Quaestio 2

ARTICVLUS I. Vtrum sit dare idea?

AD 1. sic proceditur: videtur quod non sit dare ideas: quia secundum Philosophum 7. Meta. non propter aliud ponuntur ideae, nisi propter scientiam & generationem; sed ut idem ibidem probat, nec ad scientiam, nec ad generationem faciunt, ergo &c.

Praeterea: dicitur 1. Posteriorum, species enim gaudent, mostra enim sunt, & exponitur de ideis, ergo vanum est ideas ponere. Prae terea: si est dare ideas, ponemus eas in mente Divina, sed oportet esse proportionem ideae ad id, cuius est idea, sed cum Dei ad nos non sit proportio, ergo &c.

Praeterea: perfectius est agens quod agit per se ipsum, quam quod agit me diante alio. Deus igitur per se ipsum aget, nonper ideam, sic etiam perfectius cognoscit, quod cognoscit per se ipsum, quam quod cognoscit per aliud: supervacuum est igitur ideas ponere in Deo, cum non sint utiles, nec ad scientiam, nec ad actionem.

In contrarium est: quia secundum Aug. 83 qq. q. 46. Tanta vis est in ideis, ut nisi eis intellectis, sapiens esse nemo possit. Inconveniens est ergo negare ideas in Deo: cum inconveniens sit ipsum non esse sa pientem.

Praeterea: secundum eundem ibidem, rationes principales apellantur ideae, sed si huiusmodi rationes negaremus in Deo esse, negaremus Deum rationabiliter agere, quod cum sit inconveniens, de necessitate oportet nos di cere ideas esse.

RESOLVTIO ldeae, ut a SS. PP, explicantur, & prout hic. sub quinque modis simul sumptis accipiun¬ tur, necdum sunt certissime in Deo, sed proprie in sola mente Di vina existunt.

REspond. dicendum, quod Aug. 8. Roq. q. 46. ubi de ideis determinat ait: Ideas latine possumus vel formas vel species, dicere, ut verbum ex verbo transferre videa mur: Si autem rationes eas vocemus, ab interpretandi quidem proprietate discedimus. Rationes enim graece logos apellantur, non ideae: sed tame quisquis hoc vocabulo uti voluerit, Tre ipsa non aberrabit: ex quibus verbi: duo colligere possumus. Primo quod ideae secundum interpretationem voca buli dicuntur formae vel species; secun dum tamen rei veritatem etiam rationes dicipossunt, quae si bene considera: mus, apparet ideas esse formas intelle ctuales. Nam forma non proprie dici tur ratio, prout habet esse naturale & sensibile, sed prout habet esse intelleciuale: quae etiam ideae, cum exemplaria appellatae sint, dicere possumus, quod proprie loquendo ideae sunt species rerum existentes in intellectu, ad quarum similitudinem alia producuntur & fiut, Vnde & Diony. 5. de Div. nom. ideas appellat exemplaria, & rationes existentium determinativas, & effectivas rerum: ponere autem species aliquas intellectuales, ad quarum similitudinem alia producuntur, de necessitate cogimur: nam cum agetia naturalia agant mota, & one ages morum & ut instrumetum reducatur ad agens immobile & principale, necessario ages ex necessitate naturae reducitur ad agens per cognitionem & intellectum: & quia omne tale, & si non irrationabiliter agit, habet apud se species factivas rerum, oportet esse aliquod ages per intellectum, in quo sunt species & exeplaria, quae vo cantur ideae: & licet omne agens per rintellectum possit dici habere ideas, ut

tamen sancti de ideis loquuntur, & ut t nos de eis loqui intendimus, idea

proprie in sola mente Divina existunt.

Ad cuius evidentiam notandum, quod res istae sensibiles, per quas in cognitionem aliorum venimus, eo quod nostra cognitio incipit a sensu, 6. modis quantum ad praesens potest intelligi habet re esse. Primo in potentia materiae: nam cum ista sensibilia ex materia producam tur & one, quod producitur de aliquo, sit aliquo modo in eo, de quo producitur, omnia ista sensibilia habet esse quo¬

dammodo in materia, vel in potentia nateriae. Secundo in se ipsis: & sic considerantur res secundum esse eorum na turale in suis causis naturalibus. Tertio Thabent esse in suis icausis productivis proximis & immediatis: ut leo producitur in leone producente: nam leo productus a leone non solum habet esse in materia, ex qua producitur, vel in se ipso producto; sed etiam in leone produ¬ cente. Quarto res habent esse in intellectu nonro. Nam, ut scribitur in titulo de Anima, Anima est quodammodo omnia: nam omnia quodammodo habent esse uin anima, inquantum ab ea cognoscibilia sunt. Quinto in intellectu intelligetia, rum & motorum orbium. Nam omnes proportiones generatae in istis inferioribus proveniunt ex distantia orbium & moti bus stellarum, & ex intelligentijs moventibus orbes. Nam, ut dicit Commen12. Meta. Natura non facit aliquid perfecti & ordinate, nisi fuerit rememorata ab agenti hus superioribus, quae dicuntur intelligentiae Sexto in intellectu Primi: est enim Deus per suum intellectum mensura omnium entium, & omnia entia sunt inipso. Haec autem sic habent ordinem ad se invicem: nam esse, secundum quod res sunt, in anima nostra, dependet ab esse actua lirerum: cum scientia nostra causetu a rebus. Esse autem actuale rerum, secun dum quod res habent esse in se ipsis, dependet aliquo modo ex principio natutali, unde producuntur. Rursum esse, se cundum quod res sunt in materia, dependet ex esse, secundum quod sunt in causis proximis & immediatis, secun dum quas de materia educuntur: nam semper potentia passiva dicitur per conparationem: ad activam, ut dicitur S. Meta. Illud autem esse, secundum quod sunt res in agentibus proximis & naturalibus, dependet ab esse, secundum uod in motoribus orbium existunt: nam, ut dictum est, natura non agit perfecte nisi rememorata ab illis, esse autem, secundum quod habet esse res in moto ribus orbium, ordinatur ad illud esse usecundum quod sunt in Deo, quia omnia ista proveniunt ab arte sintellectuali unius Dei, ut Commen. ait: quae omnia connexionem & ordinem universi ind cant, & ordo & connexio universi manuducunt nos in intellectum idearum: nam ordo & connexio arguunt Deum rationabiliter agere; rationabilitas autem actionis absque ideis esse non potest.

