Addiscere

ADdiscere primo videlicet theologiam. Circa hoc plura queruntur.

¶ Prio de addiscendi modo. videlicet quomodo quis theologiam debeat addiscere vel studere Et rsaotuitur breviter secundum doctores praeserti Anto. flor. per. iii. summe t. v. Aliosque recolligendo quod exem heologia principalius consistit vt homo cogscat et diligati peum et propter hunc finem dicit quis addiscere theologiam Ion ad hac oportet vnumquemque studentem in theologia vt fa ciat ea quae correquiruntur ad finem illum. Primum aut ad id est suiipius recognitio de peccatis penitendo Unde Bern cit Initium omnis saluti est cognitio suiipsius sine qua non cognoscitur deus. Secundum est onoa deo petendo Iaco i. Si indiget sapientia postulet a deo Tertium est humilitas in subiiciendo se magistro Prouerb. xi. Ubi humilitas ibi sapientia. Et philosophus. posteriorum. Oportet inquit addiscentem credere scilicet doctrine: et humiliter interrogare. Quartum est dei timor in cauendo ab omni peccato. Nam psalm. teste. Initium sa pientie timor domini. Et Sapr. i. In maliuolam animam non introibit spiritus sapientie: nec habi. in corpore. subdito peccatis. Quintum est virtutum exercitatio in bene operando Bern. Uera sapientia est declinare o malo et facere bonum. Idem. Quantumlibet te affligas non dabit tibi copiam sui dominus virtutum: nisi fue ris virtutibus adornatus. Sextum est diligentia in studendo. Nam teste Boetio. Diligentia: cuiuslibet rei obtusitas permollitur. Sicut enim gutta cauat lapidem non vi sed sepe cadendo. sic dum homo quantumcumque obtusi vel duri sensus: crebro discit: menti indaga bit. Sed heu multi faciunt sicut narratur de simia quod cum videt in arbore nucis fructus extimat eos esse dulces sicut et sunt in nucleo et carpens ac cor ticem exteriorem mordens dum percipit corticis amaritudinem statim nucem reiicit. Et sic numquam ad ei dulcedinem gustandum peruenit. Sic plurimi desi des cum sentiunt laboris difficultatem quasi ama ritudinem externam: desistunt a studio sapientie et eius dulcoris gustu. Ultimum est amor dei in com summando. Unde Bern. dicit. Consummatio sapientie est amor. Idem lib. de amore dei. Ascensus en a timore per amorem in donum sapientie. Hec sufficiant

ADdiscere secudo scilicet theologiam. De eius spirituai commodo queritur.

¶ Quid horum sit ad salutem magis commodum an insistere theologice scientie docendo alios. An intendere salu ti animarum in particulari. Respondetur secundum Thoman quodlibeto. i. q. vii. arti. ii et Anton. vbi supra. quod hec duo possunt comparari ad inuicem dupliciter. Uno modo Simpliciter et absolute. Et sic melius est magis expedit insistere theologie docendo lectionibus theologicis alios quam intendere particulari saluti animarum puta baptim ando: confessiones audiendo: sacramenta ministrando etc. Unde Apstolis. i. Corum. ii dicit. Non misit me dominus baptitare sed euangelieare. q. dicit. quamuis baptimare sit ma xime salutiferum. Tamen euangeliare id est predicare vel docere euangelium est melius: Ideo ad hoc missus sum principalius. Et. ii Tim. ii dicit Commen da hoc fidelibus qua idonei sunt et alios docere etc. Sicut enim in edificio melior iudicatur architector id est quo disponit de edificio quam alii qui opere manuali dolant li. gna vel lapides etc. Itam ratio dictat quod melius est doct re in salubribus eos qui in se et in aliis possunt proficere in de ctrina theologica quam erudire simplices qui in se tantum modo possunt proficere. docendo tules in praedicatione vel confe sione. Alio modo ista duo possunt adiniuicem comparari non simpliciter sed in aliquo casu. Et sic necitate imminente debisti eipsi et doctores intermisso proprio officio particularitur iutendere saluti animarum. An autem melius sit vacare ora tioni vel lectioni. datebit infra Addiscere. iiii. §. xii.

