Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum generatio distinguat in Divinis?

AD 1. sic proceditur.

Et videtur quod generatio in Divinis non distinguat quia ut dicitur 15. de Trin. cap. 14. Pater genuit Verbum sibi aequale per omnia: non enim se ipsum integre, perfecteque dixisset, sit aliquid minus, aut amplius esset in eius Verbo, quam in ipso. Si igitur per generationem Filius habet quidquid Pater habet, per generationem non distinguitur ab eo sed unitur ei.

Praeterea: generatio est assimilatio in natura: unde dicit Damasc1. lib. cap. 8. quod Est opus naturae. Sed assimilatio importat unitatem non distinctionem, ergo &c.

Praeterea: gene Bratio vel terminatur ad naturam: secun¬

In contrarium est Damasc. 1. lib. cap. 2. qui ait: Confitemur quod Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus omnino unum sunt dum quod scribitur 2. Phys. Ceneratio est via in naturam: vel terminatur ad esse: quia ut scribitur 5. Phys. Ceneratio est mutatio ex non esse in esse, ergo si Filius distinguitur a Patre per generationem, vel erit distinctio in natura, vel in esse; sed neutro modo est possibile, ergo &c.

Praeterea: agens, & patiens, & omnino producens, & productum in principio sunt dissimilia, in fine similia: cum igitur non sit ibi principium, & finis, nec fieri; sed totum perfectum, semper generatio ibi assimilabit, & nunquam distinguet. excepta ingeniti, & generationis, & processionis proprietate: & eodem libro cap. 10. scribitur: Quo fit, ut omnia, quae Pater habet, Filij sint, hoc uno excepto, quod ingenitus non est sed hoc non esset nisi generatio distingueret, ergo &c.

Praeterea: scribitur in: de Anim. quod Nihil se ipsum generat sed salvat; sed hoc non esset, nisi generatio distingueret, ergo &c.

RESOLVTIO. Qeneratio, utpote relationem dicens, in Divi¬ nis distinguit.

REspond. dicendum, quod difficultas huius quaestionis est: quia ma gis videtur quod debeat distinguere essentia, quam relatio; & tamen videmus in uno, & eodem supposito esse diversas essentias, ut in Filio carnali. Si igitur ille diversae essentiae, & oppositae: quia una est per modum actus, & alia per modum potentiae, compatiuntur secum unitatem suppositi, & videtur quod multo fortius duae relationes oppositae possint esse in uno supposito: quia Relatio habet minimum de esse, ut dicit Comm. in 12. Metaph. & ita eadem Persona respectu eiusdem poterit esse Pater & Filius. Propter hoc notandum, quod tam relatio quam essentia semper distinguit: cum de magis principali significato re lationis est distinguere, quam essentiae, Et ratio est: quia essentia per se & primo dat esse, & ex consequenti distinguit: & ideo dicit Avic. in 1. p. Metaph. suae, quod primum, quod ab intellectu concipitur, est ens & esse, & secundum istum modum dictum est: quod unum se habet per additionem ad ens; non quod aliquid sit ens, quod non sit unum. Sed quia prius intelligi eturens, quam unum, & posterius se habet per additionem ad prius; & noe converso. Et quia inquantum essentia habet rationem unitatis distinguit: cum unum sit in se indivilum & ab alidivisum. Si prius est ens quam unum ex principali significatione essentiae non est distinguere, sed dare esse. In relatione autem non est ita, immo de suo prin cipali, & proptio significato est distin guere: cum tota ratio relationis sumatur per comparationem ad opposita quia relativorum esse est ad aliud se habere. Et ideo non sumitur ratio relationis per id, quod inest; sed per id quod refertur: & ideo dicit Aristot. 5. Metaph. quod Scientia non refertur ad scientem, sed ad scibile. Et si respectu oppositi relatio habet distinguere, de principali suo lignificato erit distinctio: & ideo licet utrumque distinguat, tamen relationis est magis proprium distinguere quam essentiae.