Viso quot modis res dicuntur habere esse. Notanduquod idea, secundum quod de ea loquimur, 5. importat, quao solum congregantur in illo esse, secundum quod res sunt in Deo: & ideo idet ut de eis loquimur, solum in mente Divina existunt, quod declarare volumus. Concurrit enim ad rationem ideao actua¬ litas & forma: nam, ut dictum est, si verbum pro; verbo transferre volum mus, ideae formae & species dicuntur, Secundo idea dicit quid factivum, & non factum. Vnde Aug. dicit 83. qq. quod participatione idearum sit quiquid sit. Tertio dicit quid incommutabile: un de idem ibidem ait, quod ideae sunt rationes aeternae, & incommutabiles. Quarto dicit quid intellectuale: nam (ut habitum est) sine eis nullus intelligitur sapae is. Quinto dicit quid principale & primum: nam (ut dictum est) principadles rationes appellantur ideae: ex eo quod idea dicit quid actuale, non accipiuntur ideae, prout res habent esse in potentia materiae: quia in materia non sunt secundum esse actuale, nec secundum potentiam activam, sed secundum passivam materiae. Ex eo quod idea dicit quid factivum non factum, non su muntur ideae, pro ut res in se ipsis existunt, eo quod respectu sui ipsius res non habet esse factivum. Tertio: eo quod idea quid intellectuale nominat, non ac cipiuntur ideae, ut res sunt in suis causis proximis, & in agetibus ex necessitate naturae. Quarto: eo quod quid incommu¬

tabile dicit, non sumuntur ideae secundume se rerum in intellectu nostro. Nam, cum scientia nostra sit acquisita a rebus, spe cies in intellectu nostro non habent esse incommutabile, immo sit transitus a scientia ad ignorantiam, & e converso. 5. quia idea quid principale importat, non accipiuntur ideae, secundum quod res considerantur, quantum ad quintum esse earum, ut prout dicuntur esse in intelligentijs moventibus orbes: nam ibi non sunt principaliter, cum omnia reducantur in artem intellectualem Dei. Restat ergo ideas accipi secundum 6. est se rerum, prout, videlicet, sunt in mente Divina. Omnia autem praedicta. 5. quo diximus esse de ratione ideae, tangit Aug. 83.oq. q. 46. Sunt namque ideae quaedam principales. formae; vel ratio nes rerum stabiles, atque incommutabiles, quae ipsae formatae non sunt: ac per hoc aeternae, ac semper eodem modo se se habentes Et subdit: & cum ipsae neque oriantur, neque intereant, secundum eas, tamen formaridicitur omne quod oriri, & interire potest, & omne quod oritur, & interit: ex eo quod dicit ideas esse formas, tangit actualitatem, earum: eo quod dicit eas non fa¬ ctas, sed secundum eas alia fieri, ostendit quod de ratione ideae est, quod sit quid factivum, & non factum: eo vero quod eas stabiles & incommutablles nomi nat, ostendit incommutabilitatem esse de ratione ideae: quia vero dicit eas rationes, ostendit quod idea quid intelligibile dicit: nam ratio quid intellectua le nominat: ex eo vero quod eas principales appellat, innuit primitatem & principalitatem de ratione ideae existere: & quia ista 5. videlicet, actualitas, &c. non conveniunt rebus secundum aliquod aliud esse praeterquam secundum esse, quod habent in Deo, in solo Deo huiusmodi ideae ponuntur. Vnde & idem

Aug. ibidem ait: Has autem rationes, ubi arbitrundum est esse, ni si in ipsa mente Creatoris? Quasi dicat nullibi.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod positio Platonis de ideis, si sic sensit, ut Aristoteles ei imponit, supervacua est & fabulosa: & quia non ponimus sic ideas, ut ipse posuit, ut in sequenti quaestione patebit, improbationes Phinon contradicunt nobis: cum improbare intendit ideas a Platone positas. Et per hoc patet solutio ad secundum: quia monstra sunt species vel ideae, ut Plato posuit, non ut nos.

Ad 3. dicen dum, quod licet Dei ad nos non sit proportio quantitativa; est tamen proportio ordinis, & cuiusdam immutationis: & hoc sufficit, ut ponamus in Deo ideas rerum, ad quarum imitationem & exemplar alia sunt producta.

Ad 4. dicendum, quod ponere ideas esse utiles ad scientiam & actionem alicuius, potest intelligi duo pliciter, vel quod huiusmodi ideae sint, realiter differentes ab essentia agentis, iquid hl scientis, & tunc sic agens vel sic sciens imperfectus est, vel quod sint idem realiter, quod essentia eius, & tunc nullam mperfectionem dicunt: quia sic agens & sciens se ipso agit & scit.

ARTICVLVS II Vtrum sit Dare plures idias?

Ecundo quaeritur: utrum sit dare pluralitatem idearum? Et, videtur quod non: quia huiusmodi pluralitas vel est propter esse, quod habent ideata in Deo, vel secudum quod sunt in seipsis? Non primo modo: quia cum Deus ut essentia bonitatis & unitatis, quidquid in eo est, unitive existit in ipso, non pluraliter. Nec secundo: quia cum renon fuerint ab aeterno, pluralitas idearum non fuit in Deo aeternaliter. Nec ex tempore: quia tunc in Deo facte fuisset mutatio.

Praeterea: cum idea sit idem quod essentia Divina: cum non concedamus in Deo esse plures essentias, non debemus concedere in eo esse plures ideas. Praeterea: si dicatur hoc esse ratione respectus: unde propter pluralitatem res pectuum ad creaturas sunt in Deo plures ideae. Contra: temporale non est causa aeterni, sed cum creaturae sint temporales, ideae ponantur in Deo ab aeterno, pluralitas creaturarum non arguet pluralitatem idearum.

