Quaestio 2

ARTICVLVS I. Vtrum actus notionales competant proprietatibus ?

AD primum sic proceditur: videtur quod actus notionales competant proprietatibus sive relationibus: quia omnis actus competens supposito, competit ei, quod de supposito praedicatur ut si musicus praedicatur de aedificatore, bene sequitur si aedificator aedificat, quod musicus aedificet, sed paternitas praedicatur de Patre, est enim Pater Caelestis sua paternitas, igitur generare, quod competit Patri, competer paternitati. Praeterea: quae sunt idem, quod convenit uni convenit alij, sed, ut probatum est, in Di vinis quaelibet Persona est sua proprietas, & est eadem cum proprietate, ergo quae conveniunt Personae, convenient & proprietati, sed actus notionales Personis conveniunt, ergo &c.

Praetera: sicut se habet deitas ad Deum, sic se habet paternitas ad Patrem; sed propter hoc quod Deus est sua deitas, conceditur Deus creat: ergo deitas: igitur cum Pater sit sua paternitas, sequitur Pater generat, ergo paternitas.

Praeterea: si aliqua causa est propter quam non concedatur, Pater generat, Pater est deitas, ergo deitas generat, est quia generare dicit notionem; essentia vero dicit quid absolutum; sed si sumerentur actus absolute, ut creare vel conservare, eos de deitate inferre possemus. Cum igitur paternitas non dicat quid absolutum, sed notionem, actus notionales de ea in ferri poterunt, igitur sequitur quod paternitas generet.

Praeterea: quae uni & eidem sunt eadem, inter sunt eadem, sed paternitas & generare sunt eadem Patri, ergo sunt eadem inter se: sed idem prae dicatur de se ipso, ergo paternitas generat.

In contrarium est: quia generare dicit actum, actus sunt suppositorum non proprietatum, ergo Pater generat non paternitas.

Praeterea: quod agit debet significari ut per se subsistens; relatio autem non dicit quid per se subsistens, ergo non generat: cum generare importet actum.

Viterius quaeritur: utrum actus essentiales possint attribui proprietatibus, ut dicamus paternitas creat?

Et videtur quod sic: quia actus essent. tunt essentiae: concedimus eni quod deitas creet, sed proprietas sive relatio. in Divinis est idem quod essentia, ergo &c.

In contrarium est: quia sicut se habet essentia ad actus notionales, sic se videtur habere notio ad actus essetiales, sed actus notionales non competunt essentiae: quia essentia non generat, ergo actus essentiales non convenient proprietati: non igitur proprietas creat.

RESOLVTIO. Actus notionales non praedicantur de proprietatibus relativis.

REspond. Quidam sic dicunt, quod quia relatio secundum rationem differt a supposito, licet non differat secundum rem: cum huiusmodi ratio sumatur a modo significandi, secundum quem veritas & falsitas in propositionibus attenditur: onia illa adiectiva & omnes illi actus, qui competunt supposito, prout non distinguitur a proprietate, & proprietati copetent, & propositiones, quae sic significant attribuentes proprietatibus talia, veritatem habebunt: huiusmodi autem potissime sunt, quae in remotionem sonant. Et ideo cum dicitur Filius est immensus, cum in hoc Filius a filiatione non sit distinctus, bene sequiquitur, filiatio est immensa. Rursus cum dicitur Flius non generat, cum nec in hoc a filiatione distinguatur, bene etiam sequitur, quod filiatio non generat: sed cum aliqua competunt supposito, prout a proprietate distinguitur, necesse est ilda proprietati non competere: & quia quae significant per modum actus notionalis potissime sunt talia, secundum quae suppositum a proprietate est distinctum: ideo talia sic competut supposito, quod proprietati non attribuuntur. Significat enim proprietas, ut non per se subsistens; suppositum autem ut per se subsistens: & quia actus debent attribui Personae subsistenti, non valet quod paternitas generet, quia Pater generat. Sed illud non videtur sufficere: quia quidquid convenit subfecto, convenit & praedicato, quantumcunque praedicatum a subiecto in illo habeat esse distinctum. Dicimus enim quod aedificator aedificat, aedificator est muli¬ cus, ergo mulicus aedificat, licet aedifica re sit illud, in quo aedificator a musico distinguitur, ergo a simili videtur sequi, quod paternitas generet: quia Pater qui est paternitas generat: quantumcunque generare sit illud, in quo Pater differt a proprietate.

