Vita

Ita. ¶. Queritur e Quid sit vita in genere: Respondetur quod varie diffinitur secundum varios respectus: vt habter li. Speci. na. xxv. c. xii.

¶ Primo nanque in respectu ad vitam naturalem subiecti viuentis diffinitur libro de motu cor. sic. Uita est primus actus anime in motu corporis adaptati ad mouendum id est dispositi ad mouendum intrinsece. Unde et Berardus libro de libe. ar. diffinit secundum substantiam sic. Uita est internus et naturalis motus tantum vigens intrinsecus. Et sic distinguit ab actu qui est extrinse tus et non naturalis

¶ Secundo in respectu ad actum vite sensibilem. Amb. libro de bono mortis diffinit sitc. Uita est spirandi munere frui. Nam vita sensibilis manifestatur et conseruatur per spirationem

¶ Tertio vita in respectu ad rationalem secundum Diony. sic. Uita est theophaniarum id est diuinarum apparitionum processio ab ente quieto et sempiterno. Hec diffinitio est assiguata in relatione anime rationalis ad primum principium

¶ Ultimo generaliter diffinitur secundum philosophum et Commentatorem libr intelligentiarum sic. Uita est primus nobilis et continuus actus viuentis ac primus motus procedens ab ente quieto et sempiterno id est a deo qui ex hoc est laudabils. Unde Augustinus dicit vitam esse nobilissimum quid: vt patet infra. §. 9.

¶ Quid est sundamentum et origo Ievite: Respondetur quod Cor: ex scriptura Prouer. iiii. dicete Omni custodia serua cor tuum: quoniam ex ipso vita procedit. Lyra. Sicut enim a corde corporali procedunt spiritus quid unt causa motus et sensus in membris exteriori¬s bus: sic ab anima procedunt viuida opera exteriora meritoria vite eterne. Unde Hali li. Regalis dispositionis icit. Uitalis inquit virtus est per quam est vita: eius quam fundamentum et origo et fornax et Cor: a quo incipit: et ad omnia corporis membra per arterias mittitur: vitaque ministxat. Hec Hali. Et ita patet propositum.

¶ An vita sit substatia vel acci¬ § dens: Cum enim vita sit forma siue perfectio viuentis sicut anima animalis: iuxta dictum Philosophi. x. de animalibus et alibi. quod Uiuere est viuentibus esse Sed accidens non est forma vel perfectio essentialis substantie. sequitur ergo quod vita non est accidens sed substantia

¶ Sed in oppositum est. quia vita est motus: vt ex praedictis patuit diffinitionibus. nullus autem motus est substantia ergo etc

¶ Dicendum autem ad hoc quod nullus motus proprie loquendo est substanti. Uerumtamen secundum quod motus concernit actum primum et proprium qui dicit esse illius cuius est actus. Exempli gratia. Sicut esse dicitur actus entis: sic bene aliquis motus est substantia. Et etiam capiendo substantiam nomine extenso pro eo quod est substantile vel ad substantiam reducibile. Sic aliquis motus etiam dicitur substantia Et ita ex quo viuere est viuentis esse secundum dictum philosophi reducitur vita ad viuentis substantiam tanquam substantiale. Ideoque motus vite dicitur substantia i est substantialis perfectio reductiue non autem substantia proprie.

¶ De modis autm quibus aliquid reducitur ad quodcumque ge¬

¶ patuit vbi Ratio. §. x.

¶ Utrum vita sit ipa anima

¶ Argui tur quod sic. quia Ambr. libro de bono mortis dicit. quod anima est vita ipsa. et ideo non potest mori. quia contraria morti. Item Isid. libro de summo bo. dicit. quod vita corporis est anima. Et philosophus vult quod anima viuit seipsa. ergo patet proposi tum.

¶ In oppos est. quia vita est actus anime ex praedictis Sed nil creatum est suus actus a se egrediens. ergo etc. Respondetur secundum Uincentium eo. li. Speci. natu. quod vita non est anima. nec econuerso anima est ipsa vita: formaliter loquendo. Probatio. quia anima viuit. aut ergo scipsa aut alio aliquo viuit anima Non potest dici quod seipa. quia vita est actus ab anima egrediens. secundum quod dicit philosophus libro de motu cordis et actus distinguitur ab eo a quo egreditur Nam dicit Amb. supra quod anima est quae vitam infundit corpori etc. Si autem dicatur quod anima viuit aliquo alio. queritur de illo alio. et sic fit processus in infinitum. Querendo iterum de tertio quo viuit. Nec potest dici quod hoc vel illud aut quod anima ipsa non viuit. quia eius est viuificare vel viuifica ri sicut et animare vel animari. Et de hoc dicetur in sequentibus

¶ Causaliter loquendo ergo dicendum est quod anima et causa vite in corpore. Sed vita qua viuit ipsa anima in seipsa non causatur ab anima. quia anima non est causa sue vite proprie Sed causa principaliter vite in ipsa anima: est creator anime Cum ergo dicit Ambro. quod anima est vita sua. et huiusmodi alie autoritates intelligende sunt quod in talibus dictis praedicatur effectus de causa. Nec dicitur proprie mors anime contraria sed eo modo quo incompossibilia sut scilicet animam esse in corpore. et mortuum esse corpus. Anima ergo rationalis non moritur. quia mortem non recipit. sicut nec ignis frigiditatem. Sed dicitur anima mori per peccatum spiritualiter. quia separatur a vi ta vera sua que deus est. vt dicit Aug. Deus ergo laudabilis.

