Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum praedestinatio ponat aliquid in praedestinato?

AD 1. sic proceditur: videtur, quod praedestinatio ponat aliquid in praedestinato: quia non est bonum alicuius nisi ex eo, quod consistit in eo. Si igitur nihil adipisceretur praedestinatus ex praedestinatione sua, secundum modum intelligendi, non videretur praedestinatus esse melioris conditionis, quam non praedestinatus, quod falsum est, Praeterea: relationes Dei ad creaturam videntur ponere aliquid realiter in creatura, & secundum rationem in Deo; sec praedestinatio videtur quadam relationem importare, per quam refertur Deus ad creaturam, ergo secundum rem ponit aliquid in creatura, secundum modum intelligedi in Deo.

Praeterea: praedestinatio, ut videtur, provi: dentiam includit, sicut speciale commune: nam providentia est omnium, praedestinatio aliquorum; sed Deus providere rebus dicitur ex eo, quod confert eis ea, per quae possunt consequi fines suos: sed ipsa collatio aliquid in re ponit, ergo & praedestinatio, quae providentiam includit, aliquid in re ponit. Praeterea: praedestinati dcuntur, qui sunt, ordinati ad adipiscendum gloriam; sed gloria non potest adipisci sine gratia. Cum igitur gratia aliquid ponat in eo, qui est Deo gratus, ergo & praedestinatio necessatio aliquid ponit in praedestinato.

In contrarium est: quia praedestinantur praedestinati, antequam sint: cum Deus elegerit nos in ipso ante mundi constitutionem; sed antequam res sit, nihil in ea esse potest, ergo &c. Praete rea: secundum Augustinum praedestinatio est propositum miserendi, sive praeparatio beneficiorum; sed homo potest proponere conferre aliquod bo un alicui, antequam conferat, & praeparare danda, antequam det: non ergo oportet bona praedestinata creaturae esse in creatura; sed sufficit esse Divinum propositum ad conferendum.

RESOLVTIO. Praedestinatio formaliter non ponit aliquid in praedestinato: ponit vero, vel ponet cau¬ saliter secundum Divinum propositum.

REspond. dicendum, quod, sicut suRperius tactum est, sic se habet Deu respectu universi: sicut Paterfamilias res pectu suae domus: ita quod totum universum respicit Deum, quasi una domus unum patrem: & sicut Paterfamilias disponit domum suam in se ipso, antequam talis dispositio executioni mandetur: sic Deus Pater saeculi, & mundi Princep. ab aeterno & ante mundi constitutione secundum bene placitum suae volunta. tis disposuit, & ordinavit in se ipso, quae videmus nunc suos cursus temporaliter agere. Nam cum non oporteat res esseut a Deo cognoscantur: cum ipse vocet ea, quae non sunt tanquam ea, quae sunt: dicere nos oportet de fluxum terum secundum varietates temporum, quem videmus, ab aeterno Deo praesentem extitisse: & sicut videmus res secun dum suum actualem cursum in suos fines dirigi: sic arbitrari debemus, quod Deus ab aeterno scivit, & voluit sic res suos cursus peragere, & in suos fines dirigi, & eas in se ipso praeordinavit, & in suos fines direxit: & quia praedestinare nihil est aliud, quam praemittere, sive praedirigere, vel praeordinare: ita quod ibi, prae, prioritatem aeternitatis ad alia impor tat: dicere debemus, quod sicut modo res mittuntur, destinantur, & ordinantur in suos fines: ita prius ab aeterno praemittebantur, praedestinabantur, vel praeprdinabantur in ipso Deo. Dato ergo, quod destinatio aliq id ponat in destinatis, ut accipiamus destina tionem pro executione praedestinantis, secundum quam res in se ipsis actualiter destinantur, & in suos finet diriguntur: praedestinatio autem, secundum quam aeternaliter Deus in se ipso omnia praedirexit, non ponit aliquid in re secundum actualitatem, sed solum secundum Divinum propositum. Verum quia consecutio gloriae, in quam tanquam in finem praedestinati secundum Divinum propositum diriguntur, non potest esse sine collatione gratiae, oportet praedestinationem: utriusque praeparationem esse, gloriae, videlicet & gratiae: vel propositum gratiam & gloriam conferendi. Nam ex eo, quod Deus proposuit talia conferre creaturae rationali, dicitur eam praedestinasse, Cum ergo quaeritur: utrum praedestinas tio de necessitate aliquid ponat in praedestinato? Si loquamur de positione actuali, non. Sed si loquimur de positione secundum Divinum propositum, sic Verum quia Divinum propositum oportet impleri, dicere possumus, quod omnis praedestinatus, vel gratiam habet, vel gratiam habebit. Vnde quodammodo de necessitate, secundum quod praevisa a Deo necessaria sunt, & Divinum propositum de necessitate impletur, praede¬ stinatio in praedestinato aliquid ponit, vel aliquando ponet.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod praedestinatio est quaedam actio praedestinantis, & est in praedestinante, Nam cum praedestinatio sit Divinum propositum, vel non realiter differat ab eo, sicut velle est in velete, & to in voli to, & propositum est in proponete, & non in eo, de quo habetur propositum. Sic praedestinatio est in praedestinante, & non in praedestinato: unde praedestinatum non denominatur a praedestinatione, sicut coloratum a colore; sed quodammodo, sicut visum denominatur a visione. Nam licet color sit in colorato, quem denominat; visio tamen non est in viso, sed in vidente: sic praedestinatio non est in praedestinato, sed in praedestinane, igitur formaliter praedestinatio nihil ponit in praedestinato. Verum quia talis praedestinatio vel tale Divinum propositum est causa, quare aliquis gratiam & gloriam consequatur, causaliter vel aliquid ponit, vel saltem ponet. Vnde praedestinatus melioris conditionis est, quam non praedestinatus: quia vel hanet gratiam, vel habebit.

