Quaestio 2

ARTICVLUS I. Vtrum charitas sit substantia vel accidens?

AD 1. sic proceditur: videtur, quod charitas sit substantia: quia species condivisae adinvicem sunt in eodem genere; sed cum charitas condividatur Fidei: cum Fides sit substantia iuxta illud ad Haebreos 11. Fides est substantia rerum sperandarum, ergo & chatitas substantia erit.

Praeterea: omne accidens videtur oriri ex principijs subiecti iuxta illud Phil. in. 1. Phys. Materia subiecta cum forma est causa omnium accidentium, quae fiunt in ea; sed charitas non oritur ex principijs animae: ergo &c. Praeterea: mullum accidens extendit se extra suum subiectum; sed charitas semper tendit in aliud secundum Creg. ergo non est accidens. In contrarium est: quia quod suscipit magis & minus, habet rationem accidentis, sed charitas suscipit magis & minus, ut patebit, ergo &c. Praeterea: quod potest esse & abesse est accidens: sed charitas est huiusmodi, iuxta illud Apocalyp. 2. Chaeritatem tuam reliquisti; memor esto itaque unde excideris. Vlterius: dato quod sit accidens quaeritur, in quo praedicamento sit? Et videtur quod sit in praedicamento quantitatis: quia proprium est quantitati secundum eam aequale & inaequale dici, ergo maius & minus, quae inaequalitatem important, non dicuntur nisi de rebus quantis. Sed dicitur prima ad Corinth. 13. Nunc autem manent tria haec, Fides, spes, charitas: maior autem horum est charitas; sed si maioritas dicitur de quantitate, ergo est quid quantum.

In contrarium est: quia cum sit vir¬ tus, & virtus sit bona qualitas mentis; erit in praedicamento qualitatis. Praeterea: omnis quantitas vel est continua vel discreta; cnaritas neque est quid cotinuum, nec quid discretum, ergo &c.

RESOLVTIO. Charitas accidens est, nec substantia dici valet nisi per metaphoram, & quia non est privatio.

REspond. dicendum, quod si vellemus sustinere positionem Mag. cum secundum eum charitas sit ipse Deus, nec aliam charitatem posuerit nisi morum mentis vel dilectionis actum: chatitas nec est substantia, nec est accidens: quia neutrum istorum proprie de Deo dicitur. Non est enim Deus accidens: quia nulli inest, nec ab aliquo dependet: propter quod non solum non est accidens, sed etiam nec aliquid per accidens secum compatitur, iuxta illud Aug. 5. dem Trin. capis, 6. In Deo autem nihil quidem secundum, accict dens dic itur. Non est substantia: duif nulli substat: unde 3. de Trin. cap. 2. n. scribitur: Qua propter substantia, vel si nglius dicitur, essentia Dei. Et 7. cap. 5. citur: quod Deus non dicitur substantiam, sed essentia: quia non subsistit bonitausuam, veleiam alsisafigipimamipj? tunc charitas accidens quoddam est,

Quod quidam sic deciarant: quia quidquid advenit alicui post esse completum, ut forma infiaerens; & nog recipitur in unitatem hypostasis eius est accidens: & quia huiusmodi est charitas, ipsa est accidens. Propter primum; removetur a natura accidentis. forniso substantialis, quae non advenit rei pest a esse completum. Propter 2. removetur a natura ipsius vestimentum & taliam, quae licet adveniant rei post esse completum; non tamen adveniunt, ut forma inhaerens; sed ut aliquid corpuriapplicatum. Propter 3. removetur humana natura in Verbo quae fuit recepta in unitatem hypostauis Vverbi. Illud & si est verum; est tamen dictum non ratione firmatum,

