Quaestio 1

ARTICVLUS I. Vtrum donum in Divinis dicatur essentialiter?

AD primum sic proceditur: videtur, quod donum dicatur essentialiter: quia tota Trinitas liberaliter se communicat, sed quod competit toti Trinitati est essentiale, ergo &c. Praeterea: non dicitur Persona darinobis, nisi ex eo quod aliquis effectus efficitur in nobis, qui prius non erat: sed nomen designans respectum ad esfectum est essentiale, cum indivisa sint D opera Trinitatis, & quilibet effectus attribuatur essentiae, ergo donum est quid essentiale.

Praeterea: quod comperit essentiae, est essentiale; sed ipsa essentia dicitur dari, & donari, aliter enim Pater generando Filium non daret Filio, quidquid haberet, nisi ip sam essentiam, quam habet, ei daret, ergo essentia habet rationem doni: est igitur donum quid essentiale. Praeterea: ratio doni maxime competit amori, sed amor est quid essentiale, ergo & donum.

In contrarium est: quia donum non dicitur, nisi quod procedit a dante; sed essentia nec gignit, nec gignitur, nec procedit, ergo &c.

Praeterea: secundum Aug. 4. de Trin. cap. penul. 4. Spiritui Sancto donum Dei esse est a Patre procedere, sed processio est quid personale, ergo &c.

RESOLVTIO. In Divinis datio quid essentiale dicit, sed donum personaliter sumitur, sicut Verbum, & sic dicit res pectum habitualem ad creatu¬ ram, ut datum vero actualem.

REspond. Quidam sic dicunt, quod e dare, vel donare dupliciter poest dici. Vno modo id, quod habetur per modum dominij, ut possessio aliqua. Alio modo, quod habetur quasi sibi intrinsecum, sicut aliquis homo habet se ipsum, vel amorem suum, & utroque modo aliquis alicui dare dicitur. In Divinis autem, & si una Persona non habet dominium respectu alterius, habet tamen auctoritatem ratione principij. Dicunt ergo, quod si donum importat auctoritatem respectu dati, sic donum est notionale,. vel personale. Sed si non, sed tantum dicit quamdam liberam communicationem, sic est essentiale: quia ipsa essenia sic dari potest. Et secundum hoc donum, vel datum non est personale, ed essentiale: quia non semper importat distinctionem dati a dante, licet semper distinctionem importet dati ad eum, cui datur. Sed secundum istum modum loquendi donum non magis diceretur personaliter, quam missio: nam & de missione sic consuevit distingui, quod potest dicere distinctionem mittentis a misso, vel mittentis ad eum, cui sit missio: immo, si vere loqui volumus, per istam viam incedendo, donum est magis quid essentiale, quam missio: nam quanto aliquid maigis competit tribus, tanto magis est quid essentiale: quia secundum Aug. 5. 5. de Trin. cap. 8. in essentialibus noneest distinctio inter Personas. Missio autem licet active sumpta, competat tri¬ bus: quia quaelibet Persona mittit; par sive tamen non competit: quia Pater nunquam legitur mistus; sed donum sive datio active & passive comperit om nibus secundum istum modum accipiendi: ideo donum magis essentialiter dicitur, quam missio. Sed hoc non concordat cum verbis August. 15. deTrin. cap. 17. qui soli Spiritui Sanctos dicit competere, rationem doni. Aliter ergo oportet nos loqui de donosquam de missione.

Ideo dicendum, quod donum proprie sumptum est solum: personale, licet missio sit quid essentiale, iquod sic declaratur: nam donum, ut potest ha, beri ex August. in pluribus locis, relationem quamdam importat. Relationes autem in Divinis tripliciter distinguuntur: quia quaedam sumuntur solum respectu Divinorum: quaedam respectu creaturarum; quaedam medio modo. Quae autem sumuntur solum, respectu Divinorum, cum relatio distinctionem quamdam importet, non possunt esse pure essentialia, sed vel sunt pure personalia, vel simul cum notione dicunt essentiam: nam si talis relatio in Divinis est respectu Divinorum: quia respectu Personarum, tum talia simpliciter dicuntur quid notionale, vel personale: & sic Pater (quia refertur ad Filium, qui est Divina Persona) est nomen simpliciter personale. Sed si respectus ad Divina magis sumatur per comparationem ad actus, quam per comparationem ad Personas: tunc talia essentiam, & notionem aliquo¬ modo important, & huiusmodi est potentia generandi, quae sumitur per respectum ad istum actum, qui est generare; & potentia spirandi, quae sumitur respectu spirare: quae secundum quod habitum est, licet essentialia sint; notionem tamen aliquomodo dicunt.

Ea autem, quae dicunt respectum ad creaturas, quasi converso modo se habent. Nam sicut illa non poterant esse pure essentialia, sed vel erant pure notionalia, vel simul cum notione importabant essentiam: sic ista quasi modo converso pure notionalia esse non possunt; sed vel sunt pure essentialia, vel simulcum essentia dicunt notionem: nam semper in Divinis, secun dum quod huiusmodi respectu creatu rarum designatur ratio principij prop ter quod importatur ibi opus, quod toti Trinitati competit, ratione cuius tale nomen dicit essentiam, quae est communis tribus. Sed quia ex isto opere secundum modum intelligendi consurgit quidam respectus, qui terminatur ad Deum; ratione huius respectus potest indicare Personam. Nam si iste respectus ad Deum terminatus; aterminatur ad ipsum, ut essentialiter sumisturtunc tale nomen est pure essentia le, & huiusmodi est hoc nomen Creator, Dominus, quod & ratione effe ctus, & ratione respectus dicit essentiam. Sed si respectus terminatur ad Deum prout supponit pro Persona, tunc illud nomen est essentiale, & notionale. Essentiale ratione effectus, & huiusmodi nomen est incarnatio: quia licet incarnatio, prout dicit effectum, sit a tota Trinitate; ex illo tamen esfectu consurgit quaedam relatio, quae terminatur: solum ad Personam Filij? unde solus Filius dicitur incarnatus.

