Quaestio 2

ARTICVLUS I. Vtrum reperiatur vestigium Dei in creaturis?

AD primum sic proceditur: videtur quod Deus non repraesentetur per vestigium: quia quod non est investigabile, non habet vestigium. Sed ut dicitur 1. de Divin. nom. Divina substantia laudata est sicut invisibilis, incomprehensibilis, inscrutabilis, & non investigabilis.

Praeterea: vestigium est rerum mobilium, sed Deus est immobilis per se, & per accidens, & abintra: ut probatur 8. Phys. ergo &c.

Praeterea: uestigium est rerum habentium divisionem, Deus divisione caret, ergo &c.

In contrarium est Aug. 6. de Trinit cap. 10. ubi ait: oportet, ut Creatorem per ea, quae facta sunt, intellectum conspicientes Trinitatem intelligimus, cuius in creatura quo modo dignum est apparet vestigium.

RESOLVTIO. Dei vestigium in creaturis reperitur.

REspondeo dicendum, quod ut scriRbitur 6. Topic. omnes transferentes secundum aliquam similitudinem transferant: cum igitur vestigium Dei in crea tura dicatur translative, non oportet se: cundum omnem modum habere rationem vestigij. Propter quod advertendum, quod vestigium proprie est pedis, ad cuius similitudinem triplici via sumitur creatura respectu Dei, ut vestigium res pectu animalis. Prima via sumitur ex representatione: nam vestigium repraesentat personam hominis, vel alterius ani malis, cuius existit medio modo inte distinctum, & confusum. Nam respectu individui quaedam sunt omnino confusa, ut quae conveniunt ei ratione generis utputa quae conveniunt Petro ratione animalis. Quaedam sunt omnino distin cta, ut quae conveniunt ei ratione sua persone. Quedam sunt medio modo, ut quae conveniunt ei ratione hominis, sive speciei. Vestigium non ducit in cog¬ nitionem omnino distinctam: quia vestigium Sortis non ducit in cognitionem Sortis, nec in cognitionem omnino confusam, sed in cognitionem medio modo, ut in cognitionem quia homo. Nam exdistinctione formarum, & specierum causatur distinctio in membris, ex quorum applicatione habetur vestigium: unde & Comm. dicit sup. 1. de Anim. quod membra leonis, & membra cervi differunt: quia animae differunt: & sicut est in personis humanis, ita est suo modo in Personis Divinis. Quia quaedam omnino sunt ibi communia, ut essentialia non appropriata, ut essentia, Divinitas, & huiusmodi. Quaedam sunt omnino propria, ut constitutiva Personarum, sicut Paternitas, Filiatio, & huiusmodi. Quaedam sunt medio modo, ut essentialia appropriata, sicut Potentia, Sapientia, & huiusmodi. Vestigium in creaturis ducit in cognitionem appropriatorum, quae medio modo se habent inter omnino distinctum, & omnino non distinctum, sicut vestigium pedis respectu animalis. Secunda via est ratione cognitionis: nam sicut per vestigium in via ducimur in cognitionem eius, cuius est vestigium ita per vestigium in Creatura, quae est quasi via deveniedi inCreatorem, ut narrat Hugo in principio comm. super Ang. Hietar. ducimur in cognitionem Creatoris, Tertia via sumitur ex modo impressionis: nam pes imprimit vestigium suum in pulvere, sicut anulus in cera. Iste autem modus impressionis assimilatur modo, quo imprimit sensibile suam similitudinem in sensu: ut dicitur in 2. de Anim. sensibile autem habet in se formam vere sensus, aut eam habet extranee, & diminute: ut vult Comm. in 2. de Anim. ita Deus similitudinem perfectionis suae imprimit in creaturam: sed ipse eam habet proprie & vere; creatura eam habet diminute, & quodamum modo extranee. Et ita patet, quod triplici via repraesentatio Dei in creaturis appellatur vestigium.

Resp. ad arg. Ad 1. dicendum, quod Divina substantia non est investigabilis perfecte; est tamen investigabilis aliquomodo, & secundum quod est investigabilis, vestigium habet.

Ad 2. & 3. dicendum, quod vestigium hic sumitur transumptive: argumenta arguebant, ac si sumeretur proprie.

ARTICVLVS II. Vtrum vestigium sumatur per comparationem ad essentiam, vel Personas?

Ecundo quaeritur, respectu cuius sumatur vestigium?