¶ Sed Quid est ergo illud quo viuit animal An illud sit anima aut vita dicit idem Uincen. eo. li. Speci. natu. quod anima dicitur vita animalis per concomitantiam causalitatis Et cum dicitur animal viuere tantum ex anima. per hoc non excluditur quin etiam viuat vita etc. Quoniam animal ipsum ratione totius animalis viuit vita. sed ratione partis scilicet corporis viuit anima Unde cum dicitur. animal viuit vita: ibi est ratio calita tis formalis. Sed cum dicitur: animal viuit anima. ibi est ratio causalitatis effectiue. Nam vita est totius viuentis ipsius forma: et sic formalis causa viuendi. Sed anima in corpore est causa effectiua vite. Proinde autoritates Isid. et aliorum dicit quod anima est corporis vita: Intelligenm de sunt per concomitatiam causalem. Nec sequitur ergo ex hoc quod vita sit anima et econuerso per identitatem essentialem.

¶ Denique si dicatur Animare est viuificare sicut et animari est viuificari. ergo anima est vita. Dicendum quod hoc non concludit. quia huiusmodi praedicatio potius est per concomitantiam calitatis quam per formam vel essentiam.

¶ Quomodo autem anima dicitur viuere seipsa: Respondetur vbi supra quod pro tanto anima dicitur viuere seipsa vt vult Philosophus quia vite principium habet in seipsal deo bono sic faciente) ita quod non viuit eo modo quo corpus Nam corpus viuit ab alio sibi extrinseco in natura. videlicet ab anima. quia teste Amb. anima causat vitam in corpore id est facit quod vita sit in corpore. Sed aliter est de anima. quia anima viuit aliquo sibi intrinseco et non aliquo extra ipsam vt formali principio. sed dicitur anima viuere seipsa id est aliquo sibi intrinseco vt formali principio quod non est alterius nature quam ipsa. Ideo non sequitur ex hoc quod ergo anima sit vita. quia sic in anima idem esset informans et informatum id est ipsa anima et forma sua. idemque esset illi viuere quod esse. quod est falsum. quia solus deus est vita per essentiam. Nec putandum est quod deus sit vita anime vt formale principium. quia deus non potest alicuius esse forma creature. Proinde dicit Bernr. super Can. Uita (inquit) anime est viuens sed non aliunde quam seipsa: ic per hoc non tam viuens quam vita vt proprie loquamur de illa. Sed quod causaliter huiusmodi intelligitur: patuit. Nam si formaliter esset in anima aliquid extrinsecum quo viueret qanima: sequeretur processus in infinitum vt arguebatur supra §. iiii. Preterea pro euidentia Notandum quod cum dicitur anima viuere seipsa. dupliciter potest intelligi viuere seipsa. Aut vt se tota. Aut vt sui aliquo. Uerbi gratia. Aliter anima viuit seipsa. Aliter vita. Nam vita viuit seipsa tota sicut est. vn viuere vite est ipsius esse: quoniam in ipsa vita non est aliquid quod non sit vita. Et hoc est summe in deo. Anima vero seipsa id est intrinseco sibi.

¶ Si ergo obiicitur sic arguendo. Anima viuit seipsa: et viuit vita. ergo ipsa est vita. Dicendum quod non valet. Sicut nec in simili arguendo Animal mouetur motu: et mouetur a seipso. ergo animal est motus. quia animal dicitur moueri seipso id est ab aliquo principio sibi intrinseco: licet ab anima causaliter. Et tamen nihilo minus dicitur moueri motu formaliter loquendo. Sic in proposito. Ex praedictis patet quod vita non est anima proprie loquendo et formaliter. sed aliquid anime.

¶ Sed An vita sit potentia anime. Arguitur quod sic. quia super libro Ethic. Commentur dicit quod vita plate potentia est quae nutrit et augmentat et generare facit. Uita vero animalis est potentia sentire faciens

¶ Sed in oppositum est quia actus et potentia non sunt idem sed vita est actus primus anime: vt dicit Arist. li. Eth. et libro de motu cordis. Et patet ex dictis.

¶ Respondetur vbi supra quod formaliter loquendo siue essentialiter Uita est actus primus et continuus. quia primo perficit viuentem. ideoque dicitur ipsius viuentis esse. quia est praeuius actus quem sequuntur ceteri actuscilicet sentire: mouere: et huiusmodi. Item vita est etiam actus continuus. quia ipsum viuens non recipit interpolationem vite: licet recipiat interpolationem in aliis actibus. Nam viuens continue et semper viuit quamdiu est viuens. sed non continue sentit. quia quandoquaem dormit.