Nomina, quae medio modo se habent, sunt ea, quae cum hoc quod dicunt respectum unius Personae Divinae ad aliam Personam, dicunt etiam respectum ad creaturam. Ille au tem: respectus dupliciter se habere potest: quia vel est habitualis, vel actualis. Nam Filius, ut Verbum dicitur, habet respectum ad Patrem, tanquam ad dicentem, & ad opus extra, quod per Verbum fieri dicitur, iuxta illud August. 15. de Trin. cap. 11. Initium om nis operis Verbum. Sed ilte respectus ad opus est habitualis: quia (ut idem Aug. ibidem tradit) Non statim, cum est Verbum equitur opus. Sed ut Filius a Patre mittitur in mentem per dona gratuita el appropriata, habet respectum actualem ad ipsam creaturam: propter quod licet Verbum fuerit ab aeterno, est tamen missus ex tempore.

Haec autem nomina, quae important respectum Divinorum non solum, ad Divina, ut nomina, de quibus primo diximus: nec solum Divinorum ad creata, ut ea, de quibus secundo oquuti sumus; sed utrumque respectum important, videlicet, Divinorum ad Divina, & Divinorum ad creata, sic distinguuntur, quod quando respectus respectu creaturarum est habitua¬ lis, sunt solum personalia: & ideo Verbum solum personaliter dicitur: quia respectum per comparationem ad creaturas dicit habitualem, non actualem. Quando autem huiusmodi respectus est actualis, tunc nomen potest dicere quid essentiale: & ideo missio essentialiter sumitur, ut superius est ostensum. Et sicut Filius dicitur Verbum, & missus, Verbum solum personaliter dicitur per respectum habitualem, sed missio essentialiter sumitur propter actualem relationem. Vnde Filius, quod sit missus, hoc habet a tota Trinitate, sed quod sit Verbum, habet solum a Patre. Ita Spiritus Sanctus & donum, & datum dicitur, & utroquemodo dicit aliquem respectum ad creaturam; sed inquantum donum dicit respectum habitualem, inquantum datum, dicit actualem: ideo donum solum personaliter sumitur, sicut Verbum, ut August. dicit 15. de Trin. cap. 7. licet datio quid essentiale dicat: Vnde Magister dicit: ex eo quod Spiritus Sanctus dicitur donum & datum, ei duplicem processionem competere, aeternam, & temporalem: aeternam ratione doni, temporalem ratione dati, quod etiam concordat cum verbis dugust. 5. de Trin. cap. 15. qui dicit: Sempiterne Spiritus donum; temporaliter autem donatum. Et quia processio eius aeterna solum est quid notionale, donum tantum personaliter sumitur, licet datio possit importare essentiam.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod non arguitur, quod donum essentialiter sumatur; sed quod datio essentialiter sumi potest, nec enim quidquid datur proprie habet rationem doni. Et per hoc patet solutio ad 2. & 3. quia non arguunt donum essentialiter sumi; sed quod datio essentialiter D sumi potest. Quartum autem de amore solvetur per articulum sequentem, a per quem & argumenta tacta melius patesient.

ARTICVLVS II. Vtrum soli Spiritui Sancto conveniat ratio doni?

Ecundo quaeritur: utrum soli SpiSritui Sancto conveniat ratio doni?

Et videtur quod non: quia secun dum August. 4. de Trinit cap. penult. Spiritui Sancto donum Dei esse est a Patre procedere; sed hoc convenit etiam Filio, e go & Filius dicetur donum.

Praeterea: de ipso Filio dicitur, Filius datus est nobis; sed hoc non esset, nisi ei competeret ratio doni, ergo &c.

Praeterea: secundum Aug. 15. de Trin. cap. 17. & habetur in littera: Spiritus Sanctus in tancum donum Dei est, inquantum datur eis, quibus datur, sed dari competit etiam Filio, ergo &c.

Praeterea: Spiritus Sanctus dicitur donum Dei per spiritualem missionem in mentem; sed hoc etiam convenit Filio: ergo &c. In contrarium est: quia donum procedit a dante, ergo soli Personae procedenti competit ratio doni, sed cum Pater non procedat: si ergo alicui Personae in Trinitate competet ratio do ni, hoc erit Filio, vel Spiritui Santo, sed Filius non dicitur donum: quia secundum August. 5. de Trin. capit. 14. non procedit Filius quomodo datus, sed quomodo natus: solus ergo Spiritus Sanctus donum dicitur.

Praeterea: donum procedit per modum voluntatis; sed Filius non procedit per modum voluntatis, sed per modum naturae: soi ergo Spiritui Sancto, cui competit talis processus, competet tale nomen.

RESOLVTIO. Quia amor personaliter sumptus proprie donum dicitur hac de causa soli Spiritui Sancto competit sic ratio doni.