Propter hoc dicendum est aliter. Notandum igitur quod quotiescunque praedicatum praedicatur de supposito suppositum implicado, quidquid copetit supposito & praedicato competet: ut patuit superius 5. dist. cum disputavimus: utrum haec sit vera, essentia generat: tot igitur modis, ea quae competunt supposito, predicato non attribuuntur, quot modis potest fieri praedicatio non per implicationem suppositi. Hoc autem dupliciter esse potest. Primo cum terminus in subiecto positus non stat pro supposito; sed pro natura: & ideo non valet, homo est species, homo aedificat, ergo species aedificat. Stat enim hic terminus homo pro natura, non pro supposito: cum dicitur, homo est species. Secundo hoc potest contingere, si sit praedicatio non formalis, sed per identitatem: & iste modus proprie non reperitur in creaturis: nam cum terminus in praedicato positus stet pro natura, & natura in rebus creatis habeat rationem artis, impossibile est naturam vel aliquam formam in rebus creatis praedicari per idemtitatem & in abstractione; sed omnis talis praedicatio erit per implicationem sup. positi & concretive. No enim dicimus quod homo sit humanitas, nec quod aedificator sit musica; sed musicus. Dato tamen quod tales praedicationes fieri possent, non possemus inferre, aedificator aedificat, aedificator est musica, ergo musica aedificat. Concederemus ergo si rdificator esset musicus & musica, quod musicus aedificaret, non quod musica, eo quod musicus de aedificare praedica: tur per implicationem suppositi & forma liter; musica vero in abstractione & per identitatem. Et quia talis est predicatio: cum dicitur, Pater est paternitas, videlicet per identitatem, non per implicationem suppositi, non concedimus quod paternitas generet, licet concedamus Patrem generare.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod quaecumque competunt supposito, competunt & praedicato: si sit praedicatio forma¬ le & per implicationem suppositi, sed non si sit in abstractione & per identitatem prout est in proposito: cum dicimus paternitas est Pater.

Ad 2. dicendum quod licet proprietas & Persona. sint idem re; differunt tamen ratione, quae differentia rationis ex modo significandi accipitur: & quia modus significandi attendendus est in veritate & falsitate propositionum, non oportet quidquid de Persona verificatur, de proprietate veri ficari.

Ad 3. dicendum, quod Divinitas non pari modo conparatur adactus esse tiales & proprietas ad notionales: quia per acto essetiales nullo modo constituitur essentia: non enim ex eo quod Deus creat, vel res in esse conservat, habet esse tiam: immo intelligitur ut principiu omnium essentialium actuum, proprietates vero & si non per omnem modun sequuntur ad notionales actus; tamen secundum aliquem modum sunt posteriores illis: & ideo non valet, si essentia, creat, quod paternitas generet:

Ad 4. 6. dicendum, quod non est tota causa, quare cocedimus essentia creat, & non essetia generat: quia creare dicit: actum essentialem; generare vero notionalem: sed quia actuum essentialium essentia preintelligitur ut principium per omnem modum; paternitas autem non simpliciter intelligitur ut principium notionalis actus, licet notionem importet: nonn ergo notionalis actus ei est attribuendus.

Ad 5. dicendum quod quae uni & cidem sunt eadem, inter se sunt eadem prout sunt eadem illi, ergo generare & o ater nitas sunt idem inter se re non ratione: quia non sunt eadem Patri ratione, sed re: & propter hanc identitatem realem unum de alio praedicari potest. praedicatione per identitatem. Vnde bet ne dictum est quod paternitas est ipsum generare: quia est ea lem: res quod generare, sed propter differetiam rationis, formaliter unum de alio non praedica: tur: unde non concedimus quod paternitas generet vel quod sit generans: adlective loquendo: quia sic sumendo generare significat actum progredientem ab aliquo; proprietas vero cum non significat per modum subsistentis, licet sit quid subsistens, non significat per modum eius a quo progreditur actus.

