Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum in Deo sit potentia

D 1. sic proceditur: videtur, quod in Deo non sit potentia. Nam potentia secundum Phm, vel est accident: lis, vel essentialis; sed in Deo non es potentia essentialis, nec accidentalis: ergo nulla potentia in eo existit. Probatio assumptae: nam tam potentiae essentialis, quam acc identalis impe fectionem dicunt: potentia eni essentialis imperfectionem dicit: quia non est connuncta actui primo. Potentia vero accidentalis dicit imperfectionem: quia non semper est coluncta actui: sed quae imperfectionem dicunt, Deo nullo modo sunt attribuenda: ergo in eo nulla existit potentia.

Praeterea: secundum Philosopm 9. Meta. in bonis actus est melior potentia; in malis autem econverso. Cum ergo in Deo non sit nisi bonum, & sit quidquid melius est esse, quam non esse, in Deo nulla est ponenda po¬ tentia, ergo &c.

Praeterea: Deus agit per essentiam suam, sed quae sic agunt, non agunt mediante potentia; non ergo in Deo est potentia ponenda, sed sufficit ibi ponere suam essentiam, per quam agit.

Praeterea: si in Deo est pontentia, vel est potentia activa, vel passiva? Passiva non: cum in eo nulla sit materia, nec materiale. Nec etiam activa: quia huiusmodi potentia, ut vult Philosophus 5. Meta. est principium transmuta tionis in aliud: Deus autem in agendo non praesupponit materiam, nec aliquid aliud, in quod agat: ergo &c.

Praeterea: si in Deo est potentia activa, vel est sem per coniuncta actui, vel non? Si non, cum potentia perficiatur per actum, aliquam do Divina potentia imperfecta est. Si autem actui semper est coniuncta: ergo creaturae fuerunt ab aeterno, cum huiusmodi potentia sit aeterna

In contrarium est: quia non agit, nisi quod potest agere. Si ergo Primam causam, & Deum dicimus producere omnia, & facere, oportet, quod talia possit: sed non est posse sine potentia, ergo In Deo est potentia.

RESOLVTIO. In Deo est potentia activa.

REspond. dicendum, quod secundum DPVhsm 5. Meta. duplex est potentia, activa, & passiva: & quia quotiescunque aliquod nomen analogice convenit mul tis, oportet secundum suam rationem prius convenire uni eorum: quia poten tia analogice dicitur de activa, & passiva, secudum quod probat Philosophus ibidem, per prius dicitur de potentia activa, quam passiva. Et quia per se potentia respicit actum, nunquam reperitur aliquid adeo in actu; in quo non reperiatur potentiam immo magis quato aliquid est in actu, tanto est magis potens, loquendo de potentia activa: & quia Deus maxime est in actu: immo est ipse actus, cum sit ipsum esse, potissime in eo est huiusmodi potentia. Possumus autem quadruplici via manuduci ad ostendendum in Deo talem potentiam esse. Prime ratione unitatis, quia quanto aliquid est magis unum, tanto est magis potens: loquendo de activa potentia, iuxta illud, quod scribitur in 18. propositione de causis; omnis virtus unita plus est infnita, quam virtus multiplicata: & o; propositione Procli scribitur: quod Omnis potentia unitior existens est infinitio quam plurificata. Cum igitur Deus sit summe unus, potissime in eo est talis potentia. Secunda via sumitur ex eius B immobilitate. Nam quanto aliquid aliquod agens magis movet motum, tan to magis agit instrumentaliter & est minus potens. Cum igitur Deus summe sit immobilis: quia non movetur per se, sicut corpora, nec per accidens, sicut virtutes in corpore, nec ab intra sicut moventur intelligentiae, quae moventur propter finem alium a se, quem intrinsecus & secundum intellectum apprehendunt; summe erit potens: & in eo potissime est activa potentia. Tetia via sumitur ex eius universalitate quia quanto in aliquo congregantur plures rationes factivae, tanto illud es potentius. Vnde cum omnes virtutes, quae sunt in istis inferioribus generabilibus & corruptibilibus, quodammodo unitive congregentur in Sole: eo quod omnia generabilia agunt in virtute eius, dicimus ipsum esse potentiorem omnibus istis. Cum igitur in Deo congregentur rationes factivae omnium quia secundum Comm. 12. Meta. oma nes proportiones & formae, quae sunt in potentia in materia prima, sunt actu in motore Primo, & sunt in eo quasi in al tifice, & per consequens sicut ratione factivae, Deus est maxime potens: & in eo potissime est activa potentia. Quarta via sumitur ex formalitate eius: quis quanto aliquid est formalius, tanto in eo maxime est activa potentia. Vnde dicimus ignem activiorem esse ceteri elementis, eo quod sit formalior cete ris. Cum igitur Deus sit summe forma lis: quia summe in actu: immo secun c. dum Damasc. 2. lib. cap. 3. omne, quod ad Deum comparatur, respectu eius grossum & materiale invenitur: Deus ipse potissime est potens, & in eo est activa potentia.