Et quod dicitur quod habet minimum de esse: est ratio in contrarium, quia ex hoc sequitur, quod proprium eius sit distinguere: quia eius esse est ad aliud sel habere: propter quod dicitur habere mi nimum de esse. Et quamvis tam essentia, quam relatio distinguat realiter; im peditur aliquando ista distinctio per accidens, tam ex parte essentiae, quam relationis. Ex parte essentiae: cum tales essentiae, quae secundum quod huiusmodi non sunt aptae natae habere esse diversum, & hoc est, cum una habet rationem actus, & alia rationem potentiae, ut dicitur in 5. Meta. & ideo quod dice¬ batur de actu, & potentiam, magis est pro veritate quam contra. Cum autem sic se habent essentiae, sit ibi distinctio secundum rationem: quia unum & idem suppositum est aliud a se ipso, prout est in actu per formam, & in potentia per materiam. Distinctio autem relationis impeditur, cum est relatio secundum rationem, ut dicendo idem eidem idems & ita proprium relationis est distinguere. Ideo quicumque dicit Patrem non esse alium a Filio propter generationem peius dicit, quam dicens Patrem esse rubeum, vel alterius coloris: quia quanvis hoc sit falsum, reperitur in aliquo tamen; sed quod gignens sit genitum, non lolum est falsum, sed reperitur in nullo: & ideo Beatus Aug. 1. de Trin. cap. 1. ait: Qui enim opinatur Deum, verbi gratia, candi lum vel rutillum, fallitur; sed tamen hae inveniuntur in corpore. Rursus qui oninatur Deum nunc obli viscentem, nun: recordantem vel si quid quiusmodi est, nihiliminus in errore est; sed tamen naec inveniuntur in animo. Qui autem putat eius esse potentiae Deum, ut se ipsum ipse genuerit, eo plus errat, quod non solum Deus ita non est, sed nec spiritalis nec cor poralis creatura: nulla enim omnino res est, quae se ipsam gignat, ut sit

Respond. ad arg. Ad primum dicendum, quod Pater Filio dat omnia: quia dat ei quidquid habet; non tamen dat ei Paternitatem: quia Paternitas non dicit quid, sed ad aliquid: igitur dando sibi quidquid habet, adhuc manet distinctio secundum relationem: & quia generatio in Divinis relationem dicit, non sequitur quod generatio non distin guat.

Ad 2. dicendum, quod similitudo simul cum unitate importat distinctionem: & ideo generatio in Divinis licet ponat unitatem in natura, dicit distinctionem secundum relationem: & quia generatio relationem importat, oportet generationem distinguere in Divinis.

Ad 3. dicendum, quod non semper generatio terminatur ad naturam, vel ad esse: nam aliquo modo ipsum suppositum est generationis terminus, ut supra patuit: & quia suppositi in Divinis per relationem constituitur in esse, sequitur quod generatio sit distinctiva in Divinis, quae relationem im portat.

Ad 4. dicendum, quod produducens & productum in fine sunt similia in eo, quod est ratio producendi, sicut calefactum calefacienti in fine est simile in calore, qui est ratio calefaciendi; sed quantum ad relationem non sunt similia: cum habeant relationes oppositas: & quia generatio relationem dicit, in Divinis secundum generationem distinguetur genitum a gignente,

ARTICVLVS II. Vtrum Filius sit alius a Patre?

QEcundo quaeritur: utrum Filius sit alius a Patre? Et videtur, quod non: quia scribitur 5. Metaph. quod Vnum in ubstantia facit idem, ergo diversum in sub stantia facit alium; sed Filius non est in substantia diversus a Patre, iuxta illud Aug. 7. de Trin. cap. vit. Non existimealiud alio, vel maius, vel melius, vel aliqua exparte diversum.

Praeterea: quaecumque diversitas ponatur in aliquo, nisi in eo fiat diversitas in natura, non dicitur alius. Vnde Sortes senex non est alius a se puero, cum eadem sit humanita numero in se sene, & se puero: quia igitur eadem est natura in Patre, & Filio, non est Pater alius a Filio.

Praeterea: non conceditur, quod Pater sit aliud a Filio, sed idem significat alius, & aliud ergo &c.