Et videtur quod respectu essentiae: quia vestigium non accipitur in creaturis, nisi secundum quod sunt esectus Dei. Sed creare, efficere sunt actus essentiales, ut potest patere ex regula data ab Aug. 5. de Trin. cap. 8. ergo &c. Praeterea: secundum eumdem 5. de Trin. cap. 14. Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus relative ad creaturam unum princi¬ pium, unus Creator, & unus Dominus dicitur, Sed secundum tales habitudines sumitur ratio vestigij, cum tales sint essentiales: quia dicuntur de singulis Personis non pluraliter, ergo &c.

Praeterea: cum vestigium sit effectus eius, cuius est, & esfectus semper deducat in cognitionema quiaesi vestigium sumeretur respectu Trinitatis, per creaturas possemus cognoscere Trinitatem, cuius contrarium probatum est supra, ergo &c.

In contrarium est Aug. 6. de Trinit. cap. 10. qui ait: quod per ea, quae facta sunt, possumus conspicere Trinitatem, cuius, scilicet, Trinitatis in creatura dignum apparet vestigium.

Praeterea: idem ibidem ait: Nec confuse uccipiendum est: exquo omnia, per quam omnia, in quo omnia: quod non esset, nisi in creaturis esset vestigiam Trinitatis, ergo &c.

RESOLVTIO. Vestigium in creaturis non adeo perfectum est, per comparationem ad Personas, quam per ad Divinam essentiam.

REspondeo dicendum, quod sicut Rpatet per dicta, vestigium dicit imperfectam cognitionem: imperfecta au tem cognitio dupliciter sumi potest. Vno modo respectu diversae cognitionis, sicut dicimus, quod cognitio quia est imperfecta respectu cognitionis quid: nam quaestio quia est praesupponit quaestionem quid est: ut potest haberi ex Aug. 10. de Trin. cap. 4. & ex Phil. 2. Post, & quia quid praesupponit quia: quia terminatur ad quid, sicut via ad terminum: cum igitur unumquodque sit perfectius in suo termino, cognitio quidest perfectior cogni¬ tione quia. Sic autem accipere perfectum & imperfectum non spectat ad praesens: quia cognitio quid nullo modo habetur in via nec essentiae, nec Personae. Alio modo potest accipi perfectum, & imperfectum, secundum unam, & eamdem cognitionem: ut cognitio quia uno modo supta dica tur perfecta, & alio modo imperfecta: & iste modus est proprius praesenti speculationi: quia cognitio in via, de qua hic loquimur, est quia, & non quid. Istud autem perfectum, & imperfectum respectu cognitionis quia sic potest accipi, ut dicatur cognitio quia perfecta, quando proprie, & certitudinaliter ducit in cognitionem, quia est res. Imperfecta dicatur, E quando per appropriationem, & non certitudinaliter, sed magis secundum persuasionem ducat in cognitionem quia. Et quia creatura ducit in cognitionem quia est Deus secundum essentiam unus proprie, & certitudinaliter: quia demonstrative eo modo, quo patuit: talis cognitio quia perfecta dicitur; sed in cognitionem, quia est Trinitas, ducit non proprie, sed per appropriata: non certitudinaliter, sed magis secundum persuasionem: quia per creaturas non potest probari Deus Trinus, licet possit probari Deus unus, huiusmodi cognitio quia incompleta dicetur: & quia vestigium dicit cognitionem incompletam, non accipietur vestigium Dei in creaturis adeo proprie, ut est in essentia unus, sicut prout est in Personis Trinus: unde August. 83. quaest. q. 19. ait: quod per creaturam habemus cognoscere Trinitatem, Quia nihil praestantius, intelligentius, & beactius invenire perfecta ratio potest: sed talis inventio est per vestigium, ergo Trinitatis vestigium in creaturis accipitur.

Resp. ad arg. Ad 1. dicendum, quod clicet opus sit essentiae: iquia indivifa sunt, copera Trinitatis, sicut indivisa substantia: respectus tamen aliqui, accipiuntur per comparationem ad Personas: ut potest haberi ex Aug. 6. de Trin. cap. alle I. gato: Quia non est confuse accipiendum a quo, perquem, & in quo. Et perhoc patet solutio ad 2. quia licet Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus sint unus Creator: creatura tamen creatur a Patre, ut a quo: & respicit Filium, (ut per quem: & Spiritum Sanctum, ut in quo: & secundum hoc sumitur vestigium.