Praeterea: sicut idea dicitur relative ad ideatum, sic scientia dicitur ad scibile relative; sed propter pluralitatem creatorum a Deo scibilium non dicuntur plures scientiae in Deo, ergo propter pluralitatem ideatorum in Deo plures ideae poni non debent. Praeterea: si huiusmodi ideae sumuntur per respectum ad ideata, cum ideata non aequaliter imitentur Divinam essentiam sequetur ideas esse inaequales: ut idea eius, quod vivit, sapit, & est, continebit ideam eius, quod vivit & est, non tamensapit; sed cum huiusmodi ideae in Deo ponantur, erit in Deo inaequalitas, quod est in conveniens.

In contrarium est Aug. 83. qq. 4. 46. qui loquens de huiusmodi ideis loquitur de eis in plurali dicens: Sunt namque ideae principales formae quaedam, vel rationes rerum stabiles. Sed hoc non esset, nisi esset plures ideae, ergo &c.

Praeterea: Diony 5. de Div. nom. de eis in plurali loquitur dicens: eas esse exemplaria & raticines substantificas existentium, ergoi&c

RESOLVTIO. Necessario arguitur pluralitas idearum in Deo absque aliqua compositione suae opposita simpli¬ citati, ex eo quod ad extra est agens ratio¬ nabiliter, habens essentiam diversi¬ mode imitabilem a creaturis.

REspond. dicendum, quod secunRAug. 83. qq. Ideas Plato primus ap. pellasse perhibetur: quia ipse primus usus fuit hoc nomine: nam licet ab alio in¬ tellectae fuerint, a solo Platone primitus hoc nomine appellatae sunt: cuius positionem sequi si vellemus, posito quod sic senserit, ut ei Arist. imponit, non esset difficile intelligere idearum plura litatem: posuit enim in quolibet genere multa per participationem, & unum per essentiam: multa materialia & unum abstractum: & huiusmodi abstracta dicebat esse quidditates rerum sen sibilium: & secundum quod huiusmodi sensibilium quidditates se invicem includunt, & ha pent quemdam ordinem, dixit ideas ad se invicem ordinatas, ut ideam animalis supra ideam hominis (sumendo ideam large, ut etiam generum competit esse ideas) & quod huiusmodi ideae etiam essentialiter distinguebantur, de necessita te cogebatur ponere ideas plures. Credi dit enim Plato, quod modo intelligedi responderet modus essedi extra, ita quod sicut intelligo hominem praeter homines particulares, sive quidditatem hominis praeter sua individua: ita actualiter esset quidamhomo separatus a suis particularibus, qui erat quidditas suorum individuorum, quem hominem appellabat ideam: & sicut intelligitur animal praeter suas species, sic esset quoddam animal separat um: & si iste modus verus esset, cum secundum intellectum sit distinctio quidditatum sensibilium, esset ponere ideas plures realiter differentes. Sed iste modus non est bonus: nam licet ab eo, quod res est vel non est, sit veritas & falsitas in intellectu: sufficit tamen ad huiusmodiveritatem, quod res extra respondeat ut fundamentum, & unde una res potest respondere multis intellectibus: non enim semper, quae sunt distincta intellectu, realiter differunt: nam ratio distinguit, inter ea, quae realiter sunt unita. Igitur positio Platonis non habuit stabile fundamentum, & quia fundavit se super falpso, loquendo de ideis, falsa protulit: & quantum ad praesens deficit in tribus 1. quia dicebat ideas quidditates rerum sensibilium. 2. quia ponebat eas essentialiter differetes. 3. quia dicebat eas esse deos, asserens deorum pluralitatem, licet inter huiusmodi deos poneret unum Deum summuimparticipabile. Non enim dice re possumus huiusmodi ideas esse quidditates sensibilium: quia tunc poneremus quidditates rerum secundum rei veritatem esse abstractas ab his, quorum quidditates existunt: & tunc esset aliquod bonum non habens essentiamboni: ut at guit Philosophus 7. Meta, quod est incovenies. Rursum no possumus dicere huiusmod i ideas essentialiter differentes, ut quod aliud sit per se bonum, aliud per se vita, aliud per se animal, aliud per se homo. Nam cum huiusmodi ideae sint prin cipales rationes factivae, oportet eas congregari in eo, quod non agit motum & hoc est Deus ipse: & quia solus ipse agit principaliter, & omnia alia agunt, ut instrumenta eius: sicut omnes perfectiones omnium generum congregi tur in ipso, sic exemplaria omnium rerum uniuntur in eo. Ex hoc apparet ter tium falsum esse: ut quia omnia ista uniuntur in Deo & sunt unus Deus, ponere pluralitatem deorum, error est quia nihil citra Primum aliquid principaliter inducit non motum a Primo& non agens ut instrumentum eius quod tamen oporteret, si esset deorum pluralitas. Haec autem tria, licet non hoc ordine, tangit Diony. 5. de Div. nom. dicens: quia non aliud est esse bonum, aliud existens, aliud vitam: & hoc quantum ad hoc quod huiusmodi abstracta & exemplaria & ideae non essentialiter differunt. Nam ex eadem radice procedi ponere perfectiones per se existetes differentes essentialiter: & ponere exemplaria essentialiter distincta, excedentes & subiectas, quantum ad aliud: & addit neque multas causas & aliorum alias productivas, quod ideae non se habem sicut excedens & subiectum, ut quidditates sensibilium: & subdit, omnes huiusmodi processus bonos esse unius Dei: & hanc derivationem esse perfectae unius Dei providentiae manifestativam, quantum ad tertium: quod pluralitas idearum non arguit pluralitatem deorum. Sed ex earum pluralitate arguere

ossumus unum Deum: & quia non est iste ordo deorum, & plures ideae non sunt plures dij, sed omnes in uno Deo simplicissimo existunt, videre quomodo in eis possit esse aliqua pluralitas, quod simplicitati Divinae non repugnet, non est facile.