Praeterea: si est alius Pater a Filio, hoc non est, nisi quia suppositum Patris est distinctum a supposito Filij, secd distinctio suppositorum est per esse, si cut distinctio specierum est per quiddi tatem. Cum igitur non sit distinctum esse Patris ab esse Filij: quia non est distincta essentia, non erit distinctio in eis suppositorum, ergo nec aliqua alietas

In contrarium est Aug. de Fide ad Petrum qui ait: quod Vera Trinitas non esset una eadeque Persona diceretur Pater, & Filius, & Spiritus Sanctus. Si ergo ibi est vera Trinitas, Persona Patris est alia a Persona Filij, ergo alius est Pater a Filio. Praeterea: idem in eodem: Quia igitur aliud est, genuisse, quam natum esse, aliud que procedere quam genuisse, vel natum esse, manifestum est, quoniam alius est Pater, alius est Fi¬ lius, alius Spiritus Sanctus.

RESOLVTIO Filius alius a Patre est: D alius faciens suppo¬ sitionem perionalem.

REspond. dicendum, quod aliqui sic distinguunt: quod hoc relativum, alius, vel potest teneri substative, vel adiei ctive. Si tenetur adiective: tunc verificantur tales propositiones, vel falsificatur secundum ea, quibus adduntur: ut si adduntur personalibus nominibus, vera sunt: si essentialibus, falsa. Sed si tenetur substantive, cum ponatur in neutro, falsasunt: quia dicit diversitatem essentiae: cum autem in masculino, vera:, quia solum dicunt distinctionem Personarum. Istud autem etsi verum est, non est sufficienter dictum: quia non redditur causa, quare magis dicat diversitatem essentiae aliud, quam Personae: & quare per aliud non possum intelligere suppositum, & per alium intelligere Deum.

Propter hoc notandum, quod in creaturis distinguere propositionem esse veram, ex eo quod relativum diversitatis ponitur ibi in masculino, vel falsam ex eo quod ponitur in neutro, non est ad propositum: quia ubicumque in rebus creatis est diversitas suppositi, est ibi diversitas naturae: cum natura creata non sit suum esse. Sed quia natura Divina est ipsum esse, ad pluritatem sup positorum non sequitur pluralitas naturarum: unde est ibi distinctio in Personis, reservata unitate essentiae. Propter quod qualitercumque loquamur, dum modo intelligamus distinctionem in Personis, & unitatem in essentia, semper loquutio nostra secundum nostrum intelligendi modum est vera: unde possumus dicere tres, & tria, dummodo intelligatur essentia una, & simplex: verumtamen quia in loquutionibus nostris debemus nos conformare dictis Sanctorum, inquantum possumus: nam sicut in Philosophia reprehenderetur aliquis quantumcumque vera diceret, si non loqueretur per verba artis, & secundum modum philosophorum: ita in Theologia reprehensibilis existit etiam, qui vera dicit, si non loquitur per verba artis, & secundum modum Sanctorum. Nam philosophi nostri Sancti sunt: prop ter quod Diony. 5. de Div. nom. loquentes in Theologia appellat philoso¬ d phos. Et quia Sancti sic loquuti sunt, ut per aliud substantive intelligant diversitatem essentiae, & per alium distinctionem in Persona: ideo & nos si loqui debemus. Vnde Aug. in princ. de Fide ad Petrum ait: Vna est enim Patris, & Filij & Spiritus Sancti essentia, quam Craeciusvam vocant, in qua non est aliud Pater, & aliud Filius, & aliud Spiritus Sanctus, quamvis personaliter sit alius Pater, alius Filius, alius Spiritus Sanctus. Igitur principalis causa quare in masculino est vera dicendo: alius est Pater a Filio; & in neutro falsa, est quia sic Sancti sunt locuti, qui bus nos conformare debemus. Sed si quaeratur, quid movit Sanctos ad sic lo quendum? Dicendum, quod traslatio nominum, & eorum impositio est ad placitum. Ideo sufficit assignare aliquam rationem probabilem, & non oportet ad hoc adducere demonstrationem Propter hoc notandum, quod aliam suppositionem habet homo, & Deus: nam homo quantum est de se semper habet suppositionem personalem; si autem habet simplicem, hoc est ex adium cto, ergo per se supponit distincte, & per accidens indistincte. De Deo autem est econtrario: quia semper de se habet suppositionem simplicem, & suppo¬ nit indistincte; ex adiuncto habet suppositionem personalem, & distinctam. Et quia in Divinis terminus essentialis de se indistincte supponit, aliud, quidem indistincte significat: quia neutrum per quamdam abnegationem suum signifi catum importat, dat intelligere Divinam essentiam; & alius Personam: quam distincte significat, ut Persona distincte supponit, accipiendo distincte supponere, quod personalem habet suppositio nem.

