Luxuria

Luxuria primo quantum ad eius diffinitionem et specieorum assignationem. Nam secundum Isid. li. Etym. Luxuria est solutio in voluptates. voluptates autem maxime veneree soluunt animum hominis. et ideo luxuria est principalius in eis. Secundario autem dicitur esse in quibusdam aliis pertinentibus ad excessum. Unde gloria Gal. v. dicit quod luxuria est quaedam superfluitas. Accipiendo tamen primo modo luxuriam separatem sunt species eius. de quibus in decalogo dominus expresse vnam solam prohibuit dicens in sexto praecepto Non mechaberis. secundum magistrum in. iii. di. xxxvii id est ne cuilibet miscearis ex praecepto nisi federe matrimonii. A parte ei totum intelligitur. Nomine ergo mechie omnis concubitus illicitus. illorum quoque membrorum non legitimus vsus prohibitus debet intelligi

¶ Sed contra arguitur: quod non sit recta expositio ma¬ gistri de hoc praecepto. Si enim ex prohibitione grauioris non intelligitur prohibitio minus grauis: cum adulterium siue mechia grauius peccatum sit quam fornicatio. videtur quod in hoc non videtur prohibitio fornicationis. Preterea cum grauiora sint peccata contra naturam quam peccata adulterii: videtur quod potius deber illa prohibere quam adulterium u Item glo. super illud Mat. v. Qui viderit muliere ad con cupiscendum dicit. quod ibi omnis libido carnalis quae fornicatur anima a deo intelligitur prohiberi. Cum igitur fiat per omne peccatum videtur quod omne peccatum ibi prohibeatur. ergo habito isto manda tocetera superfluunt

¶ Respondet scilicet Bona. in. iii. di. xxxvi. in expositione litterali. Quod in mandatis decalogi prohibentur peccata: maxime in mandatis secunde tabule secundum quod sunt ac nocendum proximo. Et quoniam quantum ad peccatum carnis magis offenditur proximus per adulterium. hinc est quod illud praecipue phibetur. In illo tane intelligitur prohiberi omnis illicitus comitus et membrorum illorum abusus: vt dicit magister. Et per hoc patet responsio ad prima duo obiecta

¶ Ad illud vero quod dicitur in glosa Dicendum quod glosa illa intelligitur moraliter de fornicatione spirituali. Sed secundum litteralem intellectum in illo dei mandato prohibetur omnis illicitus vsus membrorum illorum genitalium extra legem matrimonii. Omnis autm seminis effuisio deliberatiua praeter legem matrimonii est illicita. et in telligitur hoc prohibita per adulterium: quod directe matrimonio repugnat.

¶ Prsa itaque species luxurie quae in sextepraecepto prohibetur iplicite dicitur fornicatio. quae vt colligisxxiii. q. ii §. qu. ergo et ex c. meretrices. eadem causa. q. iiii. est inordinatus concubitus naturalis quo solutus solutam naturali vsu cogscit Et intelligitur solutus et soluta qualibet viculo scilicet coniugii: consanguinitatis: affinitatis: ordis religionis vel voti. Dicitr naturaliter ad differentiam illius vsus qui diciturcontra naturam. vt notatur in dicto c. meretrices

¶ Utrum fornicatio sit peccatum mortale: Et arguitur quod non. quia mulier no coniugata et libra habet ptstatem sui corporis. Sed quae habet rem aliquam pot dare illam cui vult. ergo ille adquirit licite qui accipit. quia nli facit iniuriam. ergo quando de voluntate mulieris procedit vt cogscat eam sine pactione coniugali cum non sit alterius nec alicurfiat iniuria videtur quod fit licite. ergo etc

¶ Item non est contra legennature habere seruum et ancillam. sed ancilla potest homo vti vt libet: ergo non est contra legem nature cogscere eam carnaliter

¶ In contrarium est quod secundum omnes leges qui filii de concubi nis nascuntur vituperabiles sunt. et contumelia est eis sic nasci. Sed non est vituperium nisi praecedat inordinatio. ergo si secundum dictamen nature est contumelia in filiis qui sic nascum ti videtur quod in tali actu sit deordinatio