REspond. dicendum, quod secundum August. 15. de Trin. cap 18. Spiritus Sanctus, qui dilectio est, proprie donum Dei dicitur. Et ibidem scribitur: Neque Spiritus proprie dicitur do um, nisi propter dilectionem. Ex quibus verbis habere possumus, quod ratio, quare alicui competit nomen doni, ex amo re sumitur: & quia amor & charitas, non solum Spiritui Sancto competunt, immo quaelibet in Trinitate Persona amor, & charitas dicitur) dubitamus utrum nomen doni proprie Spiritui S. competat? Huius autem dubitationis causa existit: quia ex parte voluntatis secundum quem modum dicitur procedere Spiritus Sanctus) non habemus nomina distincta, sicut ex parte intellectus: nam ex parte intellectus, ut superius fuit tactum, non solum habemus nomen designans actum intellectus, ut intelligere, quod actum potentiae intellectivae verbaliter nominat, vel intelligentiam, quae eundem actum nominaliter dicit: sed etiam habemus nomen distinctum significans conceptionem intellectus, sive illud, quod intellectus intelligendo format, & hoc dicitur verbum. Ex parte autem voluntatis licet habeamus nomen significans voluntatis actum, ut amare verbaliter, vel amor nominaliter snam amare, & amor ita dicunt voluntatis actum, sicut intelligere, & intelligentia dicunt actum intellectus) tamen ad significan dum id, quod voluntas format in volendo, non habemus nomen proprium: sicut habemus ad significandum, quod intellectus intelligendo concipit: & propter huiusmodi vocabulorum penuriam id, quod a voluntate formatur, nominamus nomine actus, dicentes ipsum amorem, sicut si verbum ab intel lectu formatum intelligentiam diceret mus: & inde est, quod amor, prout dicit actum voluntatis, est quid essentiale, sicut intelligere: nam unum est amare, & unum velle omnium trium Personarum, sicut & unum nosceret Sed prout dicit illud, quod per modum voluntatis formatur, & procedit, sic solum personaliter dicitur, sicut verbum.

Cum ergo dicimus, quod ex ratione amoris sumitur ratio doni, non est intelligendum, quod ipse actus voluntatis proprie habeat rationem doni, sive amor, ut actum voluntatis nominat; sed proprie donum dicitur id, quod a voluntate formatur in volendo, quod etiam amor dicitur propter vocabulorum penuriam: nam donum proprie sumptum dicit aliquid, quod a dante liberaliter & per modum voluntatis procedit, sicut verbum dicit aliquid, quod ab intelligente emanat & sicut ipsum intelligere non dicitur verbum: quia non est de ratione actus proprie, vel realiter, quod emanet propter quod ipsum verbum solum, personaliter dicitur: quia soli Personae competit proprie emanatio, ita non ipsum amare dicetur donum; sed idem quod a voluntate formatur, & quod liberaliter, & per modum voluntatis emanat: & quia sic emanare per modum voluntatis competit soli Spiritui Sancto: quia solus ipse dicitur amor, sic accipiendo amorem, sicut soli Filio competit emanare per modum intellectus: unde solus Spiritus Sanctus, proprie loquendo, in Trinitate increata dicetur donum, sicut solus Filius dicetur Verbum. Et ista est sententia August. 15. de Trin. cap. 17. qui ait: Non frustra in hac Trinitate non dicitur Verbum Dei, nist Filius, nec donum Dei, nisi Spiritus Sanctus. Extendendo tamen nomendoni, & alijs competere potest. Ex hoc autem apparet solutio rationis illius, quam dimisimus insolutam, quod licet amor sit quid commune omnibus, & essentialiter dictus: donum tamen personaliter sumitur, eo quod proprie dicatur donum amor personaliter sumptus, non essentialiter,

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod non ex qualibet processione sumitur ratio doni; sed ex processione per modum voluntatis: processio autem, quae competit Filio, non est per modum voluntatis; sed per mo dum intellectus, vel per modum naturae.

Ad 2. dicendum, quod non om ni, quod datur, competit proprie ratio doni, ut in sequenti art. patebit. Ad 3. dicendum, quod licet dari copetat etiamFilio; non tamen competit ei, si cut competit Spiritui Sancto: quia etiam quod Filius detur, Spiritus Sanctus dicitur esse ratio: cum Filius examore detur, iuxta illud: In tantum Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitur daret. Spiritui Sancto tamen competit dari: quia est amor, cui per se, & 1. competit ratio doni. Licet ergo ex eo quod datur Spiritus Sanctus, arguamus ipsum esse donum; ex eo tamen quod datur Filius non proprie competit ei ratio doni. Vt tamen in telligantur verba August. notandum quod in tantum, & inquantum, & talia, quandam causalitatem videntur dicere: causalitas autem aliquando est in essendo, aliquando in inferendo. Cum dicitur quod Spiritus Sanctus in tantum est donum, inquantum datur, non est intel¬ ligendum, quod ipsa datio sit causa quare Spiritus Sanctus sit donum, cum dlatio sit quid temporale, donum sit quid aeternum, & temporale non sit cau sa aeterni, immo magis econverso, vel econtrario: ex eo quod est donum habet, quod detur. Solum ergo per illationem dictum est, quod ex eo quod Spiritus Sanctus datur modo, quo diximus, inferre possumus, quod sit donum.

Ad 4. dicendum, quod licet Filio competat dari per spiritualem mil sionem; non tamen proprie dicitur do num, ut patet. Vel dicendum, quod licet ex missione Filij arguamus Filium esse datum: tamen quia ille effectus, secundum quem Filius mitti dicitur & dari, habet rationem doni per Spiritum Sanctum, non arguimus quod proprie Filius dicatur donum; sed quod Spiritus Sanctus,

ARTICVLVS III Vtrum Spiritus Sanctus sit donum; in quo om¬ nia dona dantur?

