Operatio

¶ Ieratio. Quer tur vtrum omnis operatio vel actus exterior a ferat meritum vel demeritum vltra intent entu. Respotur scu bulin. i. vi. xxvii. qo hene afsen tamen secundarie. Primarie enim et principaliter ex interiori conscientia iudicatur homo in merito vel demerito secundum voluntatem quae per intentionem operatur. patuit vbi Intentio. §. viii. Sed secundario operatio exterior affert ad meritum vel demeritum. patet: Primo in praemio substantiali. quia per ompara exteriora superaddita intentioni confuatur charitas dispositiue Secundo patet etiam in praemio accidentali in aureola martyrii praecipue quae datur proobere Et pro vol um ta te mariyii sine opere non datur aure ola sed palma vltra premium essentiale datur etc. Unde secundum Bonauen. in. ii distin. xl. Opera exteriora ad dunt aliquid supra meritum bone voluntatis. Tum quo ad primium essentiale. et si non de condigno directe. quia sic quantitas meriti pensatur ex quantitate radicis. tamen addunt de congruo: maxime si sint opera priuilegiata Nam per opera exteriora voluntas praeparatur et disponi tur ad susceptionem maioris gratiae per quam digna est maiori retributione. Tum quo ad praemium accidentale ac dunt sine dubio. quia merentur aureolam. vel quia proximum coim: etc.

¶ Sed quis magis meretur An volens solum bene operari sed non potens An volens potens et faciens. sicut est dare elemosynam et huiusmodi. Dicendum secundum e. Guill. supra quod si equaliter habent velle interius: equaliter merentur quo ad praemium essentiale. Sed quo ad praemium accidentale magis meretur qui facit opere: dupliciter Uno modo ex facto operis. Alio modo quia vt Bona. ea. di. xl. ar. ii. q. ii dicit. Dando elemosi nam obligat pauperem vt oret pro eo et obligando pauperem quodammodo obligat deum. et ita est quedam. dispositio ad melius.

¶ Quis plus meretur An paupermodicum dans vel faciens. an diues multa: Responde tur secundum eundem Guil. ea. di. xxxviii. quod pensata equalivoluntate diues in accidentali dato plus meretur Sed quo ad aliud potest pauper plus mereri. videlicet si illud modicum sit plus respectu substantia pauperis quam illud multum respectu substantie diuitis. Exempli gratia pauperdat vnum denarium. quia vix habet centum denarios in tota substantia. diues ex mille ducatis dat centum denarios Et sic christus de paupercula mittente duo minuta in gazophylatium dixit quod plus omnibus diuitibus dedit.

¶ Utrum euentus sequens ad operis qualitatem addat meritum vel demeritum supra opus: Respondetur secundum Tho. prima. ii. q. xx. ar. v. quod aut praecogitauit operans homo talem euentum. Et sic addit sicut dum quis vult facere aliquod bonum praecogitans quod sequetur exinde edificatio aliorum ad similia facienda sui exemplo Aut non praecogitauit. Et tunc distinguenduum est. quia aut ad id per se sequitur euentus bonus vel malus. Et vt in pluribus. Et sic addit ad meritum boni vel demeritum malir. Aut sequitur per accidens et vt in paucioribus. et tunc non addit. quia non iudicatur de re aliqua quod est per accidens vel casualiter. sed tantum quod est per se etc.

¶ Utrum dificultas in bono opeaugeat meritum: Respondetur secundum Bonauen. lib. qui intitulatur Apologia pauperum aduersus calumniatorem. Quod triplex est difficultas

¶ Prima ex genere operis sicut difficilius est omnia pauperibus simuls dare et religionem intrare quam res tenere et successiue pauperibus erogare ex eis. et huiusmodi difficultas auget meritum vt dicit Hierony. ad Exsuperantium. Nudi inquit christum nudus sequere. durum quidem et difficile sed magna sunt premia

¶ Secunda difficultas est ex circumstantia extrinseca oriens: sicut difficilius est abstinere a cibis: et ieiunare inter multos conuiuantes: et a luxuria continere in societate mulier que in solitudine. Et talis difficultas per accident auget meritum quando scilicet quis tales occasiones euita re non potest. Sed si quis huiusmodi tentationes declinare nollet non propterea quia difficilius operatur plus meretur vt dicit. Hiero. aduersus Uigilantium. quod ad heremum fugiendum est nequis furore hominu moueatur ne oculo meretricis capiatur. Talis enim pugna melius fuga vincitur quam se ingerendo huiusmodi tentationi.

¶ Tertia difficultas est ex vicio persone proueniens sicut difficilius est castitatem seruare ei qui diu libidini deseruiuit quam qui continenter vixit. sic etiam auaro difficilius est dare modicum quam liberali multum et talis difficultas non auget meritum vt dicit Hiero. ad Eustochium.