Has quatuor vias breviter tangit Dionysius 5. de Div. nom. qui comparans Deum ad alia, dicit omnia esse in Deo sicut omnes numeri in uni tate, sicut omnes lineae incentro, sicut omnes naturae particulares in natura universali, sicut omnes virtutes corporales in anima. Ex eo autem, quod dicit omnia esse in Deo sicut numeri in unitate, tangit viam primam suptam ex parte unitatis. Nam solus ipse est vere potens, cum solus ipse sit vere unus; omnis autem creatura a vera potentialitate deficit, cum habeat rationem numeri. Ex eo vero, quod dicit omnia in Deo esse, sicut omnes lineae in centro, innuit secundam viam sump tam ex immobilitate Dei. Nam lineae & circumferentia, quae sunt circa centrum, moventur; centrum ipsum manet im mobile: quia vero subdit omnia in Deo existere, sicut naturae particulares in natura universali, dat intelligere viam tertiam, quae accipitur ex universalitate eius. Congregantur enim omnes rationes factivae istorum particularium in ipso Deo, quasi in quodam universali principio. DEx eo vero, quod addit omnia in eo esse, sicut virtutes corporales in anima pandit in nobis viam quartam, quae sumitur ex formalitate ipsius Dei. Est enim oni corpore formalior: & quia in Deo esse activa potentia sic manifestis viis ad dicendum cogimus: Postquam Dionyposuit dictos modos, concludit Deum esse principium a quo omnia existunt, in quo est omnis ordo, omnis armonia, omnis virtus.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod illa divisio non est divisio potentiae simpliciter; sed potentiae passivae & & receptivae: huiusmodi potentia in Deo non existit. Et per hoc patet solutio ad secundum: quia cum in Deo non sit potentiam passiva, sed activa, non distans ab actum, non ponimus aliquid in Deo, quod deroget suae bonitati.

Ad 3. dicendum, quod Deus non agit potentia media, quae sit differens ab essentia sua; sed sicut suum agere est suum esse, sic sua substantia est sua virtus. Vnde ponere sic ipsum agere per potentiam non est ponore, quod agat per aliquid super additum essentiae, vel ab essentia diffe¬ res.

Ad 4. dicendum, iquod potentia activa, quae supponit in quod agat, est potentia creata, non tamem propter hoc in Deo non est potentia activa: quia, non supponit in quod agat. Immo tanto ma gis est in eo potentia activa, quam in aliis, quanto magis habet rationem principij productivi, quod potest agere nullo praesupposito, quam quod requirit materiam, in quam agat. Nam sicut in materia prima potissime sest potentia passiva, & in ea secundum se non est aliqua activa potentia, sic in Deo potissime est activa potentia, & in eo non est per se aliqua possibilitas ad patiendum.

Ad 5. dicendum, quod duplex est actio, quaedam non transiens in exteriorem materiam, & est perfectio agentis: quaedam transiens, & hoc est perfectio actisemper Divina virtus fuit coniuncta actioni in Trinitate, ut intellectus suo intelligere, & voluntas suo velle. Non tamen semper secutus est effectus: quia talia procedunt ab ipso secundum ordinem suae sapientiae. Vnde sicut ab aeterno disposuit, sic in tempore producit: nec propter hoc aliquam imperfectionem in Deo ponimus, cu semper ponamus ipsum coniunctum actui interiori, qui est per¬. fectio agentis.