Ad 3. dicendum, quod licreaturae ducunt in cognitionem quia est Trinitas, sed incomplete: unde ma gis vestigium dicuntur.

ARTICVLVS III. Vtrum vestigium aequaliter in omnibus ve¬ periatur 2.

TErtio quaeritur: utrum aequaliter in omnibus reperiatur vestigium? Et videtur quod sic: quia Dion. de Divin. nom. cap. 4. vult quod Deus aequaliter Sse habeat ad omnia, sed ex tali habitu¬ dine videtur causari vestigium, ergo &c.

Praeterea: recto nihil rectius, & aequali nihil aequalius; sed modus, mensura, & huiusmodi videntur importare quandam aequationem: cum in tali non sit dare magis & minus, aequaliter reperietur vestigium in omnibus.

Praeterea: vestigium videtur esse essentiale omni creaturae, sed in essentialibus non est intensio, & remissio, ergo vestigium non reperitur magis, & minus in rebus. In contrarium est: quia A magnitudine. creaturae potest Creator agnosci: ut dicitur in libro sapientiae, sed una creatura est maior alia, ergo una creatura magis ducit in cognitionem. Dei, quam alia, sed per vestigiumi ducimur in cognitionem Creatoris, ergo &c.

Vlterius quaeritur: utrum vestigium magis reservetur in creaturis perfectis, quam in imperfectis? Et videtur, quod in imperfectis: quia vestigium dicit imperfectam cognitionem, sed creaturae im perfecte magis imperfecto modo ducunt,; in cognitionem Dei, quam perfecte, ergo magis in eis reservatur ratio vestigij.

In contrarium est August. in lib. de natura boni, qui loquens de modo, spepicie, & ordine ait: quod ubi haec mag na sunt, magna bona sunt: & ubi pa¬r va sunt, parva bona sunt, ergo intenduntur, & remittuntur secundum maiorem, vel minorem bonitatem, sed maior bonitas reservatur

in perfectis, ergo ineis est magis ratiovestigij RESOLVTIO. Vestigium reperitur aequaliter in omnibus per sa. entibus quoad numerum partium vestigij, sed non quoad intensionem: ita quod sicut res est perfectior in essentialibus, sic partes ve¬ stigij, scilicet, numerus, pondus, &c. Sunt perfectiores.

REspondeo dicendum, quod aequalitas vestigij dupliciter potest considerari, vel quantum ad numerum partium, vel quantum ad intensionem earum. Quantum ad numerum partium in omnibus entibus per se, ut patebit reperitur equaliter vestigium: nam numerus, mensura, & pondus, quae assignantur partes vestigij, in omnibus talibus ponuntur: secundum quod vul Aug. 4. sup. Cea. ad litt, & in quaestionibus ad Orosium. Sed si intelligatur aequalitas, quantum ad intensionem istorum, magis reservatur in una creatura, quam in alia ratio vestigij: quia secundum quod crescunt in bonitate, & decrescunt, sic in eis modus, species, & ordo, vel mensura, numerus, & pondus augetur, & minuitur.

Ad quod intelligendum notandum, quod secundum Phil. 8. Metaph. Eor mae, vel diffinitiones sunt, sicut numeri, & quanto forma est magis simplex, tanto? magis habet rationem maioris numert: quia plures perfection es continet, & intensiores: & ideo in creaturis simplicibus magis reservatur ratio vestigij, quam in alijs: quia tales creaturae sunt minus divisae, & perfectiori modo continent suas perfectiones: propter quod August. 4. super Cen. ad litt, loquens de huiusmodi partibus vestigij ait: Tanto enim ma gis cuique ista in superioribus cara sunt: quanto ipse minus est in inferioribus caro. Patet igitur, quod non aequaliter est vest igium ip omnibus: propter quod solvitur primu quaesitum: & quod magis est in creaturis D perfectis, propter quod solvitur secundum..

Resp. ad arg. Ad 1. dicendum, quod si Deus se habeat aequaliter ad omnias omnia non se habent aequaliter ad ipsum & propter huiusmodi inaequalitatem habetur vestigij inequalitas.

Ad 2. dicendum, quod aequali non est aequalius, si sit aequalitas in summo: huiusmodi repraesentationem, & equationem non ponimus in creaturis respectu Dei.

