Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum in Divinis aequalitas sit relatio realis?

AD 1. sic proceditur: videtur quod aequalitas sit relatio realis: quia seci dumComm. 5. Meta. haec est causa, quare aliqua referuntur realiter, & non referuntur: quia in aliquorum relativorum substantia aliquid reale ponitur: propter quod referri dicuntur, ut in duplo & dimidio ponitur quantitas: sed scibile ret fertur ad scientiam secundum rationem: quia nihil ponitur in scibili secundum rem, per hoc quod refertur ad scientiam sed in Personis Divinis aliquid ponitur, propter quod aequales dicuntur: quia unitas magnitudinis: ergo ibi aequalitas est realis relatio.

Praeterea: haec videtur differentia inter relationes, quae competunt Deo ex tempore, & ab aeterno: quia quae competunt ei ex tempore, sunt in Deo secundum rationem; sed quae competunt ab aeterno, sunt in eo secundum re; sed aequalitas competit Deo ab aeterno, ergo &c.

Praeterea: quae solum sunt relationes secundum rationem, possunt; advenire alicui absq; sui mutatione. Nam aliquis de non Diio potest fieri Diis absque eo quod mutetur: si ergo aequalitas reiationem secundum rationem diceret, posset aliqua Persona de non aequali fie ri aequalis absque sui mutatione, quod non est intelligibile.

Praeterea: quae solum secundum rationem sunt, talia sunt, entia secundum quid, & apud animam; sed una Persona verissime est aequalis alteri: ergo aequalitas non est relatio solum secundum rationem.

In contrarium est: quia relationes reales sunt distinctivae Personarum; sed per equalitatem Personae non distinguuntur, licet aliquo modo distinctae demonstrentur: ut Magister tangit in littera, ergo &c.

Praeterea: relationes reales ponuntur quatuor: sed si aequalitas esset realis relatio essent plures quatuor, ergo &c.

Praeterea Aug. 5. de Trin. cap. 6. vult quod aequalitas in Divinis dicatur? secundum substantiam; sed relatio, quae pertinet ad essentiam, non potest esse realis, ergo &c.

RESOLVTIO. AEqualitas in Divinis rationis relatio est.

REspond. dicendum, quod aequalitas in Divinis est relatio rationis; sed ut pateat quomodo hoc sit: notandum quod relativa dupliciter distinguuntur quia quedam sunt relativa similium nominum, quaedam dissimilium, utA habitum est per Philosophum 5. Meta. ad tria genera reducuntur, ad relativa modo numeri, secundum potentiam, & secundum mensuram: dicuntur enim praedicta dissimilium nominum: quia utrum que relativorum non simpliciter induit idem nomen: nam mensura & mensuratum, agens & actum, duplum & subduplum, non penitus idem nomen nominant. Et sicut ad tria genera reducun tur relativa dissimilium nominum, ita ad tria reduci possunt, quae sunt similiums nam talia secundum unitatem accipiu tur. Vnitas autem tripliciter accipitur in substantia, in quantitate, & qualitate & secundum has tres unitates triplici ter accipitur relatio: nam secundum unitatem in substantia accipitur identitas secundum unitatem quantitatis aequalitas, & secundum unitatem qualitatis similitudo, & hoc est quod Philosophus innuit 5. Meta. Vnum in substantia facit idem in quantitate aequale, in qualitate simile: & non solum relativa similium nominum conveniunt cum relativis dissimilium: quia ad tria genera reducuntur, ut illa, sed etiam conveniunt cum illis: quia sicut ibi sum, duo genera relativorum secundum ren& unum secundum rationem; ita & hic. Nam relativa modo numeri & secundum potentiam habent relationem realem; sed relatio secundum mensuram dicit relationem secundum rationem; sic relatio sumpta secundum unitatem quantitatis & qualitatis: ut aequalitas & simi litudo relationem realem dicit; accepta tamen secundum unitatem in substantia relationem rationis importat: nam idem eidem idem relationem nominat rationis; igitur quia relatio realis & se cundum rationem, quasi uniformiter accipitur in relationibus similium nominum & dissimilium, declaratio veritatis in relationibus dissimilium adiuvat ad declarationem similium; sed ut superius in distinctione 30. dicebatur, quando relativa dissimilium nominum, ut relativa secundum potentiam, inter quae attemditur realis relatio, coincidunt in idem cum relativis secundum mensuram, inter quae est relatio rationis, tunc idem est iudicium de relativis secundum potentiam & secundum mensuram: & ideo relatio inter Deum & creaturam, licet sit secundum potentiam: quia est agentis ad actum, tamen quia Deus est men¬

