Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum sit dare plures Deos?

D primum sic proceditur. Videtur quod sit dare plures Deos: nam in omni genere est reperire unum per essentiam, & multa per participationem: quia semper participatum praesupponit simpliciter; sed nos videmus diversa genera perfectionum, ut pulchritudinem, & sapientiam, & huiusmodi, ergo erit dare diversa talia per essentiam, sed omne tale habet rationem Dei, ut Proclus probat, ergo secundum diversa genera entium est dare diversos ordines Deorum.

Praeterea: quanto aliquid est magis formale, tanto magis multiplicatur: videmus enim ignem, qui est formalior elementis esse in maiori quantitate, quam aliquod elementum: & corpora Supercoelestia sua magnitudine excellunt singula corpora: & Coelestes mentes secundum pluralitatem singula excellere dicuntur, secundum illud 14. de Angel Hierar. Multae enim sunt Beatae militiae super mundalium intellectuum in firmam, & coartatam superantes materialium secundum nos numerorum commensurationem: Cum igitur Deus sit maxime formalis, plures erunt Dii, qua omnia entia.

Praeterea: dicitur in lib. de generatione, quod idem manens idem sem per facit idem, ergo diversitas causatorum arguit diversitatem in causa, sed diversa sunt causata, ergo diversi sunt Dij, a qui¬ bus causantur.

Praeterea: cum universum sit perfectissimum, principia universi ponenda sunt secundum optimum modum, sed plura bona paucioribus bonis plus de bonitate continent: debemus igitur ponere plures Deos principia universi, ut in eis reservetur magis ratio boni tatis. In contrarium est: quia si ponuntur multi Dij, aut sunt eiusdem naturae, aut nion? Si non sunt eiusdem naturae, tunc si unus est Deus, alius non est: nam illequi erit Deus, habebit Divinam naturam, alius, qui habet aliam naturam, non habet bit Divinam naturam, sed quod non ha bet Divinam naturam non est Deus, ergo qui ponitur Deus non est Deus. Si autem habent eamdem naturam: cum in Deo idem sit natura, & esse; tunc habebunt esse idem, sed qui habent eamdem quidditatem, & naturam, & idem esse, sunt simpliciter unum: tunc igitur illa duo erunt unum, non erunt duo Dij, sed unus Deus. Praeterea: Deus dicitur ille, qui habet universalem influentiam, sed nihil univet saliter influit, quod non immobiliter influit: quia si influeret motum, quia omne, quod movetur, ab alio movetur: ut scribitur 7. Phys. Tunc non universali ter influeret, sed aliud haberet influentiam, super ipsum; Deus igitur est principium immobile simpliciter, sed probatur in. 8. Physicor. quod est devenire ad unum principium sic immobile, ergo &c. Praeterea: concludit Phil. in 12. Metaph. quod est unus principatus, & unus Princeps, sed iste princeps est Deus, ergo est unus Deus. Probare autem hoc per aucto ritatem Scripturae non expedit: quia tota Sacra Pagina hoc testatur.

RESOLVTIO. Non est dare plures Deos.

REspondeo dicendum, quod si repeRriuntur aliqua ita unum, quod in eis non sit diversitas: non tamen est possibile aliqua esse adeo diversa, quod in eis non reperiatur unitas: propter hoc scribitur in prima propos. Procli, quod omnis multitudo participat aliqualiter uno & 13. de Div. nom. scribitur: Nihil enim est eorum, quae sunt, quod non sit unius particeps. quia secundum eundem ibidem, iquae sunt, multa accidentibus sunt unum subiectum. iquae sunt multa numero, sunt unum spe¬ cie: quae sunt multa speciebus, sunt unit genere: quae sunt multa processionibus lunt unum principio: hoc est, quae sunt, multa generibus, sunt unum analogia: dicuntur enim diversa genere esse divers processionibus: quia secundum quod variantur genera, variantur processiones Nam in genere colorum est processus al aibo in nigrum; non autem ab aibo in dulcee, sed ab amaro: statim enim, cum variatur genus, variantur processiones, & termini. Quae autem sunt unum analogia dicuntur unum principio: quia secundum Philos. 4. Metaph. cap. 2. Vnitas analogiae est unitas attributionis: nam omnia, quae dicuntur secundum analogiam, attri buuntur alicui uni, quod est causa & prin cipium: quare alia sunt talia. Esse igitur diversa processionibus, & unum principio est esse diversa genere, & unum analogia: & quia nihil est in entibus, quod non participet unitatem aliquo dictorum modorum, concludit ibidem Dion. quod nihil est eorum quae sunt, quod non parparticipet secundum aliquid uno: si igitur est dare multos Deos, illa Deorum multitudo aliquo modo unitatem participabit: quia si nullo modo esset unum, nullo modo esset: quia quod non habei esse unum, non habet esse: ut habetur ex4. Metaph. & a Dion. ultimo de Divin. nomin. Vnitas autem ab istis multis Diis non poterit participari, nisi aliquo dictorum modorum.

