Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum teneamur conformare voluntatem nostram voluntati Divinae?

AD primum sic proceditur: videtur quod non teneamur conformare voluntatem nostram Divinae: quia qui non facit ad quod tenetur, peccat morcaliter, sed cum peccamus venialiter, non conformamus voluntatem nostram Divinae: quia tunc non peccaremus, sed mereremur, ergo peccando venialiter, peccamus mortaliter, quod est inconveniens.

Praeterea: omne, quod est, quando est, necesse est esse, ergo cur homo male vult, necesse est eum male velle: nullus obligatur ad id, quod est impossibile, cum imposibile sit talem voluntatem suam Divinae conformare, eo quod necesse sit eum male velle, non omnes tenemur ad ta¬ lem conformitatem.

Praeteream: sicut voluntas nostra est recta, eo quod conformatur Divinae voluntati, sic intellecius noster est rectus, eo quod Divino intellectui conformatur; sed non omnes renemur conformane intellectum nostrum Divino: quia tunc quilibet habens malam opinionem damnaretur, ergo nec tenemur conformare voluntatem nostram Divinae.

Praeterea: conformitas voluntatis nostrae ad Divinam consistit in eo, quod ex charitate diligimus, ut dictum est: sed non est in potestate nostra habere charitatem, ergo ad talem conformitatem non obligamur, quia tunc esset dare per praecisionem, & aliquis te¬ neretur ad id, quod implere non posset.

Praeterea: dicebatur, quod talis conformitas consistit secundum finem, ut quia ordinamur actiones nostras ad illum finem, ad quem Deus vult, sed talis finis non semper nobis est notus, ergo ad talem conformitatem non tenemur. Praeterea: dicebatur etiam talem conformitatem esse: quia volumus, quod Deus vult nos velle: sed quod Deus vult nos velle, de necessitate volumus: nec est in potestate nostra, quod Deus velit nos velle hoc, vel non velle, sed in pote state Divina: sed nullus tenetur ad id, quod non est in potestate sua, ergo &c.

In contrarium est: quia quilibet debet, & tenetur velle quod congruit eum velle: sed talis conformitas (ut potest haberi per Aug. in Enchiri.) est in eo, quod congruit nos velle, ergo ad talem conformitatem omnes tenemur.

RESOLVTIO. Sicut quilibet rectum operari, ita suam, voluntatem debet conformare. Divinae.

REspond. dicendum, quod quilibet tenetur facere, quod debet facere: unde & communi nomine, cum tenetur aliquis alicui in aliquo, ejus debitor nominatur. Illud autem debemus facere, quod rectum est, & e converso: quia qui rectum facit, quod debet facit. Vnde Anselmus in lib. de Veritate ait: Rectitudinem habet qui facit quod debet. Si ergo probare poterimus, quod rectitudo voluntatis nostrae consistit in conformitate ejus ad Divinam, & quod rectum est nostram voluntatem. Divinae conformare, ostensum erit nos debere vel teneri talem coformitatem habere. Hos autem duplici via declarare possumus. Primo ex possibilitate deffectus que in agentibus aspicimus. Secundo ex ordine ipsorum agentium.

Primum sic ostenditur: nam cum lliquid in actione sua potest deficere & non deficere: & potest agere recte, & non recte. Si recte agere debet, oportet eum conformari ei, cui per se inest rectiutudo, & quod obliquum esse non potest. Nam si homo in lineando potest facere lineam rectam & non rectam, si recte lineare vult, tenetur se conformare regulae, cui per se rectitudo inest, & quae secundum hujusmodi obliqua esse non potest. Si autem contingat in lincatione ejus obliquitas, illius obliquitatis, secundum quod huiusmodi, non erit assignare causam efficientem, sed deficientem. Nam defectus regulae, vel quia non se conformavit ad eam, extitit obliquitatis causa. Cum ergo nostra voluntas possit deficere & non deficere, si debet recte agere, oportet, quod se conformet Divinae voluntati, cui est naturale recte agere: & si aliquando nostra voluntas deficit, ut cum male vult, talis defectus non habebit causam efficientem; sed deficientem: ut quia non se conformavit aeternis legibus, & Divinae voluntati. Quidquid ergo in actionibus nostrae voluntatis rectitudinis existit, ex conformatione voluntatis nostrae ad Divinam provenit: & quia habere rectitudinem est facere quod debemus tenemur, iquid ¬ debemus voluntatem nostram Divinae conformare: sine qua rectitudinem habere non possumus.

