Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum charitas possit augeri?

AD primum sic proceditur: videtur, quod charitas non possit augeri: quia secundum Philosophum 6. Phy. Nullum impartibile movetur; sed forma, quae est in subiecto impartibili, est quid impartibile, cum non extendat se ultra subiectum suum aliqua forma, igitur charitas est quid impartibile, cum sit in voluntate tanquam in subiecto, quae non est virtus organica, nec extensa. igitur charitas non movetur, sed cum augmentum sit species motus, non aug mentabitur.

Praeterea: nihil augmentatur nisi quantum; sed charitas non est in praedicamento quantitatis, cum sit virtus, & Omnis virtus sit qualitas bona men tis, ergo &c.

Praeterea: Quaelibet forma accidentalis est simplici & invariabili essentio consistens, ut potest haberi ex lib. princ. 6. sed charitas est forma accidentalis, er go non convenit ei variatio, & peconsequens nec augmentum. Praete¬ rea: secundum Boetium, Accidentia sunt, indignantis naturae; corrumpi quidem possunt, alterari vero minime; sed si salvamus aug. mentum in charitate, hoc erit per alterationem, cum motus secudum qualitatem, in quo praedicamento est charitas, sit alteratio; sed charitati non convenit alteratio, cum sit accidens, ergo &c.

Praeterea:. Idem manens idem semper facit idem; sed immediata causa charitatis est Deus immutabiliter se habens, ergo charitati non competet variatio, nec augmentum.

Praeterea: si augmentum charitatis reducitur ad aliquem motum, hoc erit ad alterationem; sed alteratio secundum Philosophum 7. Phys. non est in parte intellectiva; sed in parte sensitiva; sed charitas est in appetituintellectivo, ergo &c.

In contrarium est Aug. 83. quaest q. 36. qui ait: Quod augetur charitas, ubi di minuitur cupiditas: sed homo potest magis, & minus concupiscere: ergo potest augeri charitas.

Praeterea: tota bonitas animae est ex bonitate charitatis, si non est dare maiorem, & minorem charitatem, non esset dare unam animam meliorem alia, quod est inconveniens: quia tunc unus homo non esset beatior alio.

RESOLVTIO Ctaritas non augetur essentialiter, sed secun¬ dum esse.

REspond. dicendum, quod si qui Rvellet tenere cum Magistro, de levi solveret quaestionem: nam cum secundum opinionem eius Spiritus Sactus sit ipsa charitas, homo dicetur habere maiorem & minorem charitatem, secundum quod magis & minus ei datur Spiritus Sanctus: nam sicut in Patria, ubi erit visio non procedens ab habitu Fidei, secundum illam visionem erit unus beatior alio, eo quod Divinam veritatem magis & minus cog¬ noscet, ita hic in via. Secundum istum modum dicendi, ubi actus dilectionis, non procedit ab habitu charitatis, unus habet maiorem charitatem alio: eo quod una & eadem charitas magis & minus habetur a diversis: sicut quia unus Deus magis & minus cognoscitur a Sanctis, unus est beatior alio; sed ponendo habitum charitatis in anima, ut tenetur communiter, quomodo ibi possit esse augmentum dubium est.

Sunt enim circa hoc diversae sententiae, quas bene se habet recitare prop ter dificultatem materiae. Quidam enim

dixerunt charitatem augmentari, sicut augmentatur dies; non enim dies aut mentatur, ut dies, qui est minor, efficiatur maior; sed quia minori diei suc cedit maior dies, ut diei vernali succedit dies aestivalis; sic augetur charitas: quia minori charitati succedit charitas maior. Hoc est dictum: quia Deus cum infundit maiorem charitatem, minor charitas in nihilum redigitur. Sed illud stare non potest: quia quod ad introductionem alicuius, aliud cedat, dupliciter esse habet, per se, & per accidens: per se autem, ut quando introductum contrariatur ei, quod cedit, sicut videmus, quod ad introductionem frigoris cedit calor. Sed iste modus adaptari non potest, cum maioi charitas non contrarietur minori: quia contraria sunt diversa specie, ut probatur 10. Metaph. magis autem, & minus non diversificant speciem, ut po test haberi ex 3. Politic. & ex 7. Phy. Secundo modo hoc potest esse per acci dens, ut ex corruptione subiecti, sicut videmus maiorem ignem minorem corrumpere, ut apparet in candela supter candelam posita: quia humor attractus cedit, in quo radicabatur ignis, qui corrumpitur. Sicut etiam cum ex aere sit ignis, licet per se corrumpatur humiditas: quia contrariatur sic citati ignis; per accidens tamen corrunpitur caliditas: quia corruptione subiecti. Sed si sic diceremus in proposito tunc homo habens maiorem charitatem quam prius, non esset idem homo: quia haberet aliam animam, & aliam, voluntatem.

Ideo est alius modus dicendi, quod charitas augetur secundum fervorem. Sed illud sic improbatur: quia fervor vel accipitur proprie, vel similitudinaries Proprie habet esse in viribus inferioribus, sicut videmus, quod ex eo quod mente intelligimus, vel appetitu afficimur intense ad aliquod delectabile, resultat quidam ardor in inferioribus viribus, qui dicitur fervor: & sicut est in apprehendendo delectabilia terrena, est etiam in apprehendendo caelestia. uod si sic fervorem accipere volumus, unc fervor per se charitatem non respicit: quia charitas in inferioribus via ribus esse non habet. Si autem accipiamus fervorem similitudinarie, prout habet esse in appetitu intellectivo, tunc sic augeri charitatem secundum fervorem, est eam augeri essentialiter, quod concedunt, qui sic istam positionem improbant.

Verum quia, ut patebit, charitas essentialiter non augetur, possumus positionem istam improbare aliter dicentes, quod cum uti habitibus ad suos actus sit in voluntate habentium habitus, non oportet ex toto conatu habitus ferri in actum, unde ex uno & eodem habitu charitatis possumus magis fervidem, & minus fervide ferri in Deum: & quia secundum maiorem, & minorem fervorem non variatur habitus sed actus; qui sic dicunt augmentum charitatis secundum habitum, non ponunt. eam augmentari, ut praesentialiter dupitamus.

Praeterea: cum post maiorem fervorem contingat aliquos minus fervere, secundum istum modum dicendi sequeretur, quod charitas posset minui, ut potest augeri, quod negatur ab omnibus.

Propter hoc dicitur aliter, quod charitas augetur secundum essentiam: nam quidquid augetur habet aliquo modo rationem quanti; charitati autem competit esse quid quantum non molle sed virtute: & quia tale quantum es magis quale quam quantum, talis motus magis est alteratio quam augmentum, unde augmentatur charitas, sicut aliae qualitates; sed origo eius differt ab origine aliarum: quia qualitates naturales educuntur de potentia materiae; dona autem gratuita, quia totam naturam excedunt, nec de potentia materiae, nec per naturale agens educi possunt.