Sed nullus modus habitus est conveniens; ergo non possumus ponere plures Deos Non enim possumus dicere, quod sint multa accidentibus, & unum subiecto quia sic nullum eorum esset per se existes & ita nullus esset Deus: quia Deus est, quod habet esse absolutum, purum, abstratum ab omnibus, quod innuit Aug. 5. de Trin. cap. 3. dicens: Quid plura, & plura Bonum hoc, & bonum illud, tolle hoc & illud & vide ipsum bonum, si potes, & ita Deum videbis: cum igitur Deus non sit particula tum bonum non erit bonum in subiet cto; & ita prima unitas Dijs convenire non poterit. Rursum non possumus dicere, quod tales Dij sint unum specie, & plura numero: quia ut scribitur 7. Meo taph. cap. 45. Quando aliqua sunt unum specie, & plura numero, multam haben materiam: Deus autem est actus purus cui non admiscetur aliquid de materia, nec de potentia, ut dicit Comm. 12. Metaph. comm. 39. Non igitur illi Dij erunt sic multa.

Tertio non possumus dicere, quod sint, plura specie, & unum genere: quia omnia talia per differentiam additam generi distinguuntur; si igitur reperiretur in eit talis multitudo, quilibet eorum esset con positus ex genere & differentia. Vbicunque autem reperitur compositio generis & differentiae, cum genus sumatur ab eo, quod est potentia e, & differentia ab eos quod est actuale, ut potest haberi ex 7 Metaph. Vbi dicitur: quod genus nec est potentia pura, nec est actus purus; sed est actus admixtus potentiae, & potentia admixta actui. Deus autem non est E huiusmodi: cum sit ipsum esse secundum Avic. non igitur in eis poterit reperiti unitas generis.

Si ergo aliqua unitas reperitur in eis illa unitas erit analogiae: sed nec hoc stare potest: quia cum istae unitates se habeant per ordinem, oportet quod ubi una deficit, alia incipiat. Sed ut scribi tur 5. Metaph. Vnitas generis est quasi unitas materiae: si ergo quandiu est unitas materiae, est unitas generis: & quia ubi deficit unitas generis, ibi incipit uni tas analogiae, oportet unitatem analogiae accipere ex diversitate materiae: accipiedo materiam large ad omnem materia litatem, & potentialitatem.

Ista autem diversitas ad praesens tripliciter reperitur. Primo quando unum habet materiam, cuius appetitus totus conpletur, ut corpus Coeleste. Aliud vero, cuius appetitus non totus completur, ut generabile, & corruptibile: & secun dum istum modum possunt omnia supercoelestia, & inferiora analogari in corpore: nam corpus non est proprie genus ad ipsa, sed analogum extendendo no men analogiae, secundum quod hic de analogia loquimur extenso nomine: nam corruptibile, & incorruptibile differunti plusquam genus: ut dicitur 10. Metaph. Secundus modus analogiae sumitur, quando unum habet materiam, ut corpus; aliud non habet materiam, sed materiale, ut anima, vel Angelus. Nam intelligibilia habent suum hilenchim, hoc est suum materiale, ut dicitur in lib. de causis: & sic spiritus & corpus analogantur in substantia. Tertius modus habetur exeo quod unum est per participationem tale, & habet quid materiale; aliud est per essentiam tale, & est purum: & sic bonum, & ens dicuntur analogice deCreatore & creatura. Secundum primum ana logie modum dicti Dij uniri non poterunt: quia tunc utrumque esset corpus & ita neutrum Deus. Nec iuxta secundum quia utrumque eorum haberet materiam: vel materiale, & ita non esset actus purus, & per consequens nec Deus. Necd tertio modo: quia tunc ille, qui esset per essentiam perfectus, posset esse Deus, sed ille, qui est per participationem, Deus esse non posset: non igitur est dare pluret Deos

Resp. ad arg. Ad primum dicendum quod omnia illa per essentiam habent esse unum in primo principio: non enim habent esse per se ordinata & divisa, ut Plato posuit, & Proclus: unde sapientia per essentiam, Bonitas per essentiam, pulchri tudo per essentiam non sunt tres Dij; sec unus Deus. Platonici autem, qui illum modum posserunt, nec ipsi sciverumt quid dicerent, nec patres eorum: ut dicitur in 10. de Divin. nomin. Vel possumus dicere, quod si esset ordo ille Deorum; unus tantum esset verus Deus, alij autem per participationem: unde dicitur in Proclo, quod omnis Deus participat aliquo propter unum. Ad secundum dicendum, quod illa propositio verita. tem habet in his, quae dicunt actum admixtum potentiae; sed in his, quae dicunt actum purum, vel potentiam puram, non habent veritatem: immo sicut una est potentia pura per essentiam, ita unus actus purus

Ad tertium dicendum, quod diversitas principiatorum aliquam plunalitatem arguit in causa: & nisi esset aliqua pluralitas secundum rationem in Deo aliquo modo, ex eo non haberent esse diversa causata. Ista pluralitas est pluralitas perfectionum in Deo, & idearum in ipso: nam secundum Aug. S3. q. non eadem ratio¬

ne factus est homo & equus, sed omniista in Deo unum sunt: & ideo non at guitur pluralitas Deorum, sed arguitur pluralitas perfectionum in Deo. Vel possumus dicere, quod ab eodem secundum unum modum procedendi non procedunt plura, si illa plura consequuntur totam perfectionem agetis. Videmus enim diversas species generabilium, & corrup. tibilium causari a sole: quia deficiunt a perfectione solis. Vel possumus diceret quod ab eodem agente naturaliter non progrediuntur plura; non tamen ab eodem agente per intellectum: quia potetie rationales sunt ad cpposita: & quia Deus habet in se pluralitatem idearum, est etiam agens per intellectum, deficiunt aperfectione sua, res, poterit diuersas res producere.

