Quaestio 2

ARTICVLVS LIII Ppum in Divitit st divensias , is

AD primum sic procedit: tur, quod in Divinis sit diversitas per August. 5. de Trin. cap. 5. qui ait. "Quanvis diversum sit Patrem esse & Filium esse; non est tamen diversa substantia".

In contrarium est idem 7. de Trin. cap. ult. qui loquens de suppositis Diinis ait: "non existimet aliquis aliud alio, vel maius, vel minus, vel ex aliqua parte diversum": ergo nomen diversitatis ibi non recipitur.

Viterius videtur, quod ibi possit crecipi hoc nomen, alienum: quia alie¬ num dicitur ab alio; sed in Divinis recipitur hoc nomen, alius, ut patet per August. de Fide ad Petrum in princip. ubi ait: Vna enim est Patris, & Filij, & Spiritus Sancti, essentia, quam Graeci usiam vocant, in qua non est aliud Pater, aliud Filius, aliud Spiritus Sanctus: quanvis personaliter sit alius Pater, alius Filius, alius Spiritus Sanctus.

In contrarium est quod scribitur est novum, nihil diversum, nihil alienum, nihil separabile.

Vlterius videtur, quod possit ib dici hoc nomen, unicum, quia unicu c ab uno dicitur, sed Deus est maxime unum, ergo &c.

In contrarium est quod dicitur 23. dist, quod Deus nec singularis, nec unicus confitendus est.

Vlterius videtur, quod possit dic singularis: quia singulare significat aliquid determinatum subsistens: in natura aliqua, sed huissimodi est quaelibet Persona in Divinis; ergo &c.

In contrarium est, quod Magister ait in praesenti dist. quod nec singularis, nec multiplex confitendus est Deus.

Vlterius videtur, quod non sit in Divinis discretio: quia discretum est differentia quantitatis, sed huiusmodidifferentiam non reperitur in Divinis, ergo &c.

In contrarium est Magister indlittera, qui ait, quod congrue dicitur, ibi esse distinctio, vel discretio, non diversitas, vel divisio, sive separatio.

RESOLVTIO Nomina, quae separationem sonant, ut diverfitas, multiplicitas, alienitas, inaequalitas, disimilitudo, in Deo non recipimus: neque, ut dicatur Deus unicus, ponimus singularitatem, & solitudinem, neque per mixtionem, neque confusionem: quae vero indicant essentiae unitatem, & non derogant Personarum distinctioni; & quae distinctionem signisicant Per¬ sonarum, nec derogant unitati essentiae, concedimus, & . quae non, sicex. . plicanda.. Ninuinuin: crunto un inq. 23. iviqt