Haec autem positio, si bene consi¬ deratur tria dicit. 1. quod charitas augetur essentialiter. 2. quod talis motumnon meretur dici augmentum, sed alteratio. 3. quod motus augmenti eius assimilatur modo augmenti qualitatum sensibilium de potentiam mate riae eductarum. Haec autem positio stare non potest: quia augmentari aliquid essentialiter est ipsum augeri secundum gradus essentiae, quod nec formae substantiali, nec accidentali competere potest, manente eadem forma secun dum speciem: & ideo sic dicentes plus errant, quam alij: quia non solum male dicunt in proposito, sed & dicunt ea, quae non solum in charitate, sed in nulla forma inveniri possunt: nam secudum gradus essentiae formae sunt sicut numeri, unde sicut quaelibet unitas addita, vel remota variat species numeri ita quod nunquam est augmentum in numero, nec diminutio secundum unitates absque variatione speciei: sic nunquam est augmentum vel diminutio in aliqua forma secundum gradus essentiae, nisi immutetur species, ut potest haberi ex 8. Metaph. Sed hoc non possumus dicere in charitate: quia charitas aucta non est alterius specieis immo ista positio dicit oppositum inad iecto, nam cum magis perfectum, & minus perfectum non diversificant speciem, augeri autem essentialiter non sit sine varietate specifica, dicere charitatem perfectiorem essentialiter esse auctam est petere, quod est in contrario. Rursum: quia dicit talem motum non mereri nomen augmenti, sed alteratio nis, cum secundum talem motum non dicatur qualitas magna vel parva, sed solum intensa & remissa: propter quod & secundum communem modum loquendi dicitur improprie esse dictum, esse magnum, vel parvum frigus, sive calorem; sed intensum, & remissum non diceretur unum habere maiorem charitatem alio, sed intensiorem, quod est contra communem modum loquedi, & contra veritatem, ut infra patebit. 3. quia dicit charitatem augmentari, ut ceterae qualitates, cum qualitates non essentialiter augeantur: eo quod simplici & invariabili essentia consistant. Implicant etiam oppositum priori dicto, cum dicebant charitatem generaliter augmentari. Propter hoc notandum, quod in omni aucto est ponere quosdam gradus: nam ex hoc dicitur aliquid augmentari in aliquo, eo quod aliquem gradum acquisivit in illo, quo prius carebat. Sradus autem in formis dupliciter accipi possunt, secundum essentiam, & secundum esse: secundum istam diversitatem graduum magis, & minus aliquando diversificant speciem, aliquando non: quia secundum gradus essentiae, cum secundum illos, ut habitum est, formae sint sicut numeri, semper diversificantur species. Secundum gradus in esse non: & quia charitas aucta est eiusdem speciei cum prima, augeri charitatem non est ipsam accipere plures gradus secundum essentiam, sed plures secundum esse: & quia secundum tales gradus quandiu charitas est in via, non est perfecta, contingit autem eam augeri non essentialiter, ut dicebat tacta positio; sed secundum esse. Vtrum autem talis motus debeat dici augmentum, & quomodo sit augmentum secundum tales gradus, infra patebit.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod charitas non est per om nem modum impartibilis, cum reperiatur in ea aliquis modus graduum.

Vel possumus dicere, quod istud verbum intelligendum est de motu locali & de alijs motibus, qui morum localem praesupponunt, cuiusmodi non est motus ad perfectiorem charitatem. Ad 2. dicendum, quod nihil augmentatur, nisi quantum, vel quod induit modum quanti; charitas autem & sinon est in praedicamento quantitatis, competit tamen ei aliquis modus quam titativus, ratione cuius dicitur augmentari.

Ad 3. dicendum, quod auctoritas illa non est contra nos, sed contra eos, qui dicunt ipsam augeri essentialiter, sive secundum gradus in essentia; nos autem ponimus eam simplicem in essentia, habentem tamen gradus in esse, & ita simplici essentia consistit; sed non simplici esse, quod nec auctoritas dicit: Ad 4. dicendum, quod accidentia dicuntur inalterabilia: quia non sunt sublectum alterationum, nec variationum; non tamen excluditur, quin possint esse termini, & hoc sufficit, ut in eis ponamus augmentum, Ad 5. dicendum, quod Deus cum hoc, quod immutabiliter se habet, agit ex libertate arbitrij, non ex necessitate na turae: & ideo secundum beneplacitum voluntatis, potest maiorem & minorem charitatem infundere, & homines ad eam suscipiendam magis, & minus disponere.

Ad 6. dicendum, quod alte ratio potest sumi dupliciter, proprie, & large: proprie autem est in parte sensi tiva, & secundum tertiam speciem qualitatis; large autem potest esse in parte intellectiva, secundum quod intelligere est quoddam pati, licet non proprie: quia cum non sit ibi aliqua abiectio a substantia, magis est ibi salus & receptio, quam passio, & sic in voluntate potest esse alteratio.

ARTICVLVS II. Vtrum charitas augeatur per additionem alte¬ rius charitatis?

AD primum sic proceditur: videtur, quod charitas augeatur per additionem alterius charitatis: quia omne augmentatum est totum respectu eius, quod prius erat, cum sit maius seipso priore; sed totum est tantundem & amplius, ergo charitati augmentatae aliquid est additum; sed illud additum vel est charitas, vel non? Si non: non augebit charitatem, cum nihil augeatur, nisi per sibi simile. Si est charitas habetur intentum.

Praeterea: si aliqua virtus potest in aliquod obiectum ultimato actu, non potest in maius nisi ei addatur aliqua virtus, sed charitas aucta potest in maiorem actum, ergo prici ri charitati addita est alia charitas. PraeD terea: Philosophus in 1. de generat, narrando conditiones augmenti dicit: Augmentari aliquid per additionem: unde non aug metatur caro nisi per additionem eius, quod in carnem convertitur, ergo non augmentatur charitas, nisi per additionem charitatis.

Praeterea: secundum August. 8. de Trin. cap. 8. charitas assimilatur lumini: quia qui diligit fratrem, in lumine manet; sed lumen augetur per additionem alterius luminis, ergo &c.

In contrarium est: quia secundum Procium 10. cap. 3. prop. Omnis potentia vultior existens est infinitior, quam plurist cata. Et 18. prop. de causis legitur: Omnis virtus unita plus est infinita, quam virtus multiplicata: Sed per additionem alterius charitatis, charitas non est magis unita, sed magis composita, ergo ex tali additione charitas efficietur minus, potens, non magis; sed cum aucta charitas magis possit, ergo non per additionem augetur.

Praeterea: ex hoc aliquid in maiorem actum potest, quia formalius: cum ratio agendi per se, & primo ex forma sumatur: & ideo ignis, quia est formalior ceteris elementis, est activior omnibus, sed quanto aliquid est magis formale, tanto simplicius, ergo cum charitas possit in maiorem actum aucta, quam prius, erit formalior & simplicior per tale augme tum, sed ex additione alterius charitatis non esset simplicior, sed compositior: non ergo augetur per compositionem.

RESOLVTIO. Charitas non augetur per additionem alterius charitatis, sive secundum gradus in essentia, sed secundum gra¬ dus in esse.

REspond. dicendum de hoc esse varias opiniones. Quidam enim dicunt charitatem augmentari per additionem, ita quod ex charitate prima & secunda fit una charitas maior. Sed si sic esset, oporteret, quod una charitas esset in potentia respectu alterius; quia ut dicit Comm. super 1. de gene ratione: Ex iis, quae sunt vere multa, non sit unum. Et in fine 8. Metaph. vult Philosophus, Ex quibus fit unum, unum se habet in potentia respecti alterius. Nam si ambo essent in actu, non fieret ex eis vere unum, eo quod essenvere multa: cum actus sit qui distinguit, & si ambo essent in potentia, non neret ex eis unum: quia unum non ordinaretur ad aliud. Si igitur ex charitate prima & secunda fieret unum, tunc charitas secunda esset forma charitatis primae, & sic formae esset forma: vel oporteret in eadem specie reperiti essentialem ordinem, quod non est intelligibile. Improbatur & hoc aliter, & bene: quia si adderetur aliqua charitas charitati primae, tunc essent in am ma duae charitates, quod stare non potest: quia vel differrent specie, vel numero? Specie non: quia omnes charitates sunt in eadem specie virtutis. Numero non: quia accidens non numeratur, nisi numeratione subiecti: nam forma non dividitur uisi per materiam, ut scribitur 8. Metaph. unde non est dare duas albedines, nisi sit dare duo alba: cum igitur ponamus unam, & eandem animam proficere in charitate, duas charitates dare in ea non est intelligibile; & ut suppleamus rationem illorum, non possumus dicere ex alijs duabus charitatibus fieri unam: quia accidentium non est mixtio.

Propter hoc dicentes charitatem essentialiter augeri, dixerunt tale augmentum fieri per accessum ad terminum; sed si bene volunt suam positionem tenere, oportet, quod iste accessus sit res pectu termini secundum gradus essentiae, ita quod charitas aucta habeat plures gradus in essentia, quam prius; aliter enim non augeretur essentialiter, sed hoc non potest esse nisi duobus mo dis, vel virtualiter, vel per additionem alterius formae. Dicimus enim in intellectivo esse sensitivum, eo quod virtualiter plures gradus continet, quam ipsum: unde sicut trigonum in tetragono, & tetragonum in pentagono, sic vegetativum in sensitivo, & sensitivum in intellectis vo: quia virtualiter quidquid potest sensitivum, potest intellectivum, & amplius. Sed isto modo sempe: adveniente secundo cedit primum, & secundum non est in eadem specie cum primo, ergo sequeretur, quod prima charitas cederet, quod non ponunt, & quod charitas aucta non esset eiusdem specie cum charitate prima, quod manifeste negant; igitur ista additio graduum in essentia erit per additionem alterius charitatis, & quia ubi dicunt se non intelligere istam positionem, in eam incidunt, quam non intelligibilem asserunt.

