Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum Deus possit non scire quod scitt

D primum sic proceditur: videtur, quod Deus non possit non scire, quod scit: quia secundum Comment. 12. eta. Scientia proprie de Deo dicitur, sed quae proprie de Deo dicuntur, realiter sunt in ipso, & nullo modo variari possunt; sed si Deus posset non scire, quod scit, videretur scientia eius variari in posse, ergo &c.

Praeterea: scientia Diiest de omnibus: si ergo Deus posset non scire, quod scit, posset non scire om nia, quod est incovenies.

Praeterea: actio Dei est ei essetialis, & suum scire est suum es se. Si ergo potest Deo non scire quod scit, potest non esse, quod est, sed hoc est falsum, & impossibile, ergo est & primum. Prae terea: quidquid Deus scit, ab aeterno scit, sed omne aeternum est necessarium: quod est necessarium semper est uno modo, ergo non potest non scire, quod cit: quia tunc suum scire non esset necessarium.

In contrarium est: quia Deus est agens a proposito, sed potentiae rationales, ut dicitur 9. Meta. sunt ad op posita, ergo de quolibet dici potest quia Deus potest illud facere, & non facere. Cum ergo possit non facere, quae facit: potest non scire, quae scit.

RESOLVTIO. Visionis scientia propter respectum, quem dicit ad exteriora, Deus potest non scire quae scit, inquan¬ tum potest non producere ea, quae producit: quia agit secundum liberi arbi¬ trij voluntatem.

REspond. dicendum, quod actus Di vini tripliciter accipi possunt. Nam quidam non sunt transeuntes in exterio rem materiam, nec dicunt respectum ad aliquid extra: & huiusmodi a ust riorem materiam, sicut creare, & facesunt illi, per quos producuntur Personae ut generare, & spirare. Aliqui autem non solum dicunt respectum ad aliquid extra; sed etiam sunt transeuntes in extere. Aliqui vero medio modo se habent: nam actus ipsi non sunt transeuntes: dicunt tamen quemdam respectum ad aliquid extra: & huiusmodi sunt scire, & velle. Nam licet scire sit in sciente & velle in volente; scita tamen & volita possunt esse aliquid extra volentem & scientem: propter quod & si huiusmodi actus non transeunt; per eos tamen quidam respectus ad exteriora importatur; & quia potentia semper dicitur respectu actus, cum quae ritur: utrum Deus possit hoc, & oppositum, secudum quod diversimode posunt accipi actus Divini, sic oportet responsionem diversam esse. Nam respe iu actuum non transcuntium in exteriorem materiam, nec dicentium respectum ad aliquid extra simpliciter negandum est in Deo esse potentiam ad opposita. No enim Deus Pater potest generare & non generare Filium, sed de necessitate generat, non necessitate coactionis, sed im mutabilitatis. Simili modo & de spirare dicendum est. Nam concedere poten tiam ad opposita respectu talium actuum absque mutatione Divina fieri non B potest: & quia simpliciter concedendum est, Deum immutabilem esse, simplici ter, neganda est in Deo potentia ad opposita respectu actuum praedictorum. Respectu vero actuum transcuntium sim pliciter concedendum est Deum habet re potentiam ad opposita. Potest enim Deus creare; & non creare: facere & non facere: nam cum sit agens non exnecessitate naturae, sed ex liberi arbitri potestate, potest producere res, & non producere, ut placet sibi. Nam sicut potentia ad opposita respectu actui non transeuntium, nec dicentium res pectum ad aliquid extra non potest Deo attribui absque mutabilitate eius: ita potentia ad opposita respectu actuum transcuntium non potest a Deo negari, nisi ab eo negetur libertas ac tionis: & quia simpliciter concedendum est, Deum libere agere: cum non agaex necessitate naturae, sicut simpliciter negandum est, ipsum mutabilem est se, simpliciter debemus concedere, quod habeat potentiam ad opposita respectu actuum transcuntium: sicut simplicite negamus ipsum habere potentiam ad opposita respectu actuum non transcuntium, nec ad exteriora respectum dicentium. Respectu quidem actuum medios modo se habentium, ut respectu eorunm qui in exteriorem materiam non transcunt; tamen ad exteriora respectum dicunt, medio modo dicendum est. Nam secundum quod dicunt respectum ad exteriora debet in Deo concedi potentia ad opposita, ne negemus a Deo liberi arbitrij potestatem. Ratione vero ipsorum actuum, prout dicunt aliquid in Deo existens, potentia ad opposita Deo non est tribuenda: ne in ipso mutabilitatem ponere videamur. Nam sic est Deo tribuenda immutabilitas, quod non est ab eo neganda libertas: & sic ei libertas debet attribui, quod in eo mutabilitas non ponatur. Potest ergo Deus velle quod non vult, cum alia a se non de necessitate velit, non quod ipsum velle Divinum mutari possit; sed quia res exteriores mutabilitati subiectae sunta & propter respectum ad huiusmodi exteriora, qui importatur invelle, potest non velle quod vult: sic etiam & de scire dicendum est, loquendo de scientia, quae dicit respectum ad exteriora, ut ad ea, quae fienda sunt. Nam cum talia sint ea, ad quae Divinum velle respectum dicit: eo quod eius voluntas site causa omnium a Deo productorum cum possit velle & non velle huiusmodi producenda, quia alia a se non de no cessitate vult. Sic etiam & de scientia visionis dicendum est, dicitur enim scientia visionis, ad simisitudinem visus. Nam sicut visus proprie solum exteriora videt: sic scientia Dei, prout facta scit, vel fienda, dicitur visionis propter respectum, quem habet ad exteriora. (Nam scientia simplicis notitiae non proprie ad exteriora respectum importat) secundum hanc autem Deus potest non scire, quod scit, inquantum ea, quae producit, potest non producere: quia agit secundum liberi abitrij voluntatem.