REspond. dicendum, quod in DiDvinis ponimus unitatem essentiae, & distinctionem Personarum, ideo pmnia illa, quae vel essentiam separant, vel Personas confundunt, in Divinis proprie non ponuntur: ad vitandam essentiae separationem non ponuntur ibi diversitas, nec multiplicitas, ned 24. distinct, quod in his Personis nihilj alienitas, nec inaequalitas, nec disimilitudo, nec omnia, quae in separationem essentiae sonant: nam sicut unum in substantia facit idem, sic separatum in substantia facit diversum, nec sufficit ad diversitatem distinctio in suppoitis, nisi sit ibi pluralitas in natura, ideo nomen diversitatis in Divinis non recipimus, et si invenitur, est exponendum. Ex hoc sequitur, quod non sit bi multiplicitas: quia non est multiplex nisi quod est compositum, propter quod 6. de Trin. cap. 7. vult Aug. quod omnis creatura sit multiplex reliectu Dei: quia solus ipse est vere simoq plex, ubi autem est compositio, ibi est, a diversitas in natura: sicut igitur propter unitatem in natura in Divinis negn¬ mus diversitatem, ita & multiplicitaitem ibi negare debemus: unde Magist. 23. distin. ait: quod sicut in Divinis non est diversitas, ita nec multiplicitas Ita etiam non conceditur ibi alienitas licet ibi ponatur alietas: eo quod alie: tas potest referri ad distinctionem in natura, vel in supposito: & licet nosit ibi alietas in natura, est ibi alietas in Personis; sed alienitas dicit diversitatem in nam tura, unde alienitas sonat quasi alienanatu ra, & ideo alienitas ibi non ponitur: sic etiam nec inaequalitatem, nec disimilitudinem ibi ponimus: quia omnia absoluta ibi transeunt in substantiam, & ideo si vel inaequalitatem, vel disimilitudinem ibi poneremus, esset ibi diversitas in natura, & sicut praedicta quinque negamus a Divinis: quia conventinent separationem essentiae, ita non concedimus Deum unicum: nec ibi ponimus singularitatem, nec solitudinem, nec permixtionem, nec confusionem:: eo quod ista distinctioni Personarum repugnant, ideo ut vitemus errorem Arrij, qui separavit essentiam, ut destruamus errorem Sabellij qui confudit Personas, nec diversitatem, nec singularitatem in Deo ponimus: unde Ambros. in lib. de Trin. & habetur 2 3. distin. Nec singularis, nec diversus consitendus est Deus, ut nec iuxta Sabellianos Patrem, Filiumque confundentes, nec iuxta Arrianos Patrem, Filiumque secernentes. Pater vero, & Filius distinctionem habent, separationem non habent, praedicta ergo: in Divinis non ponimus Ea autem, quae indicant unitatem essentiae absque eo, quod derogetur distinctioni Personarum, ibi ponere possumus, ut identitatem, unitatem, similitudinem, & aequalitatem. Rursum. ea, quae dicunt distinctionem Personarum absque eo, quod derogent unitati essentiae, etiam ibi ponimus, ut pluralitatem, alietatem Personatum, & distinctionem, & discretionem; et si aliquando inveniatur, quod in Divinis ponatur diversitas, vel singularitas, vel aliqua haec importantia, talia sunt exponenda, & non extendenda,

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod ibi diversitas sumitur pro distinctione. Vel dicendum, quod eo ipso quod dicit, diversum Patrem esse, & Filium esse, non simpliciter ibi diversitas ponitur; sed secundum relata.

Ad ulterius quaesitum: utrum ibi: recipiatur hoc nomen; alienum? Dicendum est, quod non. Et ad argum, in contrarium dicendum, quod non est simile de alieno, & alio: qua alienum directem videtur importare separationem in natura:

Ad id autem, quod tertio quaeritur: utrum ibi possit recipi hoc nomen, unicum? Dicendum, quod non Et ad primum arg. in contrarium dicendum, quod unicum ultra unitatem importat singularitatem, & solitudinem, quae Deo non competunt.

Ad id vero, quod quarto quaeritur: utrum in Divinis sit singularitas? Dicendum, quod non. Et ad argum,in contrarium dicendum, quod singulare ultra hoc, quod dicit aliquid subsistens in aliqua natura; addit naturam illam existentem in tali subsistente, secundum realem existentiam alteri incommunicabilem esse: unde Sortes est quid singulare: quia cum hec, quod est quid subsistens in natura humana, natura existens in Sorte, secundum realem existentiam; vel secundum identitatem numeralem, altemri communicari non potest: ideo nulla Persona Divina est quid singulare, eo quod secundum realem existentiam est una natura in omnibus Divinis suppositis;

Ad id autem, quod ultimo quaeri:s tur: utrum in Divinis sit discretio? Dicendum, quod ibi est distinctio, non que est differentia quantitatis, sed quae habet esse ex origine: nam Persone per originem distinguuntur, & per hoc argum. in contrarium est solutum.

ARTICVLVS II. Vtrum hoc nomen Trinitas in Divinis dicatur essentialiter?

SEcundo quaeritur: utrum Trinitas sit nomen essentiale?

Et videtur quod sic: quia secundum Isidorum Trinitas idem est, quod trium unitas, ergo unitas importatur ibi in recto: sed unitas in Divinis pertinet ad essentiam: pluralitas ad rclationem, igitur Trinitas principaliter significat essentiam, & est nomen essentiale.

Praeterea: quod importat relationem dicitur ad aliud, sen Trinitas non dicitur ad aliud: non tenim dicitur Trinitas ad aliud, sicut Pater dicitur ad Filium, vel sicut unum relativum ad aliud, ergo &c.