Propter hoc dicendum est aliter, quod ordo graduum in forma, ut tactum est, potest esse secundum essentiam, vel secundum esse. Secundum essentiam semper facit diversitatem speciei, sicut nos videmus, quod lux quae est hypostasis coloris, & substantis eius secundum diversos gradus lucis constituutur diversae species colorum, ita quod nigrum participat lucem in infimo gradum, album in supremo, medij colores medio modo, & diversimode medio modo, secundum quod aliter, & aliter accedunt ad album, & recedunt a nigro, & ut sit ad unum dicere, secundum tales gradus nunquam duae species aequaliter participant suum, genus: propter quod 2. Post. scribitur, quod latent aequivocationes in universalibus: immo non esset ordo in entibus, si duae species diversae participarent aequaliter tales gradus, sed de talibus gradibus nihil ad praesens: quia semper faciunt diversitatem in specie. Charitas autem perfecta, & imperfecta non differunt specie, & quia isti gradus attenduntur, ubicumque attenditur ratio generis, tam in formis substantialibus, quam in accidentalibus repe riuntur tales gradus, eo quod in utrisque reperitur genus. Alij autem sunt secundum esse, & tales esse non possunt in forma substantiali in eadem specie: quia cum forma substantialis det esse specificum supposito & esse simpliciter, si variabitur tale esse, variabitur esse specificum & esse simpliciter, quod non potest esse absque variatione formae. Et inde est quod non variatur in forma substantiali gradus in esse, nist varietur in essentia, & sicut non potest esse variatio graduum in essentia ecundum eandem formam specificam, ita non potest esse variatio in esse in forma substantiali eiusdem speciei. Iln forma autem accidentali potest: quia cum forma accidentalis non det esse specificum, non oportet, secundum quod variatur esse, variari formam, immo una, & eadem accidentalis forma oterit magis, & minus in esse, & ideo potest contingere, quod sint in aliqua forma accidentali eiusdem speciei diversi gradus in esse absque eo quod sint, diversi in essentia; quomodo autem hoc contingit:

Notandum, quod accidentis esse est inesse: Nam accidentia non sunt entia, nisi quia sunt entis, igitur diversi gradus secundum esse accidentis sunt diversi ecundum inesse; sed inhaerentia in accidenti maior, & minor esse non potest nisi secundum maiorem, & minorem dispositionem subiecti. Secundum ergo quod subiectum est magis, & minus dispositum ad susceptionem aliculus formae, magis & minus suscipiet illam formam: unde una albedo non est maior alia, sed corpus unum est albius alio. Et sicut est in alijs accidentibus, sic quantum ad aliquid est in charitate: quia una anima est magidisposita ad susceptionem talis formae, quam alia, vel una & eadem uno tempore est magis disposita quam alio, sequitur maior & minor charitatis susceptio. Et sic apparet quomodo augetur charitas: Quia secundum graduin esse, non secundum gradus in essentia, quod contingit ex eo quod augetur, & minuitur capacitas animae ad talem formam suscipiendam. Vtrum autem ex tali augmento ipsa charitas possit dici maior, & non solum sub iectum augmentatum in ipsa, infrapatebit.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod illud tantundem, & amplius est secundum continentiam virtualem, non quantum ad gradus in essentia; sed quantum ad gradus in esse propter quod ultimus gradus virtualiter continet omnes alios, & quia talis additio graduum est secundum maiorem capacitatem subiecti, non oportet, quod ibi fiat additio alterius charitatis, secundum quod prima ex tal augmento perficiatur.

Ad 2. dicendum, quod non oportet, quod sit ibi addi tio alterius virtutis, ad hoc ut possit in maiorem actum, sed sufficit, quod illa imperfecta perficiatur.

Ad 3. dicendum, quod istud augmentum intelligendum est de augmento corporali. Vel dicere possumus, quod etiam in tali augmento factum est additamentum, non secundum gradus in essentia; sed secundum gradus in esse.

Ad 4. dicendum, quod non est simile per om nem modum de lumine, & de charitate: quia lumen in medio habet esse ntentionale, & intentionalia magit proprie recipiunt numerum a principiis, quam a subiectis: & ideo diversae intentiones lucis possunt esse in eodem puncto aeris, dumtamen sint a pluribus luminaribus derivatae, sed charitas habet esse reale in anima: & que sic habent esse, numerantur numera: tione subiecti: propter hoc dicitur 5. Metaph. quaecumque sunt in eodem subiecto, & differunt, differunt specie: ideo charitati primae alia charitas addi non potest, nisi esset alia specie, quae non habet esse.

ARTICVLVS III. Vtrum talis motus ad perfectiorem charita¬ tem proprie dicatur aug¬ mentum?

SEcundo quaeritur: utrum talis motus ad perfectiorem charitatem, possit dici augmentum?

Et videtur quod non: quia secundum Philosophum 3. Phys. Motus est in eodem genere, cum rebus, ad quas est motus: unde secudum eundem ibidem augmentum est in genere quantitatis, & alteratio in genere qualitatis; sed cum charitas sit in genere qualitatis, secundum eam non erit augmentum, sed alteratio.

Praeterea: augeri per accessum ad terminum, & per recessum, a contrario, proprium est eis, secundum quae habet esse alteratio: unde scribitur 3. Topic. Illud est albius, quod nigro est impermistius: sed secundum Aug. 83. quaest. q. 38. vel 36. secundum aliam capitulationem, secundum quod augetur charitas, minuitur cupiditas: quia Charitatis venenum est spes adipiscendorum: nutrimentum eius est imminutio cupiditatis: perfectio nulla cupiditas: ergo motus secundum eam erit alteratio, non augmentum.

Praeterea: quod augmetatur, est magnum, sicut quod alteratur est quale, ipsa ergo magnitudo non aug. mentabitur, sed erit solum terminus augmenti, sicut nec qualitas alteratur, sed alterationis terminus. Sed si charitati competit augmentum, hoc non est, nisi quia est quaedam magnitudo; sed propter hoc non dicetur augmentari, sed esse augmentationis terminus. Praeterea: formae speciales non denominant se ipsas: nam licet veritas sit vera: quia est forma generalis; albedo tamen non est alba: quia est forma specialis, sed cum magnitudo sit forma specialis: quia non omne, quod est, est magnum, igitur magnitudo non erit magna; sed non augmentatur nisi magnum, igitur magnitudo non augmentabitur, sed magnitudinem habens: non igitur charitas augmen¬ tabitur, sed enimae, quae charitatem habent, secundum eam competet augmentari.

In contrarium est Aug. qui vult, quod charitas augeri meretur, ut aucta mereatur perfici.

Praeterea: secundum radicem charitatis. fiet retributio praemij; sed unus habebit maiorem gloriam altero: ergo unus habet maiorem charitatem, quam alius; sed hoc non esset, nisi in charitate posset esse augmentum, ergo &c.

RESOLVTIO. Motus ad charitatem perfectam potest dici aut. mentum: & alteratio, nomine augmen¬ ti& charitatis extenso.