¶ Cum autem obiicitur quod vita est potentia. Dicendum quod vita non dicitur proprie loquendo potentia. sed large capiendo potentiam pro vi vel virtute. quia Uita est virtus cordis vel virtus vitalis secundum Auicen. Et sic intelligitur dictum philosophi li. de motu cordis vbi dicit sic. Omnium potentiarum anime prima est vita. quam etiam quasi primam cetere sequuntur. et sine qua nullam ceterarum inesse et possibile Et ibidem dicitur quod prima virtus est vita certum organum sibi vendicauit in corde Ideoque dicitur virtus cordis etc. Ecce patet quod ibi potentia capitur pro virtute. etc.

¶ Sed quomodo vita dicatur actus primus Cum vt dicit Arist. li. ii de anima. diffiniendo quod anima est actus primus corporis organici physici etc. Dicendum quod anima est simpliciter actus primus corporis. sed vita dicitur actus primus ab anima progrediens respectu aliorum actuum anime. Ideo libro de motu cordis determinatur quod vnuest organum primum scilicet cor. Et vnus est actus primus. et ab his est motus et operatio aliorum. Cor eim est primum viuens et vltimum moriens. Unde deus petit Prouer. xxiii. Fili praebe scilicet prae aliis mihi cortuum. Deus ergo bonus laudetur.

¶ Quottuplex est vita. et quibus modis solet accipi Nota secundum theol. communiter doc. vt etiam habetur. li. xxv. Speculi natu. distinguitur primo duplex vita

¶ Prima dicitur vita increata. hec est ipse deus. De qua Aug. de fide ad petrum dicit Deus naturaliter est vita. hec est per essentiam sua id est per seipsam vita Unde Dionysius. Laudanda est vita eterna quae per seipsam est vita. Omnisque vita et vitalis motus est et ipsa: vt a princi pio.

¶ Alia dicitur vita creata. Unde Damasce. li. iii. caxiiii. dicit. Excepta diuina vita tres sunt species vite sed create. plantaria: sensibilis. et intellectualis. quae est quaedam angelica. quaedam humana

¶ Quomodo autem deus viuat et quomodo angelus et anima humana. Sciendum est: quod est aliquid quod viuit ex se et in se et per se. hoc est deus Item est aliquid quod viuit in se ac per se sed non ex se. vt spiritus intellectua lius scilicet angelus et anima humana: quae non ex se sed a deo hahent viuere. Item est aliquid quod viuit in se sed non ex se neque per se. hoc est anima sensibilis. Item est aliquid quod vi uit tantum in se sola vegetabili viriditate. vt plante. Ad hec ergo Notandum etiam quod vita tripliciter solet accipli in viuentibus prout colligitur ex Rich. super ist di. viii. ar. vl. et vbi supra

¶ Primo aliquando accipitur vita vt dicit primum actum vite. simpliciter quae est perfectio viuentis. hoc est ipsam animationem qua in vnione anime cum corpore ipsum corpus viuificatur. Unde quando homo est circa mortem in agone tunc anima occultatur in corde. vt dicit Auicen. libro de animalibus et nihilo minus homo talis dicitur adhuc viuens quousque anima est in corde quod est vltimum moriens. licet in exterioribus non sentiat. quia adhuc tunc anima inest animando saltem cor sensibiliter. Et totum corpus est perfectibile ex eadem anima.

¶ Secundo accipitur vita aliquando. vt dicit vigorem internum in corpore plea actualitate et sensuum et motuum inquantum vigens abundanti virtute in corde virtutem operandi dat aliis membris ex motu cordis mediantibus virtutibus motiuis siue spiritibus vitalibus et operationibus etc.

¶ Tertio modo accipitur vt dicit Lyra in postilla super Rho. vi. Prout vt ta frequenter denominat vite operationem exteriorem Sicut enim intelligere scienti dicitur vita interna. ita vita alicuius operatio exterior in qua occupatur dicitur eius vita. puta potare dicitur vita ebriosi. et peccare dicitur vita pecca p¬ toris. Et agere bonum vita virtuosi. et sic de aliis. Similiterdicitur vita actiua et contemplatiua. Item dicitur quaedam vita praesens et caduca. quaedam futura et extrna etc. De quibus libro tertio.

¶ A quo sit vita effectiue. Responde tur vbi supra quod Quedam sunt quae habent vitam a deo imediate et vt ab imediata causa: vt sunt angelici spiritus qui sicut substantiam et essentiam: ita et vitam immediate habent a deo. sed tamen vitam aliis communicare non possunt. Quedam sunt secundo habentia vitam a deo immediate: quam tamen etiam communicare possunt: vt anime rationales quae a deo vitam habent in se immediate vt angeli: et eam communicant corporibus suis. Nam quod anima rationalis immediate habeat a deo vitam: patet Gen. ii quod deus inspirauit spiraculum vite homini. Quedam sunt tertio habentia vitam a deo sed non immediate: imo mediantibus causis secundis quae viuunt per se: vt patet de plantis quae viuunt ex influentia celesti: et brutis quae viuunt ab anima sensibili de potentia materie educta. Et in corpore humano quod viuit ab anima rationali. Omnium autem harum deus est causa principalis et primaria. ergo ipse est laudabilis