Ad 3. dicen¬ dum, quod magis & minus in essentiae libus potest intelligi dupliciter: vel quam tum ad gradus inesse, vel quantum ad gradus in essentia. Primo modo reperis, tur magis, & minus solum in accidentibus, quae intenduntur, & remittuntur: sed secundo modo invenitur magis, & mi nus etiam in substantia inquantum una species substantiae habet rationem maioris numeri, quam alia. Primum magis, & minus est sub eadem specie, non autem secundum, sed sub eodem genere: & ita patet, quod etiam in essentialibus aliquomodo reperitur magis, & minus. Vel posfumus dicere quod huiusmodi partes vestigij non solum dicunt partes essentiales, ut oportebit.

Ad illud, quod probabat, quod magis, reservatur vestigium in imperfectis, quam, in perfectis, dicendum, quod ille modus argumentandi non valet: non enim se quitur, si scientia viatorum dicit imper fectionem, ergo qui magis imperfecte cognoscit, magis habet scientiam viato rum: ita non valet, vestigium est reprae sentatio incompleta, ergo quod mag. incomplete representat, magis habet in sevestigium: quia illa completio, quae est de ratione vestigij, non tollit omnem completionem.

ARTICVLVS IV. Quot sunt partes vestigij?

POstea quaeritur: quot sunt partes vesti4. gij? Et videtur, quod sint duae: quia porentia, & actus dividunt omne ens divisibile, & totum evacuant divisum, si ergo in creatura reperiuntur partes vestigij, illae erunt potentia, & actus.

Praeterea: videtur quod sint quatuor: quia partes vestigij uno modo assignantur substantia virtus, & operatio: sed sicut operatio se habet ad virtutem, ita & esse se habet ad substam tiam, qua ergo ratione operatio computatur inter partes vestigij, pari ratione debetur ibi coputari & esse, igitur erunt quatuor partes, substantia, virtus, esse, & operatio.

Praeterea: videtur, quod sint sex: quia secundum Aug. 4. sup. Cen. ad litt, Senarius numerus est numerus perfectus, secundum quem ordo creaturarum currit: sed hoc non esset, nisi secundum senarium deberet assignari vestigium, ergo &c. Praeterea: videtur, quod vestigium non habeat aliquam partem: quia partes vestigij de¬ bent importare perfectionem, ssed per fectio est idem, quod actus, sed in una re non reperitur nisi unus actus: quia tunc vel res non esset una, vel actus esse actus, & perfectionis perfectio, sed utrum que istorum videtur inconveniens, erge &c. Quod autem sint tres, patet per ea, quae dicuntur: Sap. 11. quod omnia fecit Deus in numero, pondere, & mensura.

Praeterea: Aug. 6. de Trin. cap. 5. assignat partes vestigii, unitatem, speciem & ordinem, sed iste sunt tres, ergo &c.

RESOLVTIO. Communiter tres partes assignantur vestigij.

REspondeo dicendum, quod vestigit Rin creaturis accipitur secundum perfectiones in eis repertas, per quas aliquomodo repraesentatur Trinitas Personarum: istae autem perfectiones, licet sint multae, & diversae, omnes tamen reducuntur ad tria genera: quia vel designant habitudinem cause efficientis, vel formalis & vel finalis. Habitudinem causa materialis designare non possunt: quia Deus non est nisi in triplici genere cause: ut narrat Comm. 10. Metaph. & materialis non coincidit cum alijs causis, ut ostenditur in 2. Phys. Si autem per huiusmodi perfectiones ducimur in cognitio nem Dei, ut est causa efficiens, sic ducimur in appropriatum Patris, qui est illud. a quo cuncta procedunt. Si autem ducimur in cognitionem eius, ut est forma exemplaris, sic habemus appropriatum Filij, per quem cuncta producuntur. Si autem ut est causa finalis, sic habemus appropriatum Spiritus Sancti, in quo cum cta existunt: & quia omnes tales habitudines ducunt in cognitionem appropriato rum tribus Personis, tres partes vestigi assignantur. Istae autem a diversis diversimode ponuntur. Pythagoras dixit ea: esse principium, medium, & finem: ut habetur 1. Cae. & Mun. comm. 2. Philos. eas dixit esse substantiam, virtutem, & D operationem: unde ait quod Natura ap. ta nata taliter facit: Natura dixit quantum ad substantiam: Apta nata taliter quantum ad virtutem: facit quantum ad operationem. Licet autem per haec tria philosophi dicerent Deum laudandum, non propter hoc posuerunt Trinitatem: quia non cognoverunt propria Personarum sed appropriata. In libro autem sapientiae hae partes assignantur, mensura, numerus, & pondus. Aug. 4. sup. Cen. ad litt. has assignat modum, speciem, & ordinem. Quomodo autem ista diversitas reducitur ad unitatem? Quidam sic eam reducunt: quia omnes aliae assignationes reducuntur ad principium medium, & finem. Sed illud non videtur bene dictum: quia assignatio theologorum non debet reduci ad assignationem pliilosophorum, sed magis econverso: faciunt etiam isti ijdem suas adap tationes non convenientes proposito, de quibus non est curandum.

