Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum solo Deo sit fruendum?

Id est, utrum Deus amandus sit ordinata fruitio¬ ne, ut omnia poopter ipsius bonitatem sint diligenda, & solum Divina bonitas propter se:

AD primum sic proceditur: videtur quod non solo Deo sit fruendum: nam secundum Aug. 1. de Doctrin. Christian. in prin. Frui est amore inhaerere alicui ei propter se ipsam; sed ut habemus in littera, virtutes propter se sunt diligendae: ergo eis est fruendum, sed ipse sunt bonum creatum: ergo &c.

Praeterea: secundum Philos. 8. Ethic. bonum in eo quod tale est amabile: ergo quod est per se bonum, est per se amabi le; sed virtutes sunt per se bonae, & non per aliud bonae (ut probabitur) ergo &c. Probatio assuptae: quia quod est per aliud bonum, potest intelligi non bonum, sed virtutes, & potissime Charitas, cum non possit esse in formis, non possunt intelligi non bone: ergo virtutibus, & potissime Charitate est fruendum

Praeterea: Aug. 83. quaestion. 4. 30. ait: Vt inter honestum, & utile interest, ita inter fruentdum, & utendum, sed inter bona honesta computantur virtutes: ergo &c. Ad hoc idem facit Aug. de Doctr. Christ. in prini cip. qui vult, quod Res, quibus fruendum est, Beatus nos faciunt, sed virtutes, & ipsa Beatitudo nos bonos faciunt: ergo Beatitudine creata, & ipsis virtutibus est fruendum.

Praeterea: videtur quod homine sit fruendum; nam Apostolus ad Philemonem dicit: ita frater ego te fruar in Domino. Praeterea: Aug. de Trin. lib. 9. cap. 8. Ineriore utendum est ad Deum; pari autem fruendum, sed in Deo, & sequitur, Nobis ergo & fratribus in Dimino fruamur. In contrarium est: quia frui dicit quie tationem; sed bonum mobile non quietat: ergo bono immobili debemus fruiPraeterea: secundum Aug. de Doctr. Christ. in princ. Res igitur, quibus fruendum est, Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus: eadem que Trinitas, una quaedam summa res: ergo &c.

RESOLVTIO. Solo Deo per se, & directe principaliter obiecti¬ ve fruendum est.

REspondeo dicendum, quod tota difRsicultas quaestionis consistit in diffin tione data de frui: quia cum aliqua dicatur d igi propter se praeter bonum summum, dubiu est, quare eis non sit fruendum? Propter hoc advertendum, quod aliqua dicuntur diligi propter se: quia habent aliquid in seunde diligantur; & sic diligi propter s dividitur contra id, quod diligitur per accidens: sicut dicimus potionem dulcem esse diligibilem aliquomodo per se: quia habet in se aliquid, unde diligatur, ut dulcedinem: potionem vero amaram dicimus esse diligibilem solummodo per accidens. Et istam divisionem innuit Maigister in distinctione praesenti¬

Alio modo dicitur aliquid diligi propter se, quia est causa bonitatis: nam si bonum per se diligitur, illud est diligibile propter se, quod est propter se bonum: & per se bonum potest dici illud, quod bonitatem causat: causare autem bonitatem est dupliciter, vel formaliter, sicut vita vivimus formaliter: vel effective, sicut Deus dicitur esse bonum omnis boni: & istam distinctionem innuit Dion. de Divinis nominibus cap. 9. quod per se tale est illud, in quo aliquid formaliter est taleillud quod principaliter causat in nobis tae, quae omnia si bene recolligimus: apparet, quod bonum nostrum, sive diligipile a nobis potest dici quatuor modis: 1. aliquid dicitur tale solum per accidens, non quod in se habeat aliquid, unde sit bonum nostrum, & unde ipsum diligamus: ut potio amara. 2. quia habet etiam in se aliquid, unde diligatur, & unde sit bonum nostrum, ut potio dulcis. 3. potest dici tale: quia est illud, quo formaliter boni sumus: ut virtutes. 4. quia est principium simpliciter omnis bonitatis nostre, sicut Deus. Ista autem quatuor se includunt: nam secundum includit primum, quia illud, quod habet in se unde diligatur, iuvat nos ad bonitatem consequen¬ dam unde potio dulcis eum hoc, quod iuvat nos ad consequendum bonitatem, habet in se aliquid, unde ipsam amemus.

