DISTINCTIO XXIII.

In nomine Domini nostri et saluatoris Iesu Christi. Ab incarnatione eius anno MLIX. mense Aprili, indictione XII., propositis sacrosanctis euangeliis, presidente quoque reuerendissimo ac beatissimo Nicolao Papa, in basilica Lateranensis patriarchii, que cognominatur Constantiniana, considentibus etiam reuerendissimis episcopis, abbatibus, presbiteris, diaconibus, idem uenerabilis Pontifex apostolica auctoritate decernens de electione summi Pontificis, inquit: §. i. Nouit beatitudo uestra, dilectissimi fratres et coepiscopi, inferiora quoque membra non latuit, defuncto piae memoriae domino Stephano predecessore nostro hec apostolica sedes, cui auctore Deo deseruio, quot aduersa pertulerit, quot denique per simoniacae heresis trapezitas repetitis malleis crebrisque tunsionibus subiacuerit, adeo ut columna Dei uiuentis iam pene uideretur nutare, et sagena summi piscatoris procellis intumescentibus cogeretur in naufragii profunda submergi. Unde, si placet fraternitati uestrae, debemus auxiliante Deo futuris casibus prudenter occurrere, et ecclesiastico statui, ne rediuiuas mala (quod absit) preualeant, in posterum prouidere. §. 2. Quapropter instructi predecessorum nostrorum aliorum que sanctorum Patrum auctoritate, decernimus atque statuimus, ut, obeunte huius Romanae ecclesiae uniuersalis Pontifice, inprimis cardinales episcopi diligentissima simul consideratione tractantes, mox sibi clericos cardinales adhibeant: sicque reliquus clerus et populus ad consensum nouae electionis accedant, nimirum precauentes, ne uenalitatis morbus aliqua occasione subrepat. Religiosissimi uiri preduces sint in promouenda Pontificis electione, reliqui autem sequaces. §. 3. Certus uero atque legitimus hic electionis ordo perpenditur, si, perspectis diuersorum Patrum regulis siue gestis, etiam illa B. predecessoris nostri Leonis sententia recolatur. "Nulla, inquit, „ratio sinit, ut inter episcopos habentur, qui nec a clericis sunt electi, nec a plebibus expetiti, nec a comprouincialibus episcopis cum metropolitani iudicio consecrati". Quia sedes apostolica cunctis in orbe terrarum prefertur ecclesiis atque ideo super se metropolitanum habere non potest, cardinales episcopi proculdubio metropolitani uice funguntur, qui uidelicet electum antistitem ad apostolici culminis apicem prouehant. §. 4. Eligatur autem de ipsius ecclesiae gremio, si reperitur idoneus; uel si de ipsa non inuenitur, ex alia assumatur; saluo debito honore et reuerentia dilecti filii Henrici, qui in presentiarum rex habetur, et futurus imperator Deo concedente speratur, sicut iam sibi concessimus et successoribus illius, qui ab hac apostolica sede hoc ius personaliter impetrauerint. §. 5. Quod si prauorum atque iniquorum hominum ita peruersitas inualuerit, ut pura, sincera atque gratuita fieri in Urbe non possit electio, cardinales episcopi cum religiosis clericis catholicisque laicis, licet paucis, ius potestatis obtineant, eligere apostolicae sedis Pontificerrt, ubi congruerit <1. §. 6. Plane, postquam electio fuerit facta, si bellica tempestas uel qualiscumque hominum conatus malignitatis studio restiterit, ut is, qui electus est, in apostolica sede iuxta consuetudinem inthroni-zari non ualeat, electus tamen, sicut uere Papa, auctoritatem obtineat regendi Romanam ecclesiam, et disponendi omnes facultates illius; quod beatum Gregorium ante consecrationem suam fecisse cognouimus. §. 7. Quod si quis contra hoc nostrum decretum sinodali sententia promulgatum per seditionem, uel presumptionem, aut quolibet ingenio electus aut etiam ordinatus, seu inthronizatusfuerit, auctoritate diuina et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, perpetuo anathemate cum suis auctoribus, fautoribus et sequacibus a liminibus sanctae Dei ecclesiae separatus abiciatur sicut antichristus, et inuasor et destructor totius Christianitatis; nec aliqua super hoc audientia aliquando reseruetur ei: sed ab omni ecclesiastico gradu, in quocumque fuerat prius, sine retractatione deponatur: cui quisquis adheserit, uel qualemcumque tamquam Pontifici reuerentiam exhibuerit, aut in aliquo eum, defendere presumpserit, pari sententia sit mancipatus. §. 8. Quisquis huius nostrae decretalis sententiae temerator extiterit, et Romanam ecclesiam sua presumptione confundere et perturbare contra hoc statutum temptauerit, perpetuo anathemate atque excommunicatione dampnetur, „et cum impiis, qui non resurgent in iudicio, deputetur, omnipotentis contra se sentiat iram, et sanctorum apostolorum Petri et Pauli (quorum presumit ecclesiam confundere), in hac uita et in futura furorem sentiat ,, fiat habitatio eius deserta, et non sit, qui inhabitet in tabernaculis eorum, fiant filii eius orphani et uxor eius uidua, commotus amoueatur ipse et eius filii, et mendicent, et eiciantur de habitationibus suis, scrutetur fenerator omnem substantiam eiuS, et diripiant alieni labores eius, orbis terrarum pugnet contra eum, e.t cuncta elementa sint ei contraria,et omnium sanctorum quiescentium merita illum confundant, et in hac uita super eum apertam uindictam ostendant. §. 9. Obseruatores autem huius nostri .decreti omnipotentis gratiay protegat, et auctoritas beatorum, apostolorum Petri et Pauli ab omnium uinculis peccatorum absoluat.