¶ Respondet sam. Bona. i. iiii. di. xxxiii. ar. i. q. i. Quod ius naturale triplcaiter ditur scilicetcommuniter: proprie et magis proprie. Et secundum hoc tripliciter diffinitur ab Isid. Uno modo sic. Ius naturale est quod i lege et in euagelio continetur. si sic accipitur ius naturale sic fornicatio est contra ius naturale. quia estcontralegem et euangeium implicite. vbi in lege prohibetur cum dicitur Non mechaberiIn lege vero euangelica explicite. Nam dicit fornicatores non habere partem in rego dci. et .i. Cor. vii. dicit quod habeat vnus quaesque suam propter fornicationem. Ratio autem praeceptionis est matri monii sacramentum: quod est istitutum a deo in sercationem et curationem. In significationem ante lapsum: sed in curationem posi¬ lapsum. quia enim corrupta et deordinata est illa vis adeo quod non exit in actum quin regnum anime peruertat. Ideo non potest fieri post lapsum sine peccato nisi excusetur per matrimonium. Ideo taliter cognoscere fornicariam est contra euangelium et contra ius naturale communiter dictum. Secundo modo dicitur proprie. et sic diffinitur in principio diescretorum. Nus naturale est quod est commune omnium nationum. et hoc ius est quod dictat recta ratio. Et adhuc contra hoc est cogscere concubinam. quia ius naturale dictat quod conueniat vir et mulier in tali acctu ad generationem prolis quae vtrique succedat: et cui praesint. et illa equaliter subsit vtrique. Et quoniam actus ille est vt consimilis generet consilem in specie: dictat natura vt conue niant in quadam equalitate. sed hoc est cum patur coniungitur illi vt sit vxor et matrfamilias. et ideo recta ratio dictat quod non conueniant vt concubine. sed ista in multis est obscurata per liqidinem. sed tamen salua manet in vtentibus ratione debito modo.

¶ Tertio dicitur ius naturale propriissime quod natura docuit omnia animalia. et hoc modo non est con naturam. nec tamen omnino secundum naturam. Et hoc ideo. quia quaedam animalia sunt quae coniunguntur perdiuiduam copulam: sicut turt ures. Et quoniam sicut vult philosophus omnes virtutes quae sunt in animalibus disperse in homine colliguntur: sicut arma omnium animalium in manu hominis quamuis non omnia alia animalia hebeant instinctum: tamen natura hominis habet. Unde ad hoc iudicatur recta natura hominis vt si adheret mulieri sic adheret vt pro ipsa patrem et matrem deserat et sic accipiat in copulam indiuiduam. Secundum hec igitur patet quod non solum est malum habere fornicariam quia prohibitum. sed prohibitum quia malum

¶ Ad argumentum primum dicendum quod facit ornicando iniuriam sibi pro eo quod se deordinando in corpus suum peccat: sicut qui se occidit. psamus. Qui diligit iniquitatem odit animam suam

¶ Ad secundm dicendum quod quando suus vel ancilla ad talem vsum accipitur tunc ad equalitatem accipitur oteo nun quam recte vtitur cum seruo vel ancilla nisi cum illo vel illa contrahant tanquam cum coniuge suo

¶ Secunda species luxurie est adulterium: quod est alieni thori violatio. Unde dicitur adulterium quasi ad alienum thorum accessio. vt patet xxxvi. q. i. Cum ergo. Et aliquando est simpleux scilicet quando solum alter solutus. quandoque duplex scilicet cum ambo sunt coniugati. Et secund Alexan. de ales. ii ii tracta. de adulterio fit tribus modis.

¶ Primo quando quis accedit ad alienam vxorem

¶ Secundo quin coniugatus peccat cum soluta

¶ Tertio secundum quandam iuris interpretationem. quando quis ita ardentur amat vxo rem quod etiam si non esset eius vxor commiscere vellet cum ea. vel econtrario vxor cum viro.

¶ Utrum habere plures vxores sit contra ius nature et committatur adulterium: Et arguitur quod non. Quia si habere vnicam esset de lege naturali semper fuisse peccatum habere plures. quia contra ius naturale nullus potest dispensare: nec est deus. quia non poet facere contra suam bonitatem. Modo sctai patres sicut Abraam: Iacob Moyses et Dauid legimus plures habuisse vxores meritorie. Sed quod fit contra ius nature non erit meritorium. ergo plures habere vxores non est contra ius nature nec ibi commit titur adulterium.

