuicumque competit habere voluntatem, competit & delectari. Vn. de Anselm. 4. de Conceptu virginal ostendit voluntatem in membris singuelis torqueri & delectari. Nam nihil es i delectabile, nisi secundum quod volitum; Inec tristabile, nisi prout est cotra voluntatem. Rursum cuicuque competit habere voluntatem, competit libere agere. Nam licet impetus & appetitus aliquis possit esse sine libertate; semper tamen de ratione voluntatis est libertas. Nam secundum Damasc. lib. 3. cap. 14. liberum arbitrium nihil est aliud nisi voluntas His visis satis apparet in quibus habet e¬ se voluntas. Nam in rebus naturalibus cognitione carentibus voluntas esse non otest: eo quod proprie talibus non conpetit delectari: nam cum delectatio praesupponat cognitionem: quia non gaudent nec tristantur quae cognitione carent, naturalibus voluntatem habere non competit: eo quod talia delectar non possunt. Rursum nec bruta proprie voluntatem habet. Nam licet eis competat delectari: quia ut scribitur 7. Ethi Bestiae, & pueri delectari prosequuntur. Tamen quia non sunt Domini sui actus & magis ducuntur quam ducant, & aguntur quam agant, voluntatem habet re non possunt. Vnde Damasc. in lib. 2. cap. 23. ait: quod cum irrationalibus inest aliquis appetitus, cofestim sit impetus ad operationem, unde talia aguntur & ducuntur a naturali appetitu: propter quod concludit, quod irrationalium voluntas esse non potest, eo quod voluntas sit rationalis, & liberi arbitrij appetitus Dicamus ergo voluntatem esse in hominibus, Angelis & Deo: eo quod talia, cum rationem habeant, extendendo rationem ad omnem cognitionem intellectivam, & delectantur, & libere agunt, sive sunt Domini sui actus: propter quod eis competit habere voluntatem, sive libertatem arbitrij. Vnde Boe. 5. de DConsol. ait: Nolla est rationalis natura, cui non adsit libertas arbitrij. Nam quod ratione uti naturaliter potest, id habet judicium, quo quaequam discernat, per se fugienda, optandave dignoscat. Et subdit,

Quibus inest ratio, inest etiam volendi, nolendique libertas. Licet ergo appetitus quintuple distinguatur, videlicet, naturalis, anima lis, humanus, Angelicus, & Divinus; I. bertas tamen arbitrij, vel voluntas solum tr plex esse contingit, humana, Angelica, & Divina, sed in his non uniformiter est reperta: quia secundum Damasc. lib. 3. cap. 14. Equivoce & aliter dicitur liberum arbitrium vel voluntas in Deo, & CAngelis, & hominibus. Modum autem hu jus analogiae, & multiplicitatis videre possumus, si bene consideramus delectationem, & libertatem, quae de necessitate ad voluntatem concurrere diximus. Nam Deus potissime delectatur, & libere agit; omnibus autem alijs per participationem, & per quamdam imitationem talia conveniunt. Quia maior est secundum Philosophum 7. Ethic.) delectatio in quiete quam in motu. Cum ergo per se & primo & principaliter Deo conveniat esse immobile, ei potissime competit delectari. Vnde & ibidem scribitur, quod Deus semper una simplici delectatione gaudet. Et 12. Meta. habetur quod intelligere Divinum valde est voluptuosum, Rursum ei potissime competit libere agere. Nam libertas sequitur cognitione universalem, & abstractam: nam qui videmus bruta apprehendere particula re objectum, non possunt habere dominium actus, nec libere agere: quanto ergo aliquid intelligit magis per speciet abstractam, & plura repraesentantem tanto liberius agit: & quia omnis crea tura est aliquo modo particulata & contracta ad genus & speciem, & nihil creatum per unicam formam omnia cognoscat, nulla creatura per omnem modum libere agit. Solus ergo Deus, qui omnino est abstractus, ad nullum genus entium determinatus, per unicam suam essentiam omnia cognoscens, per omnem modum libere agit. Est ergo in Deo non solum voluntas, immo nihil aliud in comparatione ad ipsum voluntatem habere dicitur: cum solus ipse per omnem modum libere agat & immobiliter delectetur. Nam & si non quaelibet delectatio arguit voluntatem, delectatio tamen immobilis perfectam voluntatem demonstrat. Vnde alia voluntatem habent inquantum eius imago existunt, & ipsum imitantur. Propter quod Damasc. lib. 3. c. 14. dicit hominem habere voluntatem & liberum arbitrium: quia est imago Divinae naturae, quae est voluntativa & arbitrio libera.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod sicut homo aliquando dicitur intellectualis, cum tamen proprie sit rationalis: sic Angelus & Deus aliquando dicuntur rationales, cum tamen sint intellectuales: attamen rationale sit communiter acceptum, ut competit Angelo, Deo, & homini, non dicitur univoce, propter quod libertas actionis Divinae superat libertatem actionis nostrae sicut cognitio ejus nostram excedit. Ad 2. dicendum, quod large accipiendo praescrutari, & inquirere, talia Deo conpetunt, licet non cum discursu:nam sicut rationalis dici potest, sic & talia es convenire possunt. Vel dicendum, quod notificatio illa non est voluntatis simpli citer, sed voluntatis ut est in homine. Ad 3. dicendum, quod non est de ratione voluntatis, communiter sumptae, quod sit movens motum; sed de ratione voluntatis, quae movet propter finem alium: & quia voluntas Divina omnia vult propter se ipsam, non oportet, quod moveat mota: nisi forte vellemus loqui de motu metaphorice, secundum quod aliquis cognoscens & amans se il sum movere dicitur, inquantum, secundum modum intelligendi, amatum movet amantem, & cognitum cognostentem, prout in cognitione & amore se: cundum rationem intelligitur quidam motus. Et istum modum visus est sequi Plato, qui semper primum movens se psum movere dixit.