Praeterea: si est Trinitas idem, sicut dictum est, quod trium unitas, & unitas trium est ipsa Divina essentia, quia in ea uniuntur Personae, ergo Pater est Trinitas: cum sit illa Divina essentia, in qua tres Personae sunt unitae: simili modo Filius est Trinitas, & omnes tres Personae sunt ipsa Trinitas. Sed secundum regulam August, quod dicitur de qualibet Persona singulariter, & de omnibus non pluraliter, pertinet ad essentiam, huiusmodi videtur esse Trinitas ergo &c.

Praeterea: si Trinitas relationem importat, hoc non est, nisi quia est nomen collectivum, & ideo an se relationem includit: sed hoc sta re non potest, quia minima unitas est unitas collectivi; sed maxima unitas est inter Personas Divinas, ergo &c. r.

In contrarium est August. in deFide ad Petrum, qui vult, quod in Divinis sit unitas, & Trinitas, & unitas refertur ad naturam, & Trinitas ad Personas. Sed quod respicit Personas quantum ad pluralitatem importat relatio nem, cum non plurificentur Personae nisi per relata, ergo &c.

Praeterea: 22. distin. ait Magister, quod Trinitas non dicitur secundum substantiam, sed quasi collectivum pluralitatem designat Personarum, sed quidquid est in Divinis, vel dicitur secundum substantiam, vel secundum relationem, ergo Trinitas relationem importat, ex quot secundum substantiam non dicitur. nnnIRESOLVTIO. Nomen, Trinitas, secundum sui significationem non pertinet ad substantiam: etsi in fui etymologia secundum D. Isidorum substantiam, &

relationem includat.. REsponde dicendum; quod duplici Dvia a Catholicis approbata osse dere possumus Trinitatem non dici se: cundum substantiam. In duobus enim, quantum ad praesens, essentialia sasni tionalibus distinguuntur. Primo: quia omnia dicta secundum substat cuntur de qualibet Persona singulari ter, & de omnibus non pluraliter, ut ostendit August. 5. de Trin. cap. 6. & 8. capit. 1. Rursum: quia se substantialia non est distinctio, sed solum secundum relata, ut ostendit idem August. 5. de Trin. cap. 8. Ex his duobus probari potest. Trinitatem dum substantiam non dici: nam quou adicuntur secundum substantiam, de qualibet Persona singulariter praedicatur, sed Trinitas non de qualibet Persona singulariter praedicaturi: quia Pater non est Trinitas, nec Filius Trinitas. Rursum substantia, unitatem importat; Trinitas autem distinctionem includit. Sed quae distinctionem important, non pertinent ad substantiam, ergo Trinitas secundum substantiam, non dicitur. Hasvias tangit Bontius in fine sui lib. de Trin. dicens: Oportet, quod nec Trinitas substantialiter de Deo praedicetur, non enim Pater est. Trinitas: quia Pater non est Filius, & Spiritus Sanctus; nec Filius est Trinitas, nec Spiritus Sanctus, secundum eundam modum. Quasi diceret: ex quo una Persona non est alia, quia Pater non est Filius, & Spiritus Sanctus, tunc nulla Persona est Trinitas: non igitur Trinitas secundum substantiam dicitur, cum non de qualibet Persona, singulariter praedicetur, ex quo manifesta est prima via. Secundam tangit: cum subdit: Trinitas quidem in Personarum pluralitate consistit; unitas vero in simplicitate substantiae, quod si Personae divisae sunt; substantia vero indivisa, necesse est illud vocabulum, quod ex Personis originem capit, ad substantiam non pertinere: propter quod concludit, Trinitas igitur non pertinet ad substantiam.