sura creaturarum omnium non refertur ad creaturam realiter, sed secundum rationem: igitur sic in relationibus similium nominum se habebit, quod quando similitudo vel aequalitas coincidunt in idem cum identitate, idem iudicium erit de istis & de identitate: & quia identitas est relatio rationis, similitudo & aequalitas ab identitate non differentes relationem rationis importabunt: & quia licet in creaturis magnitudo & qualitas non transeant in substantiam: propter quod similitudo, & aequalitas ab identitate differunt; in Divinis autem ubi omnia absoluta in substantiam transeunt: quia Deus est sine quantitate magnus, sine qualitate bonus: aequalitas & similitudo ab identitate non differunt: & ideo Aug. 5. de Trin. cap 6. dicit aequalitatem in Divinis attendi secundum substantiam: & Magister in littera dicit aequalitatem esse naturae unita tem & identitatem: & ideo licet in creaturis similitudo & qualitas dicant relationem realem, identitas autem secundum rationem, & non sit idem iudicium de eis & de identitate; in Divinis autem ubi aequalitas & similitudo, ut ostensum est, ab identitate non differunt, de eis & de identitate idem est iudieium. Erunt igitur praedictae, relationes rationis, ut identitas: & hoc est quod Magister dicit in littera, quod aequalitas est tantum appellatio relativa non relatio. Sed si sic dicimus, quod credimus bene esse dictum, quaedam dubitatio nobis occurit. Nam sicut aequalitas est idemt cum identitate in Divinis, ita identitas est idem cum ae qualitate: sicut ergo arguitur propter huiusmodi identitatem quod aequalitas est relatio rationis, sic videtur posse argui, quod idetitas sit relatio realis rei. Quare igitur magis aequalitas trahitur ad naturam identitatis quam identitas ad naturam aequalitatis.

Hoc autem duplici via solvere possumus. Primo ex fundamento relationum: nam aequalitas, ut dictum est, fundatur in quantitate, similitudo in quali tate, identitas in substantia: & quia in Divinis alia praedicamenta transcunt insubstantiam; substantia vero non trahitur ad naturam aliorum praedicamentorum, idem est iudicium de aequalitate & similitudine in Divinis, & de idetitate, & no e converso: erit igitur similitudo & aequalitas relatio rationis ut identitas. Secunda via sumi potest ex ipsis relativis, nam ad hoc quod aliqua realiter referantur secundum relationem similem, quia de tali loquimur, oportet quod realem distinctionem habeant. Haec autem realis distinctio non secundum quodcum. que est attedenda; sed secundum id se cundum quod referuntur: nam ex eo quod aliqua realiter referuntur, realiter oportet esse distincta: & ideo dicimus relationem identitatis esse relationem rationis: quia cum eadem sit sub stantia in utroque relativorum, secundum quod aliquid dicitur idem sibi, idem ad se ipsum non habebit realem relationem, cum secudum hoc a se ipso sit realiter indistinctum; sed cum aliquid dicitur aequale alteri potest hoc esse relatione reali: quia quantitas unius potest habere esse distinctum realiter a quantitate alterius; sed cum Filius dicitur aequalis Patri, eadem magnitudo realiter intelligitur in Patre & Filio. Et quia in creaturis aequalitas est relatio realis propter diversitatem magnitudinis in utroque extremorum; & idetitas est relatio rationis prop ter identitatem substantiae: in Divinis modus equalitatis reducetur ad modum idemtitatis: quia eadem est magnitudo, sicut eadem substantia; sed non e converso: quia non est diversa substantia, sicut est diversa quantitas eorum, quae relatione reali dicuntur aequalia; Pater ergo & Filius, & secundum quod sunt idem & similes & aequales, relatione secundum rationem referuntur: quia indivisa est magnitudo, bonitas, & substantia utrorumque: immo quia solum relationibus originis, ut relative dicuntur, realiter sunt distincti: solum relationes origini: in Divinis habent esse reale.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod non sufficit ad hoc quod relatio sit realis, quod aliquid ponat in utroque extremorum, sed requititur quod illud ali quid in utroque illorum habeat esse distinctum; sed magnitudo in Patre & Filio non habet esse distinctum, cum sit una & eadem in utroque. Vel dicere possumus quod aequalitas in Patre & Filio non dicitur per positionem, sed per remotione, ut intra patebit.