Et ideo dicendum, quod ut habitum est, nulla creatura est sua virtus, cum quodlibet creatum agat in vittur, te alterius, & sit magnum vel virtuosum, eo quod magnitudine vel virtute participat: unde de solo Deo concludit August. 5. de Trin. cap. 10. quod est magnus & virtnosus se ipso. In qualibet ergo creatura virtus vel illud, quod est immediatum principium actionis, non est ipsa substantia creaturae; sed aliquid substantiae superadditum: nam agere praesupponit esse, & modus agemdi modum essendi: omne ergo, quod habet esse per aliquid substantiae super additum, & non est suum esse, agit per aliquid substantiae adiunctum, & non est sua virtus: & quia charitas, sive charitatis habitus virtus quaedam est & est immediatum principium actionis: quia immediate dilectio gratuita ab ipso progreditur, accidens quoddam erit; immo tanto magis arguere possumus charitatem esse accidens, quam potentiam animae, utputa quam voluntatem, quanto magis est immediata ratio bonae actionis habitus virtuosus, quam potentia: cum talis actus egrediatur a potentia per habitum informata. Tamen propter argumenta, qua fieri possent, notandum quod secundum Philosophum 5. Metaph. substantia dicitur quinque modis. Vno modo sumitur pro elementis, & pro iis, quae ex elementis sunt, & sic accipitur pro substa tia composita. Alio modo accipitur pro illo, quod dat esse: & sic accipitur pro forma. Tertio modo accipitur promateria: & isto triplici modo accipitur substantia secundum usitatum modum. Vnde & Philosophus in 2. de Anim. in 12. Metaph. & in multis locis dividit substantiam tripliciter in materiam, formam, & compositum. Huic enim ser tentiae aliudunt verba Boctij, qui distinguit substantiam in usvam, usvosin, & hypostasin: ut usva referatur ad substantiam compositam: usvosis ad formam: hypostasis ad materiam, & sic accipiendo substantiam charitas non est substantia. Sed quarto modo dicitur substantia alicuius omne illud, quo destructo, destruitur aliud: & sic dicimus quod superficies est substantia corporis, quia destructa superficie non remane corpus: & secundum istam viam, per quamdam metaphoram dicere possumus, quod charitas sit substantia nostra: quia destructa charitate, nos non re manemus iuxta illud Apost. 1. ad Corinthios. 13. Si habuero omnem Fidem, ita ut montes transferam; charitatem autem non habeam, nihil sum. Quinto modo accipitur substantia pro omni eo, quod habet essentiam: & sic solum privationes non sunt substantiae: quia non habent quidditatem; sed annitatem: quia non possunt responderi ad quid sint; sed ad an sint. & secundum istum modum charitas est suostantia: quia non est privatio.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod Fides dicitur substantia dupliciter. Vno modo: quia est fundamentum aliorum; & alijs substat: quia accedentem ad Deum oportet credere: quia est. Alio modo potest exponi sub stantia pro essentia, & quocumque modo accipiatur, Fides non est in praedicamento substantiae, ut substantia dicit praedicamentum distinctum ab alijs, & ita non habetur sintentum.

Ad 2. dicendum secundum quosdam, quod non omne accidens oritur ex principijs subiecti, immo quaedam sunt accidentia violenter inducta, ut calor in aquaRursum aliqua accidentia sunt, quae solum sunt ab agente extra, ut illuminatio in aere. Sed illud non est bene dictum: quia nullum accidens realiter existit in corpore, quod non educatur de potentia materiae: quia secundum Comment. 12. Metaph. corpus calidum agens in aliud corpus non immittit calorem ab extra; sed facit calidum in potentia calidum in actu, illuminatio autem aeris habet esse intentionale in ipso. Eideo dicendum, quod aliqua accidem tia dicuntur acquisita, aliqua inffusa, aliqua de potentia materiae educta. Non enim dicitur quod omnia accidentia quae sunt in aliquo oriantur ex principijs eius; sed materia subiecta cum forma est causa omnium accidentium, que fiunt in ea, propter quod ex ipso modo loquendi habetur quod loquitur de accidentibus de potentia materiae eductis: sed de charitate, cum sit accidens a Deo inffusum, non habet locum quod dicitur. Vel dicendum, quod eo ipso, quod subiectum subsistit accidenti est aliquo modo causa eius, propter quod anima est in aliquo genere causae causa charitatis: quia in genere causae materialis, licet ex principijs eius non oriatur. Ad 3. dicendum, quod accidens non extendit se extra subiectum suum in aliud ut in subiectum; tamen, extendit se in aliud ut in obiectum, sicut videmus calidum per calorem aliud calefacere, isto modo se extendit charitas: quia habens charitatem per eam alium diligit.