TErtio quaeritur: utrum Spiritus Sanctus sit donum, in quo omnia dona dantur? Et videtur, quod non quia dona, quae nobis dantur, sunt: qui dem effectus Dei, sed ratio effectuum videtur esse Filius, eo quod Pater om nia per Filium operatur: non ergo proprium est Spiritui Sancto esse donum, in quo omnia dona dantur. Praeterea: aliqua dona sunt, secundum quae mittitur Filius, sed dona secundum quae Persona mittitur, appropriantur illi Personae, ergo saltem illa dona dicentur nobis dari per Filium appropriate, non per Spiritum Sanctum, Praeterea: ipsa Divina essentia dicitur esse donum quoddam, eo quod Pater dedit eam Filio; sed respectu talis dationis non est principium Spiritus Sanctus, cum non habeat rationem principij respectu Filij, ergo &c.

Praeterea: ipse Filius dicitur nobis datus; sed, ut dictum est, respectu Filij non habet rationem principij Spiritus Sanctus, ergo &c.

Praeterea: si donum datur per donum. ratio doni ibit in infinitum, eo quod tunc doni esset donum: nam simotionis esset motio, ratio motioni itet in infinitum, ut potest haberi in 3. Phys. Ptaeterea: quidquid est ex pressivum alicuius esse apud Spiritum Sanctum, nemini datur; sed proprietas personalis apud Spiritum Sanctum est alicuius esse expressiva, ergo nemini da tur. Maior probatur per Aug. 15. de Trin. cap. 19. Spiritus Sanctus apud se Deu est, nemini datur, ergo penes illud, quod apud se est, nemini datur. Minor probatur: quia proprietate sua est Spiritus Sanctus, dicente August. 7. de Trinit Non eo, quo Deus est, Spiritus Sanctus est, sed Deitate Deus, spiratione passiva Spiritus Sanctus.

Praeterea: impossibile est ponere relationem sine termino & eius fundamento, ergo (si donabilitas appropriatur Spiritui Sancto ratione proprietatis personalis) quaeritur de fundamento: non potest esse essentia Divina, ut in Spiritu Sancto: quia unica relatio Spiritus Sancti pullulat ab ipsa: processio passiva non est fundamentu: quia relationis non est relatio. Tum: quia unica relatio realis est in Spiritu Sancto. Nec est evadendum per hoc: quia dicit relationem rationis, cum ipse Spiritus Sanctus secundum Magistrum procedat ut donum, & donabilis, ergo realiter, In contrarium est Magister in littera, qui dicit omnia dona dari per Spi¬

ritum Sanctum.

Praeterea, omne, quod datur, vel datur ex amore, vel datur ex timore, vel datur ex cupiditate, ut cum homo dat aliquid: quia sperat habere maius, magis est mercator, & quaestus, quam donum. Cum datum datur ex, timore, ut cum homo dat aliquid: quia timet amittere maius illo, magis est quaedam redemptio, quam sit donum. Solum ergo donum est, quod ex amore datur, sed proprie Spiritus Sanctus dicitur amor, ergo per ipsum omnia dona dantur

RESOLVTIO. Omnia dona per Spiritum Sanctum dantur, & eorum datio bene illi ap¬ propriatur.

REspond. dicendum, quod sicut Dvidemus in trinitate creata, arguere possumus in increata, ubi ratiodisimilitudinis non repugnat. Sic enim videmus in creata trinitate, quod per modum intellectus emanat aliquid, ut verbum, quod est principium, & ratio omnium eorum, quae intellectualiter, & per modum artis procedunt ab homine: quia, ut habitum est per August, Initium omnis operis pe¬ Verbum, & sicut ex parte intellectus emanat aliquid, ut verbum, in quo omnia intellectualiter fiunt: sic ex parte voluntatis formatur aliquid, quod nominatur amor eo quod proprium nomen eius non habemus, in quo omnia, quae per modum voluntatis, & liberaliter emanant, dari dicuntur: & quia omniadona liberaliter a dante dicuntur procedere, per talem amorem omnia dona dantur. Et sicut est in trinitate creata ex parte in tellectus, quod verbum est ratio om nis operis, sic Verbum in Trinitate in creata est ratio omnium eorum, quae procedunt a Primo intellectualiter, & per modum artis: quia ista est convenientia inter verbum nostrum, & Divinum, ut potest haberi ab Aug. 15. de Trin. cap. 16. propter quod 6. de Trin. cap. ult. dicitur: Ars omnipotentis Dei plena rationum omnium viventium; sed sicut se habet Verbum Divinum ad verbum nostrum, sic se habet Spiritus Sanctus, qui amor Dei dicitur, ad amo rem nostrum, qui per modum voluntatis formatur. Dabuntur ergo omniao dona Dei in Spiritu Sancto, & per ipsum, sicut omnia dona hominis dam tur in amore humano, & per eum Quomodo autem hoc sit?

Notandum, quod quanto aliquid magis secundum esse suum est tale, est magis proprie tale, & primo tale, eo quod idem est esse primo tale, & maxime, ut potest haberi ex 2. Metaph. & quia nihil accipit esse per modum liberalitatis proprie nisi amor, amori per se & primo competet ratio liberalitatis. Cum igitur de ratione donit sit, quod liberaliter detur, nihil erit donum per se & primo, nisi amor: om nia alia in tantum sunt dona, inquam tum ex amore dantur, & amorem par ticipant: & quia amor, prout amori competit rato doni, est proprie Spiritus Sanctus, & nulla alia in Trinitate Persona, cum nulla alia Persona Divi na per modum liberalitatis emanet datio omnium donorum appropriabitur Spiritui Sancto, & per ipsum om nia dona dabuntur: propter quod Aug. 15. de Trin. cap. 19. ait: Quin podonum, quod est Spiritus Sanctus, in communi omnibus membris Christi multa dona, quae sum, quibusque propria, dividuntur.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod omnes effectus Divini a Deo procedunt, sicut artificialia ab artifice, propter quod opus naturae opus Dei dicitur: quia omnia naturalia comparata ad Deum, comparantur ad ipsum, ut artificialia ad artificem. Artificialia autem non solum procedunt per modum intellectus, sed etiam per modum voluntatis, eo quod respectu talium agens exit in opus per voluntatis imperium, propter quod emanationis effectuum Divinorum est ratio Spiritus Sanctus, & ut emanant per modum voluntatis, vel ut sunt, volita: sicut eorum est ratio Filius, ut emanent per modum artis, & ut artificiata. Et quia tales effectus non habet rationem doni, nisi ut liberaliter procedunt, secundum quod dona sunt appropriantur Spiritui Sancto, & non Filio, & dari dicuntur in Spiritu Sancto appropriate, non in Filio.