Ideo notandum, quod causa, quare ponere cogimur in Deo pluralitatim idearum, est: quia dicimus Deum rationabiliter agere; sed nullum agens rationabiliter diversa ordinate producit, si ea producat secundum eandem rationem

non est enim rationale sed casuale diversa esse & ordinata, quae secundum rationem unam producta sunt: consurgit enim rationalitas agentis ex effectibus dupliciter. Primo: cum quilibet effectus sortitur naturam propriam. Secundo: cum in eis modo debito ordo attenditur. Dupliciter enim domus irrationabiliter haberet esse. Primo si partes domus non fortirentur naturam debitam. Secundo, si in eis non esset ordo competens. Cum igitur videamus par tes universi habere naturas proprias & distinctas, cum in eis ordo debitus attendatur, de necessitate arguere possumus

Deum rationabiliter agere considerate decore & ordine universi: & quia non est rationabile distincta ordine debito emanare ab uno agente immediate secundum rationem unam, cum Deus ipsas res & ordinem in rebus immediate causet: quia agente causa secunda non cessat actio causae primae: & quia si aliquam causalitatem Deus rebus communicat, hoc non est ex imperfectione eius, quod non possit totum producere, ideo ex necessitate arguere possumus in Deo esse rationes factivas multas & infinitas, secundum quas res producit, & producere potest: & quia secundum had pluralitatem rationum est in Deo plura litas idearum, arguere possumus in Deo esse ideas plures absque eo quod repug net suae simplicitati: nam pluralitas rationum realiter non arguit compositionem; sed simplicitatem: cum quante aliquid est simplicius, tanto a pluribus sit imitabile, secundum quam imitabilitem consurgit haec pluralitas rationum, Et ista est via Aug. 83. q0. q. 36. qui hanc veritatem venando ibidem, tria facit Nam primo praemittit res a Deo fort tiri ordinem & naturam propriam dicens: Quis autem religiosus, & vera religione imbutus, quamvis nondum possit haec in tuere, negare tamen audeat, immo etiam non profiteatur: omnia quae sunt, idest, quaecumque in suo genere propria quadam natura continentur, ut sint, auctore Deo esse procreata: eo que auctore omnia quae vivunt vivere: atque universalem rerum incolumitatem, ordinem que ipsum, quo ea, quae mutantur, suos temporales cursus certo moderamine celebrant, summ, Dei legibus contineri & gabernari? Secundo: ex, hoc concludit Deum rationabiliter agere dicens: Quoconstituto, atque concesso. quis audeat dicere Deum irrationabiliter omnia condidisse: quasi dicat de necessitate arguitur rationabilitas Divinae actionis, con cesso omnia a Deo naturam propriam & ordinem esse sortita. Tertio concludit in Deo esse rationes plures factivas quae ideae appellantur: cum ait: Quod si dici & recte credi non potest, quod Deus irrationabiliter egat, restat ut omnia ratione sint condita: nec eadem ratione homo qua equus, hoc enim absurdum est existimare: singula igitur proprijs sunt creata rationibus. Respond. ad arg. Ad 1. dicendum e quod huiusmodi pluralitas idearum est; in Deo, non tanquam in natura eius; sed tanquam in cognitione ipsius: cognoscit enim se Deus a pluribus imitabilem, S & ideo est in eo pluralitas idearum. Ad 2. dicendum, quod idea non dicit essentiam absolute consideratam: sed nominat eam cum quodam respectu, prout a creaturis est imitabilis, & propter piuralitatem respectuum est in Deo pluralitas idearum.

Ad 3. dicendum, quod libcet creaturae sint temporales; Deus tame ab aeterno intellexit se pluribus mo dis imitabilem: ideo non obstante novitate & temporalitate creaturae, ab aeterno fuit in Deo pluralitas idearum multe enim sunt cause iniinferendo, que non sunt causae in essendo. Arguit enim pluralitas creatorum actualis vel potentialis pluralitatem idearum in Deo: licet non, quia plura creata sunt vel plura creari possunt, sit in Deo pluralita idearum, sed e converso.

Ad 4. dicendum, quod scientia est relativum secundum dici, & principaliter significat Divinam essentiam: & ideo est una scientia Dei sicut una essentia: idea autem quasi completive & formaliter dat intelligere respectum ad ideata, & ideo prop ter pluralitatem respectuum est in Deo pluralitas idearum.

Ad 5. dicendum, quod species existentes inintellectu, & si habent respectum ad intelligibilia & ad intelligentem; non tamen denomi nantur secundum ea quorum sunt; sed secundum id in quo sunt: unde species materialium in intellectu existentes, licet sint materialium, non sunt, materiales, sic ideae sunt in aequalium, sed non sunt inaequales.

ARTICVLVS III. Vtrum Ideae ad scientiam practicam vel spe¬ culativam pertineant?

TErtio quaeritur nutrum ideae ad cognitionem speculativan vel practicam pertineant?

Et videtur quod ad speculativam: quia secundum Aug. 83. qq. qu aeoi vel 47. vel 7a. secundum aliam intitulationem: Tanta in eisvis constituitur, ut nisi his intellectis sapiens esse nomo possit: Sed ea, sine quibus non potest intelligi aliquis sapiens, pertinent ad cognitionem peculativam: cum sapientia secundum Philosophum 1. Meta. solum quid speculativums nominet, ergo &c. Traeterea: secundum Aug. 83. qq. ratio dicitur & si nihil secundum eam fiat; sed secundum eundem huiusmodi ideae rationes dicuntur, ergo non oportet secundum eas fieri aliquid, & ita non pertinent ad scientiam practicam, sed ad speculativa ma Praeterea: Deus per huiusmodi ideas cognoscit res ipsas & passiones earu, sed hoc pertinet ad scientiam speculativam, ergo &c.