¶ Ad hec Si obiicitur. Quia scriptura sacra dicit in Gen. Creauit deus omnem animam viuentem atque motabilem. ergo videtur quod saltem in principio conditionis rerum immediate a deo anime cunctorum exierunt viuentium per creationem. Sed ad hoc dicendum quod ibi creare ponitur pro producere. Item Augustinus libro de ve ra relig. dicit: quod nulla est vita quae non sit ex deo. quia deus est summa vita: et ipse fons vite. Denique Aristo. libro de mot. cor. dicit: quod vita est primus motus fluens ex quieto et sempiterno qui est deus

¶ Confirmatur obiectio ex scriptura Psalmus dicit Emitte spiritum tuum et creabuntur: et reno. fa. terre. Hoc enim vt dicit Comment. super libro Diony. de di. no. intelligitur de vita plantarum et animalium. ergo etc

¶ Ad hec etiam dicendum quod anime sensibiles quae viuificant bruta: et etiam vita plantarum non sunt a deo immediate. Anima autem sola intellectualis est immediate a deo. Sola ergo vita angelorum et hominum est immediate a deo per creationem.

¶ Ad obiecta autem dicendum quod omnis vita dicitur esse a deo vel immediate: vel mediate saltem. Quod autem dicit scriptura Cmitte spiritum tuum intelligitur secundum Lyram sic id est emittes voluntatis tue imperium. et creabuntur id est de nouo formabuntur vel producentur. Et sic creare extenso nomine accipitur pro producere: sicut sepe fieri solet in scriptura

¶ Ad hec vbi Anima §. pluribus

¶ Ex dictis etiam patet: quod illud dictum philosophi it libro de anima Uita est actus primus continuus nobilis substantie mouentis vel cogscentis vel vtrumque faciemtis. Et quod dicit libro de motu cor. vitam fluere ex quieto et sempiterno: potissime intelligitur de vita hominis qui est nobilissima substantia secundum animam. Et vt dicit Grego. in Homel. Epiph. Uitam inquit hominis solus deus qui condidit gubernat. Deus ergo laudetur de dono nobilissimo scilicet vite. Nam Augustinus de trini. libr. x. c. iiii. dicit: quod vita quelibet corpore quolibet meli or est. Idem libro de vera religi. c. xvii. dicit. Quelibet viua substantia cuique non viue substantie praeponitur lege nature.

¶ Ubi habet sedem principalitus pavita in corpore animalis: Respondetur quod loquendo de anima rationali. et sic de vita hominis dicendum est quod secundum theol. omnes. Anima est tota in toto et in qualibet parte corporis tota quantum ad essentiam anime Uerumtamen quantum ad potentias diuersas diuersa habet loca principalia ad exercendum sua opera. Et secundum Cassiodi. libr suo de anima praecipum am sedem habet quo ad potentiam cognitiuam in capite. vt etiam dicit Ambh. quia caput tenet primatum super omnia membra. sublimenque arcem spheroide figure omnes in se habens sensus exteriores quae lucent in facie quibus gubernat totum corpus et regit. In capite quoque est templum anime rationalis quoniam sicut in templo materiali tres sunt partes principales scilicet vestibulum. consisto rium. et apotheca conseruatoria Ita phantastica caellusa: logistica. et memorialis: partes sunt cerebri principales. Nam anima in phantastica cellula quasi in vestibu lo diuersas suscipit formas per immaginatio nem In logistica caellula quasi in consistorio de imageinia tis disternit per rationem. sed et in memoriali cellula quasi in apotheca conseruat anima: quae imaginatio recipit et ratio discernit. Denique anima rationalis pro aliis potentiis et viribus vbi teneat sedem principalem. patuit vbi Anima. §. xlv.

¶ Sed loquendo de anima sensibili diuerse sunt opiniones vt ibidem etiam narrantur de anima. quia aliqui dicunt sedem anime in sanguine principalius in brutis eo quod scribitur Leuit. xvii. Anima omnis carnis in sanguine est. Et philosophus idem expresse dicit quod Sanguis est sedes anime Ueruntme hoc patitur instantiam. quia aliqua sunt animalia carentia sanguine: quae tamen viuunt vt patet de casncris et aliquibus piscibus maris. ergo illud dictum intelligendum est de his animalibus quae habent sanguinem. quia vt etiam dicit Aug. In sanguine est praesertim aliquid vitale. Est enim sanguis maxime amicus nati re et maxime conseruatiuum vite quoniam vt dicitur libro de mocor. Calor et humor conseruant vitam quae sunt qualitates sanguis qu scilicet sanguine nutriuntur membra omnia

¶ Sed et alii dicunt vitam animalis esse in corde. Alii in capite D. quibus vbi Anima. §. xlv.

¶ De vita embryionis ante organipationem vide vbi Anima. §. vi. et hic. §. xi.

¶ Utrum in humoribus sit vita similiter in capillis: vnguibus et huiusmodi.