¶ In contrarium est. quod vox omnium est vornature. sed omnes dicut bonum coniugale vnicam esse vi. ergo vnicam habere est de lege naturali. ergo habere plures vxores est contra ius nafale et secundum se malum. ergo in decalogo prohibitum. Unde Lamech vt dicit Glo. reprehenditur qui contra naturalem morem adulterium commisit. Rlt. secundum Alex. de ales in. iii. per. q. xxxv. quod ius naturale dicitur tripliciter. scilicet Primo communissime qua consistit in ordine naturarum et distributione mutua. secundum quod vnum elementum non potest esse sine alio. Unde dicit Aug. quod iudicium summe largitatis est quod quaelibet creatura compelliter dare seipsam.

¶ Secundo ius naturale dicitur ommuniter secundum quod natura docuit omnia animalia vt masculus cum feia conuemiat.

¶ Tertio ius naturale dicitur specialiter et proprie quod dictat nasuliter ratio faciendi. Contra ius naturale primo modo dictum nihil est. Contra ius naturale secundo modo dictum est peccatum sodomiti cum Contra ius naturale tertio modo dictum est omne illud quod isn ontra naturale dictamen rationis. Unde aliquid est contraius naturale eoquod est malum secundum se. hoc est quod nulla causa potest fieri bene: vt fornicari: mentiri. et istud nuquam potest no esse peccatum. Aliud est contra ius naturale quod est malum in se simpliciter. tamen ex causa in casubene potest fieri et est meritorie. vt occidere hominem. et tlae est est haberer plures vxores. Ideo contra us nature secundum quod existit penes essentiam virtutis non prtest esse dispensatio. quia hoc esset con dici iusticiam et honitate. Circa opus vero virtutis poatest esse diuin. dispensatio. Opus eim virtutis est mutabile. ipsa autem virtus est imutabilis etc. Unde habere plures vxores adulterium fuit Lamech duplici de cam scilicet quia contra us naturale siue dicta mem rationis. et quia contra morem idestcontra consuetudinem et est contra morem quia contra moderantia. Ex incontinentia enim immoderata plures hunt. et quia contra ius naturale fecut peccauit in deum. quia contra morem scandalizauit proxim. Sancti vero patres non commiserunt adulterium: nec peccauerit contra ius naturale. quia cum eis oc culta dispensatione fuit dispensatum. nec fuit contra morem. quia iam fuit in consuetudinem tractum l¶ Si autem quaratur dispensato nis causa. dicimus fuisse triplicem. Primam propter multiplicationem cultus dici. quia temporibus ills pauci erant cultores dei. Secunda causa fuit propter figuram. Coniugium enim figurabat connubium christi et ecclesie quae multiplicat per actiuos et contenplatiuos filios et mercennarios. quod figurabatur in vx oribus Iacob liberis et ancill. Tertia fuit propter mode rantiam et temporantiam. Moderate enim appetebant antiqui patres commitum et solum propter propagationem ad cultum dei. Sed contrapraedicta arguitur sic. Abraam viuente vxore ingressus ad ancillam. aut coguit eam maritali comitum aut fornicario. Si fornicario. tunc nunquam concessit spiritus sanctus. quia omnis comitus fornicarius semper est malus. Si maritali. ergo fuit vxor. Dicendum ergo quod fuit vxor sicut dicit littera. Et innuit Rabanus in glor. dit quod nondum erat diuulgata lex euangelii vnius vxoris. Ex quo inuit quod Abraa huit plureas vxores ex dei dispensatione. vnam tamen principalem.