II. Pars. Gratian. Episcopi uero et ceteri ordines infra constituti qualiter ordinari debeant, e# auctoritate Cartaginensis concilii IV. [cap. 1.], cui interfuit Augustinus tempore Honorii Augusti, ostendamus, ab eorum examinatione incipientes.

Qui episcopus ordinandus est, antea examinetur, si natura sit prudens, si docibilis, si moribus temperatus si uita castus, si sobrius, si semper suis negociis cauenssi humilis, si affabilis, si misericors, si litteratus, si in lege Domini instructus, si in scripturarum sensibus cautus, si in dogmatibus ecclestiasticis exercitatus; et ante omnia, si fidei documenta uerbis simplicibus asserat, id est Patrem et Filium et Spiritum sanctum unum Deum esse confirmans, totamque trinitatis deitatem coessentialem et consubstantialem et coeternalem et coomnipotentem predicans; si singulas quasque in trinitate personas plenum Deum, et totas tres personas unum Deum, si incarnationem diuinam non in Patre, neque in Spiritu sancto factam, sed in Filio tantum credat, ut, in cliuinitate qui erat Dei Patris Filius, Deus uerus ex Patre esset ethomo uerus ex matre, carnem ex matris uisceribus habens, et animam humanam rationabilem, simul" in eo utriusque naturae, id est s Deus et homo, una persona, unus Filius, unus Christus, unus Dominus, creatoromnium que sunt et auctor. Dominus et rector cum Patre et Spiritu sancto omnium creaturarum; qui passus sit pro salute nostra uera camis passione, mortuus uera corporis sui morte, resurrexit uera carnis suae receptioneet uera animae resumptione, in qua ueniat ^ iudicare uiuos et mortuos. §. 1. Querendum est etiam ab eo, si noui et ueteris testamenti, id est legis et prophetarum et apostolorum unum eundemque credat auctorem Deum, si diabolus non per conditionem, sed per arbitrium factus sit malus. §. 2. Querendum etiam ab eo, si credat huius, quam gestamus, et non alterius carnis resurrectionem, si credat iudicium futurum, et recepturos singulos pro his, que in hac carne gesserunt, uel penas, uel premia, si nuptias non prohibeat, si secunda matrimonia non dampnet, si carnium perceptionem non culpet, si peni-tentibus reconciliatis communicet, si in baptismo omnia peccata, id est tam illud originale peccatum contractum, quam illa, que uoluntarie admissa sunt, dimittantur, si extra ecclesiam catholicam nullus saluetur. §. 3. Cum in his omnibus examinatus inuentus fuerit plene instructus, tunc cum consensu clericorum et laicorum et con-uentu totius prouinciae episcoporum, maximeque metropolitani uel auctoritate, uel presentia ordinetur episcopus. Suscepto in nomine Christi episcopatu, non suae delectationi, nec suis moribus p, sed his Patrum diffinitionibus acquiescat.

Item Ysidorus de uita clericorum.