Rrimo: in Deo est potentia: quia summe u¬ nus. Omnis enim virtus unita plus est infinita, quam multiplicata. Secundo quantom aliquid magis movet motum, tanto magimovet instrumetaliter, & est minus potes Cum igitur Deus sit summe immobilit, quia non movetur per se, sicut corpora, nec per accidens, sicut virtutes in corpore, nec ab intra, sicut intelligentiae, summe erit potens. Tertio: quia in Deo congregantur rationes factivae omnium: quia secundum Commentatorem 12. Meta. com. 39. Omnes proportiones, & formae, quae sunt potentia in materia prima, sunt actu in primo motore. Quarto: quia Deus est magis formalis: quia magis in actu: omne enim crearum respectu eius est materiale, & grossum, ergo summe potens: sicut de igne qui est formalior.

ARTICVLVS II. Vtrum in Deo sint plures potentiae, sive virtutes?

Ecundo quaeritur: utrum in Deo sint multae potentiae?

Et videtur quod sic: quia potentia Divina est prin¬ cipium creaturarum, sed secundum Philosophum 12. Meta. principia per prima diversificantur secundum diversificationem principiorum: cum ergo quaelibet creatura reducatur in Divinam potentiam tanquam in principium proprium, coportet in Deo esse plures potentias, cum sint; plura creaturarum genera.

Praeterea: Idem & similiter sehabens semper idem est aptum natum facere, cum ergo videamus plura immediate processisse a Primo principio, pportet in eo plures potentias existere, quibus mediantibus plura producat. Nam si solum una, & eadem potentia in ipso existeret: cum semper maneret idem, semper idem produceret.

Praeterea: dici¬ mus in Deo esse velle, & intelligeret: ergo oportet in eo dare virtute, quae vultj & virtutem, quae intelligit, & ita sunt in eo plures virtutes, sive plures potentiae

Praeterea: aliqua dicimus scit, quae non vult, non ergo in eo idem est scientia, & voluntas; sed voluntas Divina habet rationem potentiae, & virtutis: cum secundum eam dicimus onia producat. Rursum Divina scientia habet rationem etiam potentiae, & virtutis: cum sit causa rerum, ut dicit Comm. 12. Meta. sunt, u ergo in Deo plures potentiae, cum sint in eo scientia, & voluntas.

Praeterea: ea, quae videmus in istis inferioribus, reducuntur in attributa Divina tanquam in ea, per quae in esse processerunt: ut ex vita Divina est omnis vita, ex eius bonitate omnis bonitas: quodlibet ergo Divinum attributum habet rationem potentiae, & virtutis: cum ergo sint in Deo plura attributa, sunt in eo plures potentiae, In contrarium est: quia secudum Aug. 5. de Trin. cap. 8. in Deo non sunt plures magnitudines, sed una magnitudo: cum ergo non sit magnitudo nisi virtutis, non erunt in eo plures virtutes, vel plures potentiae, sicut nec plures magynitudines.

Praeterea: Non est multitudo quae non sit unius particeps: ut dicit Diony. 13. de Div. nom. & habetur in prima propositione Procli: igitur omne agens per multas virtutes, & potetias reducitur in illud, quod per unam potentiam aigit. Nam ex hoc omnis multitudo participat aliqualiter uno: quia ab unitate procedit, & in unitatem reducitur. Cum ergo Deus non reducatur in aliud aliquid agens, non possumus dicere, in eoesse plures virtutes, vel plures potentias.