¶ Notandum et primo quod viuere dictum de corpore tripliciter accipi potest. vt habetur eo. li. xxv. Speci. natr. videlicet Uno modo proprie. et sic viuere dicitur illud corpus quod vnitur anime ipsum perficienti. sicut corpus organicum iam actu perfectum et omnie vnitum etc

¶ Secundo mo minus proprie Et sic dicitur viuere quod licet non sit coniunctum anime perficienti. tamen est coniunctum corpori habenti animam vt perfectionem Et licet non habeat ani mam tamen habet aliqualem vitalem virtutem per quam etiam ad iuuante virtute aliena videlicet continentis vel contigui habet operationes consimiules rei viue Sicuti dicitur viuere enim bryo Nam libro de animalibus Arist. dicit quod Ome conceptum in matrice id est embryo viuit sicut viuunt arbores. Ne cessario enim erit in concepto prius anima vegetatina. et cum creuerit erit sensibilis anima in eo: per quam dicitur animal. hec ibi. Unde secundum Alex. proprie loquendo non viuit embryoanima informantem. sed improprie loquendo: et extenso nomine viuendi eo modo quo large dicuntur viuere omnia illa quibus communicatur aliqua vite operatio similis rei viuenti. siue hoc sit ex anima informante: siue tantummodo ex continentia vel pontiguatione cuiuslibet viuentis. Sic etiam poma viuere dici possunt. non quia insit eis anima informans: set ex influentia plante quam recipiunt a planta ipsa cur contigua sunt. Sic in proposito cum dicit Philosophus. supra quod in embryone prius est anima vegatiua vel cibatiua. postea sensibilis. non est intelligendum per modum informa tis ibi inesse animam. sed solum per modum virtutis operatiue inquantum in embryione prius fiunt operationes vegetatiue. quae sunt. nutriri augntarique. et postea opera sensitiue prius quam intellectiue

¶ Si obiicitur. quia Aris. libro de mo. cor. dicit. quod eque est viues embryo et adolescens. Dicendum quod ibi embryo extenso nomine dicitur ferus iam organizatus perfecte. quia iam tunc anima propria viuit.

¶ Tertio modo dicitur aliquid viuere adhuc magis improprie: quod ex sola colligatione sui cum corpore viuente recipit aliquam vegetationem: licet non sit vnitum anime: nec habet virtu tem vitalem intra se. Et hoc aut est instrumentum vitalis vtutis. et isto modo dicuntur viuere spiritus et humores qui deseuiunt virtuti vitali. et per illam vegetantur: nutri untur et augentur ex cibis sanis nature amicis: ac restaurantur. Et ita dicuntur viuere non proprie scilicet per animam informantem: sed improprie pro quanto non putrescunt vel non corrumpuntur. Aut si tale non est instrumentum vi talis virtutis: tamen ex colliga tione sui cum corpore augmentantur etc. Et sic etiam improprie dicuntur viuere capilli et vngues et huiusmodi in corpore viuo. Unde et talia sicut et sanguis et naturales humores qui non sunt in homine ad corruptionem resurgent sicut et in christo. Deus quo laudetur. Item hoc mirum est quod sicut dicit Aristo libro de animalibus Capilli et vngues post mortem magis duri sunt Sic spiritualiter homines in peccato mortui obdurantur in gehena

Ita. N Dilicet deus logitudine et brevitate vite in animalibus Queritur. Que sint cause longioris vite. et per oppositum breuis: t De hoc Aris. libro de vita et morte dicit quod due sunt cause vite longioris scilicet quale et quantum id est Ccaliditas natui. ralis et huiditas. et horum quantitas. Nam calor et humiditas atque his proxima sunt causa generationis et corrupitionis. Et a contrario solet accidere vt corrum pantur animalia. quia vicet subsunt contrariis. eo quod sunt composita ex contrariis qualitatibus elementorum quorum naturam parti cipant. Propterea animal natura calidum et humidum existes in iuuentute bene habet viuere. Sed quia in senectute frigidum est et siccum. ergo est moribundum. Item vt dictum est requiritur etiam quantitas scilicet proportionata. quia si fuerit calidum vel humidum nimis superfluum erit nature contra ria superfluitas et corruptiua ac extinctiua vite. vt patebit in sequenti. §. xiii.

¶ Quibus modis abbreuilatur vi ta ex corruptione calidi naturalis vel humidi: Nota dum quod multipliciter fit vt abbreuietur vita et mors accidat ex horum extinctione vt notantur in libro. Spe. na. supra.

¶ Primo aliquando per euacuationem. Et hoc accidit praesertim in nimio gaudio vel amore hominis quo egreditur calor naturalis ad extiora corporis. sicut accidit lucerne cum ventus exufflat validior et ignem ab eo soluit. et sic extinguil.

¶ Secundo aliquando fit per nimiam sanguis effusi onem. vt in vulnere vel ruptura venarum fit. sicut accidit luterne extingui cum defecerit oleum

¶ Tertio aliquando fit per naturalis caloris ad interiora suppressionem. vt in subito et magno tiore vel exterritione. tunc enim calor ad interiora confiuit. sicut accidit lucerne quando repente immergitur extigui.

¶ Quarto aliquando fit nimia repleti one vel paiguedint. Sicut etiam videmus in lucerna si multum habeat de oleo vel paiguedine

¶ Quito aliquando fit anhelitus priuatione. vt in suffocatis. sicut et in lucerna vase spisso iuoluta: fumoque suffocata.

¶ Sexto aliquando sit per mali aeris inspirationem et putridum vaporem. vt in pestilentia. sicut accidit et lucerne posite in loco vbi multi et fortes vapores surgunt.