Ad quartum dicendum, quod pluret Dij non sunt plura bona, quam unus Deus. Et ratio est: quia quid quid Bonitatis habet unus, habet & alius, & easdem bonitates: quia si non; ille, cui deficeret aliqua bonitas, non esset Deus. Vnde ista est una ratio, per quam probat Damasc. unum esse Deum 1. lib. cap. 5. Quia illi plures Dij, qui ponuntur, vel differunt vel non? Si non differunt? Sunt unus Deus Si differunt? Tunc aliquam perfectio nem habet unus, quam non habet alius; & ille, cui deficit illa perfectio, non est Deus.

ARTICVLVS II. Utrum Deo conveniat pluralitas attributorum?

SEcundo quaeritur: utrum Deo conveniat pluralitas attributorum? Et videtur quod non: quia cum Deus sit summe unus, & omnis pluralitas unitatis extra repugnet, nulla pluralitas debet ei attribui, sed pluralitas attributorum est aliqua pluralitas, ergo &c.

Praeterea: huiusmodi attributa habet rationem perfectionis sed perfectiones non ponimus, nisi in perfectibili, perfectibile autem est in potetia ad perfectionem, Deus autem est actus purus, cui non admiscetur potentia, ergo &c. Prae terea: secundum Damasc. lib. 3. cap. 14. Diversitas actionis indicat diversitatem nature, & diversitas naturae diversitatem actionis, sed in Deo non est diversitas na turae, ergo nec actionis: esset autem pluralitas actionis, si poneretur pluralitas attributorum: quia cuilibet attributo conpeteret actio sua, vel esset otiosum, ergo &c.

rIn contrarium: quia Aug. de Trin. lib. 6. cap. 7. ait: Quod Deus multipliciter quidem dicitur: quia dicitur Magnus, bonus, sapiens, Beatus, verus, & quid quid aliud. scilicet perfectionis, Non in digne dici videtur, sed haec sunt plura attributa, ergo plura attributa Deo conveniunt.

Praeterea: secundum Phil. 4. Metaph. ubicumque est reperire magis, & minus, ibi est reperire simpliciter: sed ponitur magis, & minus potens: & magis, & minus sapiens: ergo reperitur simpliciter potens, & simpliciter sapiens, ergo &c.

RESOLVTIO Pluralitas attributorum Deo ex perfectione sua, convenit.

REspondeo dicendum, quod pluralitas attributorum Deo competit. Hoc autem est investigare ex eius perfectione: nam ex eo quod Deus est perfectissimus, perfectiones omnium generum congregantur in eo: propter hoc de Deo dicitur 5. Metaph. quod aliquid est perfectum universaliter, in quo sunt perfectiones in unoquoque genere, & quod nihil est extra illam: quasi diceret: quod non est aliqua perfectio in aliquo genere, quae non contineatur in perfectione primi principij: & quia huiusmodi perfectiones attributa sunt, oportet nos ponere pluralitatem attributorum in Deo ex perfectione sua.

Et ut hoc magis pateat: sciendum, quod perfectio Divina a nobis maximesecudum remotionem cognoscitur: quia ut dicitur 2. de Ang. Hierarc. cognoscere per negationem est id, quod est potemtius in natura Divina. Sunt autem tria increaturis, que perfectionem indicat, per quorum remotionem habetur Divinaperfectio. Primum est: quia creatura non est infinita: & ex hoc quamdam perfectionem contrahit: nam secundum Philos. 3. Physic. Infinitum non habet rationem perfecti, nec totius: Deus autem ex hoc est perfectissimus: quia est infinitus. Dicitur secundo creatura perfecta ex eo quod attingit ad propriam specien: unde dicitur 7. Phys. comm. 18. Quod

unumquodque perfectum est, cum attinigit propriae virtuti: & in 2. Phys. comm 23. Habetur: quod non dicitur aliquid esse tale, sive habere perfectionem talem donec habeat speciem illius. Deus autem modo contrario dicitur esse perfectus: co quod ad nullam determinatur speciem, neque genus. Tertio modo accipitur per fectum in creaturis ex eo quod quodlia bet creatum intra propria principia continetur: unde diffinitio dicitur perfecta, quando illa principia perfecte exprimit. Deus autem modo contrario perfectus dicitur: quia non inter aliquos terminos continetur: omnia autem ista innuit bre viter Dion. 13. de Divin. nom. dicens quod: Deus est perfe tus: quia omnem excessum, & omnem infinitatem, est terminans. Et hoc quantum ad primum: quia perfectus ratione infinitatis, & non ratione finitatis: & sequitur: Vltra omnem terminum explicatus. Quantum ad secundum: quia ad nullum terminum speciei, vel generis reducitur. Et subdit: Nec ab ullo captus, aut comprehensus. Quantum ad tertium: quia intra nulla principia constitutiva clauditur, nec comprehenditur. Ex B hoc autem quod Deo convenit ultimo assignatum: quia intra nullos terminos clauditur, non solum una perfectio, sed multe perfectiones ei competunt: quia si solum una ei competeret, intra illius perfectionis terminos clauderetur. Ex eo autem quod convenit ei, secundum quod non continetur in genere, nec in specie, non solum perfectiones plures utputa omnes, quae sunt in eodem genere, sed perfectiones omnium generum ei competent: quia si solum alicuius generis ei competerent: tunc extra illud genus se non extenderet. Ex eo autem quod Divinae perfectioni competit primum: quia est quid infinitum, non solum perfectiones omnium generum, vel omnes perfectiones, quae actu reperiuntur, quae finitae sunt, Deo competent, sed etiam om nes possibiles existere, quae sunt infinitae: & quia secundum quamlibet perfectio nem potest sumi aliquod nomen, sive aliquod attributum, infinita attributa eiconveniunt, & ipse est infinitorum nomi num: bene igitur dicit Dion. 12. de Divin. nomin. Deus, qui infinita habet nomina, ut Sanctus Sanctorum, ut Rex regnantium &c. Nobis laudandus est.

Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod illa pluralitas attributorum in Deo est modo uno: & ideo eius unitati non repugnat: unde 6. de Trin. cap. 7. dicitur de Deo: Eadem magnitudo eius est, quae sapientia: non enim mole magnus est, sed virture, & eadem bonitas, quae sapientia, & mag. nitudo, & eadem veritas, quae illa omnia: & non est ibi aliud Beatum esse, & aliud magnum, aut sab entem, aut verum, aut bonum, aut omnino ipsum esse. Ad secundum dicendum, quod quando perfectio est differens a per fectibili realiter, habet veritatem quod dictum est, sed hoc non est in proposito. Ad tertium dicendum, quod sicut in Deo. est pluralitas attributorum uno modo: itaest ibi pluralitas actionum, quae competunt attributis uno modo: nam sicut ibi dem est essentia, quod sapientia, & scieia: ita ibidem est sapere, quod esse, & scire.

ARTICVLVS III. Utrum pluralitati attributterum respondeat ali¬ quid in re?

AD tertium sic proceditur. Videtur quod pluralitati attributorum nihil respondeat in re: quia si pluralitati res ponderet aliquid in re, tunc ipsa attributa essent in re modo pluri: sed dictum est, quod sunt ibi modo uno, ergo &c. Praeterea: si intellectus videns Deum perfecte ipsum comprehenderet, ei imponeret unum nomen: & ideo quia Deus se perfecte comprehendit, uno solo Verbo secundum Ang. dicit quidquid dicit: & facit quidquid facit, ergo tota causa pluralitatis nominum, & attributorum est ex parte intellectus nostri solum. Praeterea: Cemm. 12. Metaph. Vult, quod in propositionibus de Deo formatis sit distinctio solum secundum acceptionem intellectus, ergo idem, quod prius

In contrarium est: quia bonum in creaturis causatur a Bonitate Divina; & pulchritudo a pulchritudine, sed hoc non esset, nisi ista vere essent ibi, ergo eis respondet aliquid ex parte rei.

Praeterea quod est per essentiam, est verius, quam quod est per participationem, sed Deus est per esse tiam omnes tales perfectiones; creaturae veeo per participationem: sed cum intelligimus eas in creatura, respondet eis aliquid in re. ergo multo fortius cum intelligi mus eas in Deo: ubi veriori modo sunt,

RESOLVTIO. Attributorum Dei oluralitati aliquid ex parte rex debet respondere.

REspondeo dicendum, quod nominibus Dab intellectu impositis non respon dere aliquid inire tripliciter contingit. Primo: si intellectus est vanus. Secundo: sifalsus. Tertio: si ipsa nomina, plura ab intellectu imposita sunt Synonyma. Tunc enim intellectus dicitur vanus, quando fingit ea, quae non sunt in rerum natura: sicut fingendo hircoc ervum, vel chimeram:, & talibus nominibus non respondet aliquid in re: quia ipsae res non sunt. Intellectus autem dicitur falsus, quando componit non composita, vel dividit non divisa, unt potest patere ex 3. de Anim. & quando sic se habet, quod dicit aliqua inesse alicui, quae non insunt: utputa dicit Teonem esse bipedem, & intelligetem, talibus non respondet aliquid in res non quia ipse Teo non sit: sed quia in ipso Teone, sive in ipsa re tales perfectiones non reperiuntur. Tertio modo hoc potest contingere, quando ipsa nomina sunt Synonyma. Nam in talibus, & si ipsa res sit, quae sic nominatur, & si illa perfectio, a qua Synonyma imponuntur, sit in re: dicitur pluralitati nominum ex par te rei nihil respondere: quia cum plura sint nomina, una est tamen res, & uno modo se intellectu representat in impositione illorum nominum. Plura autem nomina de Deo dicta de necessitate habent in ipsa re Divina fundamentum..

Non enim possumus dicere, quod eis non respondeat aliquid in re: quia intellectus est vanus, & ipsa res non existit: nam secundum Aug. 5. de Trin. cap. 2. Deus verissime dicitur esse. Rursum non possumus dicere talibus nominibus non respondere aliquid ex parte rei, ex eo quod petfectiones per ea importatae Deo non competant: nam secundum Aug. 15. de Trinit, cap. 5. Omnia ista nomina quae dignitatem important, digne Deo dicuntur competere. Et Comm. 12. Metaph. ait: quod vita, & scientia proprie dicuntur de Deo. Tertio non possumus dicere haec nomina Synonyma esse: D nam cum a diversis rationibus imponantur, plura nomina de Deo dicta non erunt Synonyma: propter hoc Comm. Ibidem ait, quod vivum, & vita, & huiusmodiin Deo non significant idem omnibus modis, sicut significant nomina Synonyma. Cum igitur non possit intelligi pluribus modis pluralitati nominum respondere aliqeid ex parte rei, nisi modis dictis, qui Deo non conveniunt, asserendum est pluralitati attributorum Dei respondere aliquid ex parte rei¬.