¶ Utrum commnitus coniugalis sit licitus. et quod ex multis auctoritatibus viditur quod non. quia dicitur i. Cor. vii. Bonum est viro mulierem non tangere. ergo sequitur quod malum est tagere. et infra. Reliquum vt qui habent vxores tanquam non vtentes sint. et Ephes. v. Uiri diligite vxores veitras sicut et christus ecclesiam. sed phistus numnquam dilexit ecceniam ad opus carnale. ergo etc. Deind Mat. v. Qui viberit muli. ad concupils. ea hoc mech. est. Sed non detur minat quam mulierem: coniugem vel non coniugem ergo comitus coniugalis non est etc

¶ In contrarium similiter adduci possunt anctoritaes. Nam dicitur Gen. i. Bendixit dominus Adam et Quam di. Crescite et multiplica mi. Item. i. Cor. vii. Uxori vir debitum reddat et vxor viro. Mlier ei sui corporis potestatem non habet nec vir simiter Item in eodem ca. Nolite fraudare inuicem nisi forte ext consensu ad tempus Et. i. Tin. v. Uolo iuniores nube re: filios procreare. ex quibus concluditur quod comitus coniugalis sit licitus. Respondetur secundum Alexa. vbi supra quod triplex et commitus coniugalis. Alius est licitus alius permissus et alius prohibitus. Licitus comitus coniugalis est triplici de cas. videlicet causa prolis. et secundum hoc est officium multiplicande nature. Unde i. Tim. v. Uololuniores nubere etc.

¶ Secundo cas reddendi debitum. et secundum hoc est opus iusticie. li. Cor. vii. Uxori vir debitum reddat.

¶ Tertio causa fornicationis vitande. et secundum hoc in remedium contupiscentie. i. Cor. vii. Unusquisque propter fornicationem supple vitandam suam vxorem habeat

¶ Prima causa ordinat coomitum coniugalem ad deum. Secunda ad proxium Tertia ad seipsum. Permissus vero coitus coniugalis est ex fragilitate seuinfirmitate carnis proueniens i quo quaeritur coniugalis delactatio scilicet sub deo vt dei amor prponatur illi delectationi. et iste commitus venialis est permissus. quamuis non fiat causa prolis nec reddendi debitum nec vitande fornicationis. Unde dicitr. xxxiii. q. ii iuxta auctoritatem apostoli. Institutio coniugii extra paradisum facta est vt infirmitas prona in ruinam turpitudinis honestate exciperetur coniugii. et Aug. de adulteris coniugiis. Usus naturalis si vltra modum prolabatur. in vxore quidem et veniale. in meretrice vero damnabile. Prohibitus coniugalis commitus est qui ex voluntate subdita libidini contra honestatem coniugii et ordine rationis procederet. vt illud quod fit ad satiandam libidinem per meretricias blandicias. secundum quem modum dicit Hiero. Nihil. fedius quam vxorem amare quasi adulteram. Idem et habter. xxxii q. iiii. origo. nihil interest ex qua honesta causa quis insaniat Unde sextus pythagoricus ait. Adulter est inquit in sua vxore ardentior amator. ergo coitus coniugalis aliquando est licitus aliquando non. sicut eim comedere aliquando licet aliquando non. nonnum quam tamen mortiferum. sic coitum facere extra coniugium. Ad argumentum iam patet responsso. Dicit enim apostolis. Bonum est mulierem non tangere. non sequitur quod sit tangere malum. similite vbi dicit. Qui habent vxores tamquam non habentes sint Ibi sollicitudinem superfluam subtraxit: dicens ibidem. Uolovos sine sollicitudine esse. Preterea vbi christus dixit: qui viderit mulierem inteligitur de vxore proxi non autem vxore propria

¶ Utrum adulterium committatur sine dolo: Respondetur quod non. vt patet inili.t fi. ex lege f. de adulter vbi errantes extusantur a pena incestus et adulterii non quo ad culpam. quia peccant mortaliter. Quicumque committit ex metu et ignorantia iuris. secus in ignorantia facti quae excusat a culpa. puta quia credidit virum qui erat adult. similiter quando committit ex coactione absoluta dum tamen in animo non consentiat. Sed dice. quomdo dicitur notorium adulterium: Respondetur secundum Panor. extra de adul. publi. c. intelleximus. Quod quando stat adultera in domo cum publico concubinario et conuicitur notorie de adulterio quando habet eum in mensa in domo et in tecto. et est consanguinearum vel affinium abusus. et sic de aliis

¶ Tertia specis luxurie est icestus. q. i. §. cum ergo et est grauius incestus adulterio.