Ad 4. dicendum, quod in Deo non proprie est appetitus, licet in eo sit voluntas: quia appetitus videtur importare desiderium rei non habitae, quod proprie Deo convenire non potest.

ARTICVLVS II. Vtrum Deus tantum se velit, an etiam alia?

Ecundo quaeritur: utrum Deus vellt DO tantum se, vel etiam velit alia? Et videtur quod solum se velit: quia licet intelligedo vilia, per se loquedo, non simus viles, sed ipsa vilia nobilitentur ex eo quod intelligutur a nobis: quia in intelligedo est motus rerum ad animam. Tamen vo lendo vilia, de necessitate sumus viles: nam in volendo est motus animae ad res: ideo in tali actione non res conformantur animae, sed anima rebus, ergo volendo vilia, vilia non nobilitantur, sed ipse volens vilescit, & vilibus conformatur: cum igitur omnia sint vilia respectu Dei, & ipse in nullo vilescere possit, dato quod possit intelligere se & alia; tamem tantum se volet, & non alia. Praeterea: secundum Philosophum 3. Ethic. voluntas est finis, electio autem eorum quae sunt ad finem, ergo cum nihil sit finis voluntatis Divinae nisi ipse Deus, voluntas Divina est solum respectu sui, & Deus solum se ipsum vult & non alia. Praeterea: voluntas movetur a volito; sed nihil aliud a Deo potest movere voluntatem Divinam, ergo nihil aliud a Deo est, a Deo volitum.

Praeterea: quidquid voluntas vult, vel vult ut finem, vel propter finem: sed Deus non vult alia a se, ut finem, cum solum sua bonitas sit finis voluntatis ejus: nec propter finem, quia habito fine, nihil propter finem appetitur, ut habita sanitate non desideratur potatio. Cum igitur semper Deus perfecte & complete suam bonitatem habeat, alia ab ipso non sunt volita.

In contrarium est: quia secundum Damasc. lib. 1. cap. 8. Creatio est opus voluntatis. Ergo quidquid Deus creat vel producit, illud vult: igitur cum omnia alia a se ipse creaverit & produxerit, non solum vult se, sed etiam omnem creaturam.

Praeterea: amor & dilectio non possunt esse absque actu vo luntatis: cum igitur Deus diligat omnia quae sunt, , uxta illud Sap. 12. Diligis ominia, quae sunt, & ninil odisti horum, quae fecisti: Deus non solum vult se, sed etiam alia.

RESOLVTIO. Deus primo & principaliter vult se, & ut principale obiectum: alia vero quasi ex¬ consequenti & ut obiecta secundaria.