Respond ad arg. Ad 1. dicendum, quod licet scientia realiter sit in Deo dicit tamen respectum ad exteriora, & potissime scientia visionis: & ratione huius respectus potest Deus non scire quod scit; non quia ipsum scire Divinum mutari possit, sed quia quae producit, potest non producere.

Ad 2. dicendum, quod scientia Dei, quae est de omnibus, est scientia simplicis notitiae, & respectu talis scientiae (loquendo de scientia rerum) Deus non potest nescire, quod scit. Sed scientia visionis, quae est solum de factis, vel fiendis, potest Deus non scire, quod scit: quia potest non faceret: quod facit. Vnde concedere huiusmodi scientiam esse ad opposita, nihil est aliud, quam dicere Deum libere agere, & posse non producere, quae producit. Ad 3. dicendum, quod licet scire Dei sit suum esse, tamen propter aliam & aliam habitudinem importatam per esse, & scire aliqua concedimus de scire, quae negamus de esse: nam cum in esse non importetur respectus ad exteriora, sed solum ad id, in quo est, eo quod esse sit actus entis, in quo est: non possumus concedere, Deum non esse, quod est, absque mutabilitate eius: tamen quia in scire, & potissime in scientia visionis, mportatur quidam respectus ad exteriora, concedere possumus Deum non scire, quod scit, absque mutatione eius. Ad 4. dicendum, quod aeternum est necessarium necessitate immutabilitatis, non necessitate coactionis: & quia r Deum ponimus libere agere: & cum dicimus ipsum posse non scire, quod scit, non concedimus in eo mutabilitatem naturae, sed libertatem arbitrij, & cum talis libertas aeternitati non deroget, non est inconveniens ipsum posse non scire, quod scit, ut potest patere per di¬ ta.

ARTICVLVS II. Vtrum Deus possit scire, quod non scit:

Ecundo quaeritur: utrum Deus posS sit scire, quod non scit? Et videtur, :quod non: quia In aeternis non differt posse ab esse, ut dicitur 3. Phys. ergo esse aeter num tam cito, cum potest esse, est. Cum ergo quidquid Deus scit, ab aeterno sciat: quidquid potest scire, scit, ergo non potest scire, quod non scit. Praeterea: nihil existentium Deus cognoscit nisi per ideam; sed non potest esse aliqua idea in Deo, quae ibi non sit: quia tunc in eo esset facta mutatio: cum idea dicat formam in Deo existentem, ergo &c.