Ad illud autem quod ulterius quaeritur: in quo praedicamento sit charitas? Dicendum, quod charitas, sicut quaelibet virtus, habet duplicem comparationem, unam respectu subiecti, in quo est, aliam respectu obiecti, in quod tendit: respectu subiecti habet rationem qualis: respectu obiecti induit ratione

quanti. Vnde dicimus, quod tanta vir tus in tantum obiectum, & ex eo quod sic habet aliquo modo rationem quanti, competit ei magis & minus; tamen quia quantitas de huiusmodi & de alijs non dicitur eodem modo, non est concedendum talia esse in praedicamento quantitatis, sed simpliciter sunt in praedicamento qualitatis. Hoc autem sic declaratur: quia in praedicamento non sunt nisi talia, quae sunt secundum esse ideo non sunt in predicamento relationis, nisi quae sunt relativa secundum esse. Quibus autem competit aliqui modus respectivus secundum verita

tem esse possunt in alijs praedicamentis: unde scientia secundum rei veritatem est qualitas non obstante, quod referatur ad scibile, & sicut quae non sunt in praedicamento relationis induunt quendam modum respectivum, ita quae non sunt in praedicamento qualitatis induunt quemdam modum qualem: unde forma substantialis, quae secundum rei veritatem est in praedicamento substantiae, induit tamen quemdam modum qualem: propter quod differentia substantiae quale quid dicitur, ut aitO Philosophus 5. Metaph. cap. de qualitate. Et sicut est in relatione & qualitate, sic est, in quantitate. Nam ea, quae sunt, in alijs praedicamentis, a predicamente quanti possunt induere quemdam quantitatis modum: propter quod de eis aequale & inaequale dici potest.

Propter hoc ddm, quod charitas, cum sit virtus;, vere, & proprie est in praedicamento qualitatis; induit tamem quemdam modum quanti, sicut scientia induit modum respectivum, & differentia substantiae modum qualem.

Ad id autem, quod obiicitur, quod proprium est quantitati secundum eam aequale & inaequale dici. Dicendum, quod sicut 1. & per se competit caliditas igni; non tamen quidquid est calidum est ignis, sed vel est ignis, vel ignis naturam participat: ita, aequale & inaequale per se & 1. reperitur in quatitate; non tamen quidqe ud est aequale vel inaequale est directe in praedicamento quantitatis, sed vel eit in praedicamento quantitatis, vel induit aliquem modum quanti: propter quod charitas potest dici maior aibijs; non quia sit in praedicamento quantitatis, sed quia competit ei aliquis modus quanti, ut patuit.

ARTICVLVS II. Vtrum mensura charitatis attendatur secundum meliora, vel perora na¬ turalia?

SEcundo quaeritur de mensura charitatis, utrum infundatur, vel mensuram recipiat secundum maiora, vel meliora naturalia?

Et videtur quod sic: quia quaelibet forma de se est indi¬ visa, & de se non suscipit magis & minus nisi ratione sublecti, in quo est: unde non dicitur una albedo magis albedo, quam alia, sed unum album dicitur alio magis album:: cum ergo gratia, & charitas sint in naturalibus tanquam in subiecto, secundum meliora naturalia amplior infundetur charitas.