Ad secundum di¬ cendum, quod non semper relatio, quae competit Deo ab aeterno, est secundum rem: nam Verbum Divinum dicit respectum ad opus, & ab aeterno talis respectus ei competit, nec tamen Verbum respectu operis habet relationem realem, sed rationis.

Ad 3. dicendum, quod non omnis relatio rationis potest esse & abesse absque mutatione rei: nam aliquis dicitur idem sibi relatione rationis, & tamen non potest intelligi non idem absque sui mutatione, sicut non potest intelligi non esse absque eo quod mutetur. Ad quartum dicendum, quod, ut supra patuit, res rationis tripliciter distinguuntur: quia quaedam sunt quibus non respondet aliquod fundamentum, sicut conceptioni chimaerae; & talia sunt, entia apud animam, & secundum quid Quibusdam autem fundamentum aliquo modo respondet, & talia vel intellectus ex sua subtilitate investigando per quirit, ut nomina secundae intentionis, vel ex modo intelligendi de necessitate consequitur, ut relationes rationis: quae sic esse habet, non solum sunt entia apuo animam: quia in re extra eis respondet aliquod fundamentum. Vel dicere pos sumus, quod sicut aliquid est vere idem sibi non obstante quod identitas est relatio rationis: sic Pater vere est aequaliFilio, licet aequalitas sit relatio rationis.

ARTICVLVS II. Vtrum in Divinis sit dare plures ae¬ qualitates?

SEcundo quaeritur: utrum in Divinis sint plures aequalitates, sive utrum eadem aequalitate referatur Pater adFilium, & e converso?

Et videtur quod plures aequalitates in Divinis existant: nam relationes numerantur per supposita, quot enim sunt similes, tot sunt similitudines, sed omnia Divina supposita habet aequalitatem ad invicem, ergo erunt ibi: tres aequalitates.

Praeterea: Magister in littera sic arguit, quod sicut similitudo non est sui ipsius secundum Hilarium, ita nec aequalitas; non est enim aliquid aequale sibi, sicut nec simile; sed relationes, quae de necessitate distinctionem requirunt, habent esse distinctum in utroque relativorum, & quot sunt relata, tot sunt huiusmodi relationes; sed cum omnia Divina supposita secundum aequalitatem referantur ad invicem: tot sunt, ibi equalitates, quot sunt Divinae Personae.

Praeterea: quia est una magnitudo omnium trium dicit Aug. 5. de Trin. cap. 8. quod Tres Personae non sunt tres magni; sed unus magnus; sed concedimus tres Personas esse tres aequales, ergo non est ibi una tantum aequalitas.

Praeterea: per se competit relationi quod esse eius accipiatur in comparatione ad aliud: quia esse relativorum est ad aliud se haberes sed omne tale distinctionem importat, & relationes distinctivae in Divinis plurificantur: ergo &c.

In contrarium est: quia relationes similes non multiplicantur nisi secundum fundamentum: & ideo Pater per unam paternitatem refertur ad multos filios: & simile per unam similitudinem ad multos similes, ratione unius qualitatis substratae ipsi similitudini; sed una est magnitudo in Patre & Filio: erit igitur una aequalitas.

Praeterea: ut habitum est, relationes similes in Divinis plurificari non possunt, quantumcuque sint distinctivae: non enim ibi sunt duae pater nitates, neque duae filiationes: non ero sunt ibi plures aequalitates, quia essent ibi plures relationes similes,

RESOLVTIO. In Divinis non sunt plures aequalitates.