III. Pars. His igitur lege Patrum cauetur, ut a uul-gari uita seclusi a mundi uoluptatibus sese abstineant; non spectaculis, non pompis intersint; conuiuia publica fugiant, priuata non tantum pudica, sed et sobria colant; usuris nequaquam incumbant, neque turpium occupationibus lucrorum, non fraudibus cuiusquam studium appetant; amorem pecuniae quasi materiam cunctorum criminum fugiant, secularia offitia negotiaque abnuant; honoris gradus per ambitionem non suscipiant; pro beneficiis medicinae Dei munera non accipiant; dolos et coniurationes caueant; odium, emulationes^, obtrectationem atque inuidiam fugiant; non uagis oculis, non effreni lingua, aut petulantia fluidoque gestu incedant, sed pudorem et uerecundiam mentis simplici habitu incessuque ostendant; obscenitatem etiam membrorum etuerborum, sicut et operum, penitus exsecrentur; uiduarum et uirginum frequentaciones fugiant; contuberniaextranearum feminarum nullatenus appetant; castimoniam quoque inuiolati corporis perpetuo conseruare studeant, aut certe unius matrimonii uinculo federentur; senioribus quoque debitam prebeant obedientiam, neque ullo iactantiae studio semetipsos attollant; postremo doctrinae lectionibus, psalmis, imnis, canticis, exercitio iugi incumbant. Tales enim esse debent, qui diuinis cultibus sese mancipandos studeant”, scilicet ut, dum scientiae operam dant, doctrinae gratiam populis administrent.

Item Clemens [ad Iacobum fratrem Domini, epist. II.].

Tales ad ministerium eligantur clerici, qui digne possint dominica sacramenta tractare. Melius est enim Domini sacerdoti paucos habere ministros, qui possint digne opus Dei exercere, quam multos inutiles, qui onus graue ordinatori adducant.

Item ex Concilio Cartaginensi IV.

Illud statuendum est, ut, quando ad eligendum episcopum conuenerimus, si qua contradictio oborta fuerit (quia talia sunt facta apud nos), non presumant ad purgandum eum, qui ordinandus est, tres tantum, sed postulentur ad numerum supradictorum duo uel tres, et in eadem plebe, cui ordinandus est, discutiantur primo personae contradicentium, postremo etiam illa, que obiciuntur, pertractentur, et, cum purgatus fuerit sub conspectu publico, ita demum ordinetur. Si hoc cumuestrae sanctitatis animo concordat, roboretur uestrae dignitatis responsione. Ab uniuersis episcopis dictum est: „ Satis placet “.

Item ex Concilio Tolletano XI. [c. io.] "Quamquam omnes, qui sacris mancipantur ordinibus, canonicis regulis teneantur astricti, expedibile tamen est, ut promissionis suae uota sub cautione spondeant, quos ad promotionis gradus ecclesiastica probat disciplina. Solet enim plus timeri, quod singulariter pollicetur, quam quod generali sponsione concluditur. §. i. Et ideo placuit huic sancto concilio, ut unusquisque, qui ad ecclesiasticos gradus est accessurus, non ante honoris consecrationem accipiat, quam placiti sui innotacionepromittat, ut fidem catholicam sincera cordis deuotione custodiens iuste et pie uiuere debeat, et in nullis operibus suis canonicis regulis contradicat, atque ut debitum per omnia honorem atque obsequii reuerentiam preminenti sibi unusquisque dependat, iuxta illud Papae Leonisedictum: ,,Qui se scit aliquibus esse prepositum, non moleste ferat aliquem sibi esse prelatum, sed obedientiam, quam exigit, etiam ipse dependat.^ Pena tamen iuxta ecclesiasticae consuetudinis morem et placitis talium inferenda, et ab his, qui transgressores fuerint, persoluenda est."

Dehinc disponitur, qualiter ecclesiastica offitia ordinentur.

Episcopus cum ordinatur, duo episcopi ponant et teneant euangeliorum codicem super caput et ceruicem eius, et uno super eum fundente benedictionem, reliqui omnes episcopi, qui adsunt, manibus suis caput eius tangant.

"Presbiter cum ordinatur, episcopo eum benedicente et manum super caput eius tenente, etiam omnes presbiteri, qui presentes sunt, manus suas iuxta manus episcopi super caput illius teneant. Sicut autem in die ordinationis suae sacerdos orario utroque humero ambitur, ita tempore consecrationis eodem orario instanter uti debet."

Unde in Concilio Bracharensi [III. c. 3.] legitur: "Ecclesiastica institucione prefixum nouimus, ut omnis sacerdos, cum ordinatur, orario utroque humero ambiatur: scilicet, ut qui imperturbatus precipitur consistere inter prospera etaduersa uirtutum semper ornamento, utroque circumseptus apareat humero. Qua ergoratione tempore sacrificii non assumit, quod se in sacramento accepisse non dubitat? Proinde modis omnibus conuenit, ut, quod quisque percepit in consecratione honoris, hoc retineat et in oblatione uel perceptione suae salutis; scilicet, ut, cum sacerdos ad solempnia missarum accedit, aut per se Deo sacrificium oblaturus, aut sacramentum corporis et sanguinis Domini nostri Iesu Christi sumpturus, non aliter, quam orario utroque humero circumseptus, sicut et tempore ordinationis suae dignoscitur consecratus, ita ut de uno eodemque orario ceruicem pariter et utrumque humerum premens signum in suo pectore preparet crucis. §. 1. Si quis autem aliter egerit, debitae excommunicationi subiacebit."