Praeterea: huiusmodi ideae sunt, ea, per quae res progrediuntur in esse, sed eadem: sunt principia essendi & cognoscendi secundum Philosophum, ergo non solum sunt utiles ad hoc, quod per eas, ires producantur, sed etiam ut cognoseatur: sed productio pertinet ad praxim, cognitio ad speculationem, pergo &c

In contrarium est: quia secundum Dionysium 5. de Div. nom. huiusmodi ideae sunt exemplaria & rationes ex istentium, quas theologia praediffini tiones vocat, & Divinas & bonas volum tates existentium determinativas & eafectivas. Sed exemplaria, secundum quae res fiunt & determinantur, pertinent ad cognitionem practicam, ergo, &c. Praeterea: Aug. S3. qq. Et cum ipsae neque oriantur neque intereant, secundum eas tamen, formari dicitur omne quod oriri & in. terire potest. Sed ea, secundum quae alia formantur, perti¬ nent ad cognitionem practicam, er. go &.

RESOLVTIO. Idea non est id, quo Deus intelligit per comparationem ad actum, sed per comparationem ad cognitum: & quamvis sic accepta pertinea aliquomo do in Deo adscientiam speculati vam ;sumpta tamen secundum et¬ mologiam vocabuli spectat pro¬ prie ad scientiam practicam.

REspond. dicendum, quod, ut quaeRsiniappareat veritas, oportet non i videre quomodo idea se habeat ad cog nitionem: ad quod dicunt aliqui quod idea non est id, quo Deus intelligits sed solum habet rationem intellecti; sed cum Divina essentia, prout est imitabilis ab aliqua re, dicatur idea illius & similitur do eius, cum ex hoc entia creata cognoscantur a Deo: quia similitudine. omnium sunt in ipso: simpliciter negare ideam esse illud quo Deus intelligit: non sapit doctrinam sanam. Notandum igitur quod illud, quo cognoscens cog noscit, dupliciter potest accipi. Primo per coparationem ad cognitionis actum Secundo per respectum ad cognitum Nam id, a quo egreditur cognitionis actus, est id quo cognoscimus: & id. per quod nobis aliquod cognitum innotescit, quo cognoscimus, dici potest. suEst autem idea quo Deus cognoscit; non psper comparationem ad actum, sed pe es respectum ad cognitae quod sic declara ertur: nam eo cognoscimus per respectum d ad actum, quod respectu actus habet aliquam rationem principij: & ideo dicere possumus, quod sic cognoscimus substantia, virtute, specie, & obiecto; sed specie & virtute sive intellectiva potentia cognoscimus immediate: quis haec respectu actus intelligendi immediatam causalitatem habent. Nam esx potentia intellectiva informata specit immediate progreditur actus intelligedi, aliter tamen & aliter: quia a specie progreditur actus principaliter, a poten tia secundario: eo quod factus semper quasi principale principium respicit for mam, & quasi secundarium materiam & substantiam. Substantia autem & ob iectum respectu: actusnon habent immediatam causalitatem, sed substantia est causa actus, prout est id, in quo radicatur virtus & potentia: obiectum vero prout ab eo habet esse species in intelle ctu: intelligit autem anima nostra non solum intellectu, sed etiam specie intel ligibili, accipiendo ea, quae sunt immediatum principium, actionis. Causa autem, quare requititur huiusmodi species ad talem actum, est: quia intellectus noster non est actus purus: & quia agens agit secundum quod est in actu, cum aliqua actualitas conferatur intellectur vel animae nostrae ex eo, quod conformatur rebus: ipsae similitudines rerum in anima existentes sunt id, quo anima intelligit, etiam per comparationem adactum, quia sunt causa & principium actus intelligendi: quod si tamen animae nostrae nulla actualitas tribueretur ex eo, quod rebus alijs conformatur, & ex similitudine rei in ea, non posset accipi ratio actus intelligendi. Quae si ad Divina transferre volumus: satis apparet ideam non esse id, quo Deus intelligit per respectum ad actum: cum nulla ratio principij sit in idea, ut idea est, respectu actus cognitionis Divinae. Nam licet distinctio eorum, quae habent causalitatem respectu actus intelligedi in nobis, non simpliciter habeat locum in Deo; eo quod ibi non possumus dicere substantiam & obiectum respectu actus habere causalitatem mediate, potentiam & speciem immediate:, rursum speciem prin cipaliter, potentiam secundario: quia talia inveniuntur in his, quae habent potentialitatem admixtam; iuvamur tamem per praedicta ad cognitionem veritatis quesitae: quia, ut dicebatur, tota causa, quare similitudines rerum habent cansalitatem super actu intelligedi nostro sumitur ex eo quod aliqua actualitas tribuitur animae nostrae, quia conformatur rebus. Sed si anima nostra esset actus purus: quia nulla actualitas tribueretur ei ex conformatione ad aliquid aliud, sit militudo ut similitudo non esset ratioD & principium actus, sed ipsa substantia: & quia Deus est actus purus, & ex eo quod est imitabilis a rebusnullam actualitatem suscipit; sed res ipse esse actuale recipiut, quia ei conformantur: licet idem sit idea & substantia in eo, tamen respectu actus intelligendi non habebit rationem principij substantia ut idea: cum ex eo quod est idea, ei nulla actualitas tribuatur. Non igitur solum differt intelligere nostrum ab intelligere Divino, quia intellectus noster prius intelligit alia, & intellige do alia intelligit se: quia ea, quibus informatur, sunt similitudines aliorum, Deus autem per se & primo intelligit se: & intelligendo se intelligit: alia: sed etiam differt, quia similitudines in nobis sunt ratio & principium actus intelligem di, cum aliqua actualitas animae nostrae per huiusmodi similitudines tribuatur Similitudines autem terum in Deo existentes, vel ipsa Divina essentia ut est rerum similitudo, non habet rationem principij respectu actus cognitionis Divinae: cum nullam actualitatem suscipiat, ut talis similitudo existit: sunt tamem istae duae differentiae connexe, & una sequitur ad aliam, ut intuenti potest patere.