Ad 2. dicendum, quod aliqua relatio est Dei ad crea turam, quae fundatur super aliqua actua, li operatione procedente in creaturam & rales relationes non possunt convenire Deo, nisi ex tempore: & sunt realiter in creatura, & secundum modum neelligendi in Deo, secundum que modum Deus dicitur Dominus & Crea tor. Aliquae veto relationes sunt, quae non dicunt respectum ad creaturam in actu; sed quodammodo in habitu: & cum tales relationes esse possint, ante quam creatura sit, non oportet, quod aliquid in creatura ponant: & quia prao destinatio, secundum quod Deus omnia in se ipso ab aeterno in suos fines direxit, non fundatur super aliqua actione transeunte in exteriorem materiam, non de necessitate aliquid ponit in praedestinato, nisi modo, quo dictum est Ad 3. dicendum, quod providentia dupliciter potest accipi. Primo in se secundum quod est quaedam ratio ordinis dirigendorum in finem, & sic est aeterna: & est solum in providente. Alio modo possumus accipere providentiam pro executione eius, secundum quod Deus actualiter rebus providet, & sic actuali¬ ter aliquid ponit in his, quae sub providentia continentur. Sic etiam & sipraedestinationem accipere vellemus pro executione eius, secundum quod Deus aliquos actualiter dirigit in gloriam, conferendo eis gratiam, per quam possint talem finem adipisci, & sic prae destinatio ponit aliquid in praedestinato.

Ad 4. dicendum, quod secundum quod praedestinati ordinantur ad gloriam, sic habent gratiam, ut si ordinantur secundum Divinum propositum, solum secundum Divinum propositum habent eam. Si vero actusa liter ordina tur: quia actu iusti sunt, secundum quo est aliquis vita aeterna dignus, actualem gratiam habent: igitur praedestinatio non de necessitate ponit gratiam in praedestinato actualiter; sed solum secundum Divinum propositum.

ARTICVLVS II. Quid dicat praedestinatio in praedestinante?

SEcundo quaeritur: quid praedestinatio sit in praedestinante?