Praeterea: augmentum scire dupliciter considerari, potest. Primo respectu scibilium, ut cum aliquis plura scit, quam prius. Secundo respectu scientiae, ut cum aliquis clarius videt aliqua, quam prius; sed Divina scientia, nec augmentari potest, nec minui; sed si Deus posset aliquid scire, quod non scit, scientia eius augmentari posset, quod est inconveniens: quia tunc variabilis esset.

Praeterea: concedimus, Deum non solum scire entia; sed etiam non entia; sed Contradictio est oppositio, cuius non est medium secundum se, ut dicitur 1. Posterior. ergo Deus non potest scire, quod non scit: quia si aliquid esset, quod non esset scitum a Deo, nec esset ens, nec non ens: quod est inconveniens. sidue Deum non scire, quod scivit: &

In contrarium est: quia sicut Deus potest non facere, quod facit: propter quod concedimus ipsum posse non scire, quod scit: ita cum possit facere, quod non facit, concedere debemus, quod possit scire, quod non scit.

RESOLVTIO. De enuntiabilium scientia, ut talia sunt, loquendo, Deus Crerum variatione, non mutatione scientiae) potest scire quae non scivit, & non scire, quae scivit: secus vero loquendo de scientia rerum speculativa: ceterum practica absolute sumpta potest, non tamen ordinata, quaexequitur quod ordinavit & disposuit: quia sic non scita nunquam scientur, & solum scientur scita propter Dei immutabilitatem. Re.. 2.

REspond. dicendum, quod loquen do de modo, secundum quem Deus habet scientiam enuntiabilium, ut enum tiabilia sunt, planum est continue & asscire, quod non scivit. Nam si scivialiquem esse nasciturum, illoiam nato non scit ipsum nasciturum. Nam scienia non est nisi verorum: & quia non est verum, ipsum esse nasciturum; sed esse natum, scit ipsum esse natum, & non nasciturum: & sic accipiendo scientiam Dei, continue scit, quod non scivit, & civit quod non scit. Nam licet omnium enuntiabilium, ut res, quaedam sunt, Deus cognitionem habeat: quia scit omnes propositiones, quae formari pos sunt, & quidquid enuntiari potest, at tamen accipiendo enuntiabilia, ut enum tiabilia sunt, & ut sunt rerum significa tiva, planum est Deum non scire, quod scivit, & scire, quod non scivit: non quod mutatio in scientia sua facta sit sed quia res ipsae mutatae sunt, secundum quarum variationem veritas enuntia bilium variatur. Sed utrum loquendo, de scientia rerum possit Deus scire, quod non scit, dubium est: cum Deus secundum hanc scientiam non solum sciat entia, sed etiam non entia: & inter ens & non ens nihil medium esse possit. Ideo notandum, quod sicut distinguimus in nobis scientiam, practicam & speculati vam: sic & in Deo distinguere possumus: & si scientia speculativa non est subiecta libertati voluntatis; scietia tame practica, secundum quam opus operandum disponitur, libertati voluntatis subiecta est: eo quod per imperium voluntatis al agente per cognitionem effectus producuntur in esse. Cum ergo quaeritur: ut trum Deus possit scire, quod non scit, loquendo de scientia speculativa non nam secundum hanc scit facta, fienda & fieri possibilia, & etiam scit se ipsum, Et quia nihil est, quod non comprehe datur a tali scientia, secudum eam non potest scire, quod non scit. Sed si loquamur de scientia practica, accipiendo practicum simpliciter, ut dicamus Deum scire scientia practica, quae fecit, vel facere disposuit: potest Deus scire, quod non scit: cum possit plura facere, quam faciat. Et ad intelligendam hanc veritatem, sciendum, quod voluntas, cui scientia practica videtur esse subiecta, prop ter libertatem arbitrij potest in opposita, ut potest velle, & non velle. Si autem non possit in opposita, dupliciter potest contingere. Primo: si actus eius transivit in praeteritum: unde si voluit, non potest non voluisse: eo quod praeterit: habent quamdam immutabilem verita tem. Secundo, si ponatur velle: quia non simul potest velle, & nolle: quia omne quod est, quando est, necesse est esse. Vn de coniunctim non potest simul velle & nolle: quia talia simul esse incompossibilia sunt: & sicut est de velle, quod est actus a voluntate elicitus, sic est de quolibet actu a voluntate imperato. Nam sicut homo potest velle, & non velle: sic potest ambulare, & non ambulare: & sicut cum velle transit in praeteritum, non remanet in voluntate ad opposita: quia si voluit, non potest non voluisse: sic etiam si ambulavit, non potest non ambulasse: Rursum sicut si ponitur velle, non potest nolle, sic si ponitur quod aliquis per voluntatem ambulet, durante am bulatione, non potest non ambulare