¶ Utrum numerositas bonorum operum augeat meritum Respondetur secundum Bonaucn. in ii. dist. xl. ii. vlti. Quod auget primo meritum etiam substantiale quia per ea meretur charitas augeri vt merea tur et perfici vt dicit Augustinus et per consequens maiori ptr emie in celo remunerari meretur. Secundo quia per operperfectionis disponitur homo ad maiortem gloriam in celo. Tertio quia per opera plura exercetur charitas radicatur et conseruatur vt homo finaliter perseueret. ergo etc. Et patuit. §. i. Preterea quo ad meritum accidentale auget multipliciter. Tum ratione delectatio nis interne in conscientia quia nemo est qui non dele ctetur bonis operibus diccnte etiam philosopholib. rhetor. et tanto de pluribus. Tum ratione diminutionis pene quia per opera difficilia bona semper aliquid remittitur de pena peccatorum. Tum ratione adeptionis aureole que fit per opera priuilegiata scilicet virginitatis martyrii et praedicationis. Tum ratione accumulationis accidentalis glorie quia quanto quis plura facit bona operaet diuturnius in vita: tanto plus thesauri in talibus adquirit. Apoc. xiiii. Opera illorum sequuntur illos ergo etc.

¶ Item de operibus bonis factis ex tra charitatem. Uide lib. iii. vbi Charitas. §. lxxxiii et sequentibus.

¶ Utrum intentio sola habitualis in bona operatione sufficiat ad meritum: Respondetur secundum Richar. in. ii dist. xli. arti. i. q. ii simulr et Bonauen. eadem dist. xli. arti. i. q. vlti. Quod intentio secundum habitum sen habitualis tripliciter potest intel¬ lig.

¶ Uno modo sicquo consist in sonio habitu respectu principii operationis. et sic Intentio habitualis est qua quis refert ad deum solum in generali omnia opera diei vel anni: talis non sufficit ad meritum operationis fiende quia cum premium correspondeat merito et premium consistit in actu visionis et fruitionis diuine ergo et meritum in actu requiritur. Quoniam illud quod non est in actu non potest esse causa meritoria illius quod est in actu: alioquin christianus habens solam habitualem voluntatem moriendi pro christo cum oporteret: martyr esset sine actu: quod non creditur

¶ Alio modo intelligitur habitualis in tentio sic. quod in principio operationis actu refertur in deum licet non actu continuetur vsque in finem. et talis intentio dicitur virtualis. vnde tota operatio in virtute talis actualis prime intentio nis est meritoria. Sicut exempli gratia qui incipit facere pro deo peregrinationem ad rhomam. licet per totum iter non semper actu cogitet de ea: tamen in virtute prime intentionis qua pro deo inchoauit: meretur per totum illud opus. Similiter qui intrat religionem in virtute voti quod fecit: meretur in omnibus ad que astringitur per votun licet non actu referat omnia in deum sed habiti nisi quod absit contraria intentio interueniret. Si autem opus alterius generis inciperet exercere puta quod non spectat ad votum religionis tunc oporteret quod intentio actualis renouaretur vt illud opus esset meritorium quia ille prime intentionis in voto habitus non extendit se ad ista abterius generis. Preterea consimiliter siquis intendit pro deo dare centum ducatos et hodie incipit dare vnum cogitando de deo actualiter: aliis postea diebus dat alios nihil de deo cogitans omnes ille actiones sunt ei meritorie et fructuose virtute cogitationis prime

¶ Tertio intelligitur habitualis intentio sic quod sit in actu principtus operationis explicite et de continuando vsque ad s nem solum implicite. vel de deo non cogitat nisi implicite sic etiam est meritorium totum. Exempli gratia. si ex sola boni operis consideratione quis ad bonum opus inclinatur ex charitate puta vir obediens prompte obedit cogitans quod bonum est obedire etiamsi actu non cogitet de deo quod pro eo debet obedire: talis mcretur in huiusmodi obeditione. Unde et secundum Scotum in. iiii. Siquis artissimo martyrio se exponit pro fide etiamsi actu non cogitet de peccatis que fecit meretur remissionem quia in tali actu expositionis ad martrrium implicite continetur virtus contitionis.

¶ Utrum actualis intentio addat aliquid meriti super habitualem voluntatem in operatione. Respondetur secundum Rich. e. dist. xl. q. iii. quod addit non solum accidentale meritum vt quidam dicunt sed etiam quo ad premium essentiale. ita quod praemium essentiale correspondet ipsi habitui gratiae et actibus interioribus voluntatis ex ipso habitu elicitis Unde actualis intentio vel volitio elicita a voluntate per gratiam addit habitui gratie bonitatem aliquam a deo remunerabilem quantum ad praemium substantiale. Et propter tales actuales intentiones datur anime maior habitus glorie et charitatis quam si cum solo habitu gratiae et volutatis bone sine huiusmodi actiba corpore recessisset. Et ex consequenti sequitur quod habebit clariorem visionem et fruitionem perfectiorem. Nam si quis intrat religionem intentione seruiendi deo manente hac intentione habituali. si iam actu intendit facere pro deo aliquid boni. meretur plus quam si actu non intenderm. quia actu bonum intendere est bonum. Sed nullum bonu est irremunerabile secundum Augug.