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod non oportet attributa esse in Deo modo pluri, ad hoc, quod tex parte rei attributis aliquid respondeat, sed sufficit quod una & eadem res aliter, & aliter apprehendatur: ut est in proposito. Ad secundum dicendum: quod quia una; & eademeres, ut essentia Divina, ab intellectu nostro non capitur secundum unam rationem, de Deo diversas conceptiones. formamus: & cum secundum unam conceptionem appreheditur, imponitur ei unum nomen: & cum secundum aliam aliude propter hoc, quod ipsa res respondet omnibus nomi¬

nibus impositis, argumentum magis concludit oppositum, quam propositum, Vel possumus dicere, quod non arguit ratio huiusmodi attributis aliquid ex par te rei non respondere, sed solum concludit, quod cum res sit una, & simplicissima, huius pluralitatis ratio non solum potest sumi ex parte rei, quod sola res sit causa huius pluralitatis: sed etiam sumitur ex parte intellectus nostri. Ad tertium. dicendum, quod non intendit Comm. dicere huiusmodi nominibus de Deo dictis non respondere aliquid ex parte rei: cum ipsemet dicat ibidem ea Deo pro¬

prie competere, & Synonyma non esse: sed solum: intendit negare a Deo diversitatem, & compositionem.

ARTICVLVS IIII. Vtrum Divinis attributis respondeat aliquid ex¬ parte rei ut proximum fundamentum:

Vide Auctores supra citatos. Varto quaeritur: utrum istis attributis respondeat aliquid ex parte rei, ut fundamentum proximum, vel remotum? Et videtur, quod remotum: quia secundum Dion. 12. de Div. nom. Deum laudamus ut regem, qui est legis, & ordinis distributor: laudamus ipsum ut Dominationem: quia pulchrorum, & bonorum est perfecta, & omnimoda possessio: laudamus ipsum ut Deitatem: quia omnia videt providentia, & circunspicit bonitate perfecta. Ergo nomina Deo competunt ratione effectuum, non igitur Deus erit immediatum fundamentum significationis nominum, sed effectus.

Praeterea: Hugo in comm. super Angel. Hierar, cap. 1. ait: & uod quemadmodum infirmi oculi solem nube, tectum libere conspiciunt, qui coruscum eius lu¬ men intueri non possunt, sic etiam de Divino radio, quod oportet ipsum Sactorum velaminum esse circumvelatum, ut Deus in telligamus. Et idem Dion. ait: Neque possibile est aliter nobis lucere Divinum raditum nisi varietate Sacrorum velaminum anagogice cicumvelatum? Sed sicut intelligimus aliquid, sic illud significamus, igitur nomina, per quae nominamus Deum in via, immediate significabunt huiusmodi varietates, per quas velatur Divinus radius: non igitur immediatum fundamentum habebunt, Divinam essentiam.

Praeterea: dicitur 2. de Angel. Hierar. Negationes in Divinis sunt verae: affirmationes sunt, vero incompactae. Sed ita videmus in rebus creatis, quod affirmative propositiones perfectionem denotantes non dicuntur incompactae: quia illis perfectionibus immediatum fundamentum respondet res creata: cum igituraffirmationes de Deo dicantur incompactae, eis ut immediatum fundamentum non respondebit essentia Divina.

In contrarium est: quia si significationes nominum semper immediate funda, rentur in effectibus, omnia dicta de Deo dicerentur transumptive, sed ut habitum est per Comm. 12. Metaph. Vita & scientia proprie dicuntur de Deo, ergo &c. Praeterea: talia nomina non digne dicerentur de Deo; sed ut habitum est per Aug. 6. de Trin. cap. 7. & 15. cap. 5. Talia digne de Deo dicuntur, ergo &c.

RESOLVTIO. Attributis quantum ad perfectionem conceptam, respondet ex parte Dei immediatum fun¬ damentum, non quantum ad modum concipiendi nostrum.

REspond. dicendum, quod quaestio est, de significatione nominum. Philosautem in 8. Metaph. quaerit quid nomen significet, utrum aggregatum, vel formam sive perfectionem? Et solvit quod significat utramque non una ratione dictum, sed quasi ad unum, hoc est, per quamdam analogiam: quia unum per prius, aliud per posterius. Et exponit Comm. quod per prius significat formam, ex conseque i aggregatum. Et ratio huius est secundum eum: quia nomen non significat rem, nisi secundum quod est in actu: & causa actus in composito est forma. Ista autem ratio super hoc fundatur: quia ut habetur ab eodem 7. Metaph. Qui non diffinit non imponit nomen, oportet ergo quod nominis impositio fiat secundum conceptionem intellectus; intellectus autem non intelligit rem, nisi secundum quod in actu, cuius actualitatis causa est forma: ideo forma est per prius per nomen significata. Declarato, quod nomen significat aggriegatum & formam: sed formam per priuus, aggregatum ex consequenti: non est in conveniens unum & idem nomen unam & eamdem rem significare principaliter, & transumptive; aliter tamen, & aliter. Sicut videmus hoc nome lux diversis respectibus significare Spibritualem substantiam principaliter, &