Resp. ad arg. Ad primum dicendum, quod in istis inferioribus est duples substantia, prima, & secunda. In Divinis autem, licet non sit ista distinctio proprie: est tamen ibi aliquid, quod habet similitudinem cum secunda substantia, ut natura: & aliquid, quod habet similitudinem cum substantia prima, ut suppositum: & alius ibi, licet non dicat diversitatem, dicit distinctionem etiam in substantia, non in substantia prout stat pro natura, sed prosupposito.

Ad 2. dicendum, quod in rebus creatis quandiu manet natura ea¬ dem, manet suppositum idem: & ide oqui nunquam dicitur alius, nisi varietur natura; sed in Divinis, ubi est distinctio suppositi, reservata unitate naturae, potest ibi concedi aliqua alietas, licet sit una natura in omnibus tribus.

Ad 3. dicendum, quod licet idem significet aliud, & alius, non tamen habet cundem modum significandi. In veritate autem propositionum non solum attendenda est significatio, sed significandi modus.

Ad 4. dicendum, quod in suppositis, quae constituuntur per absoluta, est distinctio per esse. In Divinis autem non sic, sed est ibi distinctio per respectum.

ARTICVLVS III. Vtrum Pater, & Filius possint dici plures aeterni?

TTErtio quaeritur: utrum Pater & Filius possint dici plures aeterni? Et videtur quod non: quia non magis est in Deo vera bonitas, quam vera aeternitas, sed Pater & Filius & Spiritus Sanctus non dicuntur tres boni, sed unus bonus, ut vult Aug. 5. de Trin. cap. 8. ergo non sunt tres aeterni, sed unus aeternus.

Praeterea: in Symbolo Athanasij dicitur? Non tres aeterni, sed unus aeternus, ergo &c. Praeterea: regula est Aug. 5. de Trin. cap. 8. Quidquid ergo ad se ipsum dicitur Deus, & de singulis Personis singulariter dicitur, id est, de Patre, & Filio, & Spiritu Sancto, & simul de ipsa Trinitate, non pluraliter, sed singulariter dicitur, ergo Pater est aeternus, & Filius aeternus, & simul ambo unus aeternus, non plures aeterni

Praeterea: si propter aliquid verificatur quod Pater & Filius sunt plures aeterni, hoc non est, nisi quia aeternus tenetur adiectivei: sed In Deo nihil est per accidens, ut dicitur 5. de Trin. cap. 5. Sed adiectiva videntur significare quid per accidens, ergo &c.

In contrarium est: quia coaeternum praesupponit aeternum: non enim sunt, sibi coaeterna, quae non sunt aeterna; sed tres Personae in plurali dicuntur sibi coaeternae, ergo in plurali possunt dici aeternae.

RESOLVTIO. Et si Pater, & Filius dici possint plures aeterni adiective propter unam aeternitatem; tamen melius dicuntur coaeterni.

REsp. dicendum, quod natura rei duRpliciter comparatur, ad esse, & ad agere. Secundum quod comparatur ad esse, sic fortitur durationem: nam exesse sumitur duratio rei, ut quae habent esse invariabile, mensurantur: aeternitate, quae variabile tempore. Secundum quod comparatur ad agere, sic fsortitur ea per quae agit, ut secundum quod sapit quis, est in eo sapientia, & sic de alijs: & quia ex esse & agere hoc sortitur natura secundum quod comparatur ad nesse & ad agere, sic est idem cum istis, & non idem: & quia natura creata non est suum esse, non est sua duratio: & quia non est suum agere, non est sua virtus. Deus autem quia est suum esse, & suum agere, ut ostensum est, & Actio est ei essentialis, ut probat Phil. 12. Meta¬

h. Deus est sua duratio, & sua virtus: unde Aug. 15. de Trin. cap. 5. dicit: quod Deus est vera aeternitas, quod concordat cum verbis Anselm. Monol. 24. est etiam sua magnitudo vel sua virtus, ut probat Aug. 5. de Trin. cap. 10. & quia ista omnia sunt idem quod essentia Divina, sicut est una essentia in tribus Personis, ita est una aeternitas, una magnitudo, & sic de alijs. Vnde 5. de Trinit, cap. 8. dicitur: quod Sicut non dicimus tres, essentias, sic non dicimus tres magnitudines. Similiter etiam non dicimus tres aeternitates: una est ergo aeternitas in tribus Personis, sicut & una Deitas; tamen tres sunt habentes aeternitatem, sicut & Deitatem: & quia non est distinctio in aeternitate, sed inter aeternitatem habentes, cum pluralis numerus semper distinctionem importet: si illa distinctiol ad habentes aeternitatem refertur, sic locutio est vera; si ad aeternitatem, falsa.