Propter argumenta tamen notandum, quod non omne, quod includitur in etymologia nominis, ad significatum nominis pertinet: aliter enim divisiones substantiarum essent addita menta: nam cum in etymologia nominum significantium substantiam ponatur accidens, ut in etymologia lapidis ponitur lesio pedis, si quidquid in etymologia nominis includitur, ad significatum nominis pertineret, tunc accidens esset de significatione nominum, substantialium, ut iesiq pedis esset de significat: one huius nominis, lapis, quod substantiam significat: & quia statio, quam significat nomen, est diffinitio, ut dicitur in fine 7. Metaph. in diffinitione lapidis poneretur accidens, cum includatur accidens in significato eius, propter quod diffinitio lapidis esset per additamenta, cum in ea poneretur aliquid, quod non pertineret ad essentia eius. Non igitur omne, quod ponitur in etymologia alicuius, est de significato eius, propter quod dicere possumus Trinitatem non dici secundum substantiam, licet in etymologia eius secundum aliquem modum etymolo gizandi substantia, vel essentia ponatur nam cum dicitur Trinitas idem est, quod trium unitas, ibi unitas ad essentiam refertur: habet enim duplicem etymologiam hoc nomen, Trinitas, una est, Trinitas, id est, ter unitas: & secundum hoc non solum secundum sui significatum non pertinet ad substantiam; sed etiam secundum etymologiam solam relationem indicat: nam realiter non sunt, ibi plures unitates nisi secundum relationem dictae. Alia etymologia est, ut dicatur Trinitas, quasi trium unitas quae etymologia, & substantiam, & relationem includit: nam pluralitas ad relationem refertur; unitas ad substantiam. Ista secunda etymologia est magis auntentica: nam Isidorus ponit eam ut continetur in littera. Propter quod aliqui improbant primum modum eti mologizandi, dicentes: quod a Trinitate dicitur Deus Trinus; non tamenconceditur, quod sit ter unus: igitur Thoc nomen, Trinitas, secundum sui sig

nificationem non pertinet ad substantiam, in sui tamen etymologia secundum Isidorum substantiam, & relatio nem includit.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod licet unitas importetur in recto secundum etymologiam, tamen quantum ad significationem nominis, proprie & principaliter loquendo, non pertinet unitas: nam, ut ostensum est, Trinitas secundum sui significationem non pertinet ad substantiam, licet in sui etymologia substantiam, vel unitatem includat.

Ad 2. dicendum; quod Trinitas non importat relationem explicite, sed implicite. Item non ima portat relationem quantum adid, ad quod significandum imponitur: nam Trinitas numerum quemdam importat, & numerus distinctionem significat: verum quia distinctio in Triitate est per relata, licet quantum ad id, ad quod nomen significandum imponitur, Trinitas non significat relationem, sed numerum, vel distinctionem; tamen quantum ad ea, circa quae ponitur huiusmodi Trinitas, ut quia ponitur in Divinis, vel circa Divina, in quibus est distinctio per relata, huiusmodi nomen relationem significat: & ideo secundum suum nomer non dicitur ad aliquid, quia nec explicite relationem importat: nec quam tum ad id, ad quod significandum imponitur, relationem dicit, nihilominus tamen secundum relationem dicitur modo, quo dictum est.

Ad 3. dicendum, quod Pater non est Trinitas, ut dicit August. 8. de Trin. cap. 2. & Boetius: ut patet per habita; licet sit essentia illa, in qua tres Personae uniunur. Et ad formam arguendi dicendum, quod licet secundum nominis etymologiam, Trinitas sit trium unitas, ita quod essentia ponitur ibi in recto, & Persona in obliquo, tamen quantum ad principale significatum eius non pertinet substantia: & si aliquo modo pertinet, non pertinet in recto sed in obliquo: unde Trinitas magis proprie significat tres Persona unius essentiae, quam unam essentiam trium Personarum: & quia Pate nec aliqua Persona est tres Personae unius essentiae, Trinitas vere de nulla Persona singulariter praedicatur, ut, ratio supponebat: unde Magister exponit in littera, Trinitas, id est, tres Personae.

Ad 4. dicendum, quod hoc nomen, Trinitas, non est proprie nomen collectivum, habet tamen similitudin aliquam cum ipso, propter quod collectivum dicitur: nam sicut collectis vum importat pluralitatem unitam in aliquo, sic Trinitas importat pluralitatem unitam in aliquo, differenter tamen: quia in multitudine collecta est, differentia essentialis, & modica unitas; in Trinitate autem est in distinctio secundum substantiam, & maxima unitas.