¶ ADdiscere tertio scilicet quo ad cauendum scientie abusum Queritur vtrum preter theologiam addiscere scientias seculares et illis vacare sit licitum. Arguitur quod non. quia i. Corum. viii. scribitur quod scienia inflat charitas edificat. Potissime autem inflat scientia secularis ergo etc. Item Rho. xii. Non plus sapere quam oportet sapere sed sapere ad sobrietatem etc. In oppositum est quod Aug. viii. q. i. ca. Qui epreatum: dicit A studio percipiende veritatis nullus prohibe tur. Nam et philosophus i. de anima dicit quod omnis scientia est de numero bonorum honorabilium. ergo licitum est omnem scientiam addiscere etiam secularem. Responde detur breviter ex verbis Bernardi super Can. ser. xxxvi. dit. Omis scientia in se bona est que tamen veritati subnixa sit. sed prius ea inquit scire tu curato que senseris viciniora saluti. Et in sententia subdit quod fructum et vtilitatem scire debemus constituere in mo sciendi vicem vt sciamus. Quo ordine quo studio quo fine. vel que nosse oporteat. Hec Bern. vnde patet quod scire et addiscere non est malum de se sed per accides propter abusum peccatum potest esse in sciendo vel addiscendo. Et per hec patet ad obiecta

¶ Sed quibus modis contingit peccare in addiscendo. Nota secundum doctur. praeserti Anto. florem. iiii parte. summenti. xvi. quod pluribus modis. quorum aliqui accipiuntur ex parte cognoscibilis. Aliqui ex parte finis vel intentionis et aliqui ex parte cognoscentis.

¶ Et sic fit abusus Primo ex parte cognoscibilis. Et hoc vel quia cognoscibile inclinat ad culpam vt scetia poetica de amore carnali Uel quia scibile obest saluti hominis vt necromantia et artes prohibite. De quibus Augustinus xxxviii. dicit. Sunt quadam inquit qui melius est nescire quam scire etc. Uel quia pae cipitat in errorem: vt qui volunt scire altiora ex superbia vt heretici etc.

¶ Secundo ex parte finis vel intentionis Unde idem Bern. super Can. ser. xxxvi. dicit. Sunt nanque qui scire volunt vt sciantur et hoc turpis vauitas est. Et sunt qui scire volunt vt sciant. Et hoc curio sitas est: intellige nisi sit de partinentibus ad salutem vel vt sciant secundum deum. Subdit. Et sunt qui scire vo lunt vt lucrentur. et hoc cupiditas est. Patet de il lis qui student vt beneficia vel prebendas aut honores assequantur. Et sunt qui scire volunt vt edificent in se et in aliis. Et hoc charitas est. Hec Bern. et sic patet quo fine studendum est.

¶ Tertio ex parte cognoscentis contingit peccatum in addiscedo. Prio quando propter occupationem studii impeditur quis ab executione alicuius officii ad quod tenetur sicut si sacerdos habens curam animarum propter studium desistat a cura debita sub ditorum nec dicit missam eisdem nec confessiones audit etc. Similiter si iudex propter studium philosophie desisteret a causis expediendis. Bernardus. Ingratum est spirit ritui sancto neglecto eo ad quod quis tenetur facere ea ad quae quis non tenetur etc. Secundo quodo propter delectationem in aliqua scientia contemneret vtiliora et necessaria saluti addiscere. Sicut di. xxxvii. c. Tegimus. habetur de sancto Hieronymo. Tertio quando quis intantum occupatur in studio saceitarum quod omnino adherens humanis rationibus a fide discedit vel deficit vel comsciam suam examinare negligit. Tales similes sunt demonibus qui multa sciunt sed seipsos emendare nesciunt. De qua bus Bern. Multi multa sciunt et seipos emenda re nesciunt. Sed quid prodest scire virens herbarum. proprietates elementorum. cursus siderum: genera et spe cies rerum si teipsum et conscientiam nescias: q. dicit. nihil prodest.