Ad 2. dicendum, quod licet aliqua dona secundum specialem rationem sumpta approprientur Filio, utputa, dona sapientiae, & quae perficiunt intellectum sumpta tamen secundum communem. rationem doni, & ut dona sunt: qutal ae non sunt talia, nisi quia dantur ex amore, datio eorum appropriatur Spiritui Sancto.

Ad 3. dicendum, quod sicut loquimur ex parte intellectus, & de verbo, sic loqui debemus ex parte voluntatis, & de amore: cum enim dicimus: Initium omnis operis Verbum, non intelligendum est, quod omnis operis, quod procedit ab homine, sit principium verbum; sed solum eorum, quae procedunt per modum intellectus: ideo cum aliquis agit per imaginationem, sicut erit tactus barbae, ut ponit exem plum Comm. in lib. de Anim. huius operis non erit principium verbum Similiter eorum, quae naturaliter efficiuntur in nobis, ut augmentatio, & nutritio, & talia, non erit principium verbum: eo quod non intellectualiter producuntur: sic ex parte voluntatis debemus dicere: nam cum dicimus amorem: rationem esse omnium donorum, quae per modum voluntatis communicantur; sed essentia Divi¬ na communicatur Filio naturaliter: aqsuias ex virtute naturae in eandem naturam nativitate subsistit Filius, ut dicit Aug. 15. de Trin. & habetur in littera, ideo non oportet tale donum per Spiritum Sanctum dari, nec tamen propter hoc negare debemus omnia dona dari per Spiritum Sanctum: iquia secundum Philosophum 4. Topic. datio est: genus doni: est enim donum datio non quaelibet, sed irreddibilis, in quo liberalitas quaedam datur intelligi: & quia solum liberaliter procedunt, quae per modum voluntatis emanant, & si sumatur proprie nomen doni, & non ut extenditur ad omnem dationem, scum solum, sint dona; quae ex amore, & per imperium voluntatis dantur, simpliciter concedi debet, per Spiritum Sanctum omnia dona dari..

Ad 4. dicendum, quod sicut distin guitur communiter, & bene, datum differt a dono in tribus, in consignificato, in significato, & in modo significandi. In consignificato: quia cum datum sit participium consignificat tempus; non donum, cum sit nomen: & ideo nihil dicitur datum, msi quod extempore confertur; donum tamen dicitur aeternaliter, etiam Spiritus Sanctus: Differt in significato: quia donum supra dationem addit irreddibilitatem, & liberalitatem quamdam. Differt in modo significandi: quia datum dicit actualem dationem, donum habitualem. Ex quo apparet, quod licet Filius dicatur nobis dari: iquia ex tempore est nobis, actualiter collatus; non tamen dicitur donum, sut Spiritus Sactus: quia non per modum liberalitatis emanat: nihilominus tamen, ut nobit datus est temporaliter, per Spiritum Sanctum datus dicitur, eoiquod per amorem datus est. Et quod arguitur quod Spiritus S. non habet rationem prin cipij supra Filium, Dicendum, quod licet super Personam Filij auctoritatem non habeat; auctoritatem tamem habet super effectum, ratione cuius Filius dari dicitur, & hoc sufficit ad hoc, quod Filius per Spiritum nobis detur: Ad 5. dicendum, quod licet omnia dona dentur per amorem, & per Spiritum Sanctum: non tamen oportet Spiritum Sanctum simpliciter dari in omni dono; sicut fec in omni dono mittitur, ut est su¬ perius declaratum; sed solum dari dicitur in illo dono, quod sibi per omnem modum appropriatur, & huiusmodi est charitas, vel gratia, quae sibi potest appropriari, non solum secundum conmunem rationem doni, secundum quem modum sibi omnia donam appropriantur, sed etiam secundum specialem.

Ad 6. dicendum, quod motionis non est motio: quia motio, ut motio non terminatur ad motionem, nec est motionis subiectum; tamen motionis est motio tanquam causa & principium: ut motus Solis, in obliquo circulo est causa generationis & corruptionis, in istis inferioribus, ut dicitur in 2. de Generat. Et isto modo doni est donum quia Spiritus Sanctus est ratio, quare omnia dona dantur: Ad 7. dicendum est, quod maior est vera, loquendo de esse reali: quia sua essentia nemini datur, nec sua proprietas personalis, sin quantum procedit perrimodum doni, & ita est amor: actualis:: sed bene datur, inquantum est donum datum: quia tunc dicit respectum adextra connotans processionem suam ad intra: Ad ultimum dicendum est, quod ex quo procedit Spiritus Sanctus, lut amor actualis, & ut donum, ideo dicit respectum ad dantem, & illo modo dici potest, quod fundatur super personalitate bpiritus Sanctis

ARTICVLVS IV. Vtrum Spiritus Sanctus sit eo donum, incis quo Deus o.