Et videtur quod sit idem, quod praescientia: quia secundum Augustinum in libro de Prae¬ destinatione sanctorum: praedestinatio sine praescientia esse non potest. Aut ergo hoc dictum est: quia praescientia a praedestinante est indifferens re, & gropter identitatem realem unum sine alio esse non potest: aut quia est indifferens ratione? Si autem dicatur hoc esse dictum propter identitatem realenm tunc pari ratione praedestinatio non posset esse sine quocumque Divino attributo: supervacue ergo specialiter mentio fieret de praescientia. Hoc igitur dictum est propter indifferentiam secundum rationem; sed quae non differunt, nec re, nec ratione, penitus sunt idem: non ergo aliud dicit: in Deo praedestinatio quam praescientia.

Praeterea: videtur, quod pertineat ad voluntatem: quia praedestinatio secundum Augustinum est propositum miserendi; sed propositum: ad voluntatem pertinet, ergo &c. Praetarea: videtur, quod pertineat ad poten¬ tiam: quia praeparare ad potentiam pertinet; sed diffinitur praedestinatio, quod est praeparatio gratiae in presenti, & gloriae in futuro, ergo &c.

Praeterea: videtur, quod pertineat ad providentiam, quia ordinare aliquid ad finem ad providentiam pertinet; sed praedestinare aliquos est eos ordinane in finem, ergo &c.

RESOLVTIO. Praedestinatio, quae in quatuor differt a providentia, uno modo accepta dicit actum in tellectus includentem actum voluntatis; & alio modo dicit voluntatis prae¬ supponentem cognitionis actum.

REspond. dicendum, quod praede4. destinatio importat quamdam praeordinationem in finem: unde August. in de Praedestinatione sanctorum, praedestinationem praeordinationem vocat Similiter & providentia ordinem in finem importat. Nam ex hoc aliqua, sub providentia ordinantur, inquantum non per omnem modum privata sunt fine sed huiusmodi ordinem in finem aliter importat praedestinatio, aliter providem tia: quia providentia dicit huiusmodiordinem, vel rationem ordinis commu niter; sed praedestinatio specialiter. Est enim praedestinatio uno modo sumpta praeordinatio aliquorum in finem super naturalem, praeordinatio dico volita vel in executione ordinata secundum propositum voluntatis. In duobus ergo principaliter differt praedestinatio a providentia: quia providentia est ordo vel ratio ordinis rerum dirigendarum in finem communiter acceptum. Sed praedestinatio respicit finem: quemdam specialem: quia supernaturalem. Rursum huiusmodi ordo, vel ratio ordinis importata per predestinationem est necessario volita, vel in executionem ordinata secundum propositum voluntatis. Sed providentia dicit ordinem vel rationem ordinis communiter, acceptum, propter quod praedestinatio comparata ad providentiam dupliciter specialitatem importat, videlicet, ratione finis, & ratione ordinis in finem. Nam praedestinatio importat finem specialem ut gloriam, vel vitam aeternam, quae est finis solum rationalium, vel intellectum habentium. Dicit etiam specialem mo dum ordinis in talem finem. Vnde secundum providentiam ordinantur omnia rationalia in talem finem: quia Deus voluntate antecedente vult omnes homines salvos fieri. Sed secundum praedestinationem, in talem finem solum, ordinantur electi.