¶ Utrum quis possit per intentionem applicare bona opera sua vel aliorum alteri. Respondetur secundum Asten. quod sic. et hoc tripliciter. Primo in singulari. vt cum determinate pro alio satisfacit. Et sic quilibet potest alteri bona opera communicare sicut cum quis orat singulariter pro aliquo in purgatorio existente. Secundo in speciali vt cum quis orat pro congregati one sua vel pro suis benefactoribus et ad hoc ordinat etiam opera satisfactoria. Et sic praelatus per intenti onem suam potest applicare opera bona subditorum pro aliquo. Tertio in generali. Et sic qui praest ecclesie generaliter. sicut papa potest communicare tam ea quae sunt congregatioe nis quam ea quae sunt vnius hominis: aliis per indulgentias quas cunque etc.

¶ Utrum operatio procedens a volum tate delibatia sit mala cum non ordinatur ad deum. sed ad aliud Respondetur secundum Bona. eo. li. ii. di. xli. q. i. ar. iii. quod Aut hoc primo prouenit ex inordinata affectione ad creaturam. et sic est mala. Aut Secundo ex operantis negligentia. et sic est mala ex omissione Aut Tertio ex operantis infirmitate vel miseria. et sic non est mala nec bona sed indifferens. Deus enim ex sua pietate decreuit propter nostram infirmitatem multas operationes non imputare nobis neque ad meritum neque ad demeritum. vt cum quis loquitur alicui filio vel fratri aut alteri ex naturali pietate: non propter deum vel salutat ex sola vr banitate. vel facit aliquid ex necessitate nature. puta comedit vt reficiatur. ambulat vt recreetur. nec refert in deum. Huiusmodi non sunt meritorie operatio nes ad vitam eternam. nec demeritorie. nisi fierent propter finem malum. Item secundum Rich. supraOperatio quae refertur ad finem ciuilem vel ad honestatem aut corporis necessitatem: est indifferens: nisi referatur ad malum finem. nec oportet semper quod huiusmodi actus ad deum referantur. sed sufficit quod non ad malum finem referantur. Si tamen referantur ad deum per intentionem: tunc erunt meritorii vite eterne. aut merito condigni si fiant in charitate. Aut merito congrui si fiant extra charitatem. Fiunt autem demeritorii si non referantur ad deum ex inordinata affectione ad creaturam vel ex negligentia culpabili vel omissione vt dicit Boquen. sur.

¶ Ad hec etiam infra. §. xi. et. xii. e. xii.

¶ Utrum possit esse aliqua operatio vel actio humana indifferens ad bonitate et maliciam. Nota pro praeambulo secundum Guill. in. ii dist. xli. quod actum esse indifferentem potest intelligi triplicitr

¶ Primo ad modum velis sicut dicimus animal tanque genus et superius indifferens ad rationale et irrationale. similiter actum quasi quoddam superius dicimus indifferentem ad bonum et malum anquam inferiora. Secundo ad modum participantis tanti boni quanti mali. etecontra. Sicut si equaliter poneretur vnum scutum album et nigrum diceretur non album nec nigrum sed indifferens. Tertio ad modum medie virtutis interextrema. sicuti est fortitudo inter audaciam et pusillanimitatem. et libalitas inter anariciam et prodigalita tem. Isto modo de bono aliquo siue nature stue etiam moris: siue meriti vel demeriti malo: dicimus quod llud indifferens est quod nec bonum nec malum est. et de hoc est quaestio ista.

¶ Secundo vt dicit Scotorel. e. di. xli. Notandum quod humanus actus est duplex quidam procedens sine deliberatione et de tali non cadit quaestioquia omnes conueniunt in hoc doctores quod talis nec est bonus nec est malus. Quia vt dicitur. iii. Ethicorum Actus non est bonus neque malus nisi factus ex electione id est deliberatione. ergo etc. Est ergo quaestio de actu elt cito cum deliberatione etc.

¶ Tertio ergo ad quaesitum Respondetur quod loquendo de actus bonitate et malicia diuersa: bene possibile est quod idem aliquis actus sit bonus in genere nature: sed malus in genere morum vt comedere pro necessitate nimis auide inhoneste similiter bonus in genere morum sed non bonus in genere meritorum. vt patuit in praecedenti de operibus ciuils operis Sed loquendo de actus bonitate eadem vel malicia secundum idem genus scilicet moris vel meriti: non potest esse simul sic indifferens vt sit bonus et malus respectu eiusdem et ad eundem finem quia sic opposita essent in codem ergo etc.