¶ Utrum accedens ad moialem commit tatr incestum: Ret. quod sic. prout habetr. xxvii. q. i. virginibus. quia spon sa dei est qui est pater nostr. xii. q. ii Qui abstulerit non solum in cestum sed et adulterium committit. quia sponsam alterius corrumpit et est sacrilegium. vt patet in dicto c. virginibus sed tamen non sunt tria peccata sed vnum solum secundum Hug. licet sortiatur piuersa nomina.

¶ Utrum incestuosus possit contrahe re materimonium: seir. secundum Panor. extra de eo qui cog. consan. vxoris sue c. i. quod non. et nec exigere potest debitum a propria vxore quamquam prost humit antequam incestum commisit. vt patet. xx vii. q. ii qui dormierit. Etsi exegerit peccat mortaliter nisi dispesetur cum eo. Si vero contrahit de facto tet quidem materimonium et tenetur reddere debitum. exigere autem non otest sine peccato mortali nisi dispensetur cum eo.

¶ Quarta species luxurie dicitur stuprum: et est iordinatus concubitus quo virginalis integritas corrtmpitur. Ul stuprum est illicita defloratio virginum sub perentum cura existentium.

¶ Utrum stuprans virginem teneatur eam recipere in vxorem: Rt. secundum frem Ange. de clauasio in sum. quod si promisit vel accepit in vxorem: et sic huit copulam: quod tenetur eam de necessitate recipere. licet tunc humit anim decipiendi et habendi copulam. quod si contraxit cum alia matrimo nium. vel pater non vult ea dare salte tenctur ad dotem. nisi secud sam. Tho. esset tanta inequalitas: quod potius decipi se finxit quam sit decepta: nec aliter potest absolui antequam contrahat cum alia si perentes volunt eam sibi dare nisi vere ea accipi at in vxorem et faciat dotem: nisi ipsa sibi dotem remittatr Hec tenent Rich. et Sco. in. iiii. di. xv.

¶ Utrum committat peccatum stupri ille qui virginem non seduxit: sed sponte illa adquieuit ei: Et videtur quod non. quia hoc non prohibetur in praecepto decalogi. quia nullus actus naturalis prohibetur in praecepto decalogi: sed solum actus viciosus. et virtuosus praecipitur. sed talis copula cum virgie actus naturalis est. secundum quod dicit apostolis Rho. i. Mutauerint naturalem vsum in eum qui estcontra natam. Ubi glo. Naturalis vse est viri cum muliere. ergo non prohibetur in decalogo.

¶ R. secundum Alex. vbi supra quod Augustinus dicit super. xx. c. Exo. Furti nomine in telligitur omnis illicita vsurpatio rei aliene. Non enim rapinam permisit qui furtum prohibuit. sed vtique a parte totum voluit intelligi quicquid illicite rerum proxim aufertur. Sic profecto nomine mechie omnis illicitus comomitus. atque illorum membrorum non vses prohibitus debet intelligi

¶ Un notadum quod coitus cum virgie fit duobus monis. Uno modo intentione ex plende libidis cum non sua. Alio modo intentione propagande plis cum non sua. Et vtroque modo tals commitus est illicitus et actus viciosus. Sed primo modo dupliciter. Tum ex inordinatione actus circa materiam. Tum ex inordinatione actus circa finem Secundo ex inordinatione circa materiam solum.

¶ Ad argumentum est dicendum quod naturalis vsus est viri cum muliere. verum est quia a natura generis est secundum quam est ius: quod natura docuit omnia animalia vt masculus cum fenia coeat. sed a natura speciei quae est rationalis: non erit naturalis nisi sit viri cum muliere sua. et quia talis virgis defloratio non erit natur alis vsu cum sit cum non sua. Peccatum autem sodominticum est contra naturam vtroque modo. Quita species luxurie dicitur raptus. vt quando per violentiam rapitur aliqua mulier ad comitum. vbi non solum et fornicatio vel adulterum scilicet insuper violentia

¶ Sexta species luxurie est peccatum contra naturam. et fit tripliciter

¶ Primo ex seiso ex tactibus impudicis. et hoc iti mollicies. Secundus modus est femine in feminam: vel viri in virum: aut vi ri in feminam et econuerso. non tamen naturali modo. et dicitur sodomia