Viso, quod voluntas potest in opposita, & respectu actus a voluntate eliciti, & respectu actus ab ea imperati, notandum: quod sicut Deus potest velle alia a se; & non velle: sico potest scire scientia practica alia a se; & non scire: cum scientia practica, ut dictum est, sit quodammodo voluntati subiecta: & actus talis scientiae sit a voluntare imperatus: potest igitur scire quod non scit: & non scire, quod scit: cum secundum talem scientiam sit in eo potentia ad opposita: verum quia, ut dictum est, sive actus sit a voluntate elicitus, sive imperatus, si transit in praeteritum, non potest voluntas in oppositum. Rursum si ponitur talis actus esse, manente tali actu, non potest etiam in oppositum: eo quod simul esse, & non esse alicui convenire non potest. Hoc ad Divina transferentes dicamus, quod primum istorum ad Divina transferri non potest: eo quod ibi nihil transeat in praeteritum, cum omnia, quae in Deo sunt, aeternitate mensurentur. Secundum tamen ibi adaptari potest: & ideo si ponitur Deus aliquid velle, non potest illud nolle: vel si ponitur aliquid scire, non potest illud non scire: quia vel in eo mutabilitas facta esset: vel simul sciret & non sciret: & vellet & non vellet, quod est impossibile: & ideouiod loquendo de potentia absolute sumpta, potest scire & non scire, velle & non vel le, sed loquendo de potentia ordinata: quia haec praesupponit ordinem, & voluntatem, ut appellemus ordinatam potentiam, secudum quam Deus exsequitur, quae disposuit, & ordinavit, non est ad opposita: quia supposito, quod Deus disposuerit sic facere, non potest in oppositum propter sui immutabilitatem: igitur quodlibet a Deo scitum scientia practica, si refertur in Divinam potentiam simpliciter, & absolute sumptam, potest non sciri: & quodlibet non scitum, potest sciri: propter voluntatis libertatem. Sed si referatur in potentiam supponentem ordinem, & dispositionem, non scita semper erunt non scita: & solum scita scientur: propter eius immutabilitatem.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod in aeternis non differt esse & pose: quia in eis non est mutabilitas: ideo omnis respectus ad opposita, qui arguit mutabilitatem, ab aeternis negari debet: potest tamen in aeternis esse libertas: & ideo respectus ad opposita, qui arguit libertatem, ab aeternis negari non debet: & quia nos dicimus Deum posse scire, quod non scit, & non scire, quod scitpropter voluntatis libertatem, non prop ter mutabilitatem: ideo haec a Deo ne¬ gari non debent: nec tamen propter hoc inscire Divino posse praecessit esse: ita quod prius potuisset scire, & non scivit, & postea sciverit; sed quidquid scit, ab aeterno scivit. Nam, ut paret per habita, sic ponimus in Deo potentiam ad opposita propter libertatem: voluntatis, quod in nullo derogatur eius immutabilitati vel aeternitati.

Ad 2. dicendum, quod ut habitum est, ideae in Deo non solum, pertinent ad scietiam speculativam; sed etiam ad practicam: & secundum quod pertinent ad scientiam practicam, sunt, quodammodo subiectae libertati volun tatis: ut sicut Deus potest scire, & non scire: sic potest habere ideam; & non habere, loquendo de idea, ut ad scientiam practicam pertinet: ita tamen quod huiusmodi respectus ad opposit: sic ponatur in Deo propter voluntati libertatem, quod in eo nulla mutabilitas

denotetur.