Praeterea: Deus sic agit secundum quod res sunt aptae natae agi; sed secundum meliora naturalia habet aliquis aptitudinem ad maiorem charitaAngeli, qui sunt superioris ordinis, habent ampliorem gratiam, quam alij: eo quod habent ampliorem gloriam; sed eo ipso quod sunt superiores sunt, subtiliores in natura: ergo Angelis secundum melioria naturalia fuit tributa gratia amplior, & amplior charitas; sed secundum eandem rationem videtur inveniri charitas in hominibus & Antem, vel gratiam, ergo &c.

Praeterea:

gelis, cum in eundem finem ordinentur, ergo hominibus secundum meliota naturalia datur amplior charitas vel gratia.

Praeterea: sicut gloria praesup ponit gratiam, sic gratia praesupponit naturam; sed secundum ampliorem gratiam datur amplior gloria, ergo secundum meliona naturalia datur amplior gratia, sed cui datur amplios gratia, datur amplior charitas, ergo modus charitatis infusae sequitur modum & mensuram naturalium.

In contrarium est: quia videmus quosdam melioris in genij alijs & melioris complexionis deteriores esse illis, Praeterea: homines assumentur ad gloriam Angelorum, sed secundum naturam quilibet Angelus praecellit hominem: eo quod anima humana tenet infimum gradum in genere intelligentiarum; sed hoc non esset, si mensuraretur gratia, vel charitas secundum mensuram naturalium. ergo &c.

RESOLVTIO Mensura charitatis non attenditur secundum oneliora naturalia, sed secundum proportionem co enatus ad bonitatem naturalium maior gratia datus hominibus. in quibus ad gratiae susceptionem requiritur motus liberi arbitrij.

REspond. dicendum, quod secundum Philosophum in principio Ethic bene enuntiaverunt phi dicentes: bonum est, quod omnia appetunt. Et 4. de Divin. nom. scribitur: Nullus aspiciens ad malum agit: & quia tendere in bonum est commune omni appetituicum illud sit naturale, quod est idem apud omnes, per se loquendo, quantem aliquid habet meliorem naturam, magis tendit in bonum, & est capacius in suscipiendo bonitatem: quod si sic dicimus, secundum meliora naturalia se qui videtur, quod homo suscipiat maiorem gratiam: sed quod non ita se habeat dupliciter impeditur. Nam cum ex naturali appetitu arguamus habens meliora naturalia tendere in maius bonum, si propositio veritatem habere debet, oportet illud bonum non excedere facultatem naturae, & quod tendens in ipsum naturaliter tendat, & quia gratia est bonum excedens naturae facultatem, non semper secundum meliora naturalia datur amplior gratia sed aliquando secundum voluntatem. & praeordinationem infundentis gratiam efficitur in aliquo maior, & mi¬ nor capacitas ad capiendum gratiam. Rursum: quia non omnes, qui tendunt in bonum, tendunt in ipsum naturaliter: cum aliqui vitiose vivant, & vitium sit contra naturam iuxta illud Aug. 3. de Libero arbitrio: Ideo vitium est quia contra naturam est, secundum meliora naturalia non oportet aliquos adapisci maiorem gratiam. Propter primum non oportet quemlibet Angelum, omnem hominem secundum gratiam superare, licet quaelibet natura Angeli natura cuiuslibet hominis, per se loquendo, sit potior. Propter 2. non est necessarium homines melioris complexionis, & excellentioris in genij habere ampliorem gratiam alijs: eo quod vitam pecudum eligentes non sequuntur bonum secundum rationem. Vt tame appareat secudum quid hominibus infunditur amplior gratia, notandum quod licet per se semper aliquis tendat in bonum; tamen quia secundum Philosophunon refert quod appetitur esse bonum vel apparens bonum, per accidens impeditur, ne aliquis in id, quod est vere bonum, feratur. Illud autem per accidens ex hoc contingit: quia habens cognitionem sensitivam non semper fertur in bonum secundum rationem, sed aliquando fertur in bonam secundum sensum: sed secundum Philosophum 12. Metaph. bonum secundum intellectum est vere bonum, secundum sensum est bonum ut videtur: & ideo propter cognitionem sensitivam non semper fertur homo in bonum simpliciter, sed aliquando in bonum apparens. Sensus autem dupliciter est causa huius: uno modo quia movet in contrarium: alio modo: quia impedit, & retardat. Propter 1. legitur ad Rom. 7. Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentimeae, & captivum me ducentem inlegem peccati. Et in 3. de Anima dicitur: quod in nobis sunt appetitus contrarij, hoc autem est: quia habemus motores contrarios, rationem, & sensum. 2. impe pedit sensus: quia retardat, & retrahit: & ideo videmus homines intime speculantes a sensibus esse aversos, & sensibus deditos non intime speculari: & quia in Angelis non est cognitio secundum sensum, sed in eis est iidem intellectum, & desideratum, ut dicitur 12 Metaph. ex eo quod carent cognitione sensitiva, non potuerunt decipi in cognitionem, quin appeterent bonum simpliciter propter sensum moventem in contrarium, & quin toto conatu ferrentur in bonum propter sensum retardantem: & ideo secundum quod habuerunt meliora naturalia susceperunt maiorem gratiam, vel maiorem damnationem, quantum ad eos qui peccaverunt; in hominibus autem hoc non oportet: quia aliquando illi, qui habent naturalia meliora, propter insecutionem passionum minus conatur ad gra¬