Argumenta autem in contrarium gratia conclusionis concedantur. Alillud autem quod ulterius quaeritur: trum actus essentiales proprietatibus sit attribuedi: Dicendum quod nons non enim bene dicitur quod paternita: creat, vel pate nitas res in esse conservat: nam ad hoc quod formae in abstractione sumprae tribuatur agere quantum ad praesens duo debet concurre. Primo: quod illa forma sit ratio talis actionis: nam dato per impossibile, quod musica in abstractione praedicaretur de aedificatore, non valeret, si aedificator aedificat quod mulica aedificaret: quia musica non est ratio actus aedificandi. Secudo requiritur, quod talis forma habeat per se esse, sive sit suum esse, & non acquirat esse ex eo quod est in supposito. Non enim concedimus quod calor calefacit: quia non habet per se esse: & agere praesupponit esse. Licet igitur salvare possemus proprietates habere per se esse, eo quod relationes Divinae sunt per se subsistentes; tamen quia huiusmodi proprietates non simpliciter & per omnem modum sunt ratio essentialium actuum, i actus essentiales eis attribui non possunt: nam sicut actus notionales non attribuebantur proprietatibus, eo quod resi pectu talium actuum proprietas non simpliciter habeat rationem principij; t sic nec actus essentiales proprietatibus attribuendi sunt: cum nec respectu talium proprietas simpliciter existat principium. Ad argumentum incontrarium dicendum, quod licet proprietas sit idem quod essentia re; differt tamen ratione & quantum ad modum significandi: & propter talem differentiam aliquid attribuitur uni, quod non attribuitur alteri: & ideo licet essetia creet, nontamem propter hoc valet, quod paternitas ut paternitas creet: nam sicut Pater generat & non paternitas propter alium & alium modum significandi: sic deitas creat & non paternitas: quia non eundem modum significandi habent paternitas & deitas. Alia vero ratio gratia conclusionis concedatur.

ARTICVLVS II. Vtrum liceat de notionali contraria opinari, sine peccato.

TEcundo quaeritur: utrum liceat de notionibus contrarie, opinari absque peccato?

Et videtur quod non quia mentiri circa ea, quae sunt fidei, abs¬ que peccato fieri non potest, sed alteram positionum contrariarum necesse est esse falsam, ergo &c.

Praeterea: ex errore circa notiones sequitur error circa Personas Divinas, sed errare circa Personas Divinas non est sine peccato: cum igitur alteram positionum contrariarum necesse sit esse falsam, contrarie opinari circa notiones absque peccato fieri non valet.

Praeterea: si aliqua causa est, propter quam contrarie opinans circa notiones excusetur, est: quia hoc in Sacra pagina non est determinatum: & ideo licuit cuilibet tenere, quod voluit. Sed contra: quia pro sacra pagina aut Sintelligitur canon Bibliae solum, aut simul cum canone intelliguntur & dicta sactorum: si tantum canon: tunc liceret alicui contrarie opinari de Personis: cum de eis non fiat mentio in tali canone. Si vero per Sacram Scripturam, etiam sactorum dicta intelliguntur, cum sancti determinaverint quid de notioniibus sit tenendum; non licet de notionibus contrarie opinari.

In contrarium est: quia oSne peccatum vel est contra fidem vel contra mores: sed qui contrarie opinatur circa noitiones, non peccat contra Fidem: cum tex hoc nullus articulus sidei negetur. Non peccat contra mores: iquia tale peccatum circa actiones consistit, sed si contrarie de notionibus opinatur non peccat agendo: cum nihil agat, sed tantum credat, ergo nullo modo peccat.

RESOLVTIO. Sine peccato esse potest error opinantis circa notiones, dummodo non sit contra fidei articulos, nec contra determinata ab Ecclesia, neque¬ ita pertinaciter assentientis, ut si ab Ec¬ clesta aliter determinaretur, suam, positionem retractare nollet.

REspond. dicendum, quod de opinione circa ea, quae aliquo modo ad fidem pertinent, Aug. (si sola superficies attendatur littere) sibi ipsi videtur esse contrarius: nam in 1. de Trin. cap. 3. ait: "In omnibus his ubi quaeritur unitas Trinitatis Patris & Filij & Spiritus S. nec alicubi periculosius erratur, nec laboriosius aliquid quaeritur, nec fructuosius aliquid invenitur". Ex quibus verbis habetur quod laboriosus fructus, qui habetur, ex inquisitionem fidei si sit falsitati admixto est valde periculosius. In principio tamen 2. de Trin. scribitur quod cum aliqui in inquisitione Divinorum, Ad aliquid certiu discusa omni ambiguitate pervenerint, facil lime debent ignoscere errantibus in tami pervestigatione secreti. Facillime autem mereri veniam circa errorem Divinorum, ut dicit auctoritas secundo inducta: & talem errorem valde periculosum esse, ut prima auctoritas ostendebat, ut videtur, simul stare non possunt,