IV. Pars. Gratianus. Dalmaticis autem nec episcopis, nec diaconibus absque apostolica licentia uti permittitur.

Unde Gregorius Aregio Episcopo Francorum, [lib. VII. epist. in.]

Communis filius diaconus Petrus nobis innotuit, quod fraternitas uestra tempore, quo hic fuit, poposcerit, ut sibi et archidiacono suo utendi dalmaticis licentiam preberemus. Sed quia hominum suorum infirmitate compulsus festinanter abcessit, ut nec ipse meror incumbens diu(ut dignum erat et res desiderata poscebat) sineret manere, et nos in multis inplicatos, ut ecclesiasticae rationis

est consideratio, nouum hoc inconsulte et subito non permitteret indulgere, idcirco postulatae rei prolongatus effectus est. Nunc uero, caritatis tuae bona reuocantes ad animum, huius auctoritatis nostrae serie petita concedimus, atque te et archidiaconum tuum dalmaticarum usu decorandos esse concessimus, easdemque dalmaticas dilectissimo filio nostro Ciriaco abbate deferente transmisimus.

Carth. IV. c. 4

Diaconus cum ordinatur, solus episcopus, qui eum benedicit, manus super caput illius ponat quianon ad sacerdotium, sed ad ministerium consecratur.

V. Pars. Gratianus. Queritur autem, an post benedictionem manus presbiterorum et diaconorum erismatis liquore debeant perungi.

De his ita scribit Nicolaus Papa [I.] Radulpho Bituricensi Archiepiscopo :

Preterea sciscitaris, utrum solis presbiteris, an et diaconibus debeant, cum ordinantur, manus erismatis liquore perungi. Quod in sancta Romana ecclesia, cui auctore Deo deseruimus, neutris agitur. Sed quia sit a nouae legis ministris actum, nusquam (nisi nos fallat obliuio) legimus. Ergo ad B. Innocentii Papae canonica decreta sanctitatem tuam transmittimus, et que sint tibi in consecrationibus et ordinibus obseruanda, principia paginae ad Decentium Eugubinum episcopum missae te affatim edocebunt.

[PALEA.

C.XIII. Ex Cone. Hispal. II. c. 5.

Ex epistola Simplicii Papae Seuero et Florentino Episcopis directa. Ad cognitionem nostri examinis Gabrenen-sis diaconi relatu peruenit de quibusdam ipsius ecclesiae clericis, quorum cum unus ad presbiterium, duo ad Leuitarum ministerium consecrarentur, episcopuseorum, oculorum dolore detentus, fertur manum suam super eos tantum posuisse, et presbiter quidam illis contra ecclesiasticum ordinem benedictionem dedisse; qui propter tantam presumptionis audaciam poterat accusatus iudicio presenti dampnari, si adhuc in corpore positus, non fuisset mortis uocatione preuentus. Sed quia iam ille examini diuino relictus humano iudicio accusari non potest, hi, qui supersunt, et ab eo non consecrationis titulum, sed ignominiae potius elogium acceperunt, ne sibi licentiam talis ultra usurpatio faciat, decreuimus, ut a gradu sacerdotalis uel leuitici ordinis, quem peruerse adepti sunt, depositi equo iudicio abiciantur. Tales enim merito iudicati sunt remouendi, quia praue inuenti sunt constituti.] Gratian. Item queritur, an eorum ordinatio sit rata habenda, quibus episcopus, oculorum languore impeditus^ manus, imponit, et presbiter super eos orationem dicit.

De his ita statutum est in Concilio Tollet ano:

Quorumdam clericorum, dum unus ad presbiterium, duo ad Leuitarum ministerium sacrarentur, episcopus, oculorum dolore detentus, fertur super eos manum suam tantum posuisse, et presbiter quidam illis contra ecclesiasticum ordinem benedictionem dedisse. Sed quia ille iam examini diuino relictus humano iudicio accusari non potest, hi, qui supersunt, gradum sacerdotii uel leuitici ordinis, quem peruerse adepti sunt, amittant.

VI. Pars. Subdiaconus cum ordinatur, quia manus impositionem non accipit, patenam de manu episcopi accipiat uacuam et calicem uacuum; de manu uero archidiaconi accipiat urceolum cum aqua, manile et manu-tergium.