Ad 3. dicendum, quod licet tDeus possit scire, quod non scit modo b quo dictum est; non tamen propter hoc 1. scientia eius augmentari potest, quod dupliciter declaratur. Primo: quia scieni tia recipit speciem ex obiecto principali: & quia se ipsum primo & principalioter scit, & sciendo se scit omnia: cum principale obiectum Divinae scientiae ine variabile sit, ipsa scietia invariabilis erit. t Secundo hoc declaratur: quia augmentum est praeexistenti quantitati additamentum. Si ergo esse posset, quod Deus

prius ne sciret aliquid, & postea sciret, ita quod non ab aeterno sciret quidquid sciret posset, alicui videri Divinam scientiam augmentata esse: quia m praeexistem ti quantitati additamentum aliquod esset factum. Sed nos sic salvamus in Deo potentia ad opposita respectu scire practici propter voluntatis libertatem quod in eo nullam mutabilitatem ponimus, & dicimus quod quidquid scivit, ab aeterno scivit: & quia augmentum est species motus, & dicit transitum aquantitate minori ad maiorem, ponendo Deum posse scire, quod nescit, modo quo ponimus, non ponimus quod possit eius scientia augmentari.

Ad 4. dicendum, quod scientia illa, secun¬¬ dum quam scit Deus non solum entia, sed etiam omnia non entia, tam fienda, quam fieri possibilia, est scientia speculativa, non practica simpliciter. Nos vero loquimur de scientia practica sim pliciter, secundum quam non scit omnia fieri possibilia; sed solum scit, quae facere disposuit.

ARTICVLVS III. Vtrum Deus possit scire infinitat

Ertio quaeritur de infinitate Divi¬ nae scientiae, utrum Deus infinita possit scire? Et videtur, quod non: quia dicitur primo Phys. Ininitum, secundus quod infinitum, est ignotum: sed quod secundum se est ignotum, a nullo sciri potest, ergo &c.

Praeterea: secudum Aug. 12. de Civit. Dei cap. 18. Quidquid scitur scientis scientia comprehendi tur, sed contra rationem infiniti est quod comprehendatur, ergo &c.

Praeterea: si dicatur infinitum relatum ad infinitum est finitum, ut infinita Deo sunt finita, propter quod infinita a Deo sciri possunt. Contra: quod comparatum ad u num est tale, comparatum ad aliud non est tale, est in praedicamento relationis, & ideo probat Philosophus, magnum & par vum esse in praedicamento relationis, quia aliquid comparatum ad unum est, magnum, comparatum ad aliud est par vum. Cum igitur infinitum non sit in praedicamento relationis, ad quodcuqu comparabitur infinitum, infinitum erit, ergo infinitum est infinitum Deo: & ita ab ipso ignotum.

Praeterea: vult Philosophus 2. Meta. quod siquis in sua imaginatione acceperit lineam infinitam, non determinabit divisiones eius: & exponit Comm. quod qui imaginatus fuerit lineam infinitam, non poterit intelligere eam, ergo, ut videtur, cognitio infiniti repugnat intellectui; non repugnat ima iginationi; sed Deus imaginatione caret: cum non habeat virtutes organicas, & quidquid novit, intelligendo novit, ergo infinitum a Deo sciri non poterit.

Praeterea: sicut impossibile est finitum pertransire infinitum, sic impossibile est infinitum infinitum pertransire. Nam, in tempore finito nec finitum, nec infinitum pertransibit infinitum. In infinito vero tempore ab infinito & finito finitum transiri potert, ut potest haberi ex 6. Phys. ergo non magis est pertransibile, nec magis finitum infinitum infinito quam finito. Si ergo par est comparatio infiniti ad finitum, & infinitum. Si ab intellectu creato & finito infinitum sciri non potest, nec ab intellectu infinito sive increato, sciri poterit.

In contrarium est: quia qui cognos cit perfecte virtutem aliquam, cognoscit omnia illa, ad quae se potest extemdere illa virtus. Cum igitur Deus perfecte suam virtutem cognoscat: cum sua virtus se possit extendere ad infinita: eoquod sit infinitae virtutis, infinita cognoscere poterit.

Praeterea: Deus cog noscit omnia singularia, non solum existentia, sed etiam existere possibilia, sed haec sunt infinita, ergo &c.