Secunda via sumitur ex ordine agentium: nam omnes potentiae nostrae voluntati subduntur. Ideo probat Ansel. deConceptu Virginali cap. 7. vel 4. quod in menbris & in alijs viribus a voluntate peccatum esse non possit. Nam eum Deus eis legem posuerit, ut voluntati obediant, obediendo ei faciunt quod debent, & in eis iniustitia esse non potest: voluntas antem immediate reducitur in voluntatem Divinam: & quia quodlibet regulari debet ab eo, in quod im¬ mediate naturaliter ordinatur, rectitudo voluntatis nostrae consiuit, in eo, quod Divinae conformatur. Cum ergo ut dictum est) habere rectitudinem sit facere quod debet, Divinae voluntati nostram conformare debemus.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod potest quis simul peccare venialiter, & tamen conformare voluntatem suam voluntati Divinae in habitu, & sinon in actu, quia veniale peccatum non est contra, talem conformitatem: sed raeter. Cum ergo teneamur, semper habere talem conformitatem in actu, peccando venialiter non peccamus mortaliter, ut ratio argnebat.

Ad 2. dicendum, quod omne quod est, quando est, necesse est esse necessitate conditionata, non absoluta. Sicut ergo sedens potest non sedere, licet necesse sit eum sedere dum sedet. Sic & volens aliquid potest id non velle, licet necesse sit eum velle, dum vult.

Ad 3. dicendum, quod non est simile de intellectu & voluntate: quia intellectus cogitur per rationes cogentes; voluntas autem cogi non poest: ideo non est sic in potestate intellectus nostri se conformare Divinae: ut est in potestate voluntatis nostrae se conformare Divinae: siquis tamen scienter, non quast ratione motus vel coactus, veritatem impugnaret, peccaret. Attamen in his quae sunt fidei, a quibo nostra salus dependet, tenemur intellectum nostrum captivare in obsequium Primi.

Ad 4. dicendum, quod licet non sit in potestate nostra habere charitatem, tenemur tamen voluntatem nostram conformare Divinaes quia libere malefacimus, nec aliquis nos ad peccandum cogit, & est in potestate nostra facere quod in nobis est, quod si faceremus, Deus nobis, suam, gratiam non negaret, quam habendo, voluntatem nostram Divinae haberemus conformem.

Ad 5. dicendum, quod Dlicet finis proximus non semper nobis ut notus, ultimus tamen semper nobis notus existit: & intalem finem, ut in Dei gloriam, omnia ordinare debemus. Ad 6. dicendum, quod quilibet, tenetur velle, quod Deus vult eum velle volumtate antecedente, secudum quam vult ompes homines salvos fieri. Nam quilibet suam salutem velle debet & ea, per quae in eam dirigitur, & quod Deus sic visst, non ne¬ cesse est nos velle. Ratio autem procedebat de voluntate consequente, de quaetiam loquendo, erat falsitas in processu: non enim necesse est nos velle absoluta necessitate quae Deus vult nos velle, voluntate consequente. Nam libere volumus quidquid volumus. Prima ratio: unumquodque potest deficere & non deficere, ut in agendo non deficiat, debet se regulare secundum id, quod non potest. deficere: sed talis est voluntas creata, ergo debet se regulare, &c. Sed talis est solum Divina voluntas non potens errare, ergo voluntas creata ei se debet: conformare in agendo.

Secunda ratio: unumquodque tenetur regulare se secundumid, in quod immediate reducituri vel conformare se ei: sed voluntas creata immediate, reducitur in voluntatem Divi¬. nam, ergo ipsa tenetur se regulare secundum illam, & se sibi conformare. Maior patet, sed minor probatur per Anselmum de conceptu virginali: ubi probat, quod in alijs rebus a voluntate non potest esse peccatum: quia reducuntur: ad voluntatem; ipsa vero immediate in voluntatem Divinam, ergo in agendo tenetur, & debet se ai conformare.