Quod autem idea sit ratio cognoscen e di ex parte cognitorum, sic ostedi potest: a quia sicut similitudines existentes in cognoscente sunt ratio cognoscendi exparte actus, inquantum quamdam actualitem cognoscenti tribuunt: sic sunt ratio cognoscendi ex parte cogniti, inquantum quamdam actualitatem cog noscenti ex parte cognitorum prout cognita repraesentant, tribuunt: & quia Divina essentia, ut est idea & similitudo rerum, res repraesentat, licet ex hoc ei nulla actualitas tribuatur: dicendum est, quod idea non est id, quo Deus intelligit per comparationem adactum. sed per comparationem ad cognitum. Nam non omne id, quo quis intelligit habet causalitatem respectu actus intelligendi: quia cum per propositiones universales & magis confusas intelligamus propositiones se per ordinem habentes ad illas, dicere possumus propositiones universales esse id, quo intelligi mus: cum sint nobis magis nota, confusa magis: & tamem propositiones non simpliciter habent rationem principij respectu actus intelligendi, cum ex actu in telligendi formetur. Nam sicut intellectus intelligendo simplicia format diffinitionem, sic intelligendo composita format enuntiationem; quod si tamem nostrum intelligere esset simplex, & uno intuitu intelligeremus omnia, salvate hoc ordine, quod per propositiones universales ex actu intelligendi formatas, simul intelligendo eas, intelligeremus propositiones ordinatas ad ipsas, propo sitiones communes sic essent quo cog¬ nosceremus per comparationem ad cognita, quo non essent quo intelligeremus per respectum ad actum intelligendi: & quia Deus unico intuitu intelligit se & intelligit se imitabilem ab omnipus entibus, & intelligendo sic se imitabilem, & similitudinem omnium, intelligit omnia, idea, quae supra Divinam essentiam secundum modum intelligendi talem imitabilitatem, & respectum videtur addere, ita est id, quo Deus intelligit per comparationem ad cognita, quod non est id, quo intelligit per comparationem ad actum. Et quia idea est id, quo Deus cognoscit modo quo dictum est, & est id, ad cuius imitationem alia formantur: cum scire Divinum sit causa rerum, inquantum Deus agit per cognitionem non ex necessitate naturae, dea potest pertinere ad scientiam practicam & speculativam: pertinet enim ad speculativam, prout per eam res Deus cognoscit; non considerata prout per eam Deo res producit, & producere potest. Si vero consideratur idea, prout per eam res Deus producit vel produceret disposuit, sic pertinet ad scientiam, practicam actu. Si vero accipitur idea, non ut per eam res Deus producit vel product re disposuit; sed producere potest, sic pertinet ad practicam cognitionem non actu sed virtute: quae licet non facians in Deo alium & alium actum intellige di, tamem quia differunt ratione, & Deus omnem hanc differentiam intelligit, ideo sic distinguere ideam, ut uno modo ac cepta pertinet ad cognitionem speculati vam, alio modo considerata pertinet ad practicam actu, tertio modo pertine ad practieam virture, non est incoveniens: ex quo apparet quod idea non solum est, factorum vel fiendorum, sed etiam fic ri possibilium, dato quod nunquam fiat Advertendum autem, quod licet, idea quantum ad id, quod est prout dicit essentiam cum imitabilitate, vel cum res pectu quodam, sic distingui possit: tame si consideramus rationem vocabuli, ut verbum ex verbo transferamus, quia non dicitur ratio, sed forma: scum for ma semper videatur importare rationem principij) attendendo rationem nominis idea pertinet ad scietiam practicam, se cundum quam Deus est principium & causa rerum.

Respon. ad arg. Ad 1. dicedum, quod quia idem est in Deo idea & ratio quantum ad rem significatam, licet non sit idem quantum ad etymologiam vocabuli: & quia secundum quod ratio, pertines idea ad scietiam speculativam, qui tolle ret huiusmodi ideas ab aliquo, diceret ip sum non esse sapietem, cum tollenet al eo rationes rerum.

Ad 2. dicendum quod licet idea sit idem quod ratio, prot ter quod non solum pertinet ad scientiam practicam, sed ad speculativam: considerando tamem etumologiam vocabuli proprie ad practicam pertinet, cum dicat rationem formae & principii Ad 3. dicendum, quod Deus per ideam non solum cognoscit res ipsas cogni tione simplicis notitiae, sed etiam noscit eas ut producendas, & ut habet rationem principij respectu eorum: quia isti rationi principij alludit idea secundum etymologiam vocabuli, ideo proprie ad scientiam practicam pertinet.

Ad 4. dicendum, quod per huiusmodi ideas res sunt & cognoscuntur: non solum cognitio ne speculativa sed practica: dicuntur tamen proprie pertinere ad scientiam practicam ratione nominis, ut, dictum est. Ad argumenta in contrarium dicendum quod ideae dicuntur rationes factive & ea, secundum quae alia oriuntur; sed prop ter hoc non negatur quod non pertineant ad scientiam speculativam, licet habeatur quod pertinent ad practicam, quam vis non proprie pertineant ad speculati vam propter rationem vocabuli, ut dictum est

ARTICVLVS. IV. Quorum sit idea in Deo?

DVarto quaeritur: quorum sit idea AEt videtur quod mala habeant ideam: quia si aliqua causa est, propter quam mala non dicantur habere ideam in Deo, hoc est, quia mala sunt non entia; sed non entia possunt imaginari & habere ideam: nam tragelaphus & hir cocervus imaginabilia sunt, ergo &c.

Praeterea: Deus vocat ea, quae non sunt, tanquam ea quae sunt: & secundum Aug. 15. de Trin. cap. 13. non aliter noti sunt Deo creata postquam facta sunt, quam antequam fierent: igitur scibitirelata ad Divinam scientiam non aliam comparationem habent ex eo quod sunt, entia, quam ex eo quod sunt non entia quia igitur mala & bona in hoc differunt, quia mala non sunt natura aliqua neque entia; bona sunt natura aliqua & entia: cum talis diversitas non faciat, diversitatem per comparationem ad Divinam essentiam, sicut sciuntur bona, sic scientur & mala; sed bona sciuntur, quia habent ideam in Deo, ergo &.

In contrarium est: quia malum est privatio solum; sed privationes non cognoscuntur per ideam propriam: cum de se sint non entia, ergo &c.

Vlterius quaeritur: utrum materia, prima habeat in Deo ideam?

Et videtur quod non: quia secundum Philosophum 1. Physicorum, materia non est cognoscibilis nisi per analogiam ad formam, sed quod non est cognoscibile nisi comparatum, ad aliud, non habet ideam propriam, ergo &c.