Propter quod notandum, quod idem nantum ad principalem significationem importatur per verbum, per nomen concretum, & nomen abstractum, Vnde idem significat sapere, sapientia, & sapiens principaliter loquendo; tamem quantum ad modum significandi differunt: nam prout tale significatum im¬ portatur per verbum, semper dicit rem suam circa suppositum: quia suppositorum est agere: & ideo cum nihil sit essentiale, quod non habeatur a tribus, quantumcumque verbum essentialiter significet: quia illud essentiale a tribus habetur. Circa quae tria ponit rem suam verbum: ratione actus quem importat, semper de pluribus Personis verbum depemus pronuntiare pluraliter, & non singulariter, unde Pater & Filius sapiunt, non sapit; creant, non creat: nam iner cetera verba, quae essentiam indicat, esse maxime indicat, quod tamen pluraliter dicitur de pluribus Personis. Vnde Aug. 5. de Trin. cap. 9. Revera enim cum Pater non sit Filius, & Filius non sit Pater, & Spiritus Sanctus, ille qui etiam donum Dei vocatur, nec Pater sit, nec Filius, tres utique sunt: ideo que pluraliter dictum est: ego & Pater unum sumus. Non enim dixit, unum est, quod Sabelliani dicunt, sed unum sumus. Si tale significatum importetur per nomen abstractum, tunc cum tale nomen significet ipsam rem in se, si pluraliter proferatur, semper circa rem, quam significat principaliter, designatur distinctio: & ideo talia semper debent proferri singulariter, & nunquam pluraliter. Vnde Damasc. 1. lib. cap. 8. dicit: Patris & Filij & Spiritus Sancti Vnam esse essentiam, onam Divinitatem, unam potentiam, unam voluntatem, unam operationem, unam potestatem & sic de alijs. Sed si nomina proferu ur in concreto, tunc possunt proferr singulariter, & pluraliter: quia si tenem tur substantive, debent proferri singulariter: & secundum istum modum dicit Aug. 5. de Trin. cap. 8. quod Pater & Filius & Spiritus Sanctuonon sunt tres mag. ni, sed unus magnus; non tres boni, sed unus boius. Si teneantur adiective, tunc debent proferri pluraliter: quia sicut substantivum, quia significat per se existens, si rofertur pluraliter dicit distinctionem circa rem principaliter significatam, ut tres boni substantive dant intelligere tres bonitates: sic adiectivum, quia significat rem non per se existentem, sed in habente, si profertur pluraliter non importat distinctionem circa rem significatam principaliter, sed circa habenes illam: unde tres boni adiective non dicunt tres bonitates, sed tres habentes bonitatem, propter quod adiective bene dictum est tres boni; & secundum istum modum loquitur Athanasius: cum dicit quod tres Personae sib coaeternae sunt: verum quia magis ostem ditur nomen adiective dici cum importat quamdam analogiam ad supposita si nominibus concretis additur aliquid propter quod talis analogia designatur magis proprie pluraliter proferuntur: unde haec est magis propria, Pater & Filius sunt plures coaeterm, quam aeterni: quia coaeternum importat analogiam praefatam, quam non importat aeternum.

Resp. ad arg. Ad primum dicensdum, quod Pater, & Filius sunt unus bo nus, si bonus tenetur substantive; sum tamen plures boni, si tenetur adiective. Similiter dicendum est de aeterno. Et per hoc patet solutio ad 2. & 3. quia Pater, & Filius sunt unus aeternus, si aeter nus sumitur substantive, non adiective Item quidquid ad se dicitur, dicitur de omnibus tribus non pluraliter, si illud ad se sumatur substantive, non adiecti ve.

Ad 4. dicendum, quod licet in Deo non sit aliquid per accidens, tamen su, ibi nomina significantia per modum adiectivi, & substantivi.