¶ Septimo aliquando fit caloris naturalis extinctio tert nimium estum sol vel calorem. aut aliquando per nimiam refrigerationem. aut veneni diffusione. sicut et accidit in lucerna quod fortissimo calore ignis magni absorbetur aut frigore nimio. aut veneno tyriaco extingurtur. Sic spiritualiter calor diuine charitatis quae est vita anime extinguitur consimiliter per peccata etc.

¶ Denique vita etiam abbre uiatur vel citius extiguitur ex parte humidi naturalis. vt dicit lib. de vi. et mor. Arist. et libro de longi. et brevi. vite. Aliquando nimia superfluitate. Aliquando ex dieta vel malo re gimine. Aliquando egritudine. Aliquando natura vel etate ete. Spiritualiter. Mihicordia in proximum designatur per humidum naturale. et sic suo modo potris applicare pro edificatione.

¶ Preterea secundum eundem Aris. ibidem. aliquando etiam abbreuiatur vita propter aliquam circumstantiam extrinsecam accidentalem. videlicet autem propter nimium laborem. desiccat enitm labor nimius. Aut propter luxurie frequentationem. vnde animalia luxuriosa breuis vite sunt vt passeres. et mulus longioris vite est equo et asino. quia non generat Apes autem logioris vite sunt inter animaliam sanguine carentia prae maioribus. Item dicit idem Aris. quod castrati plus viuunt quia non coeunt. Item aliquando etiam abbreuiatur vita pro pter alimenti priuationem quia consumunt seipsa ex esurie animalia. qua calor naturalis agit in humidum consumendo psum. Item aliquando propter casus innumerabiles etc. Et aliquando propter passiones vehemnntes. vt ire: tristicie et similium. Ad hec etiam. §. subsequentibus plura.

¶ Quid de vita animalium secundum natum ram: Notandum quod sicut Arist. dicit libro de longitudine et bre. nitate vite. Primo inter animalia pedibus gradientia naturaliter longioris vite sunt elephantes. Uiuunt enim annis ducentis et forte trecentis. vt idem dicit libro de animalibus. Item aliqui dicunt de ceruo quod sit inter gressibilia vite longissime vt habtur vbi Etas. §. iii.

¶ Secundo idem Arils. e. liro de lon gi. et bre. vite dicit quod aquatica animalia brevioris vite si quam pedibus gradientia. quia humida sunt et aquasa. et tale vellociter torrumpitur. Cudem ratione quoque animal quod est sine sanguincito corrumpitur et moritur.

¶ Tertio idem Aris. libro de aium libus. plurium animalium enumerat tempora vite. Sed hec forsi tam intellexit de illius regionis habitudine vbi ipse fuit. Nam ibi dicit quod equus viuit vsque ad annos. xxx. vl. xxxv Equa vero vsque ad. xl. In ista autm nostra regione vt fertur equus viuit vsque ad anos. xl. Item vt dicit. bos mascu lus viuit anis. xv. sed castratus bos. xx. Item Camelus viuit anis. xxx. et plus. Canis vsque ad. xiiii. Porcus vsque. xv. Ouis in ethiopia inquit prope viuit annis. xiiii. Capra vero. xi. Pauo. xxv. Coluba et turtur. xv. anis. Plurtia vide vbi Etas. §. iii. Item de hominius ibidem. et in subsequentibus hic et alibi etc.

¶ Ita.

¶ Dicicet de logitudinie et brevitate vite in hominibus Nota quod sicut dicit Arist. eo libro de longi. et breui. vite. No diutius omnibus animalibus in tera gradietibus praeter elephantem viuit diutius. Aliqui dicunt. et prater ceruum. Cam assigunt quod hominis longeuitas est ideo. quia eius complexio assimulatur aeri continenti. Secundo ibidem dicit quod interhomines masculi si non sunt communitiui sunt longioris vite femellis. quia masculus calidior est femella. Sed mascu li multum coeuntes sunt inquit breuioris vite femel. Et propter eandem causam vt dicit qui in regionibus vel locis temporate ca lidis et humidis habitant plus viuunt per accidens quam quae in frigidis propter paucitatem putrefactionis. vt dicit ibiud etiam Commetator. Tertio vt idem Aristo. et Commenta tor dicunt. Castrati propter paucitatem coitus viuunt liongius quam non castrati. vt dictum est etiam in praecedentibus. Unde deus laudetur castitatem amans

¶ Quantum autem duret vita hominis vide vbi Etas. §. iii.

¶ Item qulibus signis cognoscatur liongitudo vel brevitas vite hominis. vbi Corpus. §. xxii.

¶ Quare antiqui pres longioris vi ¬ te erant quam homines moderni: Et id claret ex scriptura. quia Ada vixit anis. quamo. vt habteur in Gen. Seth. quai at Enos. qo i. Caynam. qud. i. Et prae omnibus Mathusalem vixit anis. quod. qu. Denique etiam post diluuium Noe vixit multis annis. ita quod in toto vixit anis. qu fo. vt habetur gen. ix. Sem. §.. 4. Thare pater abraam. et o

¶ Abraam.. Isaac.

¶ Ro. Iacob.

¶ E etc. Nunc autm ride mus ta abbreuiatam vitam hominum vt rarissime pauci viuant annis. qo.