Praeterea: Deus est actus purus, materia prima est potetia pura; sed potentia pura in nullo imitatur, actum purti: cum igitur ratione imitabilitatis sumatur ratio ideae, materia prima in Deo ideam habere non poterit.

In contrarium est: quia (ut habitum est per Aug. 83. qq. q. 46. vel 72. & per Diony. 5. de Div. nom.) Ideae sunt rationes factivae rerum: omnia ergo illa ideam in Deo habent, quorum Deus factor existit: cum ergo materia prima sit a Deo facta, quia Deus est agens Primum, ages nullo praesupposito, ergo &c.

Vlterius quaeritur: utrum accidentia habeant ideam in Deo?

Et videtur quod non: nam idea est ratio rerum, Vnde Diony. 5. de Div. nom. ideas dif finitiones appellat, sed accidentia dif finitione carent; vel si diffiniuntur, dif finitionem eorum ingreditur diffinitio subiecti: vel igitur non habent ratione, vel si habent eam, non habent eam distinctam a ratione subiecti, ergo &e, Praeterea: ex hoc res habent ideas, quia participant Divinam entitatem; sed accidentia participare non possunt, cum per se non existant, sed solum sint participationes quaedam. Nam entia creata perfecta part cipant perfectiones suas, perfectiones ipsae, in quarum numero ac cidentia computantur, non participant; sed participantur: non igitur accidentia habebunt ideam,

In contrarium est: quia Deus est causa omnium entium, & omnia mensurantur intellectu Primi, quod esse non posset, nisi omnia entia tam substantiae, quam accidentis in Deo ideam haberent.

Vlterius quaeritur: utrum singularia habeant in Deo ideam?

Et videtur quod non: quia sunt infinita, sed infinito repugnat idea: cum idea sit quid determinativum & effectivum xerum, ut vult Diony. 5. de Div. nom. ergo &c. Praeterea: particularia videntur esse pre¬ ter intentionem naturae. Vnde scribitur cin lib. 6, Principiorum, quod natura unom intendit, & aliud facit: quia intendit ho minem, & facit hunc hominem, sed quae sunt praeter intentionem non habet i ideam, ergo &c.

In contrarium est: quia idea est raitio factiva rerum, sed cum universalia non fiant, sed particularia, proprie particularia habebunt ideam,

RESOLVTIO. Omnia, quae sunt infra Deum sive bona sive mala, uni pote ab eodem cognita, habent in ipso aliquo modo ideam; sed bona diversimode, ac mala: quid haec habent ideam, a qua recedunt, & illa ha¬ bet eam, quam imitantur: atqe; etiam inter bona est aliter & aliter multorum entium idea, per ordinem tamen solum ad diversa ideata,

REspon. dicendum, quod cum om Rhia sint a Deo cognita tam bona quam mala: & idea non solum sit quid factivum, sed etiam sit principium cog nitionis omnium, oportet aliquo modo esse ideam non solum bonorum, quorum Deus est auctor, sed etiam malorum, quorum solum est cognitor & punitor: sed quia non omnia pari modo habent ideam, notandum, quod aliter habent ideam mala, & aliter materia prima, aiter accidentia speciei & inseparabilia, aliter accidentia individui & separabilia, & aliter ipsa individua. Nam mala habent ideam in Deo, non quam imitantur & cum qua concordant, sed a qua rece¬ dunt & discordant. Materia vero prima quodammodo & universalia ideam habent, quam imitantur, sed habent eam distinctam solum cognitione, non actu, nec opere, nec existentia. Accidentia viero inseparabilia ideam habent, quam im tantur, & habent eam distinctam cogni tione & actus non tamem opere, nec existemlia. Accidentia vero separabilia ideam habet distinctam non solum cognitione & actu, sed etiam opere: non tamen existem tia. Individua vero per omnem modihabent ideam distinctam cognitione, actu, opere, & existentia. Habent enim mala ideam in Deo, non cum qua concordant, sed a qua discordant. Nam eo ipso quod per illam eandem ideam, per

quam Deus cognoscit bonum velut illi concordans, cognoscit etiam malum velut ab ea discordans, malum quodam modo ideam habet, ut loquamur secut dum quod Philosophus 4. Meta. loquitur, qui privationes appellat entia: quia sunt ne gationes entium: verum quia non habent mala ideam, quam imitentur, non simpliciter ideam habent. Vnde ab aliquibus propter hanc causam dicuntur ideam non habere: quod etiam non est inconveniens, cum sciri a Deo aliquan do negentur. Hec autem omnia tangitquodam modo Aug. 12. de Civit. Deio 8. qui loquens de cognitione privatio num ait: per id idem cognosci privati va, per quod cognoscuntur positiva, non in specie sed in speciei privatione: unde quodammodo sciendo nesciuntur,

Viso quomodo mala & privatione ideam habent: quia non habent ideam cum qua concordant, sed a qua discordant, videre restat quomodo materia prima & universale ideam habet, quod secundo quaerebatur: habet enim materia prima ideam quam imitatur: nancum sit natura aliqua, & nihil sit tale nisi per imitatione Divinae essetiae vel naturae, oportet talem materiam habere ideam, quam imitatur: est tamen talis idea distincta cognitione solum, quia Deus cognoscit per ideam quam habet apud se, naturam materiae esse aliam a natura formae; non tamen proprie est distincta actu: eo quod nulla actualitas ei competit, praeterquam habet a forma: nec etiam est distincta opee, ut quod possit per se fieri sine forma: nec est distincta existentia, quia non po¬ test per se existere sine forma. Sic etiam, & universalia habent ideam distinctam secundum cognitionem, eo quod Deus cognoscit distinctionem universalium ad particularias non tamem sunt distincta existentia vel actu, quod per se sint: nec etiam opere & factione, quod per se fiat: nam eorum fieri est ex eo quod particularia generantur. Accidentia autem propria & omnia accidentia inseparabilia habent ideam distinctam, non solum cognitione: atquia Deus cognoscat naturam eorum sse aliam a natura subiecti, sed etiam actu, quia aliquam actualitatem dicunt