¶ Utrum in genere morum et meritorum praeuia deliberatione reperiatur operatio indifferens Respondetur secundum e. Guill. vbi supra. quod sic Et patet et dictis supra. §. x. Nam in genere morum leuare festucam de terra non videtur esse bonum nec ma lum. similiter fricare barbams et huiusmodi secundum se. In genere autem meritorum siquis comedat preuia deliberatione appetitu naturali nec mere tur nec demeretu

¶ Unde aduertendum est quod sanctus Thom. parte. ii qua xviii. arti. ix. Et dist. xl. secndi. q. v. defecit ponens quod omnis actus progrediens a voluntate deliberata est bonus vel malus moraliter et nullus indifferens. Et omnis actus elicitus a voluntate charitate informata cum deliberatione est meritorius vite eterne aut pene eterne et nullus indifferens. Nam talis positio vt dicit idem Guill. cum Bonauentura in. ii. bist. xli. arti. i. q. iii. autm nimis artat viam salutis aut nimis ampliat. Nam si dicere vult quod oportemt existentem in charitate in deum semper referre opera cum deliberatione agenda nimis artat viam celi. Si autem vult dicere quod sufficiat relatio habitu alis vel in vniuersali vel in particulari nimis amliat quia sic habens habitum in principio anni ad benefaciendum et intendens licet postea nil cogitaret de hoc semper mereretur per totum annum. Hoc enim non videtur rationabile. Ideoque melior est opinio Bona uen. in hoc quam Thome. quia est indifferens actus aliquis etiam ex deliberatione procedens vt patet ex praedictis. et suo modo est habitus indifferens secundum Scotorel. e. dist. xl. quia habitus tales generantur ex actibus. ii Ethicorum ergo consimiles actibus. Unde sicut actum ita et habitu conuenit esse indifferentem ad boni tatem et maliciam tam in moralibus quam in meritoriis et demeritoriis. Nam habitus iusticie generatur ex operibus iustis etiam non iuste factis ex. v. Ethicorum. Et tales non sunt meritorii. cum scriptura praecipit. Iuste quod iustum est exequaris. Talis autem habitus vel actus non est malus moraliter nec bonus moraliter quia non est ex virtute ergo etc.

¶ Sed quid ad rationes obiectis onis quia omnis operatio est respectu alicuius fi nis. Finis autem operationis et principium est deus qui dicitur Alpha et O. Apo. scili. ergo sequitur quod sicut omnia a deo veniunt bona: ita et referri debent ad deum et nisi quis faciat peccat.

¶ Confirmatur. quia Berardus. dicit. In via dei stare retrocedere est. et ita oportet quod aut semper meretur aut demeretur actio quecumque: et maxime cum malum et bonum videantur priuatiue opposita inter quae non est medium.

¶ Respondetur colligendo ex Guill. supra. et Scotor el. e. dist. xli. simul cum doct. Subtili. ac Bonauen. quod referri in deum potest intelligi tripliciter. Uno modo actualiter et sic non semper oportet quia hoc est impossibile. Secundo virtualiter quando ex fine dilecto diligimus que sunt ad finem. puta diligo obedire quia bonum est licet non semper hoc actu referam in deum vt patuit. §. x. Tertio habitualiter inquantum habemus habitum charita tis quo referre possimus actus nostros ad deum

¶ Item per oppositum non referri dicitur tripliciter. Primo negatiue. et sic non ponit peccatum. Secundo priuatiue vt solum dicit non referibile sicut est peccatum veniale. Tertio contrarie vt est peccatum mortale quod nullo modo referri potest in deum quia contrariatur charitati dei. Unde omnia alia pre ter peccata mortalia et venialia sunt referibilia in deu sicut omnia sunt a deo. et sufficit quod sint referibilia vel referantur habitu nec oportet actu semper

¶ Denique ad confirmationem ex dicto Bernds. dicendum est quod illud intelligendum est quando quis tenetur operare et non stare et tamen llud ad quod obligatur non operatur sed stat vel retrocedit in obediendo. Ulterius dicendum quod bonum et malum non sunt priuatiue opposita circa actum sed contrarie et est inter ea medium videlicet actus qui est indifferens. Si dicas quia apostols i. Cor. x. dicit. Omnia in laudem dei facite. Respondetur quod accipiendo hoc distributiue per affirmationem consilium est non praeceptum. Si autem acci¬ pitur negatiue sic praeceptum est et est sensus. Dmnia sicfa. cite quod nil sit contra laudem dei. quod est peccatum mortale Hec ex Guill.

¶ Ad hec de operibus plura vbi Intentio per totum.