¶ Sed difficultas occurrit. Pri ma. Quales scie sint addiscende pro tbeologia melius intelligenda. Respondetur secundum doc. quod omnes ille scicetie que non sunt reprobate: licite sunt et valent: vt sunt septem artes liberales. vicem Grammatica docens mo du recte scribendi et loquendi vel pronunciandi. et Togi ca docens verum a falso discernere. Rhetorica docens floridum et ornatum modum loquendi. Item Musica docens cantum et proportiones sonorum vel vocum Beometria que est de mensuris rerum ponderibus et figuris earum. Arithmetica quae est de nueris et eorum proportionibus. sepe namque in theologia per numerum mysteria signantur. Et Astronomia quae docet motus astro rum et celestium spherarum. Preterea valet philosophia na turalis et moralis vel ethica et metaphysicalis. que omnia famulantur et deseruiunt theologi ce scintio tanquam ancille sue domine: iuxta illud scriptum Sapientia vocauit ancillas suas ad arcem. Similiter etiam valent omnes artes licite id est non prohibite. Insuper ius canonicum et ciuile. extra de priuilegiis. cum de diuers. li. vi. Ad idem est ratio experimentaliter aperta. Nam artes liberales et philosophice ac metaphysice faciunt ad sciendum diffinire: diuidere: probare: vel improbare. Et ipsa scaita canonica est quidam theologia practica. et plerumque legibus ciuilibus inititur. Id. ohuiusmodi scie sunt vtiles ad tbeologiam: sicut prares ad spe culationem. patet infra. §. xv. et. xvi.

¶ Secunda difficultas. Quid de poetria que vt in pluribus corrumpit animos iuuo num. Respondetur secundum doc. et vt habetur in summa Angeli ta: quod de poetria et libris gentium est distinguedum Nam quidam libri sunt qui vt plurimum de lasciuiis sunt: vt Ouidius de arte amandi: et similes Et tales legere aut audire aut addiscere omnino pro hibitum est. Unde Isidorus de summo bo. xxxvii. dic. Ideo inquit prohibetur christianis figmenta legere poetarum. quia per oblectamenta fabularum excitantur men tes ad incendia libidinum. Hec ille. Alii autem sunt li. bri poetarum seu gentilium qui vt plurimum afferunt multum vtilitatis: licet in eis aliquando sint aliqua turpia admixta. Et tales causa eruditionis vocabulorum legere vel addiscere: ita quod obscure et breviter le gantur fabule lasciue: non est prohibitum. Et sic intel igendum est dist. xxxvii. c. Turbat. cum duobus c. se. Nam et Apostolus in scriptura legitur poe¬ tica quedam breviter allegasse.

¶ Tertia difficultas: Quid de Mathematica: Respondetur secundum doctur. praesertim Fratrem Ang. quod Mathesis praenltima breuis et cum aspiratione vt etiam habetur in libro Catholicon dicitur a Matho grece quod est disco vel doceo latine. inde mathematica quasi doctrinalis sacia. et est quadruuium id est quattuor liberales scie supra. vltimo praedicte Sic autem nominatur mathematica quasi doctrinalis scientia. quia est pertinens ad theologiam que est do ctrina doctrinarum et sceita scitiarum ad quam Mathe matica dat initiu: philosophficam prouectum: theologia consummat imperfectum. Hec libro Catholicon. Sic erg patet quod licitum est eam legere et addiscere vtile ad theologiam. Sed tantum Matesis et inde Matema tica sine aspiratione scripta producens penultimam scilicet te idem est quod diuinare. et sic est remprobata. et per con sequens nec legere nec discere licet. vt patet C. de maledicis et matematici. li. nemo: et. l. culpa. Ad hec vr. Scire facit mathesis: sed diuinare matesis. Sed circa hoc restat

¶ Quarta difficultas. Quomodo quadruuiales sancias valeat alicui pro theologia addiscere cum non sint vtiles ad salutem: sed potius negligere faciunt salutifera. Respondetur quod tales scetite quadruuiales licite quidem leguntur et audiuntur ac addiscuntur vt dictum est. tamen in eis non est sistendum nec omnino vacando illis intendendum. excepta musi ca scia que multum deseruit diuins laudibus decantandis. Nam tales scientie licet in se contineant veritatem secundum hiero. non tamen ducunt ad pietatem. xxxvii. dist. Siquis. Et quia paruum vtilitatis ha bent: imo habent imaxime Astrologia) multum curiositatis et aliquando noxie vanitatis et erroris. ideo non est insistendum talibus. Unde Ambrosius di. xxxvii. §. Hinc etiam. dicit. Astronomia et Astrologia et huiusmodi despecta sunt: quia nil valent ad salute: sed mittunt in errorem. Et qui his student: curam anie non habent. Hec ille. Hec ex di ctis Anton. iiii. parte. ti. xvi. Simulque §. Ang. recolligendo.