RESOLVTIO. A Deo posse cognosci non repugnat insinito secundum numerum sive secundum quanti¬ tatem discretam: sicut infinito secun¬ dum quantitatem continuam re¬ pugnare videtur.

REspond. dicendum, quod infinitum quinque modis accipi potest. Vno modo negative, ut dicatur infinitum, quod non est aptum natum transitinec finiri: eo quod non habet quantitaem in se, per quam transiri possit, & sic punctus est quid infinitum: quia non est quid quantum: & sic accipitur infinitum propter defectum magnitudinis. Alio modo potest dici infinitum propter magnitudinis excessum: ut dicatur

infinitum, non quia non habeat quantitatem; sed quia habet eam non limitatam & finitam: & sic infinitum diffinitur a Pho quod, Est cuius quantitatem accipientibus semper est aliquid accipere extra. D Tertio modo accipitur non simpliciter, sed quia de difficili finiri & pertrasiti potest: ut vla magna vel profunditas ma ris dicitur infinita, quia de difficili talia pertransiri possunt. Quarto modo infinitum dicitur in successivis, secundum quod tempus est quid infinitum secundum positionem philosophorum, qui dixerunt tempus non incepisse. Quinto modo sumitur penes divisionem, & sic quodlibet continuum, & quaelibet mag¬ nitudo est infinita: quia per se convenit

continuo in infinitum divisibile esse. Omnes isti modi infinitatis haberi possunt a Philosopho 3. Phys. licet eos alio modo assignet. Cum ergo quaeritur: utrum Deus infinitum cognoscat, non est quaestio de infinito propter quantitatis defectum: quia nulli dubium est, Deum in divisibilia cognoscere. Nec est dubium de infinito non simpliciter, secundum quod via magna infinita est, & profunditas maris immensa dicitur: quia cum talia actuase esse habeant, non est possibile Deum ignorare ipsa, qui omnium est productor. Nec etiam est quaestio de infinito in successivis, & secundum divisionem: quia nulli dubium est, magnitudine & tempus Deo nota esse. Nam etsi mundus esset aeternus, infinitum tempus transisset: & quia Deus non solum cognoscit quae fecit, sed quae facere potest: cum mundum ab aeterno potuisset facere, ut in secudo patebit, talium cognitionem a Deo negare non possumus. Sed utrum cognoscat infinitum secundum quantitatis excessum, dubium esse videtur. Notandum ergo, quod tale in finitum dupliciter esse potest, secundum quod quantitas dupliciter dicitur, continua, & discreta. Cum ergo quaeritur: utrum Deus cognoscat infinitum? Si loquimur de infinito secundum numerum, sive secundum quantitatem discretam, sic Deus infinita cognoscit. Nam ipse scit omnia, quae relucent in ipso: & quia in ipso congregantur perfectiones omnium generum, non solum actu existentes; sed etiam esse possibiles: cum talia infinita sint, oportet quod infinita cognoscat.

Quod autem infinita secundum numerum Deus cognoscat, sancti & phiprotestantur. Nam Aug. 12. de Civit. Dei cap. 15. ait: Quamvis infinitorum numerorum nullus sit numerus, non tamen est in comprehensibilis ei, cuius intelligentiae non est numerus. & Comm. 12. Meta. dicit omnes proportiones, & formae, quae sunt in potentia in materia prima, sunt, actu in primo motore, & assimilantur aliquo modo esse eius, quod fit in anima artificis. Sed materia prima est in porentia ad infinitas formas saltem secundum numerum, ergo infinita relucent: in primo motore, sed ipse est cognitor omnium, quae relucent in ipso. Nam si¬ formae existentes in anima artificis ipsi artifici notae sunt: huiusmodi formae & proportiones, quae sunt in Deo tanquam in artifice & conditore omnium, ei ignote esse non poterunt: cognoscit ergo Deus infinita secundum numerum. Sed si quaeratur: utrum cognoscat