REspond. dicendum, quod semper potentia secundum modum inter igendi intelligitur tendere in sunm obectum, & in aliquod oblectum tendit principaliter & primo; in aliquod vero ex consequenti: & actus ille, secundum quem comparatur ad obiectum princiale, semper induit nomen potentiae, eo quod simpliciter & quodam modo naturaliter actus sic acceptus potentiam respiciat. Sic enim videmus in intellectiova potentia, ut quia intellectus per se & uprimo fertur in cognitionem principio nrum: & quasi ex consequenti tendit in cognitionem conclusionum. Nam cognoscendo principia conclusiones noscit: i, ideo noticia principiorum, in quae indtellectus tendit principaliter, induit nomen potentiae, & vocatur intellectus: enam ipsa principiorum cognitio secunerdum Philosophum 6. Ethic. intellectus nominatur; cognitio tamen eorum, in qua cintellectus tendit quasi ex consequenti, non accipit nomen potentiae, sed alio anomine nominatur, ut cognitio conclusionum non dicitur intellectus, sed scientia: non quia conclusiones non intelligantur, sed quia non intelliguntur per se & primo: & sicut est ex parte nintellectis, sic suo modo est ex parte evoluntatis. Nam principale obiectum voluntatis est finis; ex consequenti autem ea quae sunt ad finem: ideo actus ille, secundum quem voluntas tendit in finem, induit nomen potentiae, & dicitur voluntas: prout autem vult ea quae sunt ad finem, dicitur electio: ideo dictum est, quod voluntas est finis, electio autem eorum, quae sunt ad finem, sicut intellectus est principiorum, scientia conclusionum. Vult ergo voluntas finem, & ea quae sunt ad finem: sicut intellectus intelligit principia & conclusiones: tamen vult finem per se & primo, ea quae sunt ad finem, ex consequenti: sicut intellectus inteldigit principia per se & primo; conclusiones vero intelligendo principia. Cun ergo quaeritur: utrum Deus velit alia a se, si loquimur de actu voluntatis, prout per ipsum conparatur voluntas communiter ad omnia sua obfecta sive principalia, sive secundaria, sic Deus non solum, vult se, sed etiam alia. Si vero loquimur de actu voluntatis, prout quodam speciali modo: quia principaliter, & primo per ipsum tendit voluntas in objectum, sic Deus solum vult se & non alia: & ratione hujus specialitatis dicitur voluntas finis, & non eorum, quae sunt ad finem: non quod ea quae sunt ad finem non sint volita, sed quia non sunt volita principaliter & primo. Vult ergo Divina voluntas, & etiam quaelibet alia finem & ea, quae sunt ad finem: tamem quodam speciali modo finis habet rationem voliti, propter quod voluntas ipsius esse dicitur.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod volendo vilia fimus viles, si in vilibus finem nostrum constituimus. Nam voluntas per se & primo tendit in finem, & ibi quietatur: & ideo volendo vilia tanquam finem, vilibus conformatur & vilescit. Sed si volumus vilia tanquam ea, quae sunt ad finem, non conformamur vilibus, ubi non quiescimus, sed ipsi fini, in quem vilia ordinamus. Ergo quia Deus non vult alia a se tanquam finem, sed ut ea quae sunt ad finem, potest velle alia a se absque eo, quod vilescat.

Ad 2. dicendum, quod voluntas dicitur esse finis, non quia alia a fine non sint volita, sed quia non sunt volita nisi in ordine ad finem: ideo voluntas dicitur esse finis formaliter, inquantum omnis ratio volendi a fine sumitur: est tamen aliorum a fine materialiter, prout alia per finem sunt volita.

Ad 3. dicendum, quod voluntas Divina comparatur ad omnia alia, sicut voluntas artificis ad sua opera. Nam omnia, quae in creaturis aspicimus, a Divina voluntate processerunt. Voluntas autem artificis, & si respectu finis se habet ut mota, & vo lendo finem iquodam modo movetur ab illo; respectu tamen aliorum se habet ut movens: quia volendo finem alia operatur. Vel est causa quare alia producantur, & quia omnia alia a Deo conparata ad Divinam voluntatem se habet at ea, quae sunt ad finem, non debemus arguere talia movere Divinam volunta, tem, prout ab ea sunt volita, sed magis e converso, divinam voluntaten t movere, & producere illa inquantum

illa vult.

Ad 4. dicendum, quod Deu vult alia a se non ut finem, sed propter finem: quia propter suam bonitatem, non propter eam acquirendam, sed communicandam. Producit enim creata & vult eis communicare suam bonitatem. Non ergo est simile, quod simile dicebatur, quia potio diligitur propter sanitatem acquirendam: & ideo, habita sanitate, non desideratur potio; sec Deus vult creaturam propter suam bonitatem communicandam: & ideo, habita sua bonitate creaturam producit, ut ei illam communicet.