¶ Quinta difficultas. Quid de Physica sceita et legibus Respondetur secundum Fratrem Ange. quod licite possunt legi et audiri vel addisci: nisi sint religiosi tacite vel expresse professi. et etiam nisi sint clerici habentes personatus seu dignitatem vt archidiaconi: decani: prepositi: cantores: seu plebani vel sacerdotes habentes curam animarum. quia omnes tales nisi infra spacium duorum men sium destiterint audire: excommunicationem incut runt. extra necle. vel mo. c. non magno. et fi. vbi Pam. dicit quod tales si non exeunt proprios lares nec religiosi monasteria sua: sed in domibus propriis aut monasteriis audirent praedictas scientias: non incurrerent excommunicationem. Similiter religiosus legens in suo monasterio vel praedicti in suis propriis domibus non ligantur excommunicationis senten tia. Similiter si praefati student in camera propria vel monasterio praedictas scatias: propter melius intelligen dum canones vel theologiam. et qui tenent libros praedictarum saceiarum. non ligantur. nisi principaliter studerent ppter ipsam sceitiam ciuile etc. Et hec opinio Panm tenetur communius. Hec hoc. Ange.

¶ Sexta difficultas. Quid de A chimia: Respondetur secundum §. Ang. quod quamuis Oldituer. in consiliis suis teneat quod liceat: dummodo non faciant per artem magicam vel per aliam viam vel artem legibus odiosam. Sed tenendum est omnino quod non liceat. Tum quia experientia teste non habet veritatem: nec verum aurum vel argentum operantur: sed tantum secundum apparentiam. Tum quia si aliquando aliquid veri operantur: hoc fit cum damno conputatis expensis: vel ex fallacia diabolica. Tum quia faciunt monetam falsam. nec in publico docetur. ergo etc.

ADdiscere quaro scilicet ad debitum intendendum Queritur Quibus scientiis addiscendis tenetur quis l intendere ex debito necessitatis pro salute: Respondetur recolligendo secundum doc. et §. Ang. quod qui ad hoc tenentur diuersi homines secundum statum et officium suum ad intendendum et se mancipandum diuersis scientiis pro suo statu et officio necessariis. Primo Eccliastici praelati vt episcopi et alii tenen tur insistere circa saciam iuris canonici secundum sua officia. Et propterea debent habere iuxta se scientificos doctores. Secundo seculares domini et principes circa leges pro iudiciis faciendis iustis: et regimen politicum ac defensionem. Tertio iudices circa ciui lica decreta etc. Quarto curam animarum habentes. vt plebani et confessores circa casus conscientie: et huiusmodi. Quinto doctores et praedicatores debent insistere circa studia sacre scripture. Sexto religiosi tenentur circa ea quae sibi sunt praecepta vel prohibita ex regula vel ex iure: aut constitutionibus suis adc quas se obligarunt. Quamuis autem ipsi religio si et clerici non teneantur necessario ad insistendum artibus liberalibus nec quadruuialibus preter musicam: vt patuit in praecedentibus. nec etiam triuialibus scilicet grammatice: logice: rhetorice. que tres ad ean dem viam scilicet ad eloquentiam tendunt. sicut et alie quattuor scilicet musica: arithmetica: geometria: et astro nomia quadruplices dicuntur: eoquod ad eandem viam scilicet ad proportionem tendunt. Ueruntamen magis insistere debent triuialibus non quidem ad voluptatem: sed vt sciant debite diuina officia persoluere et verum a falso discernere. xxxvii. dist. Cui ergo. Multo magis autem debent intendere iuri canonico: nec non etiam philosophie praesertim morali: et ma xime theologie. Nam specialiter tenentur singuli ad discendum ea que ad eos partinent praeceptorie: siue ratione status et voti: siue ratione officii: siue alio modo. Etsi talia negligunt: inexcusabiles sunt apud deum et damnabiles: vt patet per Gre gorium. dist. xxxviii. c. Qui ea.