Tertius includit primum, & secundum: nam virtutes, per quas formaliter sumus boni, iuvant nos ad consequendum finem: propter quod inc udunt primum modum bonitatis: & habent in se, unde diligantur: ut Magister dicit in littera propter quod includit secundum. Quartus modus bonitatis includit tres praecedetes nam Deus ipse, qui est bonum omnis boni, iuvat nos ad finem consequendum, tribuendo nobis gratiam, & virtutes propter quod modo excellentissimo primum modum in se continet, & habet in se, unde diligatur: cum sit ipsa bonitas, & sic includit secundum. Est etiam formaliter nostra bonitas, & si non formaliter inhae renter, tamen formaliter exemplariter Tres modii. torum dicuntur per se tales, & quae sunt bona ilis modis per se sunt, ciligibilia: solum autem bonum 1. modo est per accidens diligibile.

Hoc viso notandum, quod licet per se diligibile dicatur quodlibet tr um modo rum excepto primo modo; non tamen secundum quemubet illorum modorum habet esse fruitio: nam fruitio dicit quie rationem: ut dictum est. Tunc autem appetitus est quietatus quando bonum, in quod fertur, non refert in aliud bonum: cum igitur semper imperfectum bonum referatur ad perfectum, & quanto aliquid est perfectius bonum, tanto alia bona magis includit: cum 1. modus reservetur in secundo: 1. & 2. in 3. in quarto autem reserventur omnia, scilicet, in Deo ipso, Ru. est bonum omnis boni, & qui in omni bono percipitur, ut dicitur 8. de Trinit. cap. 3. solo illo per se, & directe fruendum est.

Ad primum dicendum, quod virtutes per se diligendae, quia habent in se aliquid, unde diligantur; non tamen prop¬D ter se diligendae sunt: quod earum dilectio non ad aliud referatur: quod oportet, si eis esset fruendum. Ad secundum dicendum, quod virtutes, & Charitas sunt per se bonae; quia per eas formaliter boni sumus; sed in illo modo per se bo nitatis non reservatur fruitio, ut patefactum est. Ad tertium dicendum, quod ibi honestas appellatur intelligibilis pulchritudo, ut Aug. se ibidem exponit, & intelligibilem puichritudine appella: ipse, qua pulchritudine pulchra sunt, quaecumque ulchra sunt; & talis pulchritudo est Divina pulchritudo, qua fruendum est. Vel possumus dicere quod in argumeto est fal lacia consequentis: non enim valet honesto est fruendum: ergo hoc honesto: & ideo ibidem Aug. subdit, oporret ergo frui pulchris invisibilibus, & honestis. Vtrum autem omnibus? Alia quaestio est: tamen secundum eum honesta non debent dici proprie nisi fruibilia: habet autem & hoc aliam solutionem, ut patebit.

Ad illud, quod tangebatur ex latere, quod Beatitudine sit fruendum: possumus distinguere secundum quod dicinguitur de alijs a fruitione. Nam diligere aliquid potest intelligi multipliciter: vel dilectione formaliter: vel voluntate instrumentaliter: vel diligibili tamquam oblecto; unde diligo dilectione: diligo voluntate: & diligo diligibili: ita fruor fruibili, sive Deo principaliter, & obiectives & fruor fruitione, sive Beatitudine formaliter: & fruor potentia, & virtutibus quasi instrumentaliter. Et ex hoc etiam apparet, quomodo virtutibus sit fruendum, Ad illud, quod obijciebatur, quod homine sit fruendum, dicendum quod homine in se non est fruendum, sed homine in Deo; ita quod ipso Deo fruamur in homine, in quo habitat per gratiam: sic homine est fruendum: unde & Aug. de Doctr. Christ. solvens istam quaestionem ait. quod si te fruar tantum dixisset, & non addidisset in Domino, in eo constituisset suem Beatitudinis suae. Sed quia illud addidit, in Domino se finem posuisse, eo denique frui significavit, Nam cum homine in Domino frueris, Deo potius, quam homine frueris. Et per hoc patet solutio ad aliud.