¶ Respondetur ad hec secundum Theol. praecipue Lyram in postilis. super Gen. v. Et Hen. de hassta super et Gen. aliosque

¶ Prima ratio hust est quod tunc in principio plus viuebant homines propter nobilem complexionem pimorum perentum. quos quia deus fecit miraculose ergo perfectius. vt dicit Chrys. etiam. Ideoque propinquiores eidem foti velut radici arboris stabilius vixerut quam rami remoti. Secunda ratio est propter vim nature in principio fortiorem. et iam nunc detriorationem. Cuius signum est quod antiquitus natura producebat res quantitate maiores sciliceti hominibus gigan¬ tes. modo antem non sic. Gen. vi. Gigantes erant super terram in diebus illis etc. Item Nume. xiii. legitur quod palmitem cum vbis suis duo viri in vecte portare potuerit. ergo similiter in aliis

¶ Tertia ratio propter nutertionem simplicer orem. quia antiquitus non erant tot condimenta ciborum sicut modo quae effrenant appetitum ad excessum. ergo fuerunt antiqui saniores in natura vite. Nam ante diluuium homines non comedebant carnes nec pisces sed tantum fructus. nec vinum bibebant aut ceruisiam vel siceram et huiusmodi. sed solis fructibus simpliciter contentabantur. ergo non erant tot infirmitater sicut et modo videus quod animalia quae vtuntur simplici cibo et aqua Et patres in heremo saniora sunt et plus viuunt

¶ Quar ta ratio propter aerem puriorem quia antiqui manebant in puroaere montano non in paludinosa ciuitate et non in aliquo modo infectis campis vel vallibus modo aliter est ergo etc.

¶ Quinta ratio propter castitatis obseuationem. Nam antiqui tus diutius obseuabant castitatem quam modo. ideoque plus vit uebant et fortiores nature erant hi quos generabat. patiex scriptura. Nam Seth. cxxv. annorum erat quando genuit primogenitum Enoch. qui postea raptus est in paradisum. Ipse etiam Enoch. lxv. annorum erat quando genuit primogenitum Mathusalem. Item philosophus Politi. liro dicit quod antiquitus tricenarii viri et puelle. xxvii. annorum copulabantur. et propterea fortiores erant qui ab eis generabantur. quia etas nondum matura generat non nisi debile. ergo patet propositum.

¶ Sexta ratio propter Ade scientiam et perfectiorem cognitionem. quia coguit virtutes fructuum herbarum lapidum praeciosorum et omnium rerum natura lium ac edocuit homines illius temporis de his quae prolongant vitam.

¶ Septima ratio: ex dei ordinatione propter hominum mul tiplicatione per generationem. quia vt Aug. xv. de ciui. dicit dicit. c. viii. Non potuissent tot homines ex vno per ordinata et honesta matrimonia multiplicari: nisi vita illius temporis fuisset diuturna. Unde etiam magister historia rum super. x. c. Gen. et Philo. libr quaestionum. super Gen. narrant. quod ex filiis Noe adhuc eo viuente post diluuium videlicet infra annos. cccl. nati sunt. et. q ioo. virorum exceptis mulieribus et peruul Unde deus est laudabilis in omnibus

¶ Utrum homo possit sibi vitam prolon tare vltra deturminatam periodum id est terminum

¶ Arguitur quod sic. quia Esa. xxxviii. deus legitur adiecisse. xv. annos vite regi Ezechie penitenti etc

¶ Sed in oppositum est quod dicitur Iob. xiiii. Breues dies hominis sunt. numerus men ium eius apud te est. constituisti terminos eius qui praeteriri non poterunt. Respondetur secundum doc. theol. praesertium Lyt. super Esa. supra quod Ezechias rex omnino mori debebat tunc. sicut dixit eidem Esa. Et hoc secundum canas secundas et ex demerito clerpe. Sed deus praeordinauerat quod eidem peitenti redderet. xv. annos adiiciendo quos sibi demeruerat adimi ex de terminata periodo vite secundum dei disponnem. Et sic non valet obiectio. quia non praeteriit terminum a deo constitutum. Ad hec etiam in sequentibus.

¶ An homo possit sibi vitam abreuiare per culpam vt citius quam deus ordinauit moriatur Respondetur secundum doc: praeserti Lyram supra atet Greg. in moralis. v vite humane terminus pot considerari tribus monis. Primo secundum duinam praescientiam et dispositionem. Et sic Greg. supra tractans illud dictum Iob. xiiii. Constituisti termios eius etc. dicit sic. Prefixi sunt seculi dies singulis hominibus ab eterna pescientia dei. nec augeri possunt neque minui nisi praesciantur vt aut optimis operibus longiores fiant. aut cum pessimis breuiores Cum enim deus noscat rerum fines: Sic prolongat et abbreurat vitam prout viderit oportunum. Ideoque aliquos bonoset iustos etiam infantes et peruulos sepe deus citius tollit iuxta illud quod dicitur Sap. iiii. Raptus est ne malicia mutaret sensum illius. et aliquos etiam grauissime peccantes expectat diutius vt conuertantur ad praesentiam vt dicitur Ezech. xviii.