Ex his autem, quantum ad praesens, oriuntur quatuor differentiae praedesti nationis ad providentiam. Prima est quia providentia est respectu omnium. Nam cum nihil sit in universo inordinatum, & cum modus Divinus sit quod ad bonum dirigens cuncta disponat. nihil est in universo privatum omni fine. Nam & ipsa mala ordinantur in aliquem finem, inquantum ex eis Deus bonum elicit. Potest ergo aliquid in universo effugere aliquem finem, & unum modum ordinis: sed effugere simpliciter finem, & omnem modum ordinis est impossibile. Vnde providentia, quae non dicit specialem modum ordinis, est omnium. Est enim providentia Divina ratio in summo Principe constituta, quae cuncta disponit, ut dicitur 4. de Consolatione; sed praedestinatio non est omnium: quia non omnia consequuntur finem illum supernaturalem, videlicet fruitionem aeternam. Secunda est: quia potest reservari ratio providentie, si hus iusmodi ordo rerum solum speculative accipiatur. Dictum est enim, quod in providentia importatur ratio ordinis communiter; sed praedestinatio huiusmodi ordinem vel rationem ordinis, im portat specialiter: quia dicit eam volitam, vel secundum voluntatem in exem cutionem ordinatam. Tertia differentia est quia ratio ordinis, quae importatur in praedestinatione, est volita non solum voluntate antecedente; sed etiam conse quente: quia ex hoc aliquid ordinatur in executionem secundum propositum. voluntatis, inquantum illud est volitum voluntate consequente. Sed providetia, quae rationem ordinis dicit com muniter sumptam; sive huiusmodi ratiossolum speculative accipiatur, sive simul cum speculatione adsit ibi propositum voluntatis antecedentis, sive consequetis, ut est in Deo, ubi malitia non potest esse corruptiva principij, providentia dici potest. Quarta est: quia praedestinatio magis ex parte voluntatis se te¬ net, quam providentia. Nam providen tia est pars prudentiae, immo est id, in quo quodammodo completive prudem tia reservatur: ponuntur enim parte: prudentiae memoria praeteritorum, intelligentia praesentium, providenti futurorum; sed memoria praeteritorum & intelligentia praesentium requiruntur ad prudentiam, ut prudens sciat bene coniecturari de futuris: unde quodam modo completive prudentia in providentia reservatur: & quia prudentia est in intellectu, providentia quodammodo ex parte intellectus se tenet; sed, ut infra patebit, cum de reprobatione disputabitur, destinare dupliciter sumitur nam uno modo idem est, quod dirigere aliquid in finem: & sic est actus intellectus includens actum voluntatis volemtis finem. Alio modo ipsum proponene quodammodo destinare dicitur: & isto modo destinatio actus voluntatis existit, secundum quod dicimus aliquem destinare aliquid in corde suo, quod se facturum proponit: & sic praedestinatio se tenet quodammodo completive exparte voluntatis; non tamen simpliciter dicit actum voluntatis, sed praesupponit actum cognitionis ostendentis fine, in quem voluntas tendit. Quocumque tamen modo sumatur semper praede stinatio se tenet magis ex parte volum tatis, quam providentia. Ex his autem differentijs assignatis, & potissime ex ista ultima, apparet quid praedestinatio dicat: quia secundum unam sui accep tionem dicit actum intellectus includentem voluntatem, & secundum aliuam dicit actum voluntatis praesupponentem: cognitionem. Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod praedestinatio sine praescientia esse non potest propter ordinem, quem habet ad eam. Praescit enim Deus, quos praedestinare debet: unde arguebatur exinsufficienti.

Ad 2. dicendum, quod

propositum nominat actum voluntatis non simpliciter, sed praesupponentem cognitionem ostendentem finem, & destinare uno modo sumptum videtur importare actum voluntatis, ut habet ordinem ad intellectum ostendentem finem.

Ad 3. dicendum, quod ibi praeparatio accipitur non pro praeparatione in opere, sed secundum propositum voluntatis. Ad quartum dicendum, quod ibi praedestinatio aliquo modo sumpta, est quidam modus providentiae, inquantum importat quemdam ordinena in finem specialiter, cum providentia sit ratio ordinis accepta communiter.

ARTICVLVS III. Vtrum praedestinatio sit idem quod liber vitae?

TErtio quaeritur: utrum praedestinatio sit idem, quod liber vitae? Et videtur, quod sic: quia ex hoc aliquis adipiscitur gloriam: quia est scriptus in libro vitae; sed attributa Divina nobis innotescunt per effectus: igitur idem est liber vite, quod praedestinatio: cum idem effectus, ut adeptio glorie, conveniat utrique.

Praeterea: praedestinare est praeordinare: quia secundum Ang. praedestinatio praeordinationem importat: sed ordinare pertinet ad rationem & intelle ctum: cum ergo libet vite nihil sit aliud, quam conscriptio, vel cognitio eorum, quae ad vitam ordinantur, idem est praedestinatio, quod liber vitae.