POstea quaeritur: utrum Spiritus Sanctus sit eo donum, quo Deus?

Et videtur, quod non: quia Deus est quid absolutum, donum est quid relatum secundum August. Sed in Divinis non est aliquid quid relatum, quod dicitur absolutum, cum relatio ibi maneat secundum suum genus, ergo &c. Praeterea: esse Deum competit omnibus Personis, & etiam esse unum Deum, ergo si ita se haberet donum, compete ret omnibus esse donum, & unum donum; sed secundum Anugust. 15. de Trin. cap. 17. ita donum competitSpiritui Sancto; sicut Filio Verbum; sed ut dicitur 15. de Trin. cap. 2. Pater, & Filius non sunt simul ambo unum Verbum, erg Pater, & Spiritus Sanctus, non ambo unum donum; sed sunt ambo unus Deus, ergo &c.

Praeterea: esse donum consequitur processionem secundum modum intelligendi: quia Spiritus S. procedendo accipit, quod sit donum: sed Divinitas non consequitur processionem etiam secundum sintellectum, cum non generetur, nec procedat, nec per se, nec peri accidens: ergo licet Spiritus Sanctus processione sit donum, processione non erit Deus.

Praeterea: non eadem ratione aliquid nominatur specialiter & communiter; sed Deus est quid commune donum, & quid proprium, ergo &c. In contrarium est: quia secundum Hilarium, sicut ex virtute naturae in eandem naturam necessitate subsistit Filius, sic ex virtute naturae in eandem naturam processione subsistit Spiritus Sanctus, ut in littera habetur, ergo per processionem habetur Spiritus Sanctus, quod sit eiusdem naturae cum Patre, & Filio, & sit unus Deus cum illis: sed procedendo accipit, quod sit donum; ergo eodem est Deus, quo donum. Praeterea: August. 4. de Trin cap. pemult. dicit: Spiritui Sancto donam esse est a Patre procedere, & 15. de Trin. cap. 26. scribitur: cum sicut Filio praestat essentiam sine initio temporis, sine ulla mutabilitate naturae de Patre generatio ita Spiritui Sancto praestat essentiam sine initio temporis, sine ulla mutabilitate naturae de utroque processio; ergo Spiritus Sanctus eodem: quia processione est donum, & habet dictam essentiam, sed habendo talem essentiam dicitur? Deus, ergo eodem est Deus, quo donum.

RESOLVTIO Spiritus Sanctus non est formaliter eo donum, quo Deus; sed quodd originem per idem habet esse Deum, & donum: & secundum modum intelligendi nostrum per prius ac¬ cipit esse Deum per proces¬ sionem, quam donum.

REspond. dicendum, quod cum quaelibet Persona Divina sit simplicissima, non possumus in ea ponere aliqua realiter differentiae: quia in nulto supposito ponuntur talia, nisi habeat esse compositum: ideo quocumque sit donum, vel quocumque sit Deus illa duo realiter differre non possunt; sed si differunt, hoc erit secundum rationem solum. Ideo advertendum, quod sicut Pater non est eo Pater formaliter, quo Deus; sed paternitate est Pater, & Divinitate est Deus, ut satis innuit August. 7. de Trin. cap. 4. qui ait: Aliud est Deum esse, aliud Patrem esse. Et in littera dicitur, quod non est eodem Deus Pater, quo Deus; sic & Filius non est eo Filius, quo Deus: ita & Spiritus Sanctus, formaliter loquendo, non est eo donum, quo Deus, sed donum est propter proprietatem, relativam, cum donum relationem importet, Deus est per essentiam, vel per naturam, cum Deus quid absolutum significet: Sed si non loquimur formaliter, sed quoad originem, vel secundum ordinem acceptionis, cum per processionem accipiat Spiritus Sanctus, & quod sit donum, & quod sit Deus, eodem est donum, & Deus: & est simile, sicut si aliquis currendo calefieret, & lassaretur, non eodem formaliter diceretur lassatus, & calidus; sed lassatus lassitudine, calidus calore: tamen causaliter, sive originaliter, & consequutive: quia secundum quod ordinatur ad idem (ut ad cursum) consequitur, vel recipit lassitudinem, & calorem: eodem (ut cursu) utrumque reciperet: ita Spiritus Sanctus processione sua, & accipit, quod sit donum, & accipit, quod sit Deus: licet formaliter loquendo sit proprietate donum, & natura Deus, ut patet per auctoritates arguendo inductas.