Notandum igitur, quod omnes istae assignationes quodammodo idem dicunt: nam principium, medium, & finis est idem, quod substantia, virtus & operatio: quia substantia, & natura se habent, ut principium primum: operatio ut terminus: ut virtus ut medium: est enim virtus media inter operantem, & opus. Item substantia, virtus; & operatio sunt idem, quod modus, species, & ordo: nam substantia est idem quod modus: modificatur enim quaelibet creatura secundum naturae suae principia: propter quod ad speciem, vel genus reducitur. Species est idem quod virtus: nam cum virtus sit perfectio substantiae, species, que imperfectionem sonat, dici potest. Operatio reducitur ad ordinem: nam ex hoc aliquid ordinatur in finem: quia exit in operationem mediante virtute. Istum modum exponendi satis innuit Aug. 6. de Trin. cap. 10. ubi unitatem, sive modum dicit esse naturam rerum: speciem dicit esse qualitates, doctrinas, & artes: ordines ponit amores, & delectationes. Modus autem, species, & ordo reducuntur ad mensuram, numerum, & pondus: unde 4. sup. Cen. ad litt, dicitur: quod Mensura omni rei modum praefigit, & numerus omni rei speciem praebet, & pondus omnem ren ad quietem, ac stabilitatem trahit. Si autem quaeratur: quomodo istae assignationes differunt, vel quomodo sunt acceptae Dicendum, quod Pythag. accepit par tes vestigij sub modo confuso, non dis cernendo quid accipitur pro principio, quid pro medio, & quid pro fine. Philosophus accipit eas sub esse distincto, sed materialiter: nam substantia, virtus, & operatio, si sunt partes vestigij, hoc est, inquantum induunt rationem modi, speciei, & ordinis. Aug. accipit eas distinctem, & formaliter, sed magis prout se tenent ex parte creaturae: quia modus, species, & ordo sunt ea per quae formaliter creatura dicitur vestigium. In libro Sapientiae accipiuntur partes vestigij magis prout sunt in Deo: quia cum dicitur onia fecit Deus in numero, pondere, & mensura: intelligendum est, Deum omnia fecisse in se ipso, qui est pondus sine pondere, numerus sine numero, & mensura sine mensura: ut exponit Aug. 4. sup. Cenad litt, & in quaestionibus ad Orosium. Habet autem illa auctoritas alium exponendi modum, ut declarabitur in sequeti art, sic tamen accipiendo assignationes praetactas patet quae ad quam reducitur: quia assignatio Pythagorae reducitur ad E assignationem Phil. sicut confusum ad distinctum. Assignatio Philos. nveducitur ad assignationem Aug. sicut materiale ad formale. Assignatio Aug. reducitur ad assignationem Canonis sicut creatum ad increatum. Sunt autem & alij modi vestigij: quia quaelibet res est ens, & sic indicat essentiam Divinam: est quid unum & sic repraesentat Patrem:: est quid verum, & sic repraesentat Filium: est quid bonum, & sic representat Spiritum Sanctum. Ista autem assignatio, & aliae consimiles: quia vel ad dictas reducuntur, vel non sunt competentes, ad praesendimittantur.