Praeterea: gcientia Dei causat res ergo huiusmodicognitio Divina, quam habet Deus de destinandis sive de praedestinatis est causa, quare tales destioentur. Sicut ergo de Deo dicimus, quod suum dicere est suum facere: eo quod dicendo, vel Ver bum generando, omnia facit: sic dicere possumus, quod suum cognoscere, vel sua cognitio, quam habet de destinandis, est suum destinare, vel praedestinare: eo quod cognoscendo praedestinat: cum sua cognitio sit causa terum; sed huiusmodi cognitio est liber vitae, ergeo &c.

Praeterea: omne metaphorice dictum reducitur ad aliquid, quod proprie sumitur; sed liber vite non potest dici in Deo proprie: cum liber quid corporale nominet, ergo reducitur ad aliquid proprie acceptum; sed huiusmodi videtur esse praedestinatio, ergo &c.

In contrarium est: quia de libro vitae, ut videtur, aliqui deleri possunt, & delentur: nam, cum oret Psalmus, quod Deleantur de llbro viventium, & oratio non sit de impossibilibus, aliqui inde deleri possunt. Sunt enim ibi aliqui scripti, qui non salvabuntur, ut patebit, ergo non idem est esse praedestinatum, & scriptum in libro vitae: quia omnes praedestinati salvabuntur.

Praeterea: praedestinatio quodam modo se videtur tenere ex parte voluntatis; sed liber vitae solum videtur dicere Divinam cognitionem: non ergo idem sunt, formaliter loquedo, praedestinatio & libet vitae.

RESOLVTIO. Divina cognitio electorum liber vitae metupho¬ rice dicitur, qui a praedestinatione in aliquibus differt.