Si tamen quaeritur, quod competit ei prius, an accipere, quod sit Deus, an quod sit donum? Dicendum, quod ibi secundum rei veritatem nihil prius, vel posterius; secundum tamen modum intelligendi est ibi aliqua prioritas, & posterioritas, ut quia non intelligimus ea, quae in Trinitate existunt, nisi per effectus, secundum quod in effectibus prio ritatem, & posterioritatem, conspicimus, secundum modum intelligendi ibi aliqua existit prioritas. Notandum ergo, quod natura Divina per processionem communicata Personis habet similitudinem, & dissimilitudinem, prout natura creata per generationem conmunicatur creatis suppositis: quia sicut creaturae generatae accipiunt naturam per generationem, sic Personae Divinae procedentes accipiunt naturam eandem numero per processionem: propter quod ibi natura Divina potest aliquomodo dici processionis terminus, sicut in creatis natura creata est terminus ge nerationis. Est autem cum ista similitudine dissimisitudo: quia creaturae genitae non accipiunt eandem naturam nun mero, quaim gignentia habent; sed Personae Divinae procedentes eandem naturam numero per processionem accipiunt, quam habet, a quo procedunt: propter quod natura in eis ita est processionis terminus, quod nec per se, nec per accidens procedit: nam causa, quare generatur in hoc creato natura per accidens, est: quia natura in eo esse accipit, cum non communicetur ei natura gignentis, & secundum quod aliquid accipit esse, sic gigni, & procedere dicitur. Hoc viso, sciendum est, quod in creaturis generatio, & processio, & universaliter omnis motus sextenden do motum: ad omnem mutationem per se, & primo terminatur ad aliquam formam absolutam, & acquirendo per motum, vel per mutationem naturam absolutam, ex consequenti res acquirit relationem & respectum: ut cum quis per alterationem acquirit albedinem, ex consequenti dicitur similis: propter quod dictum est in s. Phys. quod in ad aliquid non est motus. Iste ordo, qui reservatur inter absolutum & respectivum, licet uno eodem motu utrum que acquiratur; tamen per se, & primo secundum motum acquiritur absolutum, ex consequenti relatio competit formae absolute, non ratione qua generetur per accidens, sed ex eo quod est generationis, terminus. Nam si aliquod calidum assimilaret sibi aliquod corpus; dato, quod cundem calorem numero, que habet, induceret, propter quod sequeretur calorem in calefacto, nec per se, nec per accidens generari, eo quod in ea non acciperet esse: tamen secundum modum intelligendi calefactum prius consequeretur formam caloris, quam diceretur simile calido generanti: quia non diceretur simile, nisi ex eo quod talem formam consequitur. Et quia natura Divina in hoc convenit cum natura creata, quod potest dici proces¬ sionis terminus, licet nec per se, nec per accidens procedat, secundum modum intelligendi prius Personas procedens naturam accipit, quam ex tali acceptione secundum proprietatem, relativam ad suum principium referatur: igitur Spiritus Sanctus secundum modum intelligendi prius accipit: quod sit Deus, quam accipiat, quod sit donum, licet utrumque procedendo accipiat. Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod nulla Persona eodem dicitur relative, & absolute formaliter; origine tamen eodem dici potest, ut patuit.

Ad 2. dicendum, quod licet secundum eandem rationem formalem Spiritus Sanctus non sit Deus, & donum: quia est cum Patre, & Filio unus Deus; non est tamen utroque unum donum: per eandemi tamem originem: utrumque accipit, ut ostensum est.

Ad 3. dicendum, quod licet Divinitas siec per se, nec per accidens procedat, potest tamen dici processionis, terminus: cum per processionem procedentibus communicetur: & hoc sufficit ad hoc, quod eodem modo originaliter Spiritus Sanctus sit Deus, & donum.

Ad 4. dicendum, quod non eadem ratione formali alicui competit quod est proprium, & commune; potest tamen ei competere per eandem originem, ut patet per habita.

ARTICVLVS V. Vtrum Spiritus Sanctus possit dici Spiritus noster?

TLtimo quaeritur: utrum Spiritus Sanctus possit dici Spiritus noster? Et videtur, quod non: quia non dicitur nostrum, nisi quod aliquam relationem habet ad nos; sed in nomine Spiritus non videtur aliqua relatio designari: quia secundum August. 2. d Trin. cap. 10. Spiritus dicitur aliquid propter incorpoream substantiam; sed ratione talis naturae in aliquo non intelligitur respectus, ergo &c.

Praeterea: sicut Spiritus est quaedam in Trinitate Persona, sic & Filius; sed Filius Patris est, & non noster, ut dicit August. 5. de Trinit, cap. 14. ergo nec de Spiritu Sancto dici debet, quod sit Spiritus noster. Praeterea: secundum August. 15. de Trin. capit. 19. Sicut enim corpus carnis nihil est aliud, quam caro, sic donum Spiritus Sancti nis hil est aliud, quam Spiritus Sanctus; sed Spiritus Sanctus non potest dici donum, nostrum, eo quod non est donum alicuius, nisi eius, quod ipsum dare potest; sed Spiritum Sanctum dare non possumus, ut superius est ostensum: sed idem est Spiritus, quod donum, Spiritus si non potest dici donum nostrum, non dicetur Spiritus noster. PPraeterea: si Spiritus Sanctus dicitur Spiritus noster, hoc est: quia datur nobis: sed Filius datus est nobis, & non dicitur Filius noster, ergo &c.

Praeterea: magis videtur verum, quod Spiritus Sanctus possit dici Deus noster, quam Spiritus noster: sed non videtur, quod debeat dici Deus noster: quia Deus,

secundum Ambrosium lib. 1. de Trin. & habetur in littera 2. distinct) Est nomen naturae: sed in natura Divina non intelligitur relatio respectu nostrinec potest dici natura nostra, ergo nec Deus noster: non igitur est bene dictum, quod Spiritus Sanctus est Spiritus noster.

In contrarium est Magist. in littera, qui dicit, quod debet dici Spiritus noster.

Praeterea: dictum est Eliae, & Moysi: Ait Dominus tollam de Spiritu tuoQuae omnia secundum Magistrum concludunt, quod possit dici Spiritus noIter.

RESOLVTIO. Eo quod Spiritus Sanctus donum Dei est, & nobis datur, potest dici noster.