Resp. ad arg. Ad 1. dicendum, quod potentia potest habere plures partes: nam & substantia dicitur in potentia respectu virtutis, & virtus respectu operationis. Item actus potest habere plures partes: quia operari dicitur actus respectu virtutis, & virtus respectu substantiae: & ideo non concluditur esse tantum duas partes Ad 2. dicendum, quod esse continetur sub termino, vel sub medio: quia est finis essentiae, & est medium respectu ope rari, inquantum operari praesupponit esse: & ideo non facit gradum distinctum Ad 3. dicendum, quod in creatura nonD ponuntur nisi tres partes, secundum quas quodam modo formaliter est vestigium. Sed alia tria ponuntur in Deo secundum rationem tantum differentia, a quibus tribus creatura est efficaciter, vel efficienter vestigium: & ideo sub senario dicuntur creaturae constitui: partes tamen vestigiij, quae sunt in creatura, de quibus loquimur, sclum tres sunt: Ad 4. dicendum, quod unius rei unicus est actus secundum unum modum: tamen diversis respectibus unius rei sunt multi actus, sicut anima est perfectio corporis, & scientia est perfectio animae. Sic ex parte ista. omnes partes vestigij habent rationem actus; sed diversimode: quia actus dicit, perfectionem in comparatione ad virtutem, virtus in comparatione ad naturam, natura sive substantia in comparatione ad aggregatum, sive ad suppositum, cuius existit

formaARTICVLVS V. Utrum in omnibus reperiatur vestigium?

QVinto quaeritur: utrum in omni&bus reperiatur vestigium? Et vide¬ tur quod non: quia si in omnibus reperitur vestigium, cum partes vestigi aliquid sint, in partibus vestigij reperietur vestigium: & pari ratione in partibus, par rium, sed cum non sit abire in infinitum non igitur in omnibus reperietur vestigium.

Praeterea: partes vestigij assignam tur substantia, virtus, & operatio, sed in substantia non est substantia, nec in vintute est virtus, nec in operatione est operatio: non igitur in omnibus reperietur vestigium.

Praeterea: vestigium, & imago videntur habere rationem oppositionis, cum condividantur ad se invicem: sed in quibus reperitur unum oppositorum, non reperitur aliud, cum igitur in aliquibus reporiatur imago, non in omnibus reperie tur vestigium.

In contrarium est quod dicitur: Sal 1I. Omnia constituisti in numero, pondere, & mensura: ergo &c.

Praeterea: vestigium est similitudo quaedam impressa creaturis ab agente Primo, sed in omnibus reperitur talis similitudo, ergo &c. cus¬

RESOLVTIO. Si mensura numerus &c. dicant diversas res non in omnibus reperitur vestigium, sed solum in entibus per se. Sed si dicant res rationis in omnibus reperitur vestigium.

REspondeo dicendum, quod n omnibus reperitur vestigium, reatoris, inquantum omnia facta sunt in numero, pondere, & mensura, ponduautem, mensura, & numeus, in quibu omnia facta dicuntur, dupliciter accit possunt. Vno modo, ut dicunt diversas res, secundum quod superius exponeba tur, quod per mensuram poteramus in telligere substantiam, per numerum virtutem, per pondus operationem, & secundum istum modum non in omnibus reperitur vestigium, sed solum: in per se: entibus: quia in omni tali est considerare substantiam, cui attribuitur per se esse: & quia non est substantia sine virtute, nec virtus sine operatione, in omni tali est accipere vestigium Trinitatis. Sed si mensura, numerus, & pondus dicunt res rationis, possumus concedere simpliciter in omnibus reperiri aliquomodo vesti gium. Ad cuius evidentiam notandum quod Aug. 4. sup. Cen. ad litt, & in quae stionibus ad Orosium dupliciter exponi omnia Deum constituisse in pondere, nun mero, & mensura. Vno modo sic: quia Deus constituit omnia in se ipso, qui est pondus sine pondere, numerus sine nunmero, & mensura sine mensura. Alio modo sic: quia Deus omnia disposuit sic ut haberent numerum, mensuram, & pondus: & secundum utramque expositionem concedere possumus omnes reshabere in se vestigium Trinitatis: ut numerus, mensura, & pondus non differunt realiter sed ratione. Propter quod notandum, quod in creatura est triplex perfectio generalis, d quae quodam modo opposito reperitur rin Deo. Vno modo dicitur creatura per e fecta; quia participat esse: nam ex actua litate, & endelechia, quae in esse consi¬ stunt, sumitur perfectionis ratio, & secundum istum modum creaturae sunt, entia, & reperitur in eis unitas analogiae. Secundo dicitur creatura perfe cta: quia participat perfectiones alicuius generis: & ista perfectio includit primam: nam perfectiones, quae sumuntur ex ente communiter sumpto, reservantur alique modo in quolibet genere entium, & secundum istum modum competit rebus creatis unitas generis. Tertio modo crea tura perficitur: quia attingit perfectioneia propriae speciei, & ista tertia perfectio neludit secundam, & primam: nam sicut ex, quae consequitur ens communiter, rdervantur in quolibet genere: ita ea, quae censequitur genus totum, reservantur in qualibet specie. Secundum primum modum competit creaturae ratioimensurae: nam ex eo quod participat est se non habet infinitum esse, sed mensuratum: est enim participare non plenitudinem habere, sed quasi quamdam partem secundum mensuram, & simitationem accipere. Secundum autem quod competit ei unitas generis, sic competit ei pondus: nam sicut per pondera omnia ordinantur in locis suis, ita per huius modi perfectiones quasi per quaedam pondera res ordinantur in praedicamento. Secundum tertium modum sumitur ratio numeri: dicitur enim perfectio specifica numerus dupliciter. Primo: quia diffinitio proprie est specierum, & Diffinitio est sermo habens partes: sive compositus Vt scribitur 7. Metaph. propter quod & in 8. Species & diffinitiones dicuntur se habere sicut numeri. Secundo: quia perfectiones superiorum reservantur in speciebus proprijs, propter quod fit in eis maior perfectionum cumulus: & ideo numerus, qui est pluralitas unitatum, speciebus competit: & quia omnis creatura aliquomodo participat esse, & continetur sub ente, aliquomodo est in genere, vel in specie directe, vel per reductionem, in omnem creatura reperitur mesura, numerus, & pondus: & ita patet quomodo in omnibus reperitur vestigium Trinitatis secundum istum modum exponendi: Omnia constituisti in numero pondere & mensura: hoc est, ea omnia fecit Deus, ut haberent in se numerum pondus & mensuram: cum omnia sint aliquomodo in specie, collocentur in genere, & contineantur sub ente