transumptive: nam secundum Aug. 4 sup. Cen. ad litt, nomen lucis proprie Spiritualibus competit. Ambros. tamen videtur velle, quod nomen lucis a corporalibus ad spiritualia sit transumptum, quod utrumque verum est. Nam in nomine lucis duo est considerare: illud cui nomen est impositum, & sic cum homines talia nomina imposuerint, quibus per se, & primo corporalia innotescunt, corporalibus primo fuit impositum tale nomen: & quantum ad hoc spiritualibus competit transumptive. Sed si consideramus illud, a quo nomen est impositum: quia imponitur a quadam manifestatione, tanto magis nomen lucis competie spiritualibus, quam corporalibus, quanto manifestatio intellectivae est verior ma nifestatione sensitiva. Vterque ergo in hoc verum dicit, & Ambros. & Aug. sed tanto verius Aug. quanto consideratio per se in significatione nominis potior est consideratione per accidens: quia considerare formam, & illud, a quo nomen imponitur, est melius, & magis per se, quam considerare aggregatum, & id, cui est impositum nomen. Et sicut diximus de luce respectu corporalium, & spiritualium: sic dicendum est de om nibus Divinis attributis. Nam hoc quod dico: Sapientia, duo significat. Primo, & principaliter perfectionem ipsam; ex consequenti, & secundario significat talem perfectionem in aggregato, ut in crea tura, sive a creatura participatam. Et ideo sapientia quantum ad ipsam perfectionem, quam importat proprijssimo Deo competit:nam verius talis perfectio est in Creatore, quam in creaturis, & in causa, quam in causato; unde & Dionys. U de Dive nomi dit: quod abundanter, & substantialiter ea, quae sunt causatorum, praeinsunt causis. Si autem consideramus secundum significatum huius nominis: Sapientia: quia impositum est sapientiae participatae, sic competit Deo similitudinarie, quae similitudo dupliciter colliigitur. Primo per remotionem: nam sicut aliquas creaturas dicimus esse sapientes, quia non sunt stultae: ita & Deus Sapiens dicitur, quia dementia caret. Secundo positive: quia ad modum Sapientis se habet, in quantum agit, vt Sapiens ageret. Qudam autem tertium modum addunt, ut dicatur sapiens: quia sapientiam, causat. Sed ista additio non est propria isti modo: nam cum Deus sit agens principale per intellectum, & insagendo assimilet sibi cuncta, quae agit; oportet perfectiones cunctorum, quae causat, vere & proprie reservari in ipso: propter quod & Procius ait: quod omne causatum manet in causa sua, & procedit ab ipsa, & convertitur ad ipsam. Manet; inquantum causati perfectio verius reservatur in causa: procedit: quia perfectio causati distinguitur a perfectione causae: convertitur: quia perfectio ipsius ordinatur ad perfectionem causae: igitur in nominibus perfectionem simpliciter importamtibus dicere Deum esse talem, quia talia causat, est dicere ipsum in se perfectionem talem verissime continere. Et secundum istos duos modos loquendi de significatione nominum de attributis Divinis diversi diversimode sunt locuti. Nam Avic. & Rabi Moyses magis attendentes fecundum significatum nominis dixerumt tales perfectiones Deo non competere proprie: nam Deus est ipsum esse. Quod autem dicitur Deus est Sapiens, & pulcher, hoc est vel per remotionem: quia in eo non est turpitudo, & ignorantia, vel quia ad modum talium se habet. Aug. autem, & Dion. & alij Sancti, ut potest patere ex auctoritatibus allegatis, considerantes principale significatum nominum dixerunt tales perfectiones verissime in Deo esse: tanto ergo verius dixerunt Sancti, quam illi, quanto conside ratio principalis, & per se est potior confideratione ex consequeti & per accidens. Hoc viso, quantum ad unam parte quaestionis patet solutio: nam cum quae ritur: utrum Divina essentia ut immediatum fundamentum respondeat signi¬ ficato talium nominum? Dicendum, quod si consideramus secundarium significatum nominum, secundum quod talia nomina transumptive Deo competunt, patet quod immediatum fundamentum talium sunt ipsi effectus, a quibus ad Divina transumuntur nomina. Sed utrum quantum ad principale significatum nominis, ut quantum ad ipsam perfectionem, essentia Divina respondeat, vt immediatum fundamentum? Dubium est.