RESOLVTIO. In Deo non sunt plures potentiae, sive vir¬ tutes, sed una virtus, quia unum esse:

REspond. dicendum, quod si aliquod motivum habere possumus ac ponendum plures potentias in Deo, ex pluralitate actuum, qui procedunt, a Divina virtute, sumet, initium. Huiusmodi autem actus, qui ex Divina virtur te procedunt, dupliciter distinguuntur: quia quidam non transeunt in exteriorem materiam, sicut dicimus Deum intelligere per virtutem intellectivam, E vel per voluntatem. Quidam autem transcunt, sicut apparet per ea, quae in creaturis videmus per virtutem Divinam producta. Ponere autem in Deo plures potentias ratione actuum non transeun tium in exteriorem materiam non est decens: nam omnes huiusmodi: actus sunt idem, quod ipsum esse Divinum, & unam & eandem rem dicunt: propter quod non inferunt potentiarum diver sitatem: & sicut huiusmodi actus sunt, ipsum esse Divinum, & ipsa Divina substantia, sic etiam sunt idem, quod ipsa Divina virtus: unde ratio principij non reservatur in Divina virtute respectu talium nisi secundum intellectum tantum Si ergo aliquid potest facere dubium in quaesito, ipsa diversitas terum & multis tudo eorum, quae a Deo procedunt, dubium faciet: cum talia sint a Deo varia & diversa. Ideo notandum, quod uanto aliquid magis habet rationem universalis & primi, tanto magis modo unitivo comparatur ad plura. Sic enim videmus in omnibus potentiis, quod primae & universales remanet implurificatae; secundariae & particulares plurificantur. Nam si consideramus passivas potentias, invenimus materiam prima esse unam omnium habetium eam; materie autem proximae sunt ille, quae plurificantur: sic etiam est in activis poten¬¬ tijs. Nam generabilia perfecta producum tur ex Sole & ex simili in specie, ut homo ex Sole & homine, & capra ex Sole & capra. Virtutes igitur plurificatae in huiusmodi agentibus particularibus quodam modo unitivo congregatur in Sole: & quia Deus maxime est causa universalis & Prima: ideo per unicam suam virtutem potest omnia producere: respectus igitur & rationes plurificantur: eo quod non secundum eandem rationem conpositus est homo, & equus; ipsa tamen Divina virtus, vel Divina potentia implurificata consistit. Vt autem appareat unitas Divinae virtutis, & eius universalitas, notandum, quod secundum Commen. in 10. Meta. Deus respectuo rerum est in triplici genere causae. In genere causae efficientis, formalis exemplaris, & finalis. Inquantum est causa efficiens omnium, omnibus esse tradit, omnia in esse conservat, in omnibus ordinem efficit, & omnia ordinat. Prouta vero est causa formalis exemplaris omnium, in eo sunt omnia tanquam in suo exemplari. Prout vero est omnium finis, ad ipsum omnia ordinatur. Quinque ergo sunt habitudines creaturarum ad Deum. Comparantur enim omnes creaturae ad ipsum tanquam ad id, a quo esse habent, tanquam ad id, ex quo in esse conservantur, vel ad illud, per quod ordinem suscipiunt, & in quo tanquem in suo exemplari consistunt, & ad quod aquam ad fisem convertuntur. Secudum quanibet isturum habitudinum habemus; viam ad concludendum in Deo solum, unam esse potentiam: cum secundum unam quamque ipsarum concludatur Deum esse ipsum esse, & quod sua virtus est suum esse, propter quod est una pirtus eius, quod est suum esse, quod sic declaratur: nam quia Deus omnibus esse tribuit, oportet, quod in eo sit omnis ratio: essendi: propter quod est ip sum esse purum: nihil est ergo in eo aliud a fuo esse, quia si esset in eo aliquid aliud ab esse, non esset causa, quare omnia haberent esse: igitur sua virtus, uae est in ipso, nihil est aliud, quam suum esse i est igitur sua virtus una, sicut & suum esse, quia esse abstractum, & purum plurificari non potest. Secundo: quia Deus omnia conservat in esse, etiam est ipsum esse,¬ quia si non esset ipsum esse, participaret esse: & si participaret esse, ab alio haberet esse: & si ab alio haberet esse, non omnia conservaret in esse; sed ipse indigeret ab alio: conservari, Suam ergo virtus est dum esse: cum nihil sit in ipso praeter esse& quia unum est suum esse, una est sua virtus. Tertio: quia Deus omnibus ordinem tradit, oportet eum esse praeter istum ordinem; aliter enim suprase ipsum causalitatem haberet, sed omne, quod habet naturam distantem ab esse, contrahitur ad aliquod genus, & ad aliquam speciem: propter quam contractionem est pars universi, & intra ambitum huius ordinis continetur. Deus autem supra omnem talem ordinem colloca tus: eo quod omnem talem ordinem causet, est actus purus, & est ipsum esse propter quod cum sit sua virtus, sua vir tus erit ipsum esse: cum nihil sit in eo a suo esse differens, erit ergo sua virus una, sicut & suum esse. Quarto: oportet Deum esse ipsum esse, quia in eo omnia relucent: nam si non esset ipsum esse, esset contractum ad aliquod P genus vel speciem; sed quod est sic contractum; non potest esse omnium repraesentativum: est ergo Deus ipsum esse, & quia sua virt is non potest esse dif ferens ab esse: quia tunc in eo esset aliud quam esse: propter quod non esset ipsum esse, erit una sua virtus, sicut & ipsum esse. Quinto: quia Deus est id, ad quod omnia ordinantur, oportet quod ut bonum omnis boni: & quia sicut rese habent ad esse, sic se habent ad bonitatem, si in eo est omnis ratioponitatis, in eo est omnis ratio essendi, & ita est ipsum esse: & tunc idem quod prius: sua virtus est una, sicut & luum esse: eo quod sit idem sua, virtus & suum esse. Dicamus ergo, quia virtus Divina est ipsum esse Divinum, & ipsum esse est unum non plurificatum, sua virtus una & nonplurificata xistet: qua veritas ex quinque habitudinibus creatu rarum ad Deum ostensa est. Has autem quinque habitudines tangit Dionys. ult. de Div. nom. dicens: Ad eam (supp e Divinam virtutem) recte roferuntur, ei que tribuutur omnia, a qua, ex qua, per quam sunt omnia, & ordine quodam disposita sunt, sab ipsa enim sunt, omnia, inquantum omnibus dat esse: exipsa, inquantum omnia conservat: per ipsam, prout omnia ordinat: in ipsa, in quantum in ea omnia relucent: ad ipsam, quia ad eam omnia reducuntur. Et quia ex his habitudinibus concluditur Divinam virtutem esse unam universalem & primam: ait Dionysius, quia oportet nos laudare virtutem Divinam unam & omnium causam.