Istis autem tribus perfectionibus modo quodam opposito perfectiones su muntur in Deo: nam in creatura erat mensura: quia participat esse. Deus au tem non participat esse, sed est ipsum esse: & ideo si competit sibi esse, per quod videntur singula mensurari, competit ei modo infinito, & est mensura sine mensura. Rursum Deus non continetur sub aliquo genere: & ideo dicitur pondus quia in eo perfectiones generum congregantur. Est autem pondus non ponde ratum & alia ponderans: quia non sub aliquo genere continetur. Rursum si dicitur numerus: quia in eo perfectiones plurimae congregantur; est tamen nun merus sine numero, ex eo quod infinitas perfectiones continet. Et quia Deus omnia in se ipso constituit, sicut omnia in se ipso novit, qui est mensura sine mensura, pondus sine pondere, & numerus sine numero, omnia constituta esse dicuntur in numero, pondere, & mensura. Patet igitur, quomodo secundum utrunque modum exponendi omnia habent in se vestigium Trinitatis,

Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod partes vestigij, secundum quod in omnibus reperitur vestigium, non sunt, partes rei: & quia in rebus quaerimus vestigium, non oportet in partibus vestigij vestigium quaerere. Vel possumus dicere, quod non est inconveniens in actibus rationis esse processum in infinitum, secundum quod vult Avicena, si eius viam sequi volumus.

Ad 2. dicendum: quod substantia, virtus, & operatio dicuntur partes vestigij, ut, vestigium habet partes reales, non rationis. Ad 3. dicendum, quod vestigium etiam reservatur in imagine, unde Aug. II. de Trin. cap. ult. ait: Videtur ad memoriam mensura, ad visionem vero numerus pertinere: & subdit, voluntas vero, quae ista coniungit &c. Ponderi similis est. Et ad formam arguendi dicendum, quod vestigium, ut hic accipimus, non dividitur contra ima ginem, sed se habet, ut speciale, & generale.

ARTICVLVS VI. guorum sit cognoscere Deum per vestigium:

RTLtimo quaeritur: quorum sit coo¬ noscere Deum per vestigium? Et quod nulli Deum possint cognoscere per vestigium videtur: quia quod non est investigabile, per vestigium non potest cog nosci: sed ut dicitur 1. de Divin. nom. natura Divina laudatur, ut non investigabilis, ergo &c.

Praeterea: videtur quod hilosophorum non sit cognoscere Deum per vestigium: quia secundum Aug. 1. de Trin. cap. 2. Humanae mentis acies in uax inia in tam excellenti luce non figitur nisi perifstitiam Fidmi nutrita vegetetur. Igitur carenres iide Deum cognoscere non pessunt, sed huiusmodifuerunt philosophi, ergo &c.