REspond. dicendum, quod ne laboRremus in aequivoco, sciendum quod liber vite tripliciter accipitur. Vno modo dicitur liber vitae ipsa Divina cognitio, quam habet de rebus: nam sicut intellectus noster in sui creatione dicitur esse sicut tabula rasa, in qua nihil est scriptum, eo quod nihil ibi relucet, & post quam species acquisivit, conscriptus dici potest: sic Divina cognitio, metaphorice loquendo, quidam liber dicitur uia in eo omnia relucent, & ibi omnia repraesentantur. Rursum liber vitae dici potest quidquid modum vivendi annunciat: quia sicut liber mandatorum dicitur, ubi scripta sunt mandata, & ubi docentur ea, per quae mandata observantur: sic liber vitae dici potest, ubi do centur ea, quibus observatis vivimus: & sic sacer canon, scilicet, vetus & novum testamentum, ubi regniae vivendi traduntur, libet vitae dici potest. Tertio modo ipsa conscientia hominis potest. dici liber vitae: quia in ea scriptum est, qualiter homo vixit. Cum quaeritur: ut trum praedestinatio sit idem, quod libet ritae, non est quaestio de libro vitae, prout liber vitae vetus & novum testamentum appellatur: nec etiam secundum quod liber vitae coscientia dicitur. Sed quaestio est secundum quod liber vitae pro Divina cognitione accipitur. Adver, tendum tamen, quod Divina cognitio dupliciter dicitur liber vitae. Primo: Quia actio intellectus est vita, ut dicitur 12. Meta. Et ex hoc concludit Philosophus bidem, quod Deus est vivus nobilis inn fine nobilitatis: quia semper intelligit, u & suum intelligere est summe voluptuo¬ sum: & sic accipiendo librum vitae, Divina cognitio etiam respectu omnium dicitur liber vitae. Nam omnia, quae facta sunt, in ipso vita erant, & quidquid ab eo cognoscitur, prout in eo est, est lux & vita. Secundo: dicitur Divina cognitio liber vitae, inquantum, & cog noscit eos, quos praedestinavit ad vitam: & sic in libro vitae non sunt scripti omnes; sed solum iustificandi: & sic loquimur de libro vitae, cum quaeritur: utrum praedestinatio sit idem, quod ipse. Et, ut appareat differentia inter ipsa, notandum, quod non sic possumus dicere de praedestinatione, sicut dicimus d providentia. Nam ratio ordinis dirigendorum in finem communiter sumpta, & solum speculative considerata, providentia appellari potest, ut patet per habita: sed si ordo, quem importat praedestinatio, solum speculative sumeret tur, ratio praedestinationis in eo salvari non posset. Nam cum praedestinare aliquo modo dicat Divinum propositum miserendi, vel dirigendi aliquos in vitam aeternam, in sola speculatione Divina praedestinatio salvari non potest. Cum igitur Deus speculativam cognitionem habeat omnium praedestinatorum: cum talis cognitio praedestinatio dici non possit, appellata est liber vitae. Sici enim debemus intelligere, quod sicut dux exercitus milites meliores, & magis in armis instructos eligit, & ut eor magis memoriter teneat, eos in libro aliquo scribi facit, & scriptos ad bellum destinat: unde & liber ille posset dici liber belli, vel liber exercitus: quia ibi scripti sunt, qui bellare debent: sic Deus ante mundi constitutionem elegit, quibus misereri volebat: & quia huiusmodi electos firmiter in cognitione habet, dicitur eos scripsisse in libro vitae: quia cognitio illa est eorum, qui ad vitam destinantur: & sic electos & concriptos secundum suum propositum voluntatis destinavit, sive direxit in vitam. Differt autem liber vitae a praede stinatione, quantum ad praesens, in quatuor. Primo: quia liber vitae se tenet exparte intellectus, & cognitionem Divinam nominat: sed praedestinatio, cum dicat Divinum propositum, quodam modo includit, vel importat actum Divinae voluntatis. Secundo differt ratione ordinis: nam secundum modum in¬ telligendi liber vitae praecedit praedestinationem: quia prius secundum intellectum Deus eligit, & electorum firmam cognitionem habet: & postmodum electos, & ab eo firmiter cognitous salvare proponit, sive eos praedestinat. Et quia talis firma cognitio dicitur liber vitae metaphorice loquedo, quia ad modum libri firmiter talium cognitionem retinet: ideo liber vitae secundum modum intelligendi praedestinationem praecedit. Tertia differentia est penes causalitatem:, nam liber vitae non est causa immediata, quare aliqui beatitudinem consequuntur. Sed vel est causa sine qua, vel causa mediante voluntate: sed Divina praedestinatio, potissime prout dicit Divinum propositum miserendi, est simpliciter causa, quare diriguntur in vitam Quarto differt: quia plures sunt script in libro vitae, quam sint praedestinati: no scribuntur in libro vitae non solum, quo consecuturi sunt vitam aeternam expraedestinatione; sed etiam qui cosecuturi sunt eam secudum suam causa, ut qui in praesenti habituri sunt gratiam, dato quod in futuro non consequentur gloriam: & ideo omnes praedestinati salvabuntur: aliqui tamen scripti sunt in libro vitae, qui inde deleri possunt, & delentur: cum per peccatum amittunt gratiam, quam habent: Patet ergo non idem esse praedestinationem & libruvitae.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod licet idem effectus habeatur ex libro, & ex praedestinatione: non tamen eodem modo, quia, ut habitum est, consecutionis gloriae aliter est causa praedestinatio, aliter liber vitae.

Ad 2. dicendum, quod praedestinatio dicit ordinem, non qualitercumque, sed volitum, vel dicit ordinationem in finem secundum propositum voluntatis: liber autem vitae dicit cognitionem eorum, qui sic ordinantur in finem: non ergo idem sunt, ut patet per dicta.

Ad 3. dicendum, quod scientia Dei est causa rerum, non simpliciter; sed mediante voluntate: sic & libet vitae est causa, quare aliqui dirigantur in finem, mediante Divino proposito, vel mediante Divina praedestinatione.

Ad 4. dicendum, quod liber vitae dicitur in Deo metaphoricem: proprie tamen ibi esse dicitur firma cognitio eorum, quibus misereri proposuit: non ergo liber vitae reducitur ad Divi¬ nam praedestinationem, quod sit idem formaliter, quod ipsa, sed ad Divinam cognitionem.