Dubitationes litteralis

DVBITATIONES LITTERALES.

Vper littera, super illo: Discerne igitur haeretice. Notandum quod Hilarius contra haereticos ironice loquitur dicens: Haeretice discerne Spiritum Christi a Spiritu Dei, quasi dicens non potes discernere neque distinguere vel dividere, cum idem sit Spiritus Dei & Christi sive Patris & Filij.

Item super illo: Et secundum hoc non idem est Deus quod est Dei. Notandum, quod littera dupliciter potest legi sus pesive: & absolutem: si legatur suspensive tunc est sensus secundum hoc, hoc est volumus loqui de Deo secundum hoc, quod in creaturis aspicimus: secundum quem modum non est idem Deus, & quod est Dei, quasi dicens non. Si vero legatur absolute, si intelligatur de differetia reali est locutio falsa: quia rea liter loquedo idem est Deus, & quod est, Dei: Sed si intelligatur de differetia rationis, sic est locutio vera: quia sicut in creaturis realiter non est idem homo, & quod est hominis sive natura & res naturae, vel natura & hypostasis; sic in Divinis licet non re; ratione tamen differt essentia & Persona.

Item super illo: Deus autem immensaevirtutis. Notandum, iquod intendit Hilarius, quod Deus docet se onem, hoc est se totum & perfectum esse ubique. Persua. Hoc est per potentiam & virtutem suam, nam eo ipso quod potentia Dei & virtus est ubique: cum potentia & virtus Dei sit ipse Deus, ipse Deus ubique erit: & si ubique Deus est, totus ubique est: cum simplicissimus sit, & parte careat.

Item super illo: Patri potentia appropriatur. Contra: videtur quod potentia debeat appropriari Filio: nam virtus ad potentiam pertinet, sed virtus appropriatur Filio, iuxta illud Apostoli: Praedicamas Christum Dei virtutem & Dei sapientiam, ergo & potentia ei appropriari debet. Dicendum, quod virtus non dicit potentiam solum; sed dicit potentiam perfectam: habet enim ponere poten¬ tiam in ultimum: propter quod in 1. aeli & Mundi scribitur: Virtus est ultimum de potentia. Tripliciter ergo potest coside rari virtus. Primo ratione potentiae in qua fundatur. Secudo ratione actus, que potentia per virtutem efficit. Tertio ratione bonitatis, quae resultat in opere per virtutem: quia Virtus non solum habentem perficit sed enam opus suum bonum reddit, secundum Philosophum. 2. Ethicorum. Si respicimus virtutem ratione fundamenti, ut ratione potentiae sic appropriatur Patri. Si vero consideramus tam prout per ipsam fit exitus in opus sic appropriatur Filio: quia Pater per Filium operatur omnia: unde Filius brachium Patris dictus est. Si vero de virtute loquimur, ut opus bonum reddit, sic appropriatur Spiritui Sacto. Cum ergo arguitur quod potentia debet appropriari Filio sicut virtus. Dicendum quod non oportet cum virtus non solum potentiam nominet; vel non dicat potentiam absolutem.

item super illo: Sapientia appropriatur Filio. Contra: quia si aliqua causa est, propter quam sapientia Filio appropriatur, est: quia procedit per modum intellectus, & sapientia inter intellectualet habitus computatur: ut patet per Philosophum 6. Ethicorum, sed sicut Filius procedit per modum naturae; & tamen natura non appropriatur Filio, ergo nec sapientia ei appropriari debet. Dicendum quod natura semper habet rationem principij, sed sapientia non solum dicit principium, sed etiam dicit quod est ex principio: nam sicut quando aliqua procedunt ab aliquo, procedunt per modum artis, illis ostensis dicitur, haec sunt ars huius vel illius, ita quod ipsa artificiata ars dicuntur: ita quod procedit per modum sapientiae sapientia dici potest: & quia Filius dicitur sapientia; non

D quia per modum sapientiae producat Personam aliquam; sed quia sic ipse produritur, ei appropriatur sapientia, quae conpetit ei, quod est ex principio, non natura quae principium nominat. Nam siipsa artificiata possunt dici ars & sapientia artificis: Verbum autem quod non proprie est artificiatum; sed ratio artificiandi alia, multo congruentius appropriate ars & sapientia nominatur propter similitudinem, quam habet sapientia cum proprio Filij.

Item super illo: Eonitas attribuitur Spiritui Sancto. Contra: bonum secundum Diony. est diffusivum sui, & est quasi fontale principium omnis emanationis; sed huiusmodi appropriationes fiunt per similitudinem, quam habent ad propria, ergo debet bonitas appropriari Patri, cuius proprium est esse totius deitatis principium. Dicendum: Pater est principium totius deitatis non per modum finis; sed magis quasi per modum efficientis. Et dico quasi quia in Divinis non proprie est causa efficies, nisi extendatur efficiens ad omne principium productivum: bonum autem habet rationem causae finalis, & ideo non oportet bonitatem appropriari Patri, quamvis sit proprium eius esse totius deitatis principium.

Item super illo: A quibus haec nomina translata sunt ad Creatorem. Contra: Ephe. 4. A quo est omnis paternitas in caelo& in terra, ergo paternitas non transsertur a creaturis ad Creatorem: ut dicit Magister, sed e converso. Dicendum, quod sicut in paternitate, sicut in ceteris nominibus, duo est considerare, rem significatam, & modum significandi, quantum ad rem significatam, prius reperitur paternitas in Deo, quam in creaturis; sed quantum ad modum significandi, secundum quod tale nomen a nobis est impositum, per prius reperitur in creaturis: & inde ad Divina translatum est. Et propter hoc Magister dicit nomen paternitatis a creaturis ad Divina translatum.