¶ Secundo potest considerari terminus vite in comparatione ad causas secundas quae sunt influentia celestis. dispositioe aeris. complexio corporis: re gimem vite et huiusmodi. Et sic nulli dubium quod vita hominis potest abbreuiari et prolongari vt experientia docet et scritura de Ezechia in praecedenti. §. Deus enim dedit ordinem virtutis causis secndis vt effectus suos agant. puta vt aer peste infectus si non euitatur vel remedium non ad hibetur inficit hominem. et influentia celestis alibi prolongat vitam. vt in triualis. vt dicit Arist. in Topicis. et alibi abbreuiat: vt in plaga meridionali saraceni. xxx. annis viuant tantum. Et similiter malum regimem breviat. Tertio potest considerari vite terminus quo ad culpe de meritum vel virtutum exercitium Et sic etiam sepe vita breviatur per culpas sicut fur et latro occidi demerentur psalmus Subito defecerunt: perierunt propter iniquitatem suam Et iterum. Uiri sanguinum non dimidiabut dies suos id est non habebunt dimidium vite. Item aliquando etiam proiongatur ad aliquod tempus vita malorum vt iustos exercceant. sicut dicit Aug. etc. Unde patet quod homo potest multis mod sibi brcuiare vitam vt citius moriatur. tamen hoc deus praesciuit. et permittit. quia vt Augugi. ait. Sic deus res quas condidit gubsnat vt tamen motus proprios agere sinat.

¶ Quare sacra scriptura dictat vi tam praesentem hominum esse brevissima cum tamen sit sati lionga prae vtta cetorum animalium praeter elephantum et quorunda. vt patuit § xv. Respondetur quod scriptura teste. Uita hominum est breuis. imo momentanea veracissime considerando pluribus repectibus. quamuis mundanis videatur diutina extimnatione phantastica. et patet. Primo in respectu ad praeteritum tempus. Secundo in respectu ad futurum. Tertio ad praesentis vite decursum. Et propterea tanquam modicum persua det scriptura non magnipendendum sed contemnendum pro deo et salute

¶ Primo inquam in respectu ad tempus praeteritum. quia omne quod praetexiit reputatur pro nihilo veraciter in praesenti vita tamquam dies hesterna. Psalmus Mille annim an oculos tu. tam. dies. hest. quae praeteriit. Nam numquam redibit in eternum Ideo sicut ipset nunc temporis est modicum imo est momentaneum respectu praeteriti ab eterno Et est respectu futuri in perpetuum Sic in proposito est de tempore nostro Unde Sene. ad Lucil. dicit Punctum est omne quod viuimus et adhuc puncto minus Hec ille.

¶ Secundo in respectu ad futurum quia in futuro seclustio in perpetuum mamere hebebimus cuius non erit respectu ergo illius status hoc momentaneum statum hebemus cum iste status finiatur. sed ille infinitus sit Nam finiti ad infinitum proportio nla. §. phoss. Unde Iaco.4. Que est vita nastra vapor ad modicum parens et polst ea exterminabitur. Item Gre. xv. mor. dicit omnis longitutudo temporis vite paesen tis punctus esse cogscitur cum fine temiatur. Sed futura vita siue in gloria siue in pena nullo termino clauditur Tertio in respectu ad ipsum praesentis etiam vite decursum. quia vt dicit Sen. ad Lucil. Uita nostra non est aliud quam quidam cursus ad mortem. quotidie ei morimur. quia quotidie aliqua pars vite nostre demitur. et quantum crescimus vita decrescit. ac morti propinquiores sumus. Nimixum si rationem ponimus de nobisipsis: nouimus quod sicut dicit scriptura. dies annorum pratitorum sit i ipsis. lxx. anis. aut in potetatibus id est virtute fortibus hominibus sunt. lxxx. ani. et tamen pro medietate illos consumimus in dormiendo et comedendo ac bibendo. et sic restant. xl. ani. Ex quibus etiam decem ani consumuntur puerili stulticia. et sic restant. xxx. Ex istis labor pro necesitate corporis. ocium: iocus: ludus. negligentia. seculsare negocium et infirmitas pluries accidens bene demit. xx. et sic restant. x. Preterea ex istis quantum perdius in peccato iacendo si aduertius satis modicum est. et vix seruire deo vno anno aut forte dimidio reperiemus ex omnibus. lxxx. anis. sed totum perdius. ergo etc. Deus ergo laudabilis quod supportat nos.

¶ Quare deus tambreuem vitam voluit dare homini: Respondetur secundum doct. quod primo vt a mundi huius amore nos magis retraheret. et per conseques a damna tione. Ber. O munde immunde si breuiter transiens sic metenes: quid faceres si permaneres. Secundo vt ostenderm deus quod hominem ad celestia creasset. et tanto homo ad illa per petua festinaret. Tertio vt homo tambreuem vitam vtilitur expenderet. et bene operari in tammodico non teder. Quarto vt deus bonitatis sue amorem ad nos ostenderet cum pro tammodici temporis labore infinitam gloriam retribuit. ita quod non sunt condigne passiones hobst temporis ad fu. glo.a etc. Rho. viii. Deus ergo laudabilis benedicatur in omnibus etc.