infinitum secundum excessum magnitudinis, non accipiendo magnitudinem virtualem: quia sic planum est Deum infinitum cognoscere, cum se ipsum cognoscat, qui est infinitae virtutis. Sed ac cipiendo magnitudinem molis, sic Deus, proprie loquendo, infinitum non cognoscit, quod sic declaratur: quia quod non reperiatur huiusmodi quantitas infinita non est: quia infinitas per se & primo quantitati repugnet: repugnat enim huiusmodi infinitas principaliter entitati; quantitati autem non repugnat nisi quodammodo ex consequenti, inquantum ratio entitatis reservatur in quanto, quod sic est videre: quia sicut inaffirmativis reperitur aliquid imme diatum, & aliquid mediatum: sic & in negativis se habet. Vnde in 1. Posteriorum docet reducere Philosophus propositiones ne gativas mediatas in immediatas; & sicut videmus in affirmativis, quod quando proprietas aliqua convenit alicui per se & primo, a quocuque removeatur talis proprietas, non removetur ab illo: quia non inest ei per aliud: sic & in ne gativis se habet, quod si aliquid removetur ab aliquo per se & primo, cuicunque ponatur illud convenire, non conveniet ei, a quo primo removetur: eo quod non removeatur ab illo per aliud: & quia si poneretur tale infinitum esse de necessitate, esset quantum, eo quod Infiniti ratio quanti ompetit, ut dicitur 1. Phys. tamem si ponitur infinitum quantitati congruere, non propter hoc ponitur esse, arguere possumus quod infinitas directe repugnat entitati, non quantitati. Hoc idem etiam aliter declarari potest: quia quotiescunque impossibi le est aliquod predicatum inesse alicui, si ad positionem illius praedicati sequitur aliud consequens, non directe repugnat predicato, sed subiecto repugnare potest: ut si impossibile est hominem esse asinum: si ponatur asinum praedicari de homine, si ad hanc hypothesim sequitur hominem esse rudibilem, impos¬ sibile est rudibile repugnare asino: licet possit repugnare homini: igitur si poneretur eus aliquod infinitum, quia sequeretur illud esse quantum, quantitas infinitati, vel infinitas quantitati, directem repugnare non potest. Ex ipsa ergo entitate rei oportet huiusmodi repugna: tiam accipere: & quia Deus positive & er ideam non intelligit ea, quae directe subterfugiunt rationem entis, infinitum in Deo non habebit ideam, quam imitetur, & ipsum Deus non cognoscet: ut hic de Divina cognitione loquimur. Non igitur bene dicunt, qui volunt Deum tale infinitum posse cognoscere, & deterius dicunt, qui volunt, quod si poneretur tale infinitum esse, quod Deus ipsius non haberet notitiam. Nam tota causa, quare subterfugit modum cognitioni; positum, & per ideam, est: quia subterfugit rationem entis, non solum actualis, sed etiam potentialis: & quia si poneretur esse, tolleretur ab eo id, per quod incognitum dicitur, de necessitate Deo notum esset. Sed si sic dicimus, quod credimus bene dictum, accidit nobis gravis dubitatio. Nam si infinitum secundum quantitatem continuam a Deo non intelligitur: quia esse non potest, nec infinita secundum quantitatem discretam a Deo intelliguntur: cum nec talia esse possint. Si vero dicatur numerum re in infinitum non continuum, srivolum est: quia licet quantitas, in quam potest potentia naturalis, sit determinata: quantitas autem, in quam potest Divina potentia, indeterminata est: quia nunquam posset esse tantum corpus, quin Deus maius facere posset: posset enim semper facere maius caelum & semper maius. Vnde sicut semper potest produceret plura, & plura secundum numerum; & tamen producta nunquam erunt infinia: nihilominus tamen Deus cognoscit secundum numerum infinita: quia sic semper potest facere maius & maius corpus, licet productum nunquam sit infinitum: tamen, ut videtur, infinitum continuum: intelligere potest.