Exorcista cum ordinatur, accipiat de manu episcopi libellum, in quo scripti sunt exorcismi, dicente sibi episcopo: „Accipe, et commenda memoriae, et habeto potestatem inponendi manus super energuminum, siue baptizatum, siue catecuminum.

Lector cum ordinatur, faciat de illo uerbum episcopus ad plebem, indicans eius fidem ac uitam atque ingenium; post hoc spectante plebe tradat ei codicem, in

quo lecturus est, dicens: „Accipe, et esto relatoruerbi Dei, habiturus, si fideliter et utiliter impleueris offitium, partem cum eis, qui uerbum Dei ministrauerint.“

Hostiarius cum ordinatur, postquam ab archidiacono instructus fuerit, qualiter in domo Dei debeat conuersari, ad suggestionem archidiaconi tradat ei episcopus claues ecclesiae de altario, dicens ei: „Sic age, quasi redditurus Deo rationem pro his rebus, que his clauibus recluduntur. "

Psalmista, id est cantor, potest absque scientia episcopi, sola iussione presbiteri offitium suscipere cantandi, dicente sibi presbitero: ,,Vide, ut, quod ore cantas, corde credas, et quod corde credis, operibus comprobes.“

Gratian. Clerici comam nutrire prohibentur, quorum caput desuper in modum spherae rasum esse debet.

Unde Anicius Papa [Episcopis Galliae.]

Prohibete, fratres, per uniuersas regionum uestrarum ecclesias, ut clerici, iuxta apostolum, comam non nutriant, sed desuper caput in modum spherae radant.

Item ex Concilio Agat en si, [c. 20.]

Clerici, qui comam nutriunt, ab archidiacono, etiamsi noluerint, inuiti detondeantur. Vestimenta etiam uel calceamenta eis, nisi que religionem deceat, uti aut habere non liceat.

Item Gregorius II. [in Concilio Romae habito in Basilica S. Petri, c. 17.]

Si quis ex clericis comam relaxauerit, [anathema sit.

Sanctimonialis uirgo, cum ad consecrationem suoepiscopo offertur, in talibus uestibus applicetur, qualibus semper usura est, sanctimoniae et professioni aptis.

Gratian. Vasa sacrata^ et uestimenta altaris mulieres

Deo dedicatae contingere, et incensum circa altaria deferre prohibentur.

Unde Sother Papa Episcopis Italiae, [epist. II.]

Sacratas Deo feminas uel monachas sacra uasa uel sacratas pallas penes uos contingere, et incensum circaaltaria deferre, perlatum est ad apostolicam sedem: que omnia uituperatione et reprehensione plena essq, nulli recte sapientum dubium est. Quapropter huius sanctae sedis auctoritate hec omnia uobis resecare funditus, quanto citius poteritis, censemus. Et ne pestis heclatius diuulgetur, per omnes prouincias abstergi citissime mandamus. •

Item ex Concilio Laudicensi, [c. 21.]

Non oportet, subdiaconos licentiam habere in secretarium siue sacrarium (quod Greci diaconium appellant) ingredi, et contingere uasa dominica.

[C. XXVII.]

Item.

Ministrum non oportet orariis uti, nec ostia derelinquere.

[C. XXVIII.]

Item.

Non oportet lectores atque psalmistas orariis uti, et sic legere aut psallere.

Item ex Concilio Cartagin. IV., [c. 99. et 98.]

Mulier, quamuis docta et sancta, uiros in conuentu docere non presumat. Laicus autem presentibus clericis (nisi ipsis rogantibus) docere non audeat.

Item ex Concilio Agatensi, [c. 66.]'

Non oportet insacratos ministros licentiam habere in secretarium (quod Greci diaconium appellant) ingredi, et contingere uasa dominica.

Item ex Concilio Bracarensi [c. io.]

Non liceat cuilibet ex lectoribus sacra altaris uasa portare, nec aliis, nisi his, qui ab episcopo subdiaconi fuerint ordinati.

Item ex Concilio Martini Papae, [c. 41.]. -

Non liceat quemlibet ministeria tangere, nisi sub-diacono aut acolito, in secretario uasa dominica. §. 1. Nec oportet clericos comam nutrire, et sic ministrare: sed atonso capite, patentibus auribus, et secundum Aaron talarem uestem induere, ut sint in habitu ornato.

Sponsus et sponsa cum benedicendi sunt a sacerdote, a parentibus suis uel a paranimphis offerantur, qui cum benedictionem acceperint, eadem nocte pro reuerentia ipsius benedictionis in uirginitate permaneant.