ARTICVLVS II. Vtrum tribus Personis una fruitione sit fruendum

Hic frui est diligere propter se. Ecundo quaeritur utrum tribus Personis sit fruendum fruitione una? Et vit detur quod non, quia actus recipit speciem ex obiecto, sed a quo aliquid recipit esseab eodem recipit distinctionem: sed tres Personae sunt distinctae, cum non sit ponere confusionem Personarum: ergo & actus distincti erunt.

Praeterea fruitio quietat appetitum, sed non quiescit appetitur cognoscendo rem, quandiu stat in com¬ munibus: cum igitur essentia Divina sit quid commune tribus, & omne aliud in distinctum ibi. Si debet terminari appetitus noster, oportet terminari fruitionem nostram ad distincta, sed quod terminatur ad distincta, videtur habere esse distinctum: ergo &c.

In contrarium est: quia sicut adoratio respicit Maiestatem, sic fruitio respicit bonitatem, sed propter unam Maiestatem, debetur una adoratio tribus Personis: ut patet per Damasc. lib. 3. cap. 5. ergo una fruitione tribus Personis frui debemus.

RESOLVTIO. Vna fruitione tribus Personis fruemur.

REspondeo dicendum, quod sicut tactum est in arguendo, una fruitione frui debemus tribus Personis: & hoc triplici via investigari potest. Prima via in arguendo tacta fnit. Nam cum frui sit amore inhaerere, & amor sit per se boni: ut dicitur 8. Ethic. oportet ex bonitate sumere rationem fruitionis, & quia Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus non sunt tres bonitates, sed una bonitas: ut dicitur 5. de Trin. cap. 8. ratione unitatis obiecti formaliter erit unus actus, & una fruitio. Secunda ratio sumitur ex ipso fine:& nam in fine proprie quietamur: Pater, & Filius, & Spiritus Sactus non sunt tres fines, sed unus finis. Nam sicut sunt principium, a quo omnia fluunt; ita sunti finis, ad quem omnia reducuntur; unde 5. de Trin. cap. 13. dicitur, quod Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus sicut est unus Deus, ita dicitur relative ad creaturam Vnum principium, non tria principia, vel duo ita pari ratione non tres fines, vel duo fines. Tertia via sumitur ex ipsis fruentibus: nam nullus quietatur in duobus in eo quod duo; vel in pluribus in eo quod plura; cum igitur actus numeretur, & recipiat speciem ab eo, quod est per se tale, in eo quod tale; sequitur ergo quod una fruitione, non pluribus fruamur tribus Personis. Tribus ergo vijs hoc investigatum est. Prima via sumitur ex ratione fruibilitatis, quia bonitas est raticihuius. Secunda via sumitur ex ipso fruibi¬: li, quia finis est illud, quo fruimur. Tertia sumitur ex ipso fruente; ut liceat secundum adaptationem loqui.

Ad primum dicendum, quod licet tres Personae sint distinctae; tamen eis fruimur ut in eis reperitur una ratio bonitatis. Ad secundum dicendum: quod terminatur ad distincta, in eo quod distincta, recipit esse distinctum; sed quod terminatur ad distincta secundum unam rationem non oportet: & sic est in proposito, ut patuit Vel dicendum, quod ipsas Personas distincte cognoscimus una visione: nam eadem cognitione cognoscitur unum relativum, & reliquum: & ideo eadem visione tres Persone videbuntur, & ita eadem fruitione fruemur eis.

ARTICVLVS III. Vtrum Deo sit utendum.

Nota, quod uti Deo, ut hic quaeritur, est dili¬ gere Deum referendo eum in aliud, taquanad illud ordinabile. vaesito de fruibili, restat quaerere de utibili: & primo utrum Deo sit utendum?

Et videtur quod sic: quia secundum Aug. 10. de Trin. Omnis, quo fruitur, utitur, sed Deo fruimur, ergo Deo uti mur.