tiam capiendam. Ideo cum quaeritur secundum quid datur maior gratia hominibus, non debemus dicere, quod secundum meliora naturalia: quia aliquando tales minus conantur: nec debemus dicere quod secundum maiorem conatum: quia cum minori conatu plus se disponit ad susceptionem gratiae, qui habet meliora naturalia quam habens peiora cum maiori: sicut

quaereretur secundum quid aliquid portat maius pondus, non esset bene dictum quod secundum maiores vires: quia aliquando magis virosus minus portat, quia minus conatur: nec secudum maiorem conatum hoc existit: quia cum minori conatu magis virosus magis portat, quam debilior cum maiori. Sed si sunt pares in viribus, qui plus conatur, plus portat: si sunt pares in conatu, virosior magis portat. Sic si sunt pares aliqui in naturalibus, qui plus conatur, plus de gratia suscipit: si sunt pares in conatu, qui meliora naturalia habet, magis recipit. Igitur secundum proportionem conatus ad bonitatem naturalium est maior & minor susceptio gratiae: & hoc potissime prout ad susceptionem gratiae requititur motus liberi arbitrij, Nam in infusione gratiae parvulo¬D rum maioritas & minoritas attenditur, si est ibi maius & minus, solum secundum beneplacitum infundentis, licet ad huiusmodi maioritatem aliquo modo valeant orationes parentum, & aliorum, qui ad Dominum pro pueris intercedunt.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod nisi cum bonis naturalibus adsit conatus, homo non suscipit gratiam: & quia naturalia non sunt, simpliciter ea, in quibus fundantur gra¬ tuita, nisi ut conatui sunt coniuncta, habens meliora naturalia suscipit mino rem gratiam: quia minus conatur, Ad 2. dicendum, quod secundum meliora naturalia habet homo maiorem aptitudinem remotam: & quia non sufficit talis aptitudo sine conatu: ideo non semper est maior susceptio gratiae, secundum meliora naturalia.

Ad 3. dicendum, quod, ut patuit, non est simile de Angelis, & de hominibus: quia Angeli secundum meliora naturalia maiori conatu feruntur in bonum: quia non habent sensum moventem in contrarium, nec retardantem, ut patuit, Ad 4. dicendum, quod gratia est immediata dispositio ad susceptionem gloriae; sed non est sic natura ad susceptionem gratiae, nisi cum natura adsit conatus: ideo non est simile hic, & ibi: & secundum istum modum est intelligendum, quod dicitur Matth. 15. Vnicuique d. dit secundum propriam virtutem. quod virtus ibi accipiatur non solum, natura, sed prout naturae additur conatus.