Ideo notandum, quod aliter est ens totum discretum, aliter totum continuum. Nam in toto discreto partes sunt, actu: unde tale totum non est proprie unum, & inquantum deficit ab unitate, deficit etiam ab entitate: & ideo ma¬ gis est ens: quia partes sunt entia, quam partes sint entia: quia totum est ens. In continuo autem est e converso. Nam partes in eo sunt entes in potentia: un de in tali toto partes sunt: quia totum est. Vnde & cum diffinitur totum quan titativum, partes non ingrediuntur dif finitionem eius; sed e converso: & quia res sicut se habet ad esse, sic se habent ad cognosci, ad hoc quod intelligatur infinita secundum numerum, non oportet ipsi infinito respondere ideam, quam imitetur. Nam cum infinitum in privationem sonet (ut hic de infinito loquimur) non poterit ei respondere idea, quam imitetur. Nam privativis, secunedum quod huiusmodi, talis idea respon¬

dere non potest. Sed sufficit ad hoc, t quod etiam distincte infinita secundum numerum cognoscantur, quod cuilibet illorum propria idea respondeat, sed si continuum infinitum intelligi debet, oportet tale continuum habere ideam, eo quod tale totum, ut totum est, directe & per se non cognoscitur, nisi ei secundum se idea respondeat: & quia ponitur infinitum cum tali eo, quod in privationem sonet, non possit respondere idea, quam imitetur, directe & positive cognosci non poterit. Potest ergo Deus infinitas lineas intelligere, quae si omnes componerentur, magnitudinem infinitam efficeret. Potest etiam infinita corpora, ut infinitos homines intelligere, quae si omnes componerentur, infinitum corpus efficerent: quia sic intelligere infinitum quantum non sub terfugit cognitionis modum: eo quod cuilibet talium: quia ponuntur divisa, idea propria respondere poterit, ipsum tamen continuum infinitum secundum se quid cognoscibile non existit. Vnde & Commen. super 2. Meta. ait: quod non potest intelligi linea infinita nisi iteretur infinities. Sed hoc, ut ait, non facit intelligere infinitum: non ergo repugnat posse cognosci infinito secundum numerum, sicut infinito secundum continuum, ut per habita patere potest.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod infinitum, secundum quod infinitum, est ignotum: quia infinito secundum se, cum sonet inprivationem, idea vel similitudo aliqua in cognoscente respondere non potest: ideo infinitum continuum est ignotum: quia si tale infinitum sciretur, sciretur ut infinitum: eo quod tali toti secundum se debet re pondere idea non ratio nepartium: cum non sit: quia partes sunt, sed magis e converso. Infinitum autem secundum numerum non oportet ignotum esse: quia cum partes talis totius sint actu infinitae secundum numerum, ab aliquo cognosci poterunt, dum tamen in eo infinita reluceant, & ea uno cognoscat intuitu.

Ad 2. dicendum, quod contra rationem infiniti est, quod comprehendatur a finito; sed non quod comprenendatur ab infinito.

Ad 3. dicendum, quod infinita dicuntur finita Deo: quia non excedit cognitionem eius, & non est inconveniens, aliquid comparatum, ad unum excedere cognitionem ipsius comparatum ad aliud non excedere: Ideo infinita, licet excedant intellectum creatum; non tamen excedunt intellectum Divinum: unde aequivocatur ibi in eo, quod est esse infinitum: quia ibi accipitur finitum pro eo, quod est non excedere, non pro eo, quod est esse limitatum.

Ad 4. dicendum, quod ibi loquitur Philosophus de infinito secundum magnitudinem, non de infinito secundum numerum: & ideo auct oritas non est contra nos.

Ad 5. dicendum, quod Deus non intelligit infinita pertranscundo, quod intelligat partem post partem; sed ntelligit omnia uno intuitu. Nam licet intellectus noster non possit intelligere infinita: tum quia infinita non relucent in ipso: tum quia intelligit per diversas formas: ideo non simul intelligit omnia, quae intelligere potestpropter quod dato quod in eo relucerent infinita; tamen quia non intelliigit omnia simul, quae relucent in ipso, sed intelligit unum post aliud, nunquam infinita intelligere posset: quia infinitum est cuius partem accipientibus semper est aliquid extra sumere: Deus tamen, in quo infinita relucent, cum ipse simul omnia cognoscat, necesse est eum infinita cognoscere. Arguit ergo ratio intelectum creatum non intelligere, infinita, eo quod quodammodo peranseundo intelligit; non autem arguet de intellectu Divino. Argumenta autem in contrarium concedantur: quia non concludunt Deum intelligere infinitum continuum sed infinita secundum numerum, quod concessimus