¶ Queritur hic Utrum melius situr praesertim religioso vacare solummodo orationi quam occupari studio vel lectioni. et per consequens magis debeat insistere orationi quam lectioni: Respon detur breviter recolligendo ex doctorum dictis: Quod quamuis simpliciter melior sit oratio quod lectio. Tum quia oratio est altior gradus contemplationis quamlectio vt dicit Bern. Tum quia oratio est virtus la trie: dum quis orat deum sibi exhibendo honorem in recognitionem summi dominii: vt probat Rich. in. iiii. dist. xv. arti. iiii. q. ii Ueruntamen in casu ali quo scilicet necessitatis: puta dum quis nescit ea ad quae tenetur ex officio vel aliunde: lectioni debet magis vacare quam orat ionis continuationi. quia tunc necessa rio tenetur discere. Nec tunc cessat ab orione communiter dicta. quia glo. super illud i. Thes. v. Sine intermis. orate. dicit. Non cessat orare qui non cessat benefacere. Et quia lectio multum iuuat ad orationem: ideo melius est alternatim vel vicissim vtrique vacare quam solummodo alteri occupari: praesertim cum animus in vno attediatur. Unde Augustinuslio de san cta vergintate dicit Diuersis semnibus pectoris tui colles sere: nunc lectione: nunc oratione: nunc operatione. vt mutatio laboris: inductio sit quietis. Hec lle. Proinde ver. Nunc lege: nunc ora: nunc cum feruore labora. v. Sic erit hora breuis et labor ille leuis. Ad hec cape Exemplum quod legitur in vitasis pa. Quod quidam frater iuuenis quaesiuit a quaedam san cto viro quid esset sibi vtilius. An orationi insistere vel studiis scripturarum occupari: Cui virsanctus respondit. Quid inquit est melius An semper comedere: An semper bibere: Et vtique sicut competit ista alternatim fieri: sic et illa. Nam et angeli visi sunt in scala Iacob ascendere et descendere. et et conuerso verieissim.

¶ Ultimo post supradicta difficultas oritur de christianis communibus Que tenen tur addiscere ex debito necessitatis ad salutemRespondetur secundum Fratrem Ange. quod Primo tenentur addiscere que partinent ad fidem: saltem qua continentur in symbolo communi. vel quo ad aliqua explicitam fidem habere. et quo ad alia implicitam: puta es que in ecclesia publicis festis caelebrantur explicite credere. vicem deum patrem et filium et spiritum sanctum. et filii de id est christi incarnationem ex virgine: et passionem et resurrectionem etc. Secundo debent addiscere dominicam orationem scilicet Pater noster et Aue Maria vt orare sciant. Tertio praecepta decalogi. Ad hec facit dictum Augustini in c. vos ante omnia. de conse. dist. iiii. Unde patrini vel parentes debent filios et filias suas docere vt se signent: dicendo. In nomine patris et filii et spiritus sancti Amen. et Credo: ac Pater noster et praecepta: Als nec illi nec filii vel filie excusantur a negligentia mortali post annos discretionis.

¶ Sed difficultas adhuc restat Quid siquis talia praedicta nesciat seriatim et ordinate dicere: Respondetur secundum eundem Fratrem Ange. quod sufficit si tamen sciat ad interrogata debite rndere. puta si interrogatur An deus sit vnus: responderet quod sic. Item si adorare deos alienos sit contra praeceptum: responderet quod sic. Item si dominus Iesus est christus verus dei filius ex virgine natus; responderet quod sic. Similiter de Pater nostr si interrogaretur: An tuoras deum et petis remissionem peccatorum. et salutem: et huiusmodi. responderet: sic. lica nesciret dicere seriati Pater nostr totaliter vel Credo etc. sufficeret ad salutem. Uerumtamen consulendum est omnibus vt addiscant talia bono modo.