ARTICVLVS II. Vtrum teneamur conformare voluntatem nostram voluntati Divinae in volitur

SEcundo quaeritur: utrum teneamur voluntatem nostram conformare voluntati Divinae in volito?

Et videtur quod non: quia nullus tenetur ad id, sine quo potest salutem consequi. sed secundum Aug. in Enchi. Aliquando bona voluntate homo vult aliquid, quod Deus non vult. Cum ergo habendo bonam voluntatem consequi possumus salutem, ad conformitatem in volito non tenemur, cum absque ea bonam voluntatem habere possumus.

Praeterea: aliquando Divini volitum est nobis ignotum, ergo ad talem conformitatem non tenemur, cum eam habere non sit in potestate nostra

Praeterea: si dicatur, quod tale volitum nobis revelari potest, si revelatur, tunc tenemur. Contra: posset alicui revelari sua damnatio, ergo teneretur aliquis velle eam, quod est inconveniens. Quia secundum Aug. 13. de Trin. cap. 3. & 4. Quilibet de necessitate vult beatus esse, & non voit miser esse, ergo &c. Praeterea: Christus in omnibus suam voluntatem Divinae conformem habuit, & tamen passionem nolebat. Vnde dicebat Patri, quod transiret ab eo calix ille, Praeterea: inter voluntates Divinas computatur permissio, sed permissio est de malo: cum ergo nullus malum velle debeat, conformare nos Deo in volito non debemus.

In contrarium est: quia 1. ad Timoth. 2. persuadet ei Apostolus, quod pro omnibus oret assignans pro causa: Quia hoc est acceptum coram Deo. Sed hoc non esset, nisi deberemus velle quod Deo est, acceptum & volitum, ergo &c. Praeterea: amicorum est idem velle, cum nos debeamus esse amici ejus, debemus velle quod ipse vult.

RESOLVTIO Nostram Divinae in volito antecedenter debemus conformare voluntatem, sed in volito consequenter appetitu sensitivo & naturali non tenemur. Et cum viatores sumus, sufficit voluntate deliberata non contristari de volito, cum erimus compre¬ hensores de eo gaudere poterimus.

REspond. dicendum, quod, ut comRmuniter distinguitur, ad elucidationem veritatis quaesitae tripliciter est distinguendum. Primo de voluntatem Divina. Secundo de humana. Tertior de statu hominum habentium voluntatem. Ex parte voluntatis Divinae distinguendum est, quia quaedam est antecedens, quae respicit naturam, ut ordinatur in bonum: & haec voluntas potest esse nota cuilibet ratione utenti: quia secundum hanc quilibet ordinatur in finem bonum ut in gloriam, & quia talis finis est nobis notus, nobis notum potest existere quid Deus hac voluntate, velit. Quaedam est consequens secundum quam opere impletur, quae Deus vult: haec autem non est nobis nota simpliciter; sed per signa nobis manifestari potest, ut cum videmus aliqua bona fieri, arguere possumus Deum ea velle. Ex parte autem voluntatis humanae est etiam distinguendum: quia cum in homine sit duplex cognitio, sensitiva, & intellectualis, est in eo duplex apperitus, vel etiam duplex voluntas, extendendo nomen vocluntatis ad appetitum sensitivum: nam cum appetitus vel voluntas sit quaedam inclinatio sequens formam apprehensam, erit in nobis duplex appetitus, sensitivus & intellectivus secundum duplicem apprehensionem. Rursum appetitus intellectivus distinguitur: quia quidam est naturalis, quidam rationalis: nam si voluntas intellectiva in nobis est solum una potemtia; possumus tamen secundum eam ferri in bonum, ut est nostrae naturae conveniens, & ut est rationi eonsonum: & ita est quodammodo in nobis triplex volum tas, sensitiva, naturalis, & rationalis. Ex parte etiam hominum habentium huusmodi voluntates etiam distinguendum est secundum eorum statum. Quia quidam est status viatorum, quidam comprehensorum. Cum ergo quaeritur: utrum debeamus conformare voluntatem nostram Divinae in volito? Ad tale quaesitum nos juvat prima distinctio: quia vel loquimur de voluntate antecedente vel consequente? Si de antecedente, cum secundum eam velit omnes homines salvos fieri, & nolit alicuius poenam vell malum, absolure concedere possumus nos debere velle, quod Deus vult: potissime secundum eam voluntatem, cui tale volitum potest esse objectum.