REspond. dicendum: quod quidam dixerunt motum talem non debere dici augmentum, sed alterationem. Ratio autem movens eos tacta uit superius: quia charitas augetur, sicut aliae qualitates: & quia in alijs qualitatibus motus non dicitur augmentum; sed alteratio: ideo motus in charitatem maiorem debet dici alteratio, non augmentum. Sed illud stare non potest: quia si solum sic conside raretur perfectio in charitate, ut in qualitatibus sensibilibus, in ea esset solum intensio, & remissio, & non ma ioritas & minoritas proprie loquendo, unde non diceretur unus habere magnam charitatem, & alius parvam, unus maiorem, alius minorem, sed ab uno haberi intense, ab alio remissenon enim dicitur una albedo maior alia, sed intensior, nisi forte per accidens, ut dicatur albedo magna, vel multa, eo quod superficies multa sit. Quod communi modo loquendi non concordat, immo unus alio dicitur maiorem charitatem habere, iuxta illud Evangelij: Maiorem charitatem nemo habet &c. Quod non potest dici hoc esse dictum ratione subiecti: quia voluntas, in qua radicatur charitas, non est quid extensum, ut superficies in qua fundatur albedo,

Propter hoc isti ilidem aliquo modo alibi dixerunt completius: nam secundum eos ipsa charitas potest dici magna & parva, non solum subiectum magis charitativum vel minus: quod si sic est, licet secundum albedinem, & secundum alias qualitates sensibiles attendatur alteratio tantum, eo quod ita unum corpus est albius alio, quod una albedo non est maior alia; secundum charitatem tamen non solum attenditur alteratio, sed augmentum: quia secundum quod una anima est charitativior alia, sic consideratur aliquis modus alterationis; sed secundum quod una charitas est maior alia, ibi: reservatur augmentum. Vnam autem charitatem esse maiorem alia sic declarant: quia augmentum proprie habet esse in quantitate, & secundum hoc aliquid dicitur augmentari: quia accedit ad quantitatem perfectam secundum illam speciem, & inde est quod aliqua est magna quantitas in homine, quae non esset in elephante. Et quia se cundum perfectionem sumitur moruaugmenti, augmentatio transfertur ad alias formas, quae non sunt in genere quantitatis, prout in eis reperitur ratio perfectionis. Perfectio autem in forma dupliciter potest accipi. Primo secundum se. Secundo pericomparationem ad subiectum. Secundum se sic forma dicitur magna vel parva, ut magna scientia & parva, & magna sanitas & parva: & secundum talem perfectionem attenditur maius & minus. Alio modo consideratur perfectio in forma per comparationem ad sublectum, secundum quod unum subiectum perfectius participat illam formam quam aliud, & secundum talem perfectionem accipitur magis & minus, intensius & remissius: dicitur enim unum corpus magis album alio, non maius ratione albedinis, nisi forte ratione magnitudinis quantitatis: ista autem distinctio non procedit, eo quod forma habeat esse praeter materiam & subiectum: sed quia alia est consideratio formae secundum perfectionem suam, & alia secundum quod subiectum perficit. Et ex hoc potest apparere controversia illa inter antiquos: quia aliqui dicebant unam sanitatem non esse maiorem alia; sed unum corpus sanius alio. Aliqui concedunt etiam unam formam alia esse maiorem.

Huius diversitatis causa a sic dicentibus, ita assignatur: quia quando ratio specifica formae sumitur per id, quod est in forma: cum ratio specifica sem per consistat in aliquo punctali, non potest esse in talibus una forma maior alia absque variatione specici, & inde est, quod non dicitur una albedo maior alia: quia ratio specifica albedinis sumitur per id, quod est in albedine; solum ergo unum corpus dicetur albius alio, eo quod albedo magis participatur ab uno quam ab alio. Sed si ratios alicuius formae sumeretur per comparationem ad aliquid extra, posset una forma esse maior alia, manente eadem specie: eo quod maneret idem ordo ad illud extra, & inde est, quod quia sanitas non habet rationem specificam per id, quod est in ipsa, sed ad aliquid extra, ut ad complexionem animalis, in quo existit, etiam in ipsa sanitate possumus attendere maioritatem & mino ritatem: unde non solum: unum corpus est sanius alio, sed etiam una sanitas est maior alia, ut potest haberi ex10. Ethic. & quia omnis virtus sumi speciem per comparationem ad aliquid extra, ut quia comparatur ad obiectum, non solum erit unus virtuosior alio, sed etiam una virtus erit maior alia secundum eandem: virtutis speciem: & quia charitas quaedam virtus est, si sunt vera quae dicta sunt, etiam una charitas erit maior alia, & non solum unus charitativior alio: prop ter quod secundum ipsam charitatem, non solum attemditur alteratio, sed aug. mentum.

Dictorum autem licet conclusio sit bona, est tamen conclusa incompetenti medio: nam si maioritas & minoritas in forma sumeretur solum secundum hoc, quia ratio eius specifica accipitur per comparationem adaliquid extra, non diceretur una quantitas maior alia: nam cum ratio lineae, & superficiei sumatur per aliquid, quod est etiam in ipsis, & non sit de eis sicut de sanitate: quia quod est superficies in uno, nunquam erit linea in alio. Sed quod est sanitas in homine, posset esse infirmitas in leone: eo quod aliam aequationem humorum requirit complexio humana, & aliam leonina; sed sicut quod est albedo in uno, est etiam albedo in alio: eoquod ratio specifica albedinis sumitur per aliquid, quod est in ipsa: sic quia quod est linea in uno, est linea in alio, ratio lincae & superficiei & aliorum, quae sunt per se & directe in genere quantitatis, sumitur per aliquid, quod est in ipsis, & non per comparationem ad aliquid extra. Si ergo bona est deductio praedicta, non erit una quantitas maior alia, quod est, absurdum & inauditum; sed solum una substantia per quantitatem alia maor dicetur, sicut unum corpus albius alio, & non una albedo alia maior.

Propter hoc notandum, quod in omnibus formis reperiuntur gradus in essentia, & quia diversi gradus in essentia faciunt diversos gradus in esse, in omni genere formarum est reperire diversos gradus tam: in esse quam in essentia: sed diversi gradus in essentia nunquam reperiuntur in forma eiusdem speciei, diversi tamen gradus in esse reperiuntur aliquando in una specie, aliquando in pluribus speciebus: tamen in omni genere formarum (& si non in omni forma pecifica) reperitur diversitas secundum utrumque modum. Et licet ista diversitas sequatur omne genus formae: quia esse & essentia videntur respicere formam, ut forma est: gradus tamen secundum magnitudinem quodam spe¬

ciali modo sequuntur genus quantitatis, ita quod habere tales gradus non competit nisi vel quantitati, vel quod habet modum quantitativum. Isti autem gradus secundum magnitudinem. conveniunt cum gradibus in esse: quia reperiuntur in eadem forma specifica: nam quadratum habens plures gradus in magnitudine vel plures partes quantitativas eiusdem quantitatis, quam aliud, non oportet esse alterius speciei. Quod satis designavit Philos. in fine praedicamentorum, cum dixit: Quadratum circumposito gnomone crevit quidem; sed non est alteratum: & quia proprie conparatio non est nisi inter ea, quae sunt, eiusdem speciei specialissimae, ut potest haberi ex 7. Phys. cum solum gradus in esse & in magnitudine esse possint absque diversitate speciei, solum in talibus attendetur comparatio & non secundum gradus in essentia, qui semper constituunt diversitatem specificam. Sed secudum utrosque gradus non attenditur eadem comparatio: quia se¬ cundum gradus in magnitudine est comparatio per maius & per minus, non per magis & minus, nec per intensius, & remissius: unde dicitur una quantitas maior alia, non unum quantum magis quantum alio: quia inest quantitati non suscipere magis & minus; sed secudum gradus in esse est comparatio per ma gis & minus, unde una albedo non est maior alia; sed intensior.

Vbi ergo sunt solum gradus in esse est ibi solum comparatio per magis & minus: & quia secundum tales gradus attenditur alteratio, ibi solum erit al teratio, non augmentum. Vbi autem sunt solum gradus in magnitudine: quia secundum tales est comparatio per maius & minus, & secundum eos attenditur augmentum, ibi erit solum augmentum absque alteratione: sed si in aliqua forma simul cum gradibus in esse essent ibi gradus in magnitudine, secundum illam non solum attenderetur alteratio; sed augmentum: & non solum una diceretur intensior & temissior alia, sed maior & minor.

Et quia virtus duplicem habet conparationem, unam ad subiectum, in quo est, ratione cuius dicitur qualitas, & aliam ad obiectum, in quod tendit, respectu cuius induit quemdam modum quantitativum, in virtute non solum erunt gradus in esse ratione, qua qualitas; sed erunt in ea gradus secundum magnitudinem ratione, qua induit modum quemdam quantitativum: propter primam comparationem unus dicitur virtuosior alio: propter secundam una virtus dicitur maior alia. Et ex hoc apparet primos fuisse deceptos; aspiciendo ad per accidens; non enim competit maioritas virtuti per comparationem ad aliquid extra, eo quod per talem comparationem accipit esse specificum; sed quia per eam induit quemdam modum quantitativum: quia & una quantitas est maior alia, quamvis ratio specifica quantitatis non sumatur per comparationem ad aliquid extra.