Ideo notandum, quod sicut circa peccatum moris contingit, quod alicuius delictum ex una parte aggravatur, ex alia parte meretur veniam: ut si quis nollens praedicationes audire, ne habeat scientiam agendorum, propter quod contingat ipsum contra conscientiam agere, per ignorantiam peccet: licet exuna parte misericordiam consequatur quoniam ignorans fecit; ex alia tamem parte eius aggravatur noxa: quia Noluit intelligere, ut bene ageret. Quod si tamen debitam intelligentiam adhibeat quantum ad illam partem, unde noxa aggravatur, simpliciter veniam promeretur: & tanta potest esse diligentia, qua non solum a tanto, sed etiam a toto excusatur: sic & circa errorem Divinorum se habet: nam talis error uno modo acceptus facillime ignoscitur; alio modo consideratus periculosissimus est: quia si altitudinem Divinorum attendimus, cum ad ea inti enda sufficientes non simus, facillimo veniam promeremur. Et hoc innuit Aug. cum ait: "facillime debemus ignoscererrantibus in tanti pervestigatione secreti". Sivero consideramus talem errorem ex eo quod circa ea, quae sunt fidei, habet contingere: valde periculosus est talis error, cum fides sit quasi fundamentum totiuspiritualis aedificij in nobis existentis: & ideo Aug. talem errorem in 1. de Trin. periculosum asseruit. Si igitur quantum est ex parte nostra removemus omne illud, propter quod talis error trahi periculum, per omnem modum meremur veniam; & absque peccato sic errare possumus. Est autem error circa Divina periculosus inquantum est contra fidem expresse vel tacite. Contra fidem expresse peccat, qui articulis fidei co tradicit, vel qui determinata ab Ecclesia negat sciens ea ab ipsa determinata esse. Tacite autem vel interpretative fidei contradicit, qui ea, quae ab Ecclesia determinata non sunt, nec in articulis fidei continentur, tam pertinaciter asserit, quod si fcciesia determinaret contrarium, positionem suam retractare nollet. Si ergo contrarie opinans circa notiones vel circa quaecunque Divina si contradicit articulis ndei peccat: quia sidei contradicit. Si vero talis error non contradicit articulis fidei expresse, nec est ab Ecclesia determinatus, vel si est determinatus, sic errans nescit determinatum esse, si non cum pertinacia asserat quod dicit, sine peccato errare potest. Et ista videtur sententia Aug. 2. de Trin. in principio, qui cum prius dixisset: quod in errore Divinorum facillime merremur veniam addit: "Duo sunt, quae in errore hominum difficillime tollerantur, videlicet praesumptio priusquam veritas pateat". Et hoc quantum ad eos qui tacite fidei contra dicunt, eo quod nimis pertinaciter, & presumptuose suam positionem defendunt, etiam circa ea, quae non dum ab Ecclesia determinata existunt. Secundo difficile tolleratur: cum iam patuit veritas, praesumptae est defensio falsitatis, & hoc quantum ad illos qui etiam expresse contrariatur fidei. Non enim debet aliquis esse tanti in genii, quod in his quae sunt fidei, debeat tantum sibi ipsi credere, & solum suis inniti consilijs: cum Ang. tantae lucis radio periustratus dicat 1. de Trin. cap. 3. "Nec pigebit me sicubi haesito quaerere, nec pudebit sicub. erro discere. Proinde quisquis haec legit, ubi 3. pariter certus est pergat mecum; ubi pariter hae¬¬ sitat, quaerat mecum: ubi errorem suum cognoscit, redeat ad me: ubi meum, revocet me."

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum. quod errare circa Divina quis potest. absque eo quod fidei contradicit, ut patet per habita.

Ad 2. dicendum, quod aliquis potest errare circa Divina; dum tamen expresse non contradicat articum lis fidei & eis, quae sunt determinata ab Ecclesia, etiam dato quod ex dictis eius possit elsei aliqua conclusio, quae esset contra articulos fidei, vel contra ea, quae tenet Ecclesia; ita tamen quod ipsse ignoraret talem deductionem: sed si ei fieret talis deductio, & ostederetur sibi, quod dicta eius contradicunt his, quae tenet Ecclesia, si ipse ex tunc sua positionem non dimitteret; sed errado peccatet, & sierrorem suum cum pertinaciam assereret, esset haereticus.

Ad 3. dicendum, quod omnia, quae sunt in canone Bibliae, tenemur credere: dum tamem constet nobis ea ibi esse conscripta: & etiam dictis Sanctorum tenemur acquiescere potissime eis, quorum contraria Ecclesia negat.