Praeterea: uti est assumere aliquid in voluntatis facultatem, sed omnis, qui frutur secundum Aug. assumit aliquid in facultatem voluntatis, ergo omnis qui fruitur, utitur; & sicidem, quod prius.

In contrarium est: quia secundum Aug. 83. quaest. q. 30. Anima nostra secundum Deum de ceteris iudicat, neque eo, scilicet Deo, utitur, sed fruitur.

Praeterea: secundum cumdem de Doctrin. Christ. in principio: Nos sumus constituti inter utibilia, & fruibilia, sed sumus infra fruibilia, ergo sumus supra utibilia, sed non sumus supraDeum, ergo &c.

Vlterius quaeritur: utrum omnibus alija Deo sit utendum? Et videtur, quod non quia eis utimur, quae sunt in nostra potestate, & facultate: quae autem sunt in nostra potestate consiliabilia sunt, ut dicitur in 3. Ethic. sed de omnibus non spectat ad nos consiliari: quia de aeternis non consiliamur, neque de humanis omnibus: puta qualiter Scithae optime conversentur nullus Lacedemoniorum consiliatur, u ibidem dicitur, ergo &c.

Praeterea: peutibilia invamur ad consecutionem finis, sed per aliqua impedimur a tali consecutione; utputa per multitudinem divitiarum: quia secundum Phil. 10. Eth. cap. 10. superabundantia talium impedit ad foelicitatem.

Praeterea: per peccata retrahimur a¬ consecutione finis, ergo peccatis uti non poterimus.

Praeterea: secundum hoc videtur, quod nullus actus sit indifferens: quia si omnibus possumus uti, tunc in om nibus actibus nostris, vel utimur, vel abutimur. Ad hoc idem videtur facere, quod nullum peccatum erit veniale: quia semper vel utemur, vel fruemur, sed si utimur fruendis, vel utendis fruimur peccamus mortaliter: quia tota peruersitas est secundum Aug. 83. quaest. q. assig. Fruendis uti velle, atque utendis frui: si autem utimur utendis, & fruendis fruimur, non peccamus, ergo &c.

In contrarium est Aug. 83. quaest. d. dicta, qui ait: Omnia ergo, quae facia sunt, in P usum hominis facta sunt: quia omnibus utitur iudicando ratio, quae homini data est.

Praeterea: secundum Phil. 2. Phys. Nos sumus quodam modo finis omnium, sed hoc non esset, nisi omnibus uti possemus, ergo &c.

RESOLVTIO. Possumus Deo uti non proprie, & stricte, sed accepto uti large.

REspondeo dicendum, quod uti duo Rpliciter potest sumi: uno modo lat ge, & sic uti nihil aliud est, quam assume re aliquid in facultatem voluntatis: & quia ipsum finem assumimus in facultatem voluntatis, ut ibi quietemur; etiam ipso fineutimur: & secundum istum modum loquitur Aug. de Trinit, cap. penult. ubi ait: quod Vsus in voluntate est pertra stante illa, quae in memoria, & intelligentia continen tur, sive ea ad aliquid referat, sive eorum fine de lectata conquiescat: & sic accipiendo uti etiam ille, qui fruitur, utitur. Alio modo accipitur uti magis proprie, & sic uti est assumere aliquid in facultatem voluntatis non quocumque modo, sed referendo ipsum in finem: & sic accipitur uti 1. de Doctr. Christ. ubi dicitur: quod Ists quibus utendum est, tendentes ad Beatitudinem adiuvamur, & quasi adminiculamur, ut ad illas quae nos Beatos faciunt, pervenire, atque his in haererepossimus. Isto etiam modo accipitur uti S3. quaest. q. pertacta, ubi dicitur: quod Nec uti quisque potest ea re, quae quo referenda sit nescit.