Si vero loquamur de voluntate consequente, tunc ad hoc nos juvat secunda distinctio: quia homo debet velle quod eum velle congruit. Sec secundum alium & alium appetitum aliud & aliud congruit eum velle: quia appetitus sensitivus non tendit nisi in bonum sensibile sibi conveniens: naturalis autem tendit in bonum humanum: rationalis vero tendit in bonum ex fine vel ex circunstantia. Si ergo quod Deus vult excedit rationem boni sensibilis, vel est contrarium bono naturae, utputa quia Deus vult te mori, vel aliquem tibi conjunctum, appetitu sensitivo & naturali nonteneris id velle: cum naturaliter omne animal desideret esse & vivere. Vnde & Damascenus lib. 3. cap. 22. vult, quod quaelibet res naturaliter desideret esse, & quia Deus factus homo hoc desiderium habuit, & mori timuit. Si vero loquimur de voluntate deliberata & rationali, quae respicit bonum ex circunstantia vel ex fine, secundum quam volumus ea, quae naturae dissonant, ut volumus abscissionem pedis, ut sequamur sanitatem, secundum hanc voluntatem, si nobis est notum Divinum volitum, debemus id velle, & si non ratione sui; ratione tamen hujus ordinis, quia est a Deo volitum, secundum quem quamdam bonitatem contrahit. Vt tamen plene appareat, quomodo secundum talem voluntatem in volito Deo conformari debemus.

Tertia distinctio facta de statu est adducenda: quia in viatoribus appetitus deliberativus, secundum quem debemus Deo conformari in volito, est duplici ter imperfectus. Primo ex parte cognitionis: quia Divina volita non sunt nobis ad plenum nota. Secundo ex part affectionis: quia propter passiones retardamur, ne libere feramur in id, quod Deus vult: comprehensores autem habent ipsum perfectum. Tum quia sunt, eis magis nota Divina volita. Tum qui non habent retardantia ex parte affectionis: ideo non oportet viatores ade conformari Divinis volitis appetitu deliberativo, ut comprehensores. Nam siDeus vult mortem patris alicuius, bonus filius tenetur eam velle inquantum a Deo est volita, sed non oportet, quod in volendo eam de ea gaudeat: sed sufficit non tristari. Sicut non oportet fortem ( secundum Philosophum 3. Ethic. gaudere in perriculis bellicis, sed sufficit non tristari. Deati autem cum cognoscunt aliquid a Deo volitum, deliberate id volunt, & se gaudent velle. Dicamus ergo quod Divinum volitum antecedenter debemus simpliciter velle: quod autem vult consequenter, non oportet nos id velle appetitu sensitivo, vel voluntate naturalis voluntate autem deliberata, dum simus viatores, sufficit de eo non tristari; cum erimus comprehensores de tali volito gaudere poterimus.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod possumus habere bonam voluntatem naturalem vel bonum appetitum sensitivum, non volendo, quod Deus vult. Voluntate tamen deliberata semper id velle debemus, vel saltem non tristati de eo, prout est Deo volitum, :Ad 2. dicendum, quod Divinum volitum antecedenter non est nobis ignotum: ejus autem volitum consequenter nobis innotescit per operationem: & ut nobis, innotescit, vel ut credimus ei esse placitum, deliberate debemus id velle, modo quo dictum est. Ad. 3. dicendum, quod non est congruum, quod alicui reveletur: sua damnatio: quia tunc ei daretur materia desperandi, & quia minimum inconveniens secundum quod hujusmodi est impossibi: le apud Deum, si alicui revelaretur, ille non deberet credere hoc esse dictum secundum Divinam praescientiam, sed secundum ejus comminationem: ideo magis debent studere benefacere, ut Deus illam scientiam immutaret.

Ad 4. dicendum, quod & si Christus noluit passionem voluntate naturali; voluit tamen deliberata.

Ad 5. dicendum, quod permissio non est voluntas Divina, quod Deus culpam velit: sed vult bonum quod ex malo elicitur, quod & nos deliberate velle debemus.