raeter actualitatem subiecti: unde licet haec non sit propositio plures, Sortes est animal bipes, eo quod idem actus & eadem forma importatur per bipes & animal; tamen haec, Sortes est animal risibi de perceptibile disciplinae, est propositio plures: quia non eadem forma nec eadem actualitas importatur inmeis; non tamen talia acciden tia habent ideam distinctam factione & existentia, quia simul cum subiecto fiunt, & per se esse habere non possunt naturaliter, & secundum modum ordinis, quem videmus; & si miraculose & secudum alium modum ordinis possint existere. Accidenlia autem individui & potissime separabilia habent ideam distinctam non so um cognitione: quia distincte cognosci possunt: nec solum actu, quia formanaliquam addunt supra formam subiecti,

sed etiam factione, quia non simul cum subiecto fiunt: ut quia non statim, cum est Sortes, est musicus, tali accidenti resondet idea distincta ab idea Sortis etiam factione: non tamen talia habent ideam distinctam existentia: quia non per se unt secundum modum ordinis, quem videmus. Particularia autem per omnem modum ideam distinctam habent: cognitione, inquantum ea Deus distincte cognoscit: actu & forma, quia forma eorum ab invicem separantur: factione, quia non oportet ea simul fieri: existentia, quia solum ipsa, quae dicuntur primae substantiae, per se existunt; omnia autem alia sunt in primis. Patet igitur quomodo omnia habet ideam, & quomo do diversimode: ita tamen quod ista diversitas referatur ad ideata, non quod habeat esse in Deo tanquam in eius natura, sed solum tanquam in eius cognitione & virtute, inquantum sic diversa cognoscit & ad esse produxit.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum quod mala non habent ideam, cum qua concordant, ut ratio arguit, sed a qua discordant. Et ad formam: arguemt di dicendum, quod licet hircocervus, & chimera non sint entia in rerum natura; non tamen de ratione eorum est privatio entis: & ideo imaginabilia sunt, & ideam habent. Vel dicendum aliter & melius, quod licet non sint entia quantum ad sui totalitatem, sunt tamen entia quantum ad suas partes. Invenitur enim caput leonis & cauda serpentis, licet non inveniatur animal, in cuius co rpore dicta existant: malum autem, cum privationem dicat, de se est non esse. Ad 2. dicendum, quod Deus vocat eodem modo ea, quae non sunt, possunt tamen esse, sicut ea quae sunt; malum: autem cum de se non sit natura aliqua, nec est nec esse potest, ut de esse loquimur: ideo non oportet malum habere ideam, licet talia non entia ideam habeant.

Ad illud in contrarium dicendum, quod non arguit malum nullo modo habere ideam, sed non habere ideam, quam imitetur, quod concessimus.

Ad id autem quod ulterius quaeritur: atrum materia prima habeat ideam, pa, tet quod sic, & quomodo.

Ad 1. dicendum, quod quia intellectus noster est potentia pura in genee intelligibilium, nihil cognoscit, quod per sui actualitatem non possit ipsum movere, & quia materia prima est potentia pura, nullo modo cognoscitur ab intellectu nostro nisi per analogiam ad formam. Intellectus autem Divinus, qui non cognoscit, eo quod reducatur de

otentia in actum, ipsam essentiam ma teriae cognoscere poterit per ideam, quam habet apud se, secundum quam eam in esse produxit; non tamen huius modi idea est distincta factione, vel actualitate, vel existentia, sed cognitione: eo quod materia per talem ideam, licet distincte cognoscatur; non tamen per eam potest in esse pro duci absque productione formae, nec per se exissere absque existentia eius.

Ad 2. dicendum, quod materia prima in aliquo imitatur actum purum, inquantum aliquam actualitatem, participare potest, licet inter cetera entia magis prope nihil.

Ad id autem quod tertio quaeritur: utrum accidentia habeant ideam? Patet quod sic & quomodo.

Ad 1. dicendum, quod rationes rerum vel diffinitiones in Deo & in men e te nostra non solum differunt, quia illae sunt factivae; istae autem factae. Sed ex hoc consurgit alia differentia, ut quia nostra scientia depedet a rebus, mo dus intelligendi noster sequitur ordinem rerum: & ideo non possumus intelligere accidens non intellecto subiecto propter naturalem dependentiam unius ad alterum: Deus autem, qui est tota causa uniuscuiusque, non indiget in intelligendo accidens intelligere substa tiam: unde & si non potest intelligere ad cidens non intellecto subiecto, hoc non est, quia suum intelligere dependeat, sed i quia intelligit omnia simul, & suum intelligere est invariabile, non intelligit unum non intellecto alio: & ideo omnia habentia naturam aliquam habent in eo ideam distinctam quantum ad cognitionem; & si non habeat illam distinctam quantum ad alia, ut dictum est.

Ad 2. dicendum, quod licet accidentibus non competit habere ideam adeo perfecte sicut his quae per se existunt; non tamem arguitur quod nulle modo habeant ideam: nam non habent ideam non solum participantia & quae sunt totum ex partibus; sed etiam participationes & quae sunt totum in parte: cum omnibus his conveniat in aliquo imitari Divinam entitatem, & Ad id autem quod 4. quaeritur: utrum singularia habeant ideam? Patet quod sic. Ad 1. dicendum, quod licet singularia, quae sunt & quae possunt esse, infinita sint in se; sunt tamen finita intellectui Divino: & ideo in eo ideam habere poterunt, cui finita existunt. Qualiter au tem hoc intelligendum sit, quod infinita Deo finita sut, in 39. distinct, patebit. Ad 1. dicendum, quod licet aliqua sint praeter intentionem agentis particularis: praeter tamem intentionem universalis agentis, qui omnia praecognoscit & disponit antequam fiant, nihil omnino esse potest. Ad illud in contrarium, dicendum, quod universalia & particularia habent ideam; non tamen universalia habent distinctam ideam a particularibus factione, sed cognitione: quia non distincte fiunt, sed distincte cognoscuntur.