Et sicut dupliciter accipitur uti; ita dupliciter potest accipifrui. Vno modo lar ge, & sic dicit quierationem desiderij non referentis in ulteriorem finem: & sic bruta fruuntur secundum Aug. 83. quest. 4. dicta. Vel proprie, & sic dicit quictatio nem, non quamlibet, sed in ultimo fine & sic loquitur Aug. de Doctr. Christ. in princ. ubi dicit: quod Res, quibus fruendum est, Pater, Filius, & Spirtus Sanctus, eadem que Trinitas, una quaedam summa res. Accipiedo ergo proprie, & stricte, nec qui frui tur, utitur, nec econtrario: & sic Deo non est utendum, cum eo sit fruendum. Sed accip endo large utrumque, habent se sicut excedentia, & excessa: quia aliqua fruuntur, quae non utuntur, ut bruta; aliqua aliquibus utuntur quibus non fruuntur, ut boni homines rebus creatis Si autem accipiatur large uti, & proprie frui; tunc uti est quasi genus ad frui. Sec si accipiatur frui large, & uti proprie, adhuc dividuntur ex opposito: quia nec quafruitur utitur, nec econtrario. Et sic patet solutio ad primam quaestionem, quod Deo utendum est, accipiendo uti large non proprie, & per hoc patet solutio ad rationes, quia loquebantur de uti extenso nomine.

Ad secundum quaesitum dicendum secundum aliquos, quod quicumque habent bonitatm, habent bonitatem, in quam tum accedunt ad similitudinm bonitatis, Divinae. Vnde oportet, quod Bonitas Divina sit ratio dilectionis, & desiderij; ut alia amentur in ordine ad Bonitatem Primam: & quia omne, quod bonum est, a Deo est, & in Deum ordinatur, omnibus quae a Deo sunt, uti possumus: maliautem culpae uti non possumus, quia talia non sunt in Deum refcribilia: malis poenae uti possumus referedo ea in Deum per recognitionem propriae infirmitatis. Sed id non est bene dictum: quia secundum Aug. omnibus illis utimur, per quae iuvamur ad consequendum finem nostrum: & quia omnia, quae cooperantur nobis in ponum, iuvant nos ad talem consecutionem: ergo peccatis uti poterimus, cum peccata nobis cooperentur in bonum: iux A ta illud Apost. ad Rom. 8. Scimus quoniam N diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, etiam peccata secundum Clossam

Et ideo dicendum est, quod omnibus uti debemus, vel uti posiumus: possumus enim uti aeternis, & his quae non sunt in potestate nostra approbando ea, & per ea in cognitionem aeternae Maiestatis, & bonitatis veniendo: uti etiam possumus his, quae sunt, in potestate nostra, ea in Deum referendo: possumus uti malis paenae tolerando ea patienter, & uti malis culpae detestando ipsa.

Resp. ad arg. ad primum dicendum, quod esse in facultate nostra accipitur ibi: large pro omni eo, circa quod volunta aliquomodo negotiatur, vel laudando, vel approbando, vel ordinando; non accipitur esse in potestate nostra, sicut consilia bilia sunt, ut ratio arguebat. Ad secundum dicendum, quod si per aliqua impediamur ad consecutionem finis, hoc est propter malitiam nostram, & nostrae naturae corruptionem: quam do omnia, si essemus sapientes, nos iuvarent. Ad tertium dicendum, quod per peccata retrahimur a consecutione finis, per ipsa ad finis consecutionem, si ipsa detestamur. Ad quartum dicendum, quod cum peccata operamur; iuvamur tamen argumentum uno modo concludit veritatem: nam nullus actus deliberatus est indifferens; licet forte aliquis actus habes finem imaginatum sit indisserens, sed secundum talem actum nec est usus, nec abusus.

Ad illud, quod tangebatur ex latere, quod tuc nullum peccatum esset veniale: dicendum, quod non oportet: quia semper referimus omnem actum deliberatum in Deum, quando non peccamus mortaliter, sed non semper illum actum, vel illam operationem referimus actu; sed aliquando referimus habitu: & quando referimus actu, meremur: quando habitu peccamus venialiter: quando nec actu, nec habitu, mortaliter. Vel si hoc est dubium, dicendum secundum quosdam, quod peccans venialiter fruitur non simpliciter, sed quodam modo.