Praeterea: videtur, quod Fidelium non sit Deum sic cognoscere: quia vemente quod perfectum est, vacuatur quod ex parte, & Fideles cognoscunt. Tieum per imaginem, ergo non cognoscunt per vestigium.

In contrarium est: quia Philos. dicit secundum numerum ternarium esse lau¬ dandum Deum, sed hoc non esset, nisi ipse cognovisset aliquo modo vestigium Dei in creaturis, ergo &c.

Praeterea: Aug. 15. de Trin. cap. 9. ait: quod non est bonum cognoscere Deum per aenigma, sed cognoscere ipsum per aenigma est cognoscere ipsum per vestigium, ergo &c.

RESOLVTIO. Viatorum est cognoscere vestigium, in vestigio; & per vesticium: Beatorum vestigium, & in vestigio, sed non per vestigium: Dei vero nec in vestigio, nec per vestigium, sed solum vestigium.

REspondeo dicendum, quod vestiRgium in creatura est quoddam repraesentativum ipsius Dei, sub modo tamen confuso. Est enim quelibet creatura quoddam obscurum speculum, in quo Deus cognoscitur: ad speculum autem aliquis se potest habere tripliciter: quia potest cognoscere speculum in speculo, & per speculum: vel cognoscere speculum, & in speculo; sed non per speculum: vel potest cognoscere solum, speculum, sed non in speculo, & per peculum. Quando enim ipsam naturam speculi videmus, & ea, quae resultant in speculo, in ipso speculo cognoscimus, & ipsum speculum est causa quare talia cognoscamus: ita quod sine cognitione speculari cognitionem eorum, quae resultant in speculo, habere non possemus: tunc cognoscimus speculum in speculo, & per speculum.

S autem ipsam naturam speculi cognoscimus, & ea, quae sunt in speculo, videmus in eo; non tamen speculum est causa, quare illa cognoscamus: tunc cognoscimus speculum, & in speculo, sed non per speculum: sicut si aliquis cognoscens faciem amici sui per esseniam, si videret eam in speculo per intentionem, licet cognosceret eam in peculo; non tamen per speculum eam cognosceret. Quod si ulterius aliquis in se ipso omnia cognosceret, licet ipsum, speculum cognoscere posset, non tamen per speculum proprie, nec in speculo agnosceret. Secundum istum modum possumus solvere ad quaestionem praetactam distinguendo inter cognitionem viatorum, beatorum, & Divinam: quia viatores ipsum vestigium Creatoris, cognoscunt. Item, quia non omnia cognoscunt in se ipsis, in ipso vestigio Deum cognoscunt. Tertio: quia per ea, quae in creaturis sunt, in Dei cognitionem deveniunt, per vestigium Deum cognoscunt. Beati autem licet ipsum vestiigium cognoscant, & in se omnia cognoscere non possint, propter quod non repugnet eis cognoscere Deum in vestigio; tamen quia vestigium non est caula, quare Deum cognoscant, cum ipsum per Essentiam videant, Deum per vestigium non cognoscunt. Deus autem, qui Omnia videt in se ipso, ut dicitur 4. sup. Cen. ad litt. licet ipsum vestigium suum cognoscat; proprie tamen se in vestigio, vel per vestigium non cognoscit: ut alludamus verbis Aug. 83. 4. qui vult quod Deus omnia in se ipso cognoscit, & nihil extra se: secundum quem modum patet, quod viatores cognoscunt vestigium in vestigio, & per vestiigium: Beati vestigium, & in vestigio, sed non per vestigium: Deus autem solum vestigium, non in vestigio, vel per vestigium proprie loquendo.

Respond. ad arg. Ad 1. ddm. quod Deus dicitur non investigabilis: quia per vestigia comprehendi non valet; non quod nullomodo per vestigium cognos ci possit.

Ad 2. ddm. quod facienda est, vis in eo, quod dicit figi: quia si Philosophi, & peccatores Deum aliquomodo cognoverunt, in eo fixam mentem habere non potuerunt tracti vel carnalibus desiderijs, vel innixi proprijs viribus, ut Philosophi.

Ad 3. dam. quod cognitio per imaginem non omnino evacuat cognitionem per vestigium, propter sui imperfectionem, cum non det cognitionem Dei per essentiam: appropriate tamen loquendo concedi potest, quod cognoscere Deum per vestigium est philosophorum: per imaginem est Fidelium: & per essentiam Beatorum.