REspond. dicendum, quod istam quaestionem determinat August. 5. de Trin. cap. 14. ubi ostendit, quod Spiritus Sanctus debet dici Spiritus noster. Ad cuius evidentiam notandum, quod non dicitur aliquid nostrum, nisi ex eo quod habet aliquam relationem ad nos, quod ex ipso nomine insinuatur: relatio autem, quam Deus habet ad nos, non potest esse nisi relatio causae: & ideo secundum omnia illa nomina, secundum quae Deus ita dicitur noster, quod intelligitur habere quan dam rationem principij respectu nostri, noster convenienter dici potest. absque copula verbali media: & idequi dicitur Dominus noster, & Pater nonster, Deus noster, &c. huiusmodi, quae rationem principij important. Quantum ad ea autem, quae non dicerentur habere rationem principij; sed magis quod est ex principio, non dicitur noster: ideo hypostasis Verbi non dicitur Filius noster, eo quod in nomine Filij non datur intelligi ratio principij; sed magis, quod est ex principio: quia Filius, secundum quod huiusmodi, non refertur nisi ad Patrem: ideo absque copula verbali media, cum nos non simus Pater eius, non debet dici Filius noster; tamen cum copula verbali potest concedi, ut dicatur Filius est noster, inquantum datus est nobis. Sed in nomine Spiritus quaedam ratio principij designatur, nam licet propter incorpoream naturam aliquid dicatur Spiritus, ut in argumento tangebatur; tamen multoties in Divinis scripturis a uadam vehementi impulsione nomenpiritus est acceptum: unde ludicum 14. dicitur: Irruit Spiritus Domini in Sanonem. Et Actuum 2. legitur: Factus est de Caelo sonus tanquam advenientis Spiritus vehementis: quia ex eo quod datur nobis Spiritus Sanctus, quadam vehementi impulsione agitamur, iuxta illud ad Roman. 8. Qui Spiritu Dei aguntur, hi Filijo Dei sunt. Et 15. de Trin. cap. 17. Spiritus Sanctus:, cum datus fuerit homini, accendit cum in dilectionem Dei, & proximi. Causa autem huiusmodi est: quia non est illud donum, sicut cetera dona: nam sialiqua dona nobis data sunt in potestate nostra; ex eo tamen, quod nobis datur tale donum, sumus in potestate eius.

Advertendum tamen, quod quia ista impulsio est quaedam ratio principij respectu nostri, designatur in nomine Spiritus, magis quam in nomine Spiritus Sancti, dicitur Spiritus noster, & non Spiritus Sanctus noster, ut Magist, tangit in littera: & ista videtur via August lib. & cap. praedicto, ubi istam quaestionem determinat, quod Filius non dicitur noster: quia secundum quod Filius, non refertur ad nos, sed ad Patrem; sed Spiritus Sanctus dicitur noster: quia secundum quod donum Dei est, & nobis datur; non solum refertur ad dantem, sed ad eos, quibus datur: quia, ut dictum est, eos agitat, & commovet ad Dei, & proximi dilectionem, quae agitatio nomine Spiritus denotatur:

Respond. ad arg. Ad primum dis cendum, quod licet Spiritus dicatur aliquid propter incorpoream naturam, accipitur tamen in scripturis propter vehementem impulsionem ratione cuius habet quamdam rationem principij respectu nostrum, quibus datur unde Spiritus noster dicitur.

Ad 2. dicendum, quod, ut habitum est, nomina, secundum quae Deus dicitur noster, de bet designare rationem principij: & ideod communiter distinguitur, & bene, quod cum Deus sit in triplici genere causae resectu nostri, ut potest haberi a Comm. super 10. Metaph. scilicet in genere causae efficientis, formalis, & finalis, secundum ea, ratione quorum designatur habitudo ad nos, secundum aliqua rationem principij tactam debet dici noster: verum quia simpliciter est finis noster, & efficiens noster; non tamen absque distinctione conceditur, quod sit forma nostra; sed forma exem plaris. Tamen secundum nomina, per quae denotatur habere rationem principij respectu nostri, in genere causae finalis, & efficientis simpliciter debet dici noster: unde dicitur productor noster, Creator noster, quantum ad causam efficientem: bonum nostrum, beatitudo nostra, quantum ad finalem. Eaautem, quae designant habitudinem formae, non sunt concedendam simpliciter, nisi prout designant habitudinem formae exemplaris, unde dicitur sapientia, nostra: quia ab illa sapientia est nostra sapientia exemplata: & secundum illum modum loquitur Diony. 4. de Caelesti Hierarch. dicens: Esse enim omnium est su¬ pperesse Divinitatis: quia ab esse Divino est esse omnium exemplatum; sed Filius nullam rationem principij, secundum quod tale, dicit, immo in nomine Filij solum denotatur respectus eius, quod est ex principio, non principium, & ideo non conceditur, quod dici possit Filius noster.

Ad 3. dicendum, quod licet sit idem donum Spiritus, quod Spiritus, magis tamen designatur ratio principij in Spiritu propter veliementiam im¬

pulsionis, quam in dono, & ideo magis conceditur, quod sit Spiritus noster, quam donum nostrum. Rursum me¬ lius dicitur datum nostrum, quam donum nostrum: nam hic conceditur, quod sit datum, sed quod sit donum nostrum non proprie concedi potest: quia in nomine dati designatur relatio actualis ad nos; non autem in nomine doni: quia donum dicitur, etiam si non detur, iuxta illud August. 5. de Trin.. cap. 15. Spiritus Sanctus donum erat, antequam esset; cui daretur: Ad 4. dicendum, quod & Filius potest dici datum nostrum; non tamen Filius noster: quia in nomine Filij non designatur relatio ad nos, sicut in nomine dati: nec Spiritus Sanctus, quamvis nobis detur, diceretur Spiritus noster, nisi in nomine Spiritus relatio respectu nostri denotaretur: Ad 5. dicendum, quod & si Deus naturam significat, ut ait Am bros. tamen ab operatione imponitur, ut dicit Damasc. 1. lib. cap. 17. ratione cuius debet dici Deus noster,