Quidam autem sic distinguunt, quod conceptionibus intellectus aliquando respondet res ipsa, ut immediatum fundamentum, sicut conceptioni hominis, & cuilibet alij significanti primam impositionem secundum res naturales. Aliquando hoc, quod significat nomen, sive conceptio intellectus, non immediate fundatur in re, sed in aliquo existente in mente: nec est similitudo rei existentis extra animam, sed est aliquid, quod consequitur ex modo intelligendi rem, quae est extra animam, sicut sunt nomina secundarum intentionum, vt genus, species, & huiusmodi. Et ad istum modum reducuntur omnia, quae ex modo intelligendi consequuntur, sicut abstractio mathematicorum: quia intelligunt lineam existentem in materia, non prout est in materia. Tertio conceptioni intellectus aliquando nihil respondet in re, ut conceptioni chimaerae, dicunt ergo quod quia istae perfectiones verissime sunt in Deo, respondet res Divina, ut fundamentum conceptionum talium: ut homo respondet conceptioni de homine& non ut res respondet conceptioni generis, sive conceptioni mathematicorum quia haec non se habent, ut immediatum fundamentum. Sed si istud esset bene dictum, non esset dare causam quare affirmationes in Divinis sunt incompactae: si adeo proprie huiusmodi attributa enuntiarentur de Deo, sicut perfectiones naturalium de rebus naturalibus praedicantur: immo magis proprie, inquantum tales perfectiones veriori modo in Deo existunt.

Et ideo dicendum, quod inter cetera non possumus invenire adeo simile, sicut invenimus in mathematicis. Vnde concedendum est, quod sicut res naturales respondent conceptioni mathematicorum: ita suo modo res Divina respon¬ det conceptioni attributorum: & ista est via Comni. 12. Metaph. ubi tales conceptiones conceptionibus mathematicorum assimilat. Quod sic declaratur: quia cum intelligo lineam mathematicam, isti conceptioni intellectus quantum ad rem respondet linea naturalis etiam ut fundamentum immediatum: quia linea¬

nathematica esse habet in re naturalis Sed quantum ad modum intelligendi non respondet ei aliquod immediatum fundamentum: in re: quia licet linea mathematica sit in re naturali, & illam incelligam: tamen non habet esse sine materia quali, vel sensibili: tamen sine ma teria quali & sensibili illam intelligo: & licet isti modo intelligendi res immediate non respondeat; respondet tamen mediate: quia in ipsa re est quod sic intelligi possit, cum quantum possit separaria quali, & imaginabile a sensibili. Ita est ex parte ista: cum intelligo Sapientiam, Divinam: quantum ad rem intellectam, ut immediatum fundamentum, respondet ipsa Divina essentia, in qua verissime talis perfectio existit. Sed quantum ad intelligendi modum non respondet Divina essentia ut immediatum fundamentum: quia non est eo modo Sapientia in Deo, ut nos intelligimus: unde non assimilatur conceptionirerum naturalium, sed magis conceptioni mathematicorum, quae conceptio nec penitus immediatum fundamentum habet in re, nec penitus mediatum: sed quantum ad rem habet immedia:um, & convenit cum naturalibus: quantum ad modum habet mediatum, & convenit cum secundis intentionibus. Et ideo si solum distinguimus, quod conceptioni intellectus aliquando respondet immediatum fundamentum in re, aliquando mediatum, aliquando nullum, & non adderemus quartum membrum, scilicet, aliquando medio modo inter mediatum, & immediatum, non proprie haberemus, quomodo Divina essentia respondet, ut fundamentum conceptionibus intellectus.

Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod secundum diversas perfectiones repertas in creaturis Deum diversimodem laudamus: non tamen vult Dion. quod illae perfectiones verissime in Deo non existant: cum habitum sit secundum eum quod ea, quae existunt in causatis, abundantius existunt in causis. Ad secundum dicendum, quod non vult negare Hugo, quod perfectiones, quas de Deo cognoscimus per creaturas, verissime sint in Deo; sed vult ostendere, quod illas perfectiones in ipso vere videre non posiumus: & ideo magis negat modum intelligendi nostrum habere immediatum fundamentum, quam ipsum conceptum. Propter hoc patet solutio ad tertium: quia affirmationes dicuntur incompactae ratione modi intelligendi,

ARTICVLVS VLTIMVS. Vtrum pluralitas attributorum sit solum ex pars te intellectus nostri?

TEtimo quaeritur unde contingat ta¬ lis pluralitas? Et videtur, quod totum habeat esse ex parte intellectus nostri: quia ex hoc plura nomina Deo imponuntur, ut habitum est: quia intelletus deficit a plena Dei cognitione, ergo &c.

Praeterea: si ex ipsa re contingeret talis pluralitas, ergo attributa differrent secundum rem; sed, vt habitum est, per Aug. Omnia talia sunt vna res, ergo &c.

In contrarium est: quia si huiusmodi pluralitatis nullo modo res causa esset, sequaeretur quod nullo modo res conceptionibus talibus responderet, vt funda, mentum.

RESOLVTIO. Pluralitas attributorum ex excellentia Divina, & intellectus nostri limitatione pensatur.

REsp. dicendum secundum quosdam, quod huiusmodi pluralitas est exparte intellectus nostri, & aliquomodo ex parte rei: nam ista pluralitas non contingit nisi ex hoc, quod res, quae Deus est, superat intellectum nostrum: & ideo quia intellectus noster vna conceptionem non potest plures modos concipere de Deo, ei imponit diversa nomina. Est autem duplex causa: quare intellectus noster diversimode Deum nominat. Vna: quia per creaturas Deum cognoscit: & quia perfectiones, quae in Deo unum sunt, in creaturis diversificantur, diversimodem nominantur. Secunda est: quia dato, quod Deus immediate cognitionem suam intellectu imprimeret: quia intellectus noster deficit a Divina simplicitate, diversimode illam impressiionem reciperet, & Deum nominaret diversis nomi¬ nibus. Sed si intellectus noster Deum per se ipsum videretimmediate, ei ampone ret unum nomem, quod erit in Patria unde dicitur Lachariae ult. In inla die erit Dominus vnus, & erit, nomen eius vnum: & illud homen non solum significaret sapientiam, aut bonitatem; sed omnia ista includeret. Addunt tamen, quod si intellectus secundum conceptionem. quam habet de Deo, ei nomen imponeret, nominaret ipsum multis nominibus: quia totam Divinam essentiam non comprehenderet: unde & Chrys. dicit Augeli laudant Deum, quidam ut Maiestatem, quidam ut Bonitatem, & sic de singulis.