REspond. dicendum, quod sicut di¬ ctum fuit supra, res dupliciter distingui possunt, secundum rationem quidditatis, & secundum esse: quae distinguuntur ratione quidditatis sunt diversarum specierum; quae vero secundum esse, differunt numero: has autem distin ctiones si ad relationem adaptare volumus, secundum rationem quidditatis differunt relationes dissimiles: & secundum esse differunt similes, & licet in relationibus utraque distinctio inveniri possit: non tamen eodem modo competit relationi utraque distinctionum pra dictarum. Nam distingui secundum rationem quidditatis competit relationi, unde, relatio: quia cum esse relationis sit ad aliud se habere, & in comparatione ad aliud accipiatur quidditas relativa, distinguere relationes secudum, quiddi tatem, est eas distinguere in comparatione ad aliud, & secundum quod relationes sunt; distinctio vero secundum esse non competit relationi, unde relatio, sed ratione fundamenti. Nam cum relationi non respondeat proprium esse sed esse ipsius sit esse fundamenti, distinguere relationem per esse, est eam distinguere per fundamentum: & ideo si non plurificatur fundamentum, relationes similes plurificari non possunt: non igitur proprie sunt plures aequalitates in Divinis, cum una sit magnitudo omnium Personarum. Et hoc videtur sentire Aug. 5. de Trin. cap. 6. qui de terminans de aequalitate Patris & Fili dicit: Non secundum hoc, quod ad Patrem dicitur, aequalis est Patri Filius. Nam Filius secundum quod Filius refertur ad Patrem secundum rationem dissimilem: non enim Filius dicitur relative ad Filium, sed ad Patrem; sed secundum quod aequalis refertur ad Patrem secundum relationem similem: nam aequale dicitur relative ad aequale; relationes autem similes, secundum quod ipse innuit, non plurificatur in duobus relativis: nam ut ait: Amicus relative dicitur ad amicum; & si aequaliter se diligunt, eadem est in utroque amicitia: & vicinus relative dicitur ad vicinum, & quia aequaliter sibi vicini sunt; quantum enim iste illi, tantum & ille huic vicinanatur, eadem in utroque vicinitas: ergo a simili cum aequale dicatur relative ad aequale, si aequaliter sibi aequales sunt, eadem in utroque est aequalitas: sed quia Pater genuit Filium per omnia sibi similem & aequalem, ut dicitur 15. de Trin. cap. 14. 1 Filius per omnem modum est aequalis Patri: sic etiam Pater per omnem modum est aequalis Filio: ergo accipiendo aequalitatem non secundum quod Dionysius loquitur, quod non recipitur conversio in causis & causatis; sed accipiendo Daequalitatem, prout unitatem magnitu¬ dinis dicit, eadem erit aequalitas in Patre & Filio, secundum quod sibi invicem sunt equales. Advertendum tamenm, quod in duobus vicinis est eadem vicinitas, & in duobus creatis equalibus est eadem aequlitas per se; per accidens autem ratione fundamenti est alia, & alia, propter aliam, & aliam magnitudinem: sed in Patre & Filio, nec ratione qua relatio, plurificatur aequalitas: cum non plurificentur relationes similes secundum rationem quidditatis, nec ratione fundamenti, cum eadem sit magnitudo utriusque: est ergo eadem aequalitas in utroquo

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum quod ad hoc quod plurificentur relationes similes, non sufficit plurificari supposita, nisi ad plurificationem suppositorum sequatur plurificatio fundamenti: & quia eadem est magnitudo in Patre & Filio, non proprie ibi sunt duae aequalitates.

Ad 2. dicendum, quod relanitiones in Divinis aliquae sunt distinctis tvae: quia distinctionem faciunt, & huiusmodi relationes distinctivae sunt relationes originis, & tales relationes non sunt caedem in duobus relatis: nam relatio e originis, per quam refertur Pater ad Filium, est alia quam relatio, per quam Filius refertur ad Patrem. Aliquae autem possunt dici relationes distinctivae; non quia distinctionem causent; sed quia sunt distinctionis signum, unde distin ctionem designant, vel demonstrant; non causant, & talis relatio videtur esse aequalitas: nam licet nihil sit aequale sibi & quia Filius est aequalis Patri, est a Patre distinctus; talem tamen distinctio nem non causat huiusmodi relatio, sed relatio originis: non enim differt Pater a Filio positive loquendo, nisi quia iste Pater, ille Filius; & tales relationes distinctivas non oportet plurificari secundum pluralitatem relatorum.

Ad 3. dis cendum, quod tres Personae sunt tres magni: sumendo magnum adiective licet non sint tres magni substantive los quendo: ita cum dicitur quod tres sunt, aequales, ibi aequales adiective sumitur. Vel dicere possumus quod in Diviynis esset magnitudo, si non esset ibi diostinctio Personarum: propter quod ibi magnitudo non est distinctionis sigtnum, neque causa; sed aequalitas licet distinctionem non causet, est tamen i distinctionis signum: & ideo magis accedit ad distinctionem aequalitas, quan magnitudo: propter quod magis proprie potest ibi proferri pluraliter aequat le, quam magnum, licet talis accessus; non sufficiat ad hoc, quod ibi proprie plures aequalitates existant.

Ad 4. patet solutio per ea, quae dicta sunt ad secun dum: nam licet aequalitas in Divinis possit dici aliquo modo distinctiva; tamen, ut habitum est, tale distinctivus non proprie in Divininis plurificatio¬ nem suscipit

ARTICVLVS III. Vtrum in Divinis aequalitas dicat quid positive?

TErtio quaeritur: utrum aequalitas in Divinis dicat quid positive? Et videtur quod sic: quia in creaturis dicit quid positive: ergo multo fortius in Divinis.

Praeterea: privatio de se est non ens, sed ea, quae in non entitatem sonant, Divinis non debent attribui, ergo &c. Praeterea privatio dicit negationem op positi cum aptitudine ad illud: nam caecitas dicit privationem visus cum aptitudine ad ipsum: non enim dicitur caecum, quod non est videns; sed quod non est videns, est tamen aptum natum videre: non ergo dicitur aequale, quod non est maius, neque minus privative loquedo; sed quod non est maius, neque minus, est tamen aptum natum esse: sed hoc in Divinis esse non potest: cum una Persona, neque maior alia, neque minor esse possit: ergo &c.

Praeterea: secundum Aug. 5. de Trin cap. 6. aequalitas in Divinis secundum substantiam dicitur: sed quae dicuntur secundum substantiam in Deo, dicuntur positive: cum substantia quid positive dicat: ergo &c.

In contrarium est: quia secundum Philosophum 10. Meta. aequale opponitur privative maiori & minori: de ratione er go equalitatis est quod privationem im portet; sed quae sunt de ratione alicuius cosequuntur ipsum secudum se totum ubicumque ergo reperitur aequalitas privationem importabit.

Praeterea: hoc idem videtur velle Athanasius in Symbolo: ubi vult quod in Divinis non sit neque maius, neque minus, Sed totae tres Personae coaeternae sibi sunt & coaequales: ergo est ibi aequalitas per remotionem maioris & minoris.

RESOLVTIO. AEqualitas in Divinis non dicit positionem; sed remotionem maioris, & minoris.

REspond. dicendum, quod si volumus videre quomodo sit aequalitas in Divinis, oportet nos videre quid dicat aequalitas in creaturis: & quae in creaturis invenimus, transferre poterimus ad Divina, ubi ratio dissimilitudinis non repugnat. Notandum igitur, quod in aequalitate duo considerare possumus reationem, & fundamentum: ratione fundamenti aequalitas semper remotionem importat: sequitur enim aequalitas ad unitatem magnitudinis, quae per remotionem maioris, & minoris esse habet: & secundum hoc ait Philosophus 10. Meta. quod aequale opponitur privative maiori & minori. Si vero de aequalitate loquimur secundum quod relationem im portat, sic ratio aequalitatis non consistit in remotione; sed in positione: nam cum relatio sit quoddam genus entis, & nihil possit esse species alicuius generis entis, nisi ratio eius in positione consistat, aequalitas accepta ut relatio quid dicet positive. Hoc autem si ad Divina transferre volumus, invenimus similitudinem & dissimilitudinem, nam considerando aequalitatem ratione unitatis magnitudinis, invenimus quamdam similitudinem. Nam sicut propter hoc creaturae sunt equales: quia habent unam magnitudine, ita & Persone Divinae propterhoc aequales dicuntur: quia est una magnitudo omnium. Sed siconsideramus aequalitatem secundum quod relatio, ibi dissimilitudinem inivienimus. Nam in creaturis aequalitas est relatio realis; in Divinis autem est relatio rationis: & quia omnis realis relatio dicit quedam realem ordinem, aequalitas in creaturis, secundum quod relatio. aliquid positive dicit, eo quod in eis quemdam realem ordinem ponit. In Divinis autem, secundum quod relatio, nihil ponit, eo quod sit relatio rationis Dicamus ergo quod licet aequalitas in creaturis positionem & remotionem dicat; in Divinis vero solam remotionem importat: ut patet per Magistrum, qui assentiens positioni quorumdam ait: Non indocte videtur eis nomine aequalitatis, vel similitudinis non aliquid poni, sed removeri: ut ea ratione dicatur Filius aequalis Patriquia nec maior eo nec minor est: & hoc propter unitatem essentiae, ita & similis dicitur: quia nec diversus, nec alienus, nec in alique dij imilis: & hoc propter essentiae unitatem, & simplicitatem.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod non est simile de creaturis & de Divinis: quia in creaturis relatio aequalitaris habet esse reale: & ideo ratione relationis dicit quid positive; & si non ratione unitatis magnitudinis, in Divinis autem cum dicat quid rationis, solam remotionem importat.

Ad 2. dicendum, quod privatio, prout importat non entitatem imperfectionem idicentem, in Divinis non ponitur: propter quod signanter Magister aequalitatem dicit in Divinis dicere remotionem & non privationem; ne forte intelligeretur in Divinis imperfectio aliqua: large tamem accipiendo privationem talis remotio privatio dici potest.

Ad 3. dicendum, quod licet aequalitas, prout est relatio realis aliquo modo dicat potentialitatem liquie uaptitudinem respectu in aequalitatis, tamen prout est relatio rationis non opor tet: quod sic est videre: quia quando est, relatio aequalitatis realis inter aliqua, tumc est diversa magnitudo unius a magnitudine alterius: & ideo secundum intellectum saltem potest fieri substractio ab una, non facta substractione ab altera; vel potest fieri additio uni non facta additione alteri: quo facto erit inaequalitas; sed in Divinis, ubi est una & eadem magnitudo omnium Personarum, non potest intelligi additio in magnitudine unius, quin fiat additio in magnitudine alterius: & ideo dato per mpossibile quod illa magnitudo cresceret, vel minueretur, adhuc Personae remanerent aequales, ergo non est de ratione aequalitatis, quae est in Divinis, dicere respectum vel aptitudinem ad inaequalitatem: nec possumus dicere propter hoc, quod ibi non sit aequalitas: quia tanto est ibi maior aequalitas, quanto magis removetur ab opposito, quod est, inaequalitas. Ad formam autem arguedi dicendum, quod inaequalitas in DiDvinis non habet omnem rationem pri¬ vationis.

Ad 4. dicendum, quod aequalitas dicitur secundum substantiam in Divinis: quia attenditur secundum magnitudinem, & magnitudo in Divinis transit in substantiam; attamen ad hoc quod in aliquibus sit aequalitas, non sufficit quod in eis sit magnitudo; sed requititur quod in eis sit magnitudo una: & quia in Divinis non est unitas, quae dicat positionem, cum non sit in eounum, quod est principium numeri, non arguitur, quod aequalitas ibi dicat positionem, sed remotionem. Vel dicere possumus, quod aequalitas non est ipsa magnitudo, vel unitas magnitudinis sed secundum intellectum est consequead illa: & ideo non oportet quod si es sentia, vel magnitudo aliquid positive dicit in Deo, quod aequalitas ibi quid positive dicat.