¶ Tertius modus est quando fit cum brutis. et vocatur bestialitas

¶ Si quaeras. que haru scilicet specirum puta forni cationis: adulterii: incestus etc. sit grauius peccatum: Respondetur: quod ontra naturam est maximmum. et in ista in fimum est mollicies: grauis simum bestialitas: et medium sodomina. Post peccatum contra naturam maius est incestus intelligendo in suo summo. post icestum adulterium. quod etiam est maius stippro. vtrumquaem autem aggrauatur per violentiam. Unde raptus iginum est grauius stupro. et raptus vxoris grauius adulterio. Hec omnia aggra uantur secundum rationem sacrilegii. Infimum autm est fornicatioe quae committitur sine iniuria alterius persone. est tamen mortale vt dictum est

Hic pulcre claret altissimi dei magna circa nos charitas.

¶ Luxuria II. quantum ad ipsius punitionem maximam. Nam pena tam periri quam vxoris adulterantis (secundum glosis. extra de procu. c. tue oli erat pena capitis. vtq. C. de adulteri. li.t castitati. hodie vero prius verberata retruditur in monasterio. et militer perdit dotem: et vir donationem propter nuptias.

¶ Utrum principes non punientes meretricia publica peccent contra tertium praeceptum secunde tabule Et arguitur quod sic. quia dicitur Deut. xxiii. Non erit meretrlx de filiabus israel nec scortum. Sed hanc legem principes tenebantur et facere et obseruare. ergo et principes qui modo sunt non punientes meritricia similiter peccant contra legem et decalogi praeceptum. quia diciturextra de sen. excom. quante. Facientes et consentientes pari pena plectendos catholica condennat auctoritas. ergo etc. Respondetur secundum Rich. i. iii. di. xxxiii. ar. iii. q. iii. Quod principes non punientes meretricium non peccaunt contra hoc praeccptum Non mechaberis. Non enim peccant principes in non puniendo vicia quae lex humana recte permittit. Secundum antem b. Aug. li. i. de li. ar. Lex humana aliquo permit tit quae iuste lege diuina puniuntur. quia enim lex humana non potest omnia vicia cohibere: ideo illa punire praecipit quae grauiora sunt et a quibus possibile est maiorem partem multitudinis abstinere. et praecipue quae sunt in nocumentum aliorum sine quorum prohibitione humana societas in pacis tranquillitate conseruari non posset cuiusmodi sunt furtum: homicidium et similia. simplex autem fornicatio quamuis sit graue peccatum et lege diuina puniendum. tamen quia propt hominum corruptionem difficile est multitudinem a carnis voluptatibus abstinere Ideo ne homines in ma la maiora et reipublice magis nociua: sicut in adulteri um: et pecata contra naturam inciderent. noluit lex humana mere tricium prohibere tam quam aliquid per principes puniendum. nec tamen permittendum est quod loco matronarum constituantur. Unde Augustinus. li. ii de ordinc. Aufer meretrices de ciuitatibus et turbabis omnia libidibus: constitue matronarum loca labe: at decore dehonestaueris. quia accederent homines ad nuptas virgines vel alias corruptelas vnde scandala sequerentur. Uerumtamen ista mala quae bono modo auferri non praesentirelinquit diuino iudicio puniem da.

¶ Ad argumentum dicendum. quod cum lex sit ordinata ad bonum comne vicia per legem temporalem punienda sunte. secundum quod vtilitati communi expedit. Aliquo autem expediunt vnicommunitati quae non expediunt alteri: et eidem communitati quedam ex pedire vndo epore quae non expedirent alio. et quamuis communitati iudeorum expediret tunc quod meretritium puniretur temporaliter ne proprias vxores contemnerent: ad quas repudiandas proni erant: vnde et eis ne occiderent permittebatur repudiare propter duriciam cordis eorum. non tamen est modo vtile communita ti christianorum. sed tunc iudeis qui non regebant se aliqua lege nisi diuina. ideo principes tenebantur punire meretricium. Moderni vero principes ad hoc non tenentur ex offitio. non tamen permanebunt impunita. quia multa per patientiam tolerantur quae diuino iudicio non.

Hhic relucet tota dei summa charitas erga humanum genus.