His visis concludunt, quod huiusmodi pluralitas est ex parte Dei, & ex parte intellectus nostri: sed ex parte intel lectus nostri est quantum ad causam: quia tota causa pluralitatis est intellectus noster: sed quantum ad modum est etis ex parte rei: quia haec Deo attribuuntur non solum secundum intellectum: sed quia etiam in ipsa re tales perfectiones existunt. Hoc autem licet aliquam veritatem contineat, non tamen est beni dictum: deficit enim tribus.

Primo: quia supponit impossibile: quia nunquam nomen imponitur, nisa mediante conceptione: & ideo nomi na immediatius repraesentant conceptionem, quam rem: nec unquam reprae sentant rem nisi mediante conceptione, si ergo sine conceptione nomen rei imponeretur, nomen significaret rem, & non significaret conceptionem, quod est inconveniens. Secundo deficit: quia si intellectus immediate videret Divinam essentiam, & mediante conceptione sua ei nomen imponeret, uno modo eam nominaret: nam, cum nomen repraesentet conceptionem intellectus, & concep. tus intellectus formetur ex visione intel lectus, siue ex, actu eius: quia tunc esset una visio, esset unum conceptum, & esset unum nomen: tamen diversi intellectus ei imponerent diversa nomina: quia nullus comprehendit Divinam essentiam. Ideo alio alius plus intelligit, & illud, quod intelligit unus, est aliud ab eo, quod intelligit alius: & ideo nominatio est alia, & alia. Propter hoc significanter dicit Chrysost. Aliqui laudant Deum, ut Matestatem: aliqui scilicet alij, Vt Bonitatem. Ter tio deficit:, quia dicunt, quod tota causa est ex parte intellectus nostri, quod etiam non est verum: nam ut ipsimet concedunt, ista pluralitas non convenit, uisi exeo quod intellectus noster deficit a coprehensione Divinae Maiestatis: sed nunquam intellectus noster deficeret, nisi illa superaret: quia ergo contingit ista pluralitas ex improportione intellectus ad Deum, improportio autem includit excellentiam inuno extremo, & defectum in alio: utrumque debemus dicere causam esse huiusmodi pluralitatis, Divinam excellentiam, & defectum intellectus nosri¬

Et propter hoc dicendum est aliter, quod cum quaeritur qualiter contingit ta lis pluralitas? Dicendum, quod pluralitas sta tripliciter potest assignari. Primo ex parte obiecti. Secundo ex parte subiecti. Tertio ex parte causae. Ex parte obiecti habet esse ex ipsa Divina esse itia, qua respondet ut immediatum fundamentum conceptionibus talibus, in qua significata talium conceptionum verissime continentur. Ex parte subiecti provenit ex intellectu nostro, in quo talis pluralitas, ut in subiecto, esse habet. Ex parte causae eontingit ex utroque: nam Divina essentia est causa huius: quia propter sui excellentiam superat intellectum nostrum. Et etiam est causa ex parte intellectus nostri: quia deficit a perfecta cognitione eius, & superatur ab ipsa: unde Anselm. Prosolog. 14. Assignans causam: quare non intelligimus Deum sicut est, tam defectum intellectus nostri, quam excellentiam Divinae essentiae dicit causam existere: unde ait: Cur hoc Domine, cur hoc Quod scilicet te videre non possumus sicuti es, Tenebratur oculus in inirmitate sua: aut reverberatur a fulgore tuo. Sed certe, & tenebratur in se, & reverberatur a te. Vtique & obscuratur sua brevitate, & obruitur tua immensitate: vere contrahitur angustia sua: & vincitur amplitudine tua. Non tamen propter hoc intellectus noster est falsus. Sed acut intelligendo rem mathematicam intelligit rem, quae est; sed non prout est, & tamen abstrahentium non est mendacium: quia abstrahendo lineam mathematicam a materia sensibili non mentitur intellectus, licet modum actualem essendi rei non retineat propter abstractionem: ita intelligendo Divinam sapientiam: quia sapientia maxime est in Deo, licet non intelligat eo modo, quo est in Deo, propter sui defectum, sicut, abstrahentium non erat mendacium, sic deficientiem non est mendacum. Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod intellectus non deficeret a Dei cog nitione, nisi Divina essentia intellectum nostrum superaret: & ideo utrumque est in causa, quia illa superat, & quia ille deficit. Ad secundum dicendum, quod non oportet attributa differre realiter ad hoc, quod ista pluralitas habeat esse, sed sufficit rem ipsam esse tantae excellentiae, quod ab intellectu nostro comprehendi non possit: ut eam pluribus nominibus nominet.