Sed sic dicendo contradictionem implicare videmur: quia non solum habitus acquisiti, vel infusi habent duo plicem comparationem, unam ad subrectum, aliam ad obiectum; sed etiam ipsae qualitates sensibiles: non enim solum comparatur calor ad subiectum, cui dat esse calidum, sed ad obiectum, ut ad calefactibile, cum sit ratio calefaciendi. Et albedo non solum comparatur ad subiectum, ut ad album; sed ad obiectum, ut ad disgregabile: dicetur ergo unus calor maior alio, & una albedo alia maior, cuius contrarium dicebamus.

Ideo notandum, quod dictis qualitatibus competit modus quantitatis vus per accidens, eo quod ad sua obiet cta non habent essentialem dependentiam: non enim imponitur modus, nec mensura albedini ex disgregabili, nec calori ex calefactibili; sed magis econverso. Erit ergo una virtus maior alia, sive fuerit infusa, sive acquisita: quia per se ei competit quantitativus modus propter essentialem dependentiam ad obiectum, sic etiam non solum unus est infirmior, vel sanior alio, sed etiam sanitas est maior sanitate, & infirmitas infirmitate, eo quod adequatio, vel inaequatio, in quibus talia consistunt per se, quemdam modum quantitativum important. Albedo autem per se non est albedine maior, nec calor calore: quia talibus per se modus quantitativus non congrait.

Dicamus igitur aliqua esse, secundum quae solum attenditur augmentum, ut linea, superficies, & talia, quae solum habent gradus in magnitudine: aliqua vero, secundum quae solum alteratio, ut albedo, dulcedo, & talia, quae solum habent gradus in esse; sed aliqua sunt, quibus competunt gradus in esse, & gradus in magnitudine, sicut virtutes & habitus, & in talibus ratione graduum in esse reperitur alteratio; ratione graduum secundum magnitudinem. reperitur augmentum. Ideo motus, qui est ad charitatem perfectam, potest dici augmentum, & alteratio.

Advertendum tamen, quod utrumque nomen oportet extendi: nam nis extendatur nomen alterationis, talis motus non dicetur alteratio, cum alteratio proprie habeat esse in his, quae sunt in tertia specie qualitatis, ut potest haberi ex 7. Phy. Nec augmentum ibi proprie erit, cum augmentum esse hapeat proprie in his, quae sunt in genere quantitatis; sed extendendo nomer augmenti ad omne id, quod induit speciali modo rationem quanti, cum quidam specialis modus quantitativus competat charitati & ceteris virtutibus, qui non reperitur in omnibus alijs qualitatibus: ratione huius modi quantitativi charitas poterit dici augmentari, nomine augmentationis extenso

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod licet augmentum proprie sumptum non reperiatur nisi in his, quae sunt in genere quantitatis, large tamen acceptum, secundum quam acceptionem charitas dicitur augmentari, reperitur etiam in his, quibus com petit aliquis modus quantitativus. Ad 2. dicendum, quod ratio peccat in ma teria: nam augeri per accessum ad terminum, & per recessum a contrario, non solum reperitur in his, ratione quorum est alteratio; sed in eis, secundum quae sumitur augmentum: cum augmentum sit recessus a quantitate imperfecta, & accessus ad perfectam debitam propriae speciei.

Ad 3. dicendum, quod sufficit charitatem esse aug mentationis terminum ad hoc, quod motus secundum eam dicatur augmen tum.

Advertendum tamen, quod gradus secundum magnitudinem, secundum quos augmentum fit, sunt magiso proprij quantitati, & magnitudini, & cuilibet formae, cui competunt tales gradus, quam gradus in esse sint proprij formae, cui competunt: quia primi gradus magis competunt. formae, prout in ea consideratur perfectio secundum se, vel ratione propriae speciei. Sed secundi magis formae competunt, secundum quod subiecto coniungitur: propter quod licet albedo non dealbetur, sed sit solum dealbationis terminus; ipsa tamen quantitas aliquo modo concedi potest, quod aug¬D mentetur, & non solum quod sit terminus augmenti. Et per hoc potest patere solutio ad quartum: quare magnitudo dicitur magna, & albedo non dicitur alba: quia ipsi magnitudini competit aliquo modo augmentari; non autem ipsi albedini dealbari: sunt, autem & aliae causae, quare magnitudo magna dicitur, quas disserere lon¬ gum esset, & non spe¬ ctat ad propo¬ situm.

ARTICVLVS IV. Vtrum charitas quolibet actu augeatur?

POstea quaeritur: utrum charitas quolibet actu augeatur? Et videtur, quod sic: quia ex quolibet actu Deo coniungimur, & ei conformamur: sed hoc est charitas unio nostri ad Deum, cum sit aliqua unio, quae prius non erat, ex quolibet bono actu, ex quolibet bono opere augmentabitur charitas. Praeterea: potentiores sunt actus facti in charitate ad augendum ipsam, quam sint actus de genere bonorum facti extra charitatem ad disponendum ad inroductionem eius; sed quodlibet bonum opus praeter charitatem factum disponit ad introductionem charitatis, ergo quilibet actus ex charitate elicitus, vel imperatus augmentabit ipsam, Praeterea: omnis motus sumitur per comparationem ad motum localem; sed in acquirendo locum sic videmus, quod per quodlibet eorum, secundum uae locus acquiritur, dimittitur aliuid de termino a quo, & acquiritur aliquid de termino ad quem: ut si secun dum passus aditerminum finalem tendimus, per minimum passum finali termino propinquiores fimus. Cum igitur secundum actus in charitate factos accedamus ad charitatis terminum vel perfectionem, quilibet actus bonus, quantumcunque remissus, faciet nos esse propinquiores termino vel perfectioni charitatis: sed hoc est charitatem augmentari, ergo &c.

Praeterea: maius est mereri vitam aeternam, quam augeri in charitate; sed ex quolibet actu in charitate facto sumus digni vita aeterna, ergo &c.

In contrarium est: quia ex eisdem aliquid augetur, & oritur: nam sicut ex calido in actu fit aliquid potentia calidum actu calidum; ita ex minus ca lido sit magis calidum: sed unus actus non sufficit ad generationem habitus; ergo nec adaugmentum.

Praeterea: praemium substantiale mensuratur secundum radicem charitatis; sed expluribus bonis operibus non semper meretur quis maius praemium substan¬ tialem: non igitur ex quolibet bono actu augmentatur charitas: quia tunc semper secundum plura bona opera haberemus maius substantiale premium, quod communiter negatur,

RESOLVTIO Non quolibet actu charitatis charitas ipsa augetur; sed illo qui ex toto efficitur conatu, vel illo cui multi habitus in bonitate aequantur.

REspond. dicendum, quod in eis quae ex actibus nostris proveniunt, semper unus actus intensus, & ex toto conatu elicitus fungitur vice plurium: & inde est, quod quamvis ex multis actibus sensitivis siat in nobis memoria, iuxta illud 2. Post. & 1. Meta. Ex multis sensibus fit memoria; unus tamen actus sensus ex nimia accensione elicitus memoriam generat. Nam quando aliqua videmus, quae insoliti vide re sumus, secundum intensionem animi affecti; ratione huiusmodi novitatis recordamur talium per unam solam visionem. Immo aliquando ex, uno sensu magis habemus memoriam talium, quam aliorum ex pluribus. Sic est in augmento habituum, quod unum actus, si sit intensus & ex toto conatu factus, augmentat habitum, & fungitur vice plurium remissorum. Et inde est, quod communiter de charitate dicitur, quod non quilibet actus eam augmentat, sed multi boni actus, vel unus in virtute multorum praecedentium facit ad augmentum eius: sicut non una gutta cavat lapidem, sed multae, vel ultima in virtute praecedentium. Sed si sit actus a charitate elicitus, vel imperatus ex conatu factus, actus talis eam augmentat: quia induit vim mul torum, sicut licet multi sensus dicantur generare memoriam; unus tamen eam generat, si induit rationem plurium. Quare autem non quilibet actus augmentat habitum virtutis? Triplex causa assignari potest secundum tria quae Philosophus de virtute dicit: nam virtus est circa bonum & difficile, ut potest haberi ex 2. Ethic. quia deviare a medio est facile, sed attingere est difficile, sicut facile est deviare a signo, & a medio circulis sed difficile est centrum circuli invenire. Secundo habet quamdam perma nentiam: hoc enim est commune cui libet habitui, quod sit non de facili mobilis. Tertio inclinat ad actum per modum naturae: propter quod dicitur certior omni arte. Primum competit virtuti ratione speciei. Secundum ratione generis. Tertium ratione actus.