ADdiscere quino scilicet quo ad theologie magisterium Queritur Primo vtrum magistrandus in theologia teneatur scire scientias humanas: Respondet Augustinus de Ancho. li. de po testate ecclesiastica: quod tenetur scire. Ratio. quia cum magister theologie teneatur diuinam scripturam declarare intelligibiliter docere eloquenter: et contra impugnantes defendere fideliter. Et quia ad hec tria plurimum valent scetie humane tam gram matice: logice: rhetorice: philosophice: ethice: et politice quam etiam pr aliis metaphysice ad sciendum diffinire et diuidere: probare vel improbare etc. Idcirco tenetur habere noticiam de talibus ita tamen quod non sistat in eio sed in theologia finaliter. Unde ad sciendum praedictas feientias licitas de quibus patuit in praecedentibus pre aliis conuenit operam dare magistris vel magistrandis in Theologia.

¶ Utrum magistrandus in theonogia teneatur scire ius canonicum: Respondet idem Augustinus de Anchona vbi supra quod distinctio vnius scientie ab alia non accipitur penes rem que congnosci tur: sed penes diuersum modum sciendi vel cons derandi: vt patet. vi. Metaph. Et quia illa eadem est tractantur in theologia: tractantur in iure canonico et recipiuntur. et qui ibi respuuntur: etiam hoc respuuntur. vt patet dist. xii. Omnia. et dist. xv. c. San cta rhomana. Differunt tamen theologia et canonica scientia in modo considerandi. Primo: quia si theologia tractat de sacramentis et aliis: ac de moribus subtili modo quasi quid sit. Sed ius cano nicum tractat de illis modo grosso et positiuo: et solum quia est. Secundo: quia illa determinantur a theologo principaliter propter veritatis contempla. tionem. sed a canonistis propter actionem principalius et quastionum occurrentium solutionem. Tertio: quia theologi determinant principaliter de cultum dei et fide. Canoniste autem magis de ministrorum ordine et ecclesiasticorum negociorum ad cultum talem spectantium. Item Ultimo: quia a theologo determinantur magis vniuersaliter et in foro conscientie in quo agitur causa inter deum et hominem. Sed a canonisus applicando ad perticularia negocia in foro exte¬ rioris iudicii in quo agitur causa inter hominem et hominem etc. Et quia sermodoes vniuersales in materia morali parum sunt vtiles: vt dicitur. i. Ethico ideo puto quod prouida esset inquit ordinatio vt dignus magistrari in theologia post lecturam libri sententiarum teneretur legere librum decretorum: quatinus magis tritus et expertus fieret ad consulendum quat necessaria sunt saluti animarum Hec vbi supra

¶ Ad quesitum ex istis secundum Anton. floren. parte. iii. ti. v. di cendum: quod magistrandus in theologia non tenetur de necessitate sed de congruitate scire ius canonicum. Nam scientia canonica est quaedam theologia practica. ideoque valde vtil est ad theologiam sicut praxis ad speculationem. Sicut autem theologia non respuit scias humanas que quidem pluribus erroribus sunt admixte Ita et ius canonicum non respu it leges imperiales que minus habent erroris quam scientie seculares. Unde sicut magistrandus in the ologia debet prius scire scientias humanas vt clarius et subtilius possit intelligere sacram scripturam: sic multo magis debet scire sanctorum canones: vt vtilius possit consulere saluti animarum. Nec debet contemnere ius ciuilicum et alias scatitas humanas quia deseruiunt theologie. Hec ex Anton.

¶ An religiosus debeat assum ad magisterium theologie: Respondetur secundum F. Ange. quod si ingerit se: vt fit communiter hodie: non debet xvi. q. i. Monachus. Si vero non ingerit se sed mittitur a plato suo ad quem partinet: sic possunt et debent assumi. xix. q. i. Sic viue. et c. si clericatus. et c. doctos. et extra de magistris. c. icet et penultr.

¶ An liceat alicui petere licentiam docendi in theologia: Respondetur secundum sanctum Tho. in quodlibeto: quod sic. cum communicare sciam sit opus charitatis. Hoc autem intellige verum quando petit vel querit id propter bonum finem. alias non liceret puta propter superbiam et extollentiam etc. Hec sufficiant.