Respond. ad arg. Ad 1. dicendum, quod Deus est causa Prima, inquantum non eadem ratione formatur homo, & equus: sed ex hoc, ut dictum est, non arguitur multitudo potentiarum, sed multitudo rationum, sive respectuum. Ad 2. dicendum, quod illud intelligen dum est de agente naturali; non de agente per intellectum, cuiusmodi est Deus. Hoc tamen in secundo magis declarabitur.

Ad 3. dicendum, quod velle & intelligere in Deo sunt ipsum esse Divinum: & quia eandem rem dicunt, non arguunt potentiarum diversitatem. Ad 4. dicendum, quod idem est in Deo se entia & voluntas. dicitur tamen Deus aliqua scire, quae non dicitur velle propter aliam ec aliam habitudinem importatam per voluntatem, & scientiam.

Ad 5. dicendum, quod absoluta in Divinis omnia transeunt in substantiam, & non manent ibi proprie secundum aliquod commune: & ideo non sunt ibi nec duae bonitates, nec duae potentiae; sed si est ibi aliquod commune quod ibi possit plurificari, illud erit quid rationis: ideo nomina secundae intentionis, cuiusmodi est attributum: quia talia magis ex parte rationis se tenent ibi concedimus in plurali: dicimus enim ibi esse piura attributa: sed cum potentia sit quid absolutum, & nomen primae intentionis, in Deo est solum una, potentia; respectus tamem sunt multi: & ideo etiam nomina, quae a talibus respecti bus imponerentur, pluraliter: in Deo concedi possent: dicendo ibi esse plures rationes, vel plures ideas.