Ex eo quod virtus est circa arduum & circa difficile bonum, non quilibet actus eam auget: nam ad difficilia, si ea plene attingere volumus, toto conatu oportet nos incedere: & inde est, quod quado summe intelligibilia speculamur a sensibus aversi, coram nobis transeuntes non percipimus; & cum alijs existentes, non capimus quid loquuntur. Si ergo virtus augeri debet, cum sit quid arduum, oportet quod, vel actus arduus & ex toto conatufactus eam augmentet, vel quod multi actus aequivalentes uni tali hoc efficiant. Secundo: quia virtus habet permanentiam, ex quolibet actum nonm augetur: nam cum actus a voluntate elicitus quamdam instabilitatem contineat, nisi ex toto conatu virtutis eliciatur, ut ratione virtutis & conarus quaedam quasi stabilitas ipsi tribuatur, non augmentabitur: virtus. Ponitur enim ab aliquibus exemplum ex parte cognitionis: quia una demonstratio propter sui firmitatem adeo elicit firme conclusionem, quod in nobis, exea efficitur habitus scientiae secundum coclusionem illam: Sed una ratio probabilis in nobis opinionem non generat propter eius debilitatem; sed alijs rationibus coniuncta hoc efficere poterit: ita unus actus intensus virtutem augmentat, sed unus actus remissus hoc non efficit, nisi multis remissis actibus coniungatur. Tertio cum virtus inclinet per modum naturae, loqui pos sumus de augmento virtutis, sicut de augmento aliarum formarum naturalium: nam cum semper agens sit tale in actu, quale est patiens, in pocentia, quod debet de calido facere magis calidum, non solum, sufficit ipsum esse aeque calidum, sed oportet ipsum habere plus de actu caliditatis, ad quam actualitatem, quod debet magis calefieri, sit in potentia: propter quod aeque calidum, vel minus calidum ipsum non augmentabit in calore; sed magis minuet. Ita cum actus remisse progreditur ab habitur magis facere videtur, quod habitus minuatur, quam quod crescat: oportet ergo quod vel ex toto conatu efficiatur, ut ex similibus actibus augmententur similes habitus: vel quod multi habitus in bonitate equentur uni actui, ad hoc quod tale augmentum efficiant. Non ergo charitas ex quoli bet actu augmentatur. Quare autem actus remissus non eam minuit; sed multi tales actus eam augent, ut unus actus intensus, infra patebit. Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod ex quolibet actu bono Deo coniungimur actualiter, sed extali coniunctione non semper augmen tatur habitualis unio, quae importatur per charitatem.

Ad 2. dicendum, quod, si fiat bona comparatio actuum praecedentium, & sequentium charitatem, invenimus maiorem potentiam in sequentibus, quam in praecedentibus: nam icut quilibet actus praecedens non charitatem inducit, sed ad eam introducendam disponit, sic quilibet actus sequens non charitatem augmentat, sed ad eam augmentandam disponit: sed plus efficit actus sequens, quam praevedens: quia sequens meretur augmentum, & praecedens ita disponit ad introductionem, quod non meretur introducatur. Si ergo comparamus introductionem charitatis secundum actus praecedentes, & augmentum secundum sequentes, concludit ratio: quia ibi comparatur dispositio ad introductionem, non ad dispositionem aug. menti; sed ad ipsum augmentum: ideo non valet, quod arguitur.

Ad 3. dicendum, quod non est per omnem modum simile in motu locali, & alij motibus: quia, ut probatur 8. Phys. in solo illo est vera continuitas, & ratione huius continuitatis per quemlibet passum acquititur aliquid de spatio. In alijs autem motibus, ubi non est vera continuitas, non per quemlibet eorum, secundum quae acquititur forma introducta per motum, sit maios accessus adterminum, sed solum ad huiusmodi accessum disponitur. Nam non quaelibet gutta aliquid de lapide removet, sed solum disponit ad removendum, nec quantumcunque minimum de alimento auget: sic nec quilibet actus charitatem augmentat, sed ad augmentandum disponit.

Ad 4. dicendum, quod si comparamus charitatem ad praemium substantiale, ut debemus, inveniemus proportionem rectam. Nam sicut praemium substantiae respondet charitati, sic maius praemium maiori charitati respondet: & sicut quilibet actus est meritorius, qui a charitate elicitur; non tamen charitatem augmentat, ita quilibet actus vitam aeternam meretur; non tamer meretur praemij substantialis augmentum. Et cum dicit quod potest quod maius est, potest, quod minus. Dicendum, quod verum est, quando minus includitur in maiori, quod non est in proposito. gno

ARTICVLVS V. Utrum charitas habeat statum in augmento?

DEinde quaeritur: utrum charitas Dhabeat statum in augmento? Evidetur, quod non: quia, sicut habitum est per August. 8. de. Trin. cap. 9. charitas comparatur lumini; sed aet nunquam potest recipere tot intensiones lucis, quin ulterius tales intensiones recipere possit, ergo nunquam in tantum augmentabitur charitas, qui ulterius augeri valeat.

Praeterea: cuius modus est non habere modum, quancum est de se in infinitum est augmentabile; sed cum modus charitatis dicatur sine modo, in charitate non poterit esse terminus.

Praeterea: charitas assimilatur igni; sed ignis augeretur in infinitum, si haberet combustibile, ut dicitur in 2. de Anim. ergo &c. Praeterea: non est minus potens affectus ad recipiendum charitatem, quam intelectus ad suscipiendum scientiam; sed homo semper posset augeri in scientia addiscendo semper ulteriores conclusiones, ergo &c.

Praeterea: si est dare terminum in charitate, ponatur charitas perfecta. Tunc quaero, an actus elicitus ex toto conatu per talem charitatem meretur augmentum charitatis aut non? Si meretur, ergo ibi non est status, & per consequens in charitate non est terminus. Si non meretur: ergo potentior est actus charitatis imperfectae, qui meretur augmentum sui actus, quam habitus charitatis perfectae, quod est inconveniens.

In contrarium est: quia omnium natura constantium est ratio, & terminus eorum magnitudinis, & augmen ti, ut dicitur in 2. de Anim. cum igitur charitas sit natura quaedam & forma, non in infinitum augebitur. Praeterea: omnis creatura est certis circunscripta limitibus, ergo cuilibet creaturae repugnat augmentum in infinitum.

RESOLVTIO. Charitas statum habere potest in augmento, & in infinitum augeri nequit simpliciter.

REspond. dicendum: quidam sic diDcunt, quod terminus in augmento alicuius forme tripliciter potest perfigi. Primo ex parte ipsius formae, qua habet terminatam mensuram, ad qua cum fuerit perventum, si ultrae progre diatur, non remanetbit forma in eadem specie, sicut apparet in pallore, quius hypostasis est certus gradus lucis, ultra que si fiat progressio, devenitur ad album. Secundo: hoc potest contingere ex parte agentis, qui est virtutis limitatae, & ideo cum tantam introduci:formam in materiam, quanta congruit virtuti eius, non sit ultra processus propter agentis limitationem. Fer tio ex parte susceptibilis, ut quia suscer tibile non potest ulteriorem perfectionem recipere: quia ad ulteniore perfectionem se non extendit capacitas, cessat perfectionis, augmentum. Nullo issorum modorum secundum istorum positionem dicere possumus charitatem habere terminum: quia secundum rationem propriae speciei charitas non est quid terminatum, cum sit participatio quaedam charitatis infinitae, quae est Spiritus Sanctus. Nec ex parte agen tis hoc potest contingere: quia agens talem perfectionem immediate est ip¬ se Deus, qui est potentiae infinitae. Nec ratione capacitatis hoc esse potest: quia semper ex augmento charitatis augetur capacitas; nunquam enim vas aliquod impleretur liquore, si semper quanto plus de liquore susciperet, vasis augeretur capacitas, & ad plus de liquore suscipiendum semper per liquorem susceptum fieret habilius: & quia sic se habet in susceptione gratiae, & charitatis spiritualis natura, in infinitu potest esse charitatis augmentum. Sed istud stare non potest: nam si semper per susceptionem charitatis fieret crea tura habilior ad suscipiendum, nu quam alicuius creatura capacitas secun dum totam suam possibilitatem & aptitudinem esset repleta, licet actualem capacitatem possemus sustinere in aliquo esse impletam: tamen capacitatem, possibilem, & secundum aptitudinem. repletus subsistere nullus posset secundum istum dicendi modum: cum semper per susceptionem gratiae siat creaura habilior ad susceptionem ulteriorem.

Quomodo ergo Christo fuit datus Spiritus non ad mensuram, qui secundum August. 15. de Trin. cap. 26. al nstanti suae conceptionis, adeo fuit plenus gratia, quod ulterius in ea augmen tari non potuit. Tenendum est ergofirmiter, capacitatem illius animae ita misse repletam, tam actualem, quam possibilem & secundum aptitudinem, quod si ulterius fuisset augmentata in gratia, non remansisset in eadem specie. Et propter hoc ei Spiritus datus, dicitur non ad mensuram: quia per omnem modum fuit eius replera caaacitas: unde istimet qui dicunt augmentum charitatis esse possibilem in infinitum, dicunt Christum in gratia mugmentari non potuisse: quia gratia, sua quodam modo infinita erat: ex quo apparet eos non tenere propositum: quia gratia illa simpliciter quid finitum erat, cum esset quid creatum, licet ei competeret aliquis modus infinitatis. Dicamus igitur charitatem non crescere in infinitum ex parte agentis: quia cuilibet Deus ab aeterno praeordinavit, & praefixit certum terminum, charitatis. Nec ex parte suscipientis: quia licet augeatur capacitas ex tali¬ receptione; non tamen est in creatura possibilitas ad infinitam charitatem: propter quod ita potest repleri eius capacitas, quod non sit ibi possibilitas ad ulteriorem charitatis gradum. Ex parte autem propriae speciei competit ei aliquomodo finitas, cum sit quid creatum. Tamen, ut melius declaretur veritas, notandum, quod augmentar aliquid in infinitum potest esse dupliciter. 1. ut omnis terminus positus excedatur, & sic sumitur proprie aug. mentari in infinitum: quia infinitum est, cuius partem accipientibus semper est aliquid extra sumere, & sic charitas non potest augeri in infinitum in aliquo: quia posset ita capacitas alicuius repleri, quod non posset ulterius in charitate crescere. 2. aliquid potest augeri in infinitum non simpliciter; sed quia terminum sibi praefixum nunquam attingit, dato etiam quod semper augmentetur, sicut potest patere ex 15. prop. tertij Ocometriae, ubi probatur, quod angulus, qui efficitur ex diametro circuli, & semicirculo, est omnium acutorum amplissimus, & quanto maior est circulus, tanto est magis amplius. Si in infinitum cresceret circulus, in infinitum cresceret angulus; nunquam tamen pervenireto ad quantitatem anguli recti, qui non solum est infinitus; sed etiam reperitur agulus maior eo, ut obtusus. Sic etiam crescere charitatem in infinitum non est inconveniens, ut praefixo sibi termino aliquo, puta charitate Patriae: quia nunquam ad illum terminum deveniret, quandiu est in via, nec tamen charitas, quam habebit in Patria, erit infinita, immo reperitur charitas maior ea, ut charitas Christi.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod non est simile de his, quae habent esse intentionale, quibus per se aliquo modo competit generatio, & augmentatio: quia in eis maigis attenditur secundum numerum & virtutem agentium, quam secundum capacitatem suscipientis, & de his, quae habent esse reale. Vel dicendum, quod cum aer suscipiendo lumen rarefiat, tantum posset in lumine augeri, & rarefieri, quod non remaneret: aer, ita postquam est totaliter capacitas creaturae repleta, si ulterius fieret additio, creditur, quod non remaneret in eandem specie: & quia est impocreaturam rationalem mutare specie, impossibile est ulteriorem ad fieri.

Ad 2. dicendum, quod licet charitatis modus sit non habere m eo quod suum diligibile est diligibile in infinitum, perfigitur tamen sibi modus ratione capacitatis suscipientis. A 3. dicendum, quod augmentum charitatis potest considerari dupliciter, extensive, & intensive. Extensive charitas augeri non potest: quia minima charitas sufficit ad omnia obiecta ex charitate diligibilia. Sed augetur intemive, eo quod magis afficimur ad diligendum. Ignis autem augeretur in infinitum extensive, si haberet infinitam materiam, in quam induceret formam suam, sed non intensive: quia postqua adepta est materia perfecte formam ignis, & calorem, non ulterius calefit, nec ignitur: quia habitibus praesentibus in materia cessat motus, ut dicitur 1 de Cenerat,. cap. De agere, & pati. Et per istam viam posset solvi ad primam rationem de illuminatione aeris: quia licet posset semper suscipere intentiones lucis, opinio est aliquorum, quod posset devenire ad tantam illuminationem, quod per intentiones lucis non ulterius illuminaretur, quod sinon est verum in his, quae habent esse uintentionaliter in aliquo; in his tamem, uae habent esse realiter, cuiusmodi est charitas, non habet calumniam: nam quia calor habet esse realiter in materia, posset aliquid adeo calefieri, quod si esset in medio spherae ignis, non augeretur in calore. Et per hoc patet solutio ad 4. quia licet intellectus semper novas conclusiones posset cognoscere, & augmentari in cognitio ne extensive; non tamen semper aug. mentari posset intensive: quia aliquam propositionem posset adeo perfecte cognoscere, quod ulterius intensive in cog nitione illius crescere non posset: & quia nos loquimur de augmento charitatis intensive, ideo talia non sunt, ad propositum.

Ad 5. dicendum, quod actus charitatis in termino non meretur augmentum sui habitus, sed hoc non est propter eius impotentiam, sed quia suus habitus augmentari non potest.

ARTICVLVS VLTIMVS. Vtrum ctaritas possit minui?

RVLtimo quaeritur: utrum charitas possit minui? Et videtur, quod sic: quia habitus sunt in potestate voluntatis nostrae, ut secundum eos eliciamus actus remissos, & intensos, igitur possumus elicere actum charitatis non ex toto conatu; sed sicut actus intensus augmentat, sic remissus videtur minuere: nam sicut calidum per magis calidum fit calidius, sic per minus calidum videtur infrigidari, igitur hab tus charitatis poterit minui.

Praeterea per peccatum mortale corrumpitur charitas, per peccatum veniale nec corrumpitur, nec minuitur: quia veniale peccatum eam non attingit: si poterit ostendi, quod est aliquod peccatum medium inter mortale, & veniale, etiam illud non corrumpet: quia non est mortale. Nec est dicendum. quod non minuat: quia tunc esset veniale. Minuet igitur, & non corrumpet. Quod autem sit aliquod peccatum inter veniale & mortale, patet: quia per mortale diligitur creatura plus quam Deus, per veniale minus, cum a pluri possit accipi excessus: quia licet a maiori minorem abscindere, poterit creatura amari quantum Deus, & tunc non erit mortale: quia non diliigitur plus, nec veniale: quia non diliigitur minus, erit ergo medium inter utrumque.

Praeterea: secundum Aug. S3. q. q. 38. q. secundum quod auge tur cupiditas, minuitur charitas, sed cupiditas augeri potest, ergo & charitas minui.

Praeterea: vemale peccatum aliquod malum est, sed malum aliquid adimit de bono, cum ergo charitatem non corrumpat, eam minuet.

Praeterea: ut habitum est, cum nomo magis se disponit, augetur in charitate: cum igitur post maiorem dispositionem contingat aliquem esse minus dispositum, poterit in eo minui

In contrarium est: quia si minuitur charitas, vel est per peccatum mor¬ tale, vel veniale? Per mortale non quia mortale eam tollit: ergo per voniale; sed cum charitas sit quid finitum, per multiplicationem peccatorum venialium tota poterit tolli: igitur per sola venialia damnabitur aliquis, quod est inconveniens. Quod si dicatur huiusmodi ablationem esse secundum eandem proportionem, non secundum eandem quantitatem, adhuc habetur, intentum: quia licet secundum talem ablationem semper in infinitum possit a re finita accipi, eo quod finitum secundum tales partes est in infinitum divisibile; tamen toties potest fieri ta is ablatio, quod non remanet natura rei: ut toties posset dividi aqua, quod non remaneret aqua, ergo ille nabitus non remanebit in specie charitatis, quod est intentum.

Praeterea: si fieret ablatio secundum tales partes, semper ablatio posterior esset minor, & tunc peccatum sequens minore laesionem inferret, quod est contra Divinam iustitiam: nam cum semper peccatum sequens sit maius propter ingratitudinem, debet maiorem laesionem inferre.

Praeterea: peccatum veniale non attingit charitatem, ergo nec eam minuit, nec corrumpit.

RESOLVTIO. Charitas a quibus fit augeri potest: non mi¬ nui alijs, sed telli.

REspond. dicendum, quod secun dum Philos. 2. Ethic. habitus, exquibus sit, ab his augetur, & corrum, pitur, & per consequens minuitur; non tamen similiter factis, ut idem ibidem addit: nam ex actibus similibus augentur, & generantur habitus, ex dissimilibus minuuntur, & corrum. puntur. Si ergo videre volumus utrum charitas minui possit, videamus quae charitatem corrumpunt, & si ex aliquibus minui poterit, ex talibus corruptivis minuetur: nam licet aliqui habitus augmentari valeant in nobis, non per nostros actus: quia ex mera voluntate Divina aliqui habitus in nobis generari possunt, & augeri; nulli tamen boni habitus, in nobis corrumpi possunt, nec minui, nisi per nostres actus: quia Deus, qui est causa esse ta¬ Rum, non erit causa non esse de potentia ordinata, corruptiva autem chari¬

tatis peccata sunt. Nam cum charitas dit quaedam habitualis coniunctio Dei ad nos, propter quod & vinculum perfectionis dicitur, peccata nostra, quae dividunt inter nos & Deum, erunt cha ritatis corruptiva: & quia non minuitur habitus, nisi ex quibus cortumpihabet, non nisi peccatum charitatem, iminuere poterit.

Quod autem peccatum hoc non possit efficere, sic ostenditur: quia secundum Philosophum 6. & 7. Ethic. & 2. Phys. fines in operabilibus sunt similes principijs in speculativis, ita quod ea, quae sunt ad finem, ad finem comparantur, sicut conclusiones ad principia & quia principia cognoscibilia sunt solo lumine intellectus agentis, & ad ea probanda non est ratio, ea, quae per rationem ostenduntur, ut conclusa, etiam si in ipsis contingat error, certitudinem in principijs neque minuunt, neque tollunt: non enim ex hoc, quod male syllogixantes aliquod falsum concludimus, de principijs per se notis dubitamus: sic ea, quae sunt, ad finem, & si in eis accidat aliqua obliquitas, dilectionem finis neque minuunt, neque tollunt, sicut non minuitur desiderium sanitatis in infirmo, eo quod in servando dietam committit obliquitatem. Oportet igitur ad ipsum finem attingere, quod dilectionem finis debet immutare, & quia finem non attingit, nisi peccatum mortale, cum ex hoc finem tollat: quia alium finem constituit, quam Deum, nec unquam est peccatum mortale, nisi aliud, quam Deus, ponatur ut finis, ita quod utendis fruamur, & fruendis utamur: cum ex aversione a Deo totaliter charita. corrumpatur, peccatum mortale, quod sine aversione a Deo non potest esse, charitatem non minuet, sed corrumpet; veniale autem quia finem non attingit: quia non alium finem, quam Deum habitualiter ponit, coniunctionem habitualem, quam habemus ad Deum per charitatem, non minuet neque tollet: & quia omne peccatum vel est veniale, vel est mortale, cum per nihil tale minuatur charitas, licet per mortale tolli possit, concedendum est charitatem augeri posse, eo quod a suis causis, a quibus fit, potest augmentari: minui non posset, quia a quibus corrumpitur, non minuitur, inest enim ei aliquo modo augmentum per naturam: quia per suas causas; non autem minutio, ut ostensum est.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod si actus remissus mi nuit habitum, hoc non est nisi inqua tum agendo actum remissum, cessamus ab actione intensa: unde plus disponimur ad diminutionem habitus non agendo, quam agendo remisse: quia in actu remisso est aliqua similitudo habitus, quae non est, cum cessamus ab actu. Quod autem cessatio ab actuo minuat habitum, hoc non est, nisi quia ille habitus principaliter ex actibus est causatus; sed cum charitas a Deo efficiatur principaliter, propter cessationem ab actu non cessat coniunctio charitatis cum sua propria causa: & ideo non solum per remissam actionem habens charitatem charititatem non perdit; sed etiam si nunquam operaretur, dum tamen non ageret in contrarium, nunquam charitatem amit teret.

Ad 2. dicendum, quod ubicun nue est dare maius, & minus, ibi es uare aequale, si ibi minoritas, & maioritas sumuntur secundum eandem rationem. Sed si secundum diversam tunc potest ibi reperiti maius, & minus absque aequaliter: immo id, quod est, minus, potest in tantum crescere, quod fiet maius, & nunquam erit aequale, sicut probatur in 15. prop, tertij Ceo metriae, ubi ostenditur, quod angulus rectilineus acutus, qui est minor an gulo contingentiae intra, si in tantum cresceret, quod fieret maior, ut quod fieret rectus, de minori fieret maior, & nunquam fuit aequalis, quod contingit ex hoc, quod in angulo rectilineo, & contingentiae non reperitur quantitas uniformis. Sic quia in sine & in his, quae sunt ad finem, non reperitur secundum eandem rationem dilectio, licet reperiatur ibi magis & mi nus, non reperitur ibi aequale. Nam quidquid diligitur, vel diligitur disectione finis, vel citra. Supra non potest esse: quia dilectio finis est dilectio in termino: quia secundum Philosophum 1. Politic. finis est appetibilis in infinitum. Si diligitur creatura ut finis, tunc dili¬ igitur supra Deum, & quia non potest pluribus modis variari dilectio, non potest ibi reperiri aequalitas, nisi forte per accidens, ut quod Deum, & aliquam creaturam ordinaret quis ad aliquod creatum; sed tunc esset ibi etiam pec catum mortale: quia uteretur fruendo, non est ergo aliquod peccatum, nisi sit mortale, vel veniale, cum non diligatur aliquid, nisi vel ut finis; vel ut illud, quod est ad finem.

Ad 3. dicendum, quod cupiditas potest esse dupliciter, vel quod ex ea existat pec catum mortale, vel veniale. Si morta le, tunc tollit charitatem. Si veniale, non attingit. Ad formam arguendi dicendum, quod charitas potest intelligi minui multipliciter, quantum ad habitum, & sic nunquam minuitur, & sic de ea loquimur. Quantum ad fervorem, & inobedientiam virium, & sic minuitur per peccatum veniale, & concupiscendo venialiter: quia per tales concupiscentias minus sumus fervidi, & vires redduntur inhabiles ad obet diendum rationi, & quantum ad hoc veritatem habet, quod dicitur, quod diminutio charitatis est cupiditatis aug mentum.

Ad 4. dicendum, quod peccatum veniale aliquid adimit de bonoquia facit fervorem tepescere, & in inferioribus viribus aliquam ineptitudinem causat; sed propter hoc charitas habitualiter non minuitur.

Ad 5. dicendum, quod maior, & minor dispositio ad formam potest intelligi dupliciter. 1. respectu ipsius formae in se, ut aliquis magis disponitur ad calore suscipiendum, quia secundum esse in eo calor intenditur. 2. per comparationem ad annexa, ut aliquid magis, & minus disponitur ad susceptionem substantialis formae: quia in proprietatibus accidentalibus intensionem & remissionem suscipit: de magis autem disposito non potest fieri minus dispositus respectu ipsius charitatis in se; sed solum respectu annexorum, ut quia propter inobedientiam, & ineptitudinem inferiorum virium quodam modo